De professionaliseringsbehoefte van beginnende lerarenopleiders 31

‘Welke  professionaliseringsbehoeftes  hebben  beginnende  lerarenopleiders  op  een  instituut  voor   hoger  onderwijs’?  

4.2.1  De  beginnende  lerarenopleiders    

Alle  beginnende  lerarenopleiders  ervaren  dat  de  werkdruk  op  een  instituut  groot  is.  Gedurende   de  inductiefase  is  dit  een  terugkerend  fenomeen.  De  helft  benadrukt  zich  bewust  onbekwaam  te   voelen   bij   de   werkzaamheden   en   uitvoering   van   taken   in   de   organisatie.   Drie   van   de   vier   lerarenopleiders   geven   aan   vaak   terug   te   vallen   op   de   vaardigheden   en   bekwaamheden   van  

leraar,  dus  als  ‘first-­order  practitioner’.  De  helft  benadrukt  veel  waarde  te  hechten  aan  een  veilige   omgeving  op  het  instituut  en  begeleiding  door  ervaren  lerarenopleiders  ter  bevordering  van  de   ontwikkeling.    

  In   tabel   5   zijn   de   leerbehoeftes   van   beginnende   lerarenopleiders   schematisch   weergegeven   en   geordend   naar   behoeftes   die   betrekking   hebben   op   aspecten   die   in   de   beroepsstandaard  worden  genoemd  en  behoeftes  die  daar  buiten  vallen.  

Tabel  5  

Leerbehoeftes  beginnende  lerarenopleiders  (N=4  beginnende  lerarenopleiders)  

Beroepsstandaard         Buiten  beroepsstandaard  

Grondslag     Opleidingsdidactisch           Agogisch       Organisatorisch     Ontwikkeling    

Vormgeven  aan  drieslag  van  opleiden  (3)  

Vormgeven  leerprocessen  van  aanstaande  leraren  (2)   Voorbeeldmatig  opleiden  (2)  

Bevorderen  wisselwerking  theorie  en  praktijk  (3)   Beoordelen  ontwikkeling  aanstaande  leraren  (2)   Interpersoonlijk  handelen  (1)  

Omgaan  met  diversiteit  (1)  

Begeleiden  ontwikkeling  beroepsidentiteit  (3)   Vormgeven  aan  samen  opleiden  (2)  

Reflectie  (3)  

Onderzoekend  handelen  (3)  

Onderhouden  eigen  professionaliteit  (3)  

Omgang  werkdruk  (3)   ICT  ontwikkelingen  (1)    

  Drie   van   de   vier   van   de   beginnende   lerarenopleiders   noemen   als   onderwerp   waar   zij   graag   meer   over   zouden   leren   zaken   die   te   maken   hebben   met   de   grondslag   van   het   opleiderschap;   het   leren   van   leerlingen,   het   leren   van   aanstaande   leraren   en   het   leren   van   de   lerarenopleider   zelf.   Daarnaast   betreffen   de   leerbehoeftes   ook   enkele   bekwaamheidsgebieden,   zoals   deze   worden   omschreven   in   de   beroepsstandaard   (kolom   1   van   tabel   5).   De   meeste   leerbehoeftes   liggen   bij   het   ontwikkelingsbekwaamheidsgebied.   Drie   van   de   vier   beginnende   lerarenopleiders  willen  meer  leren  over  het  systematisch  evalueren  van  het  eigen  functioneren,   willen  hun  werk  op  een  meer  onderzoekende  manier  benaderen  en  willen  gerichte  activiteiten   (formeel  en  informeel)  ondernemen  ten  aanzien  van  hun  eigen  professionaliteit.  

  Met   betrekking   tot   het   opleidingsdidactische   bekwaamheidsgebied   willen   drie   van   de   vier   beginnende   lerarenopleiders   werken   aan   de   bevordering   van   de   wisselwerking   tussen   theorie  en  praktijk  bij  aanstaande  leraren.  Dit  komt  voort  uit  het  feit  dat  zij  dit  bij  zichzelf  ook   nog   onvoldoende   ontwikkeld   achten.   Met   betrekking   tot   het   agogisch   bekwaamheidsgebied   geven   drie   lerarenopleiders   aan   dat   hun   leerbehoefte   ligt   bij   het   begeleiden   van   aanstaande   leraren  bij  de  ontwikkeling  van  hun  beroepsidentiteit  en  het  sturen  van  het  leerproces.  

  Opvallend   is   dat   de   beginnende   lerarenopleiders   weinig   leerbehoeftes   hebben   op   het   organisatorische   en   beleidsmatige   bekwaamheidsgebied.   Ze   benadrukken   dat   er   voor   hen   nog   geen  prioriteit  ligt  bij  het  uitvoeren  van  daaraan  gerelateerde  taken.  

4.2.2  De  ervaren  lerarenopleiders  

De   ervaren   lerarenopleiders   hebben   aangegeven   hoe   ze   denken   dat   beginnende   lerarenopleiders   de   inductiefase   ervaren   en   welke   leerbehoeftes   ze   denken   dat   de   beginners   hebben  vanuit  de  beroepsstandaard,  maar  ook  daarbuiten.  Zij  herkennen  dat  de  werkdruk  groot   is.  Daarnaast  benoemen  ze  een  aantal  verbeteringen  van  de  inductiefase  in  vergelijking  met  hun   eigen  inductietijd.  Allen  geven  aan  dat  er,  zoals  eerder  genoemd,  meer  kennis  is  over  het  beroep,   drie   van   de   vier   benadrukken   dat   er   meer   structuur   en   aandacht   is   voor   de   inductiefase   van   beginners   en   twee   van   de   vier   ervaren   lerarenopleiders   geven   aan   dat   de   professionele   ontwikkeling   wordt   bevorderd   en   dat   beginners   worden   begeleid.   Toch   geven   de   ervaren   lerarenopleiders  aan  dat  zij  nog  wel  duidelijke  leerbehoeftes  zien  in  relatie  tot  de  grondslag  en   verschillende  bekwaamheidsgebieden.  In  tabel  6  wordt  dit  schematisch  weergegeven.  

Tabel  6  

Leerbehoeftes  beginnende  lerarenopleiders  volgens  ervaren  lerarenopleiders     (N=4  ervaren  lerarenopleiders)  

Beroepsstandaard         Buiten  beroepsstandaard  

Grondslag     Opleidingsdidactisch           Agogisch       Organisatorisch       Ontwikkeling    

Vormgeven  aan  drieslag  van  opleiden  (3)  

Vormgeven  leerprocessen  van  aanstaande  leraren  (4)   Voorbeeldmatig  opleiden  (4)  

Bevorderen  wisselwerking  theorie  en  praktijk  (2)   Beoordelen  ontwikkeling  aanstaande  leraren  (3)   Interpersoonlijk  handelen  (3)    

Omgaan  met  diversiteit  (2)  

Begeleiden  ontwikkeling  beroepsidentiteit  (4)   Vormgeven  aan  samen  opleiden  (4)  

Werken  in  multidisciplinair  team  (2)   Reflectie  (4)  

Onderzoekend  handelen  (3)  

Onderhouden  eigen  professionaliteit  (3)  

Leren  kennen  van  instituut  (4)   Kennis  over  opleiden  (3)   Gespreksvaardigheden  (3)   Sturing  aan  inductie  (3)   Begeleider  of  mentor  (3)   Kennis  over  doelgroep  (2)   Leergemeenschappen  (2)   Omgang  werkdruk  (2)    

  Alle  ervaren  lerarenopleiders  zeggen  dat  de  beginner  leerbehoeftes  heeft  met  betrekking   tot  het  vormgeven  van  leerprocessen  van  aanstaande  leraren  en  het  hebben  van  overzicht  over   relevante   leerinhouden.   Ze   benadrukken   allemaal   dat   leren   voorbeeldmatig   opleiden   een   leerbehoefte   is   en   dat   het   begeleiden   van   aanstaande   leraren   bij   de   ontwikkeling   van   hun   beroepsidentiteit  essentieel  is.  De  leerbehoeftes  liggen  volgens  hen  naast  opleidingsdidactiek  en   het   agogische   bekwaamheidsgebied   ook   bij   het   ontwikkelingsbekwaamheidsgebied.   Alle  

ervaren  lerarenopleiders  vinden  dat  de  grootste  leerbehoefte  ligt  bij  het  systematisch  evalueren   van   het   eigen   functioneren,   bij   reflecteren.   Drie   van   de   vier   geven   aan   dat   beginners   leerbehoeftes  hebben  met  betrekking  tot  het  onderzoekend  handelen  en  het  onderhouden  van   de   eigen   professionaliteit.   Dit   is   overeenkomstig   met   wat   de   beginnende   lerarenopleiders   zelf   zeggen.  

  Naast   de   leerbehoeftes   die   betrekking   hebben   op   de   beroepsstandaard   zeggen   alle   ervaren  lerarenopleiders  dat  het  noodzakelijk  is  om  het  instituut  goed  te  leren  kennen.  Drie  van   de   vier   geven   aan   dat   kennis   over   opleiden   in   het   algemeen   en   gespreksvaardigheden   ontwikkelen   belangrijke   behoeftes   zijn   bij   de   professionele   ontwikkeling   van   de   beginnende   lerarenopleider.   Ook   benadrukken   drie   van   de   vier   ervaren   lerarenopleiders   dat   beginners   behoefte  hebben  aan  een  begeleider  en  aan  sturing  tijdens  de  inductiefase.  

4.2.3  De  opleiders  van  lerarenopleiders  

De   uitspraken   van   opleiders   over   de   inductiefase   verschillen   niet   veel   van   die   van   de   ervaren   lerarenopleiders   (tabel   7).   Alle   opleiders   van   lerarenopleiders   benadrukken   dat   de   professionele  ontwikkeling  van  de  beginner  gedurende  de  inductiefase  wordt  bevorderd  en  dat   er  tegenwoordig  meer  kennis  is  over  het  beroep  van  lerarenopleider.  Twee  van  de  vier  opleiders   gaven  aan  dat  er  tegenwoordig  inductietrajecten  zijn  en  twee  opleiders  deden  uitspraken  over   de  verbeterde  begeleiding  van  beginners:  er  is  meer  structuur  en  aandacht  voor  de  inductiefase   van  beginners.  

Tabel  7  

Leerbehoeftes  beginnende  lerarenopleiders  volgens  opleiders  van  lerarenopleiders     (N=4  opleiders  van  lerarenopleiders)  

Beroepsstandaard         Buiten  beroepsstandaard  

Grondslag     Opleidingsdidactisch           Agogisch       Organisatorisch       Ontwikkeling    

Vormgeven  aan  drieslag  van  opleiden  (4)  

Vormgeven  leerprocessen  van  aanstaande  leraren  (3)   Voorbeeldmatig  opleiden  (3)  

Bevorderen  wisselwerking  theorie  en  praktijk  (4)   Beoordelen  ontwikkeling  aanstaande  leraren  (1)   Interpersoonlijk  handelen  (1)  

Omgaan  met  diversiteit  (2)  

Begeleiden  ontwikkeling  beroepsidentiteit  (4)   Vormgeven  aan  samen  opleiden  (4)  

Werken  in  multidisciplinair  team  (2)   Reflectie  (3)  

Onderzoekend  handelen  (2)  

Onderhouden  eigen  professionaliteit  (3)  

Kennis  over  opleiden  (4)   Omgang  werkdruk  (3)   Sturing  aan  inductie  (2)   Leren  kennen  van  instituut  (2)   Leergemeenschappen  (2)   Kennis  over  doelgroep  (2)   Intervisie  (2)  

Zelfvertrouwen  (2)    

  De   opleiders   voor   lerarenopleiders   noemen   net   als   de   ervaren   lerarenopleiders   meer   leerbehoeftes   dan   dat   deze   zelf   aangeven.   Bij   zeven   van   de   vijftien   aspecten   uit   de   beroepsstandaard  geven  opleiders  van  lerarenopleiders  en  ervaren  lerarenopleiders  net  zo  veel   leerbehoeftes  voor  de  beginner  aan.  De  leerbehoeftes  volgens  de  opleiders  zijn,  in  vergelijking   met  de  ervaren  lerarenopleiders,  meer  verspreid  over  de  verschillende  bekwaamheidsgebieden.   Zo  geven  alle  opleiders  van  lerarenopleiders  aan  dat  er  duidelijke  leerbehoeftes  zijn  ten  aanzien   van   het   vormgeven   aan   de   drieslag   van   opleiden,   op   opleidingsdidactisch   gebied   bij   het   bevorderen  van  de  wisselwerking  tussen  theorie  en  praktijk  bij  aanstaande  leraren,  op  agogisch   gebied  bij  het  begeleiden  van  de  ontwikkeling  van  de  beroepsidentiteit  van  aanstaande  leraren   en   op   het   organisatorische   en   beleidsmatige   gebied   bij   het   vormgeven   aan   samen   opleiden.   Hierbij  is  het  volgens  hen  belangrijk  dat  de  beginnende  lerarenopleider  verschillende  contexten,   zoals  het  instituut  en  de  stageschool  op  elkaar  af  leert  stemmen.  

  Leerbehoeftes   buiten   de   beroepsstandaard   die   alle   opleiders   noemen   betreffen   het   gebied   van   kennis   over   opleiden   in   het   algemeen.   Hier   gaat   het   om   algemene   ontwikkelingen   rondom  het  opleiden  van  aanstaande  leraren  en  de  kennis  ontstaan  uit  onderzoek  over  opleiden   en  lerarenopleiders.  Drie  van  de  vier  opleiders  zegt  daarnaast  dat  de  beginner  moet  leren  om  te   gaan   met   de   werkdruk.   Tot   slot   geeft   de   helft   aan   dat   de   beginners   meer   inzicht   moeten   ontwikkelen  in  welke  doelgroep  ze  opleiden  en  dat  ze  moeten  werken  aan  hun  zelfvertrouwen   om  een  betere  lerarenopleider  te  worden.