Zaaltekst: eerste conceptversie
In 2015 werd in het kantoor van het Hoogheemraadschap van het Hollands Noorderkwartier te Heerhugowaard een tot dan toe onbekend werk van Guercino ontdekt. Dit werk is sinds september 2016 te zien in het Museum Boijmans Van Beuningen en vormt het middelpunt van deze tentoonstelling. Guercino was een van de grote meesters van de Italiaanse barok. Zijn heldere, klassiek geïnspireerde schilderijen spreken tot de verbeelding. Ook was hij zeer bekwaam in de tekenkunst en produceerde hij zowel landschappen, genre-achtige taferelen als religieuze voorstellingen. Vooral zijn vroege stijl is te danken aan de drie Carracci: zij stichtten in 1582 een schildersacademie in Bologna en streefden naar een nieuwe beeldtaal, die overzichtelijker en toegankelijker moest zijn. Zij stonden aan de wieg van de Bolognese School.
De schilderijen van Guercino worden aangevuld met een selectie tekeningen uit de eigen collectie. Belangrijk zijn de twee Carracci-tekeningen, die als het ware het fundament vormen binnen de groep. De andere kunstenaars, waaronder Guercino, werden op hun eigen manier door hen beïnvloed. Zij namen de Carracci-stijl over, bouwden er op voort, en verspreidden deze kennis tot ver buiten Bologna.
Zaaltekst: tweede conceptversie
Onlangs werd in het kantoor van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier te Heerhugowaard een tot dusver onbekend werk van Guercino ontdekt. Dit werk is sinds september 2016 te zien in het Museum Boijmans Van Beuningen en staat centraal in deze tentoonstelling. Guercino was een van de grote meesters van de Italiaanse barok. Zijn heldere, klassiek geïnspireerde schilderijen spreken tot de verbeelding. Ook was hij een bekwaam tekenaar en produceerde hij landschappen, genre-achtige taferelen en religieuze voorstellingen. Vooral zijn vroege stijl is beïnvloed door de drie Carracci: zij stichtten in 1582 een schildersacademie in Bologna en streefden naar een nieuwe beeldtaal, die overzichtelijker en toegankelijker moest zijn. Met hen begon de Bolognese School, waarbinnen de tekenkunst een fundamentele plek innam.
xxxi De schilderijen van Guercino worden aangevuld met een selectie tekeningen uit de eigen collectie. Belangrijk zijn de twee Carracci-tekeningen, die de basis vormen binnen de groep. De andere kunstenaars, waaronder Guercino, werden op hun eigen manier door hen beïnvloed. Zij namen de Carracci-stijl over, bouwden er op voort, en verspreidden deze kennis tot ver buiten Bologna.
Zaaltekst: eindversie
Onlangs werd in het kantoor van het Hoogheemraadschap van het Hollands Noorderkwartier te Heerhugowaard een tot dan toe onbekend schilderij van Giovanni Francesco Barbieri, bijgenaamd Guercino (de schele) ontdekt. Het werk is in langdurig bruikleen gegeven aan Museum Boijmans Van Beuningen, het enige museum in Nederland met een aanzienlijke verzameling 17de-eeuwse Italiaanse schilderkunst.
Guercino (1591-1666) is een van de grote meesters van de Italiaanse barok. Met zijn heldere, klassiek geïnspireerde schilderijen had hij tijdens zijn leven in binnen- en buitenland groot succes. Zijn stijl sluit aan bij die van drie kunstenaars uit de familie Carracci: de broers Agostino en Annibale en hun neef Lodovico. Zij stichtten in 1582 een schildersacademie in Bologna en streefden naar een nieuwe beeldtaal, welke overzichtelijk en toegankelijk moest zijn, in tegenstelling tot de gecompliceerde maniëristische composities van hun voorgangers. Zij stonden aan de wieg van de Bolognese School, die tot ver in het buitenland invloed kreeg.
Voor de Bolognese kunstenaars vormde het tekenen een essentieel onderdeel van hun kunstenaarschap. Uit de museumcollectie zijn daarom de mooiste tekeningen van deze schilders geselecteerd, waaruit hun meesterschap blijkt.
Not long ago, a previously unknown painting by Giovanni Francesco Barbieri, ca lled Guerc ino (the squinter), was discovered in the offices of the district water control board for the north quarter of Ho lland in Heerhugowaard. The work has been placed on long -term loan with Museum Bo ijmans Van Beuningen , the only museum in the Netherlands with a significant collection of 17th -century Italian painting.
Gue rcino (1591-1666) is one of the great masters of the Italian Ba roque. His bright, classically inspired paintings brought him great success at home and abroad during his lifetime . His style has much in co mmon with that of three artists in the Carracci fa mily - the brothers Agostino and Annibale and their cousin Lodovico. In 1582 they established a painting academy in Bologna and endeavoured to find a new pictoria l idio m that was to be comprehensive and accessible, unlike the complicated Mannerist composit ions of their predecessors. They were among the founders of the Bolognese School, wh ich acquired an influence that e xtended far beyond the borders. The Bolognese artists saw drawing as an essential ele ment of their art . We have consequently selected the finest drawings by these painters in the museum’s collection - works that show their virtuosity.
xxxii Gue rcino, David met het hoofd van Goliath, 1657, olieverf op doek, 213 x 158 cm. Bruikleen / Loan: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Heerhugowaard
2016. BRL 2016-21 (OK)
Dit schilderij is in 1657 gemaakt in opdracht van de Markies van Soncino in Milaan, die vaker werken bij Guercino bestelde. Vermoedelijk bleef het lange tijd in het bezit van diens familie, maar hoe het doek vervolgens in Nederland terecht is gekomen is onduidelijk. Het werd in 1952 voor 300 gulden geveild als werk van een anonieme kunstenaar. Pas in 2015 werd het bij een taxatie herkend als van de hand van Guercino.
This work was painted in 1657 fo r the Marquis of Soncino in Milan, who commissioned several paintings from Gue rcino. It probably re mained in the fa mily fo r a very long time , and it is not clear how it subsequently reached the Netherlands. It was sold at auction as the work of an unknown a rtist in 1952, when it fetched three hundred guilders. It was not until 2015 that it was recognized as a Gue rcino during a valuation.
xxxiii Gue rcino, Landschap met badende vrouwen, ca. 1621, olieverf op doek, 49.5 x 66.5 cm.
Legaat / Bequest: Vitale Bloch 1976. 2900 (OK)
Guercino heeft maar weinig landschappen geschilderd en vrijwel alleen aan het begin van zijn loopbaan. Dit fraaie voorbeeld is duidelijk geïnspireerd door Domenico Fetti, wiens werk Guercino tijdens zijn verblijf in Venetië in 1618 of in Mantua in 1621 heeft leren kennen.
Gue rcino painted few landscapes, and almost all of the m at the beginning of his career. This fine e xa mp le was clearly inspired by Domen ico Fetti, whose works Guercino had seen during his stay in Venice in 1618 or in Mantua in 1621.
xxxiv Gue rcino, De heilige Sebastiaan, ca. 1632-1634, pen in bruine inkt, 336 x 211 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / forme r collection Koenigs). I 421 (PK)
Concept
In 1632 kreeg Guercino de opdracht om een altaarstuk te schilderen voor de abdij van Nonantola. Alhoewel het werk zelf verloren is gegaan, zijn er nog enkele voorstudies bekend. Deze tekening is uitgevoerd in pen en inkt, een techniek die het mogelijk maak te om snel en precies te werken. Het combineren van schetsmatige en meer uitgewerkte delen in dezelfde tekening, hier respectievelijk de benenpartij en het bovenlichaam, was voor Guercino geen ongebruikelijke werkmethode.
Eindversie
In 1632 kreeg Guercino de opdracht voor een altaarstuk voor de abdij van Nonantola nabij Modena. Alhoewel het werk zelf verloren is gegaan, is de compositie bekend van voorstudies. Deze tekening is uitgevoerd in pen en inkt, een techniek die het mogelijk maakte om snel en precies te werken. Guercino combineert schetsmatige en meer uitgewerkte delen. Het ging hem vooral om de detaillering van het ontblote bovenlichaam en het omhoog gewende hoofd. Dit was voor hem geen ongebruikelijke werkmethode.
In 1632 Guerc ino was commissioned to paint an altarpiece for Nonantola Abbey near Modena. Although the work itself has been lost, the composition is known from pre limina ry studies. This dra wing was done in pen and ink, a technique that allows the artist to work swift ly and with precision. Gue rcino co mbined sketchy and more fin ished elements. He was concerned primarily with the details of the naked torso and uplifted head. This was a method he used quite frequently.
xxxv Gue rcino, Twee putti, rood krijt, ca. 1626. 192 x 292 mm. Bruikleen / Loan: Stichting
Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / former collection Koenigs). I 414 (PK)
Concept
Deze tekening is een van de vele voorstudies voor een serie fresco’s in de kathedraal van Piacenza, begonnen door Pierfrancesco Mazzuchelli (1573-1626) in 1625 en na diens dood in 1626 door Guercino voortgezet. Het medium, rood krijt, werd door Guercino veelvuldig gebruikt gedurende zijn leven, evenals pen en inkt. Het stelde hem in staat om zijn figuren een warme tint te geven en ze als het ware tot leven te laten komen.
Eindversie
Deze tekening is een van de vele voorstudies voor een serie fresco’s in de kathedraal van Piacenza, begonnen door Pierfrancesco Mazzuchelli (1573-1626) in 1625 en na diens dood door Guercino voltooid. Guercino tekende vaak met rood krijt om zijn figuren een warme tint te geven met zachte schaduwen en ze als het ware tot leven te laten komen.
This drawing is one of the many prelimina ry studies for a series of frescos in Piacenza Cathedral, begun by Pierfrancesco Mazzuchelli (1573-1626) in 1625, and completed after his death by Guercino. Guerc ino often drew with red cha lk to give his figures a warm tone and soft shadows, as it were bringing them to life .
xxxvi Annibale Carracci, Zittende luitspeler met hoed, rood krijt, ca. 1585. 222 x 140 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / forme r collection Koenigs). I 207 (PK)
Concept
Dit is een van Annibale’s vroege tekeningen, geproduceerd rond zijn vijfentwintigste levensjaar. Het is niet ondenkbaar dat deze studie is gedaan naar het leven. Hierin uit zich de interesse van de jonge Annibale in het alledaagse en het leven van de mensen om hem heen. Ook vele andere kunstenaars uit de regio’s Bologna en Cremone experimenteerden met deze genreachtige onderwerpen, die halverwege de zestiende eeuw in de Nederlanden waren ontstaan.
Eindversie
Dit is een van Annibale’s vroege tekeningen, gemaakt rond zijn 25ste levensjaar. Waarschijnlijk is voor deze studie geen gebruik gemaakt van een poserend model of een ledenpop maar is de luitspeler naar het leven getekend. Hierin uit zich de interesse van de jonge Annibale in het alledaagse leven. Ook vele andere kunstenaars in en rondom Bologna en Cremona legden zich in deze tijd toe op het uitbeelden van dergelijke genrevoorstellingen. This is one of Annibale’s early drawings, made when he was about twenty -five. It is likely that the artist drew this lute player from life rather than from a posed model or lay figure. It reflects the young Annibale’s interest in everyday life. Many other artists in and around Bologna and Cre mona depicted such genre scenes in this per iod.
xxxvii Lodovico Carracci, Zittende harpij, ca 1588, rood krijt, 208 x 197 mm. Bruikleen / Loan:
Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / forme r collection Koenigs). I 430 (PK)
Dit is een van de voorstudies voor een frescocyclus in het Palazzo Fava in Bologna. De decoratie omvat twaalf scènes uit de Aeneis van Vergilius. Lodovico heeft zich bij de uitvoering laten bijstaan door zijn neven Agostino en Annibale. Dit is een studie voor een figuur in de tiende scène, waarin de maaltijd van Aeneas en Phineus wordt verstoord door de drie harpijen, de beeldschone gevleugelde dochters van Elektra en Thaumas.
This is one of the preliminary studies for a fresco cycle in the Palazzo Fava in Bologna. The decoration consists of twelve scenes fro m Virgil’s Aeneid. Lodovico was assisted in the work by h is cousins Agostino and Annibale. This is a study for a figure in the tenth scene, in which Aeneas and Phineas’s meal is disrupted by the three harpies, the beautiful winged daughters of Elektra and Thaumas.
xxxviii Camillo Procaccini, Rust op de vlucht naar Egypte, rood krijt, wit gehoogd, op grijsblauw papier, ca. 1575-1600. 234 x 212 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans
Van Beuningen 1940
(voormalige collectie / former collection Koenigs). I 266 Recto (PK)
Concept
Deze studie van de Heilige Familie rustend op hun tocht naar Egypte is niet met volledige zekerheid aan een schilderij te koppelen. Evenwel bevindt zich in het Ashmolean Museum te Oxford een voorstelling met een verwante compositie, waarvan de toeschrijving aan Procaccini echter niet vast staat. In deze schets ontbreekt onder andere het ezeltje, en lijkt Jozef een andere kant op te kijken.
Eindversie
Deze schets toont de Heilige Familie rustend op hun tocht naar Egypte. Maria kijkt op een tedere manier naar het Christuskind, Jozef is rechts op de achtergrond te herkennen. Deze studie is niet met volledige zekerheid aan een schilderij te koppelen, maar toont grote overeenkomst met een werk op koper in het Ashmolean Museum te Oxford. De toeschrijving van dat schilderij aan Procaccini is echter niet zeker.
This is a sketch of the Holy Fa mily resting on the flight into Egypt. The Virgin looks tenderly at the Christ child, Joseph can be identified on the right in the background. This study cannot be linked to a painting with absolute certainty, but there is a strong resemblance to a work on copper in the Ashmolean Museum in Oxford. The attribution of that painting to Procaccini is not secure, however.
xxxix Carlo Cignani, Studie van twee vrouwen en een draperie, ca. 1670-1700, rood krijt, 374 x 257 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1989. MB 1989/T 1 (PK)
Concept
Carlo Cignani gold als de leidende figuur in het Bologna van de latere zeventiende eeuw. Net als de grote kunstenaars uit vorige generaties onderhield hij een bloeiend atelier en kreeg hij prestigieuze opdrachten uit binnen- en buitenland. De lieflijke, geïdealiseerde dames in deze studie doen denken aan de figuren in zijn Triomf van Venus, geschilderd tussen 1678 en 1680 voor hertog Ranuccio II Farnese.
Eindversie
Carlo Cignani gold als de meest vooraanstaande kunstenaar in het Bologna van de latere 17de eeuw. Net als Guercino en de Carracci leidde hij een bloeiend atelier en kreeg hij prestigieuze opdrachten uit binnen- en buitenland. Cignani combineert twee lieflijke vrouwfiguren met een studie naar de plooival van een gewaad. Opvallend is de grote hand die de vaas omklemt. Carlo Cignani was the pre-eminent artist in Bologna in the later seventeenth century. Like Guerc ino and the Carracci, he ran a flourishing studio and received prestigious commissions from at home and abroad. Cignani combined two charming fe male figures with a study of the folds of a garment. There is a strikingly large hand clasping a vase in the centre.
xl Domenichino, Fluitblazer, ca 1628-1629, zwart krijt, sporen van wit krijt, 358 x 237 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / former collection Koenigs). I 308 (PK)
Concept
Deze fluitblazer is zo goed als zeker een van de voorstudies voor een enge l op het altaarstuk
Madonna en Kind met de Heiligen Johannes de Doper en Petronius uit 1629, nu in de
Pinacoteca di Brera te Milaan. In de Britse koninklijke collectie bevinden zich ten minste twee andere studies voor dezelfde figuur. We mogen deze studies dan ook tussen 1628 en 1629 dateren.
Eindversie
Deze tekening van een fluitblazer is een van de voorstudies voor een engel op het altaarstuk ‘Madonna en Kind met de Heiligen Johannes de Doper en Petronius’ uit 1629, nu in de Pinacoteca di Brera te Milaan. In de Britse koninklijke collectie bevinden zich nog twee andere studies voor dezelfde figuur.
This drawing of a flute player is one of the preliminary studies for an angel on the 1629 a ltarpiece with the Virgin and Child and Saints John the Baptist and Petronius, now in the Pinacoteca di Brera in Milan. There are two other studies for the same figure in the Brit ish royal collection.
xli Guido Reni, Twee spelende putti, ca 1595-1642, zwart en rood krijt, 143 x 212 mm.
Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / forme r collection Koenigs). I 306 (PK)
Concept
Ravottende, ondeugende putti komen in de Italiaanse Renaissance- en Barokkunst veelvuldig voor als decoratief, humoristisch of allegorisch element, zo ook in enkele werken van Guido Reni. Vermoedelijk is deze studie bedoeld geweest voor een voorstelling met de Heilige en
Profane Liefde, maar van dit werk ontbreekt ieder spoor. Wel kennen we een ander schilderij
van Reni met dit onderwerp, dat echter te sterk verschilt van deze tekening.
Eindversie
Ravottende, ondeugende putti komen in de Italiaanse renaissance- en barokkunst veelvuldig voor als decoratief, humoristisch of allegorisch element, zo ook in enkele werken van Guido Reni. Vermoedelijk was deze studie bedoeld voor een voorstelling van de Heilige en Profane Liefde, een veel voorkomend thema in deze tijd. Het enige bekende schilderij van Reni met dit onderwerp verschilt echter sterk met deze tekening.
Mischievous putti romp ing around frequently appear in Italian Renaissance and baroque art as a decorative, humorous or allegorica l e le ment, as they do in some works by Gu ido Reni. This study may have been a design for an image of Sacred and Profane Love, a popular theme at the time . However, Ren i’s only known painting of the subject differs very considerably fro m this drawing.
xlii Guido Reni, Studie van een liggende man – Christus, ca 1616, rood krijt, wit gehoogd,
gekwadreerd, 267 x 417 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1987. MB 1987/T 10 (PK)
Deze tekening vertoont in de houding van de liggende figuur grote gelijkenis met de dode Christus in een groot geschilderd altaarstuk van Guido Reni, de ‘Pietà dei Mendicanti’, nu in de Pinacoteca Nazionale te Bologna. Mogelijk heeft het daarvoor als voorstudie gediend. De tekening is voorzien van een raster. Hiermee kon de getekende compositie op de gewenste schaal worden overgezet naar het doek of paneel.
In the pose of the reclining figure there is a significant resemblance to the dead Christ in the ‘Pietà dei Mendicanti’, a large painted altarpiece by Guido Ren i now in the Pinacoteca Nazionale in Bologna. It may have served as a preliminary study for that work. There is a grid over the drawing. This would have been used to transfer the drawn composition on to a canvas or panel at the required scale .
xliii Bartolomeo Schedoni, De Heilige Familie, ca 1600-1615, rood krijt, wit gehoogd, op grijs blauw papie r. 159 x 116 mm. Bruikleen / Loan: Stichting Museum Boijmans Van Beuningen 1940 (voormalige collectie / forme r collection Koenigs). I 305 (PK)
Concept
Schedoni en zijn atelier produceerden veel voorstellingen met de Heilige Familie en de Madonna met Kind, waarvan diverse voorstudies zijn overgeleverd. Veelal ging het om varianten op composities die Schedoni vroeg in zijn carrière had gecreëerd. Deze studie, waarschijnlijk tussen 1608 en 1609 ontstaan, lijkt sterk op tekeningen in het British Museum en The National Gallery of Canada en past feilloos in dat rijtje.
Eindversie
Schedoni en zijn atelier schilderden veel voorstellingen met de Heilige Familie en met Maria en het Christuskind. Diverse getekende voorstudies zijn bewaard gebleven. Vaak gaat het om varianten op vroege composities van Schedoni. In deze tekening lijkt Schedoni de nadruk te willen leggen op de relatie tussen moeder en kind. Jozef is slechts met enkele contouren aangegeven.
Schedoni and his workshop painted many works featuring the Ho ly Fa mily and t he Virgin and Ch ild. So me