Zoals genoemd is dit boek het eerste dat werd uitgegeven binnen het initiatief de Meulenhoff Schatkamer. Het boek was lange tijd niet meer in druk, maar door de
samenwerking van Das Magazin met Uitgeverij Meulenhoff ligt dit meesterwerk weer in de boekhandel. Het is misschien minder bekend als Stoner, maar deze minder populaire boeken zijn ook interessant om te onderzoeken. We zullen hier bekijken hoe het boek in onder andere interviews en recensies werd besproken, maar nu eerst vergelijken we de flapteksten.
3.2.1 Flapteksten
Het omslag van de originele Nederlandse uitgave uit 1986 bevat minder informatie dan de herontdekte versie. De voorkant van het origineel noemt slechts de namen van de auteurs en de titel. De achterzijde laat wel een foto zien van de auteurs, maar er staat verder geen informatie over hun achtergrond. De samenvatting die staat gedrukt gaat over de reis die de auteurs maakten over de snelweg van Parijs naar Marseille en het reisverslag dat daaruit voortkwam. Ook is het volgens de uitgeverij een hommage aan de liefde geworden doordat Carol Dunlop ernstig ziek werd voordat het boek werd gepubliceerd. De flaptekst van de herontdekte versie biedt meer informatie. De voorkant van de herontdekte versie bevat allereerst een aantrekkelijk citaat: “Een unieke triomf!” van De Wereld Draait Door, het populaire programma op de Nederlandse televisie dat vaak aantrekkelijke boeken bespreekt. Het feit dat dit programma het boek heef besproken en positief heeft beoordeeld zal de consument mogelijk verleiden het boek aan te schaffen. De achterzijde weergeeft ook een korte samenvatting van het verhaal: Cortázar en Dunlop gaan samen een op reis en de snelweg (en de bijbehorende parkeerplaatsen) tussen Parijs en Marseille is voor een maand het enige wat ze zien. Bij deze uitgave staat genoemd dat de aanstekelijke ode nog meer gewicht krijgt “doordat Cortázar en Dunlop niet lang na de reis overlijden”. Het is opvallend dat dit gegeven wordt benadrukt bij de herontdekte versie en niet bij de originele versie, terwijl ook bij die uitgave in 1986 beide auteurs al waren overleden. Dunlop overleed namelijk in 1982 en Cortázar twee jaar later. Mogelijk wordt er bij de herontdekte versie extra nadruk gelegd op het tragische verhaal van de auteurs, zoals we ook al bij
Stoner zagen. Dezelfde foto van de auteurs staat ook op deze uitgave gedrukt, maar hier
zij werden geboren en zijn gestorven, wat zij als beroep hadden en ook dat Cortázar een bijzondere man was, want hij “bezorgde de Latijns-Amerikaanse literatuur wereldfaam”. De auteurs en het boek hebben dus een speciaal verhaal. Er wordt benoemd dat het om een herontdekking gaat zonder precies dat woord te gebruiken: “Het boek is na tientallen jaren eindelijk weer in druk.” En een citaat van Charlotte Mutsaers, zij die de mannen van Das Magazin en vele anderen zo nieuwsgierig maakte naar het boek, kan natuurlijk niet ontbreken. Zij zei: “Fenomenaal boek, een feest dat het eindelijk weer is herdrukt”. Verder staat op de kaft niet genoemd dat het boek een onderdeel is van de Meulenhoff Schatkamer. Wanneer ze dit wel hadden gedaan, had het publiek mogelijk eerder kunnen concluderen dat het hier ook om een herontdekking gaat. Uit de vergelijking van de flapteksten mag dan ook blijken dat de uitgevers bij de herontdekte versie alleen subtiel laten merken dat het om een herontdekking gaat. Communiceren ze op hun website misschien directer over de herontdekte klassieker?
3.2.2 Website uitgeverij
Op de website van uitgeverij Meulenhoff wordt er weinig nieuwe informatie gegeven en moet er goed gezocht worden naar uitingen over herontdekkingen. De uitgeverij lijkt overal dezelfde tekst te gebruiken, namelijk de samenvatting van het verhaal die ook op het omslag van de herontdekking staat. Er staan echter nog wel wat extra citaten genoemd. Deze heeft de uitgeverij gekozen om te publiceren op de website en deze zouden dus moeten laten zien hoe de uitgeverij het boek wil weergeven. In een van die citaten wordt ingegaan op het feit dat het boek vergeten was: “De autonauten van de kosmosnelweg (Meulenhoff), een cultboek dat nu terecht aan de vergetelheid is ontrukt. Het boek leest als een ode aan de weg, Fafner en elkaar – Red.” Daarnaast gaat er een in op de kwaliteit van dit boek, zoveel jaren na originele publicatiedatum: “De vrijbuiterige sfeer, experimentele opzet (met foto’s en illustraties) en filosofische overpeinzingen zijn dertig jaar na dato (1983) nog de moeite - Trouw Letter & Geest.” Dit zijn twee belangrijke begrippen die bij herontdekkingen horen. Op de auteurspagina wordt verder niks genoemd over het heruitgeven van de boeken van Cortázar. Natuurlijk is er ook nog de pagina over Meulenhoff Schatkamer, waar het boek een deel van uit maakt. Deze Schatkamer staat natuurlijk voor herontdekkingen. Een gastcurator gaat op zoek naar mooie titels. “Boeken waarvan hij denkt dat ze een heruitgave verdienen (Meulenhoff, z.d.-c).” Het letterlijke woord herontdekking wordt verder niet genoemd. Misschien wordt er door de uitgever duidelijker gecommuniceerd over het boek als herontdekking in verschillende interviews? 3.2.3 Interviews
Uit de LexisNexis database kwamen helaas alleen recensies over het boek naar boven en waren er geen interviews te vinden met de uitgevers van Meulenhoff over het boek of zelfs
over Meulenhoff Schatkamer. Wel staat er op Boekblad.nl een interview met de uitgever over De autonauten van de kosmosnelweg en Meulenhoff Schatkamer. Interviewer Sabine Kok (2013) noemt daarin allereerst dat de mannen van Das Magazin zijn gevraagd als gastcuratoren en dat het duo per catalogus “een vertaalde Meulenhoff-klassieker” kiest “die opnieuw wordt uitgebracht”. Deze woorden maken bij het publiek duidelijk dat het om herontdekkingen gaat. Daarna wordt het nog interessanter. Er wordt namelijk genoemd dat De autonauten van de kosmosnelweg niet zomaar het eerste boek is binnen de Meulenhoff Schatkamer, maar dat dit boek ervoor heeft gezorgd dat deze samenwerking tussen Das Magazin en uitgeverij Meulenhoff is ontstaan. Paloma Sanchez van Dijck, adjunct-uitgever bij Meulenhoff, vertelt: “De samenwerking vloeit voort uit een editie van Literaturfest. Elke editie presenteren mensen uit de wereld van de media en cultuur hun favoriete boek. Toen Charlotte Mutsaers er te gast was, vertelde ze met zoveel passie over De autonauten van de
kosmosnelweg, dat de organisatie werd overstelpt met vragen over de titel.” Daarop besloten
Das Magazin en Meulenhoff de krachten te bundelen. Volgens het interview ontstonden er algauw plannen voor een klassieken-reeks “met elke aanbieding een nieuwe ‘schat’ uit het rijke Meulenhoff-archief.” Sanchez van Dijck noemt de voordelen van de samenwerking: “Meulenhoff krijgt via Das Magazin toegang tot een nieuwe, jonge doelgroep. Voor Toine Donk en Daniël van der Meer is het interessant de totstandkoming van een boek nu eens van binnenuit mee te maken. De afspraak is dat beide partijen er evenveel uren insteken – de productie is voor onze rekening, Das Magazin speelt een grote rol bij de promotie wanneer het boek eenmaal is verschenen.” Dit verklaart mogelijk waarom er verder geen interviews zijn te vinden met de uitgever over het boek. De focus van uitgeverij Meulenhoff ligt niet bij de promotie van het boek. Binnen LexisNexis worden echter ook geen
interviews met de mannen van Das Magazin gevonden. Mogelijk werd Charlotte Mutsaers hiervoor ingezet. Zij was de oorzaak voor de heruitgave en kwam onder andere langs bij De
Wereld Draait Door (na publicatie van de herontdekking) waar ze vertelde over het boek. Dit
bijzondere verhaal geeft het boek zeker een extra dimensie. Dat is waarschijnlijk de reden dat de uitgever hierover vertelt in het interview. Ze laat merken dat het een bijzonder boek is dat niet meer verkrijgbaar was en door de grote vraag ernaar weer in druk is gegaan. Uit die vraag is zelfs het idee ontstaan meerdere klassiekers uit het Meulenhoff archief weer opnieuw uit te geven. Mogelijk is het begrip herontdekkingen meer bekend bij uitgevers en wordt het vooral door hen gebruikt. Laten we daarom ook kijken naar de recensies van (professionele) lezers.
3.2.4 Recensies
De autonauten van de kosmosnelweg is niet onopgemerkt gebleven na heruitgave, er kwamen
namelijk wel verscheidene recensies naar boven in de database. NRC Next (2014) plaatste zelfs een fragment uit het boek en noemde daarbij dat het schrijversstel het boek schreef
vlak voor ze beiden stierven. Ook wordt er de reden voor heruitgave gegeven: “Toen
Charlotte Mutsaers tijdens een literaire avond haar liefde aan het boek verklaarde, ontstond er een run op. Het bleek uitverkocht. Deze week werd het heruitgegeven.”
Bijna alle recensies noemen de naam van Charlotte Mutsaers en het bijzondere verhaal achter het boek. Zo zegt Theo Hakkert (2014) in De Twentsche Courant Tubantia het volgende: “Het verscheen in 1986 al in vertaling, maar raakte verloren in de tijd. Door toedoen van literair tijdschrift Das Mag én Charlotte Mutsaers, wier absurde geest zich in het boek moet hebben herkend, is er gelukkig een herdruk.” En noemt Olaf Tempelman (2014) in De Volkskrant: “De nu verschenen nieuwe editie danken we aan Charlotte Mutsaers. Zij koos het uit toen ze in de Rode Hoed werd uitgenodigd te praten over een boek dat veel voor haar had betekend.” Tempelman gaat echter (net als bijna alle andere recensenten) ook in op het feit dat beide auteurs kort na de reis overleden: “De autonauten van de kosmosnelweg was ook een bijzonder boek geweest als de auteurs na de roadtrip nog lang en gelukkig hadden geleefd. Het liep anders. Dunlop overleed minder dan een half jaar na het bereiken van Marseille, slechts 36. Over de doodsoorzaak bestaan
verschillende lezingen, maar vaststaat dat zij tijdens de reis nog niet ziek was. Cortázar was al jaren leukemiepatiënt en werd in februari 1984 naast Dunlop begraven op het kerkhof van Montparnasse.” Hoewel Tempelman noemt dat het boek zonder de plotselinge dood van de auteurs na de reis ook bijzonder was geweest, toont hij door dit te benoemen toch aan dat het nu extra speciaal is. Ook Johan Bakker (2014) benoemt dit in Nederlands Dagblad: “Wat de twee niet wisten op het moment dat deze bijzondere reis begon, was dat het ook hun laatste zou zijn. Carol Dunlop overleed nog tijdens het schrijfproces. Julio Cortázar wijdde mooie herinneringswoorden aan haar, maar ook hij stierf niet lang na de voltooiing van dit bijzondere boek.”
Bakker denkt ook te weten waarom het boek nu goed verkoopt, terwijl het bij de originele uitgave absoluut geen records behaalde: “Het is niet toevallig dat dit boek bij verschijning in de jaren tachtig weinig weerklank vond, maar dat De autonauten van de
kosmosnelweg nu ineens een verkoopsucces is geworden. Kennelijk raakt deze vorm van
onthaasting een snaar bij hedendaagse, hijgerige multi-taskers die ontdekken dat het ook mogelijk is een paar weken helemaal niets te doen. Of die verlangen naar een traag leven waarin mensen nog oog hebben voor het onaanzienlijke.” Dit verhaal lijkt dus in te spelen op nostalgische gevoelens van de lezer. Ook André Keikes (2014) schreef in Leeuwarder
Courant dat hij dit herkend: “In de tijd toen mensen nog onbekommerd plezier konden
maken omdat de economie nog niet tot levensdoel was uitgeroepen, gebeurden er geregeld creatieve dingen zonder winstoogmerk. Zo vonden de in Parijs wonende Argentijnse schrijver Julio Cortázar en diens schrijvende en fotograferende Canadese vrouw Carol Dunlop het begin jaren tachtig een te gek idee om in een rood Volkswagenbusje de Franse Autoroute du Soleil af te rijden. Voor de gejaagde mens van de nieuwe eeuw, ondanks zijn bloedeloze out of the box-mantra, een haast onvoorstelbare gedachte.” Volgens Ger
Groot (2014a), NRC Handelsblad, is het succes van de herontdekking vooral te danken aan zijn originaliteit: “De autonauten van de kosmosnelweg is een van de wonderlijkste en fantasievolste boeken van de naoorlogse literatuur - zo origineel dat het dertig jaar op (her) ontdekking heeft moeten wachten. Midden jaren tachtig viel de Nederlandse vertaling als een mus in hoogzomer dood van het dak. Nu gaat ze, in een fraaie heruitgave waarin zelfs de meeste foto’s iets van hun fletsheid verloren hebben, grif van de hand.” Juist nu wordt het boek volgens deze (professionele) lezers dus beter begrepen dan bij originele uitgave. En Groot noemt bovendien het woord herontdekking in de mond, wat duidelijk de beste benaming is voor dit bijzondere boek. Het werd niet goed begrepen in zijn eigen tijd, maar nu des te beter. Groot was mogelijk zelfs fan van het boek. Hij schreef namelijk in NRC Next nog een lovend artikel over het boek: “Herontdekt na 30 jaar” (Groot, 2014b). Een passende titel.
3.2.5 Boekhandels
De autonauten van de kosmosnelweg was het boek dat van de drie casussen het minst
verkrijgbaar was bij de bezochte boekhandels. Zo had bijvoorbeeld Boekhandel Los in Bussum het exemplaar ook niet meer. De verkoper van de winkel liet zien dat er in totaal acht exemplaren van het boek waren besteld, waarvan zeven in 2014 waren verkocht en maar één tot nu toe in 2015. Daarom was het boek niet meer besteld. Ook Boekhandel de Dolfijn had het boek niet meer en noemde dat het boek het vooral vorig jaar (2014) goed deed. Bij Xantippe Unlimited was het boek juist niet alleen aanwezig, maar werd het met de voorkant naar voren geplaatst (tussen alle ruggen van de andere boeken). Hier werd het boek dus in denkbeeldige spotlights gezet. In alle andere winkels waar het boek te verkrijgen was, stond het boek in een ‘romans’ of ‘literatuur’ kast geplaatst. Keurig op alfabetische orde kon het boek gevonden worden bij de C van Cortázar. Nergens stond het echter bij andere herontdekkingen geplaatst.