Aan het begin van deze scriptie is de vraag gesteld hoe de longstay-afdeling van de Tbs zich verhoudt tot het resocialisatiebeginsel en de artikelen 3 en 5 van het EVRM.
Om deze vraag te beantwoorden zijn verschillende onderwerpen besproken. In hoofdstuk twee is het Tbs-stelsel uiteengezet, in hoofdstuk drie het resocialisatiebeginsel van artikel 2 lid 1 BVT en hoe deze zich verhoudt tot het verblijf op de longstay-afdeling en tot slot is in hoofdstuk vier het EVRM besproken, en meer specifiek de artikelen 3 en 5 lid 1 en 4. In deze conclusie zal per hoofdstuk beknopt antwoord worden gegeven op de vraag die aan deze scriptie ten grondslag ligt.
Het huidige Tbs-stelsel, welke wordt geregeld in artikel 37a WvSr en verder, heeft primair tot doel het resocialiseren van de terbeschikkinggestelde en het beveiligen van de maatschappij tegen een recidiverende dader. In de tenuitvoerlegging van de behandeling wordt resocialisatie nagestreefd. Dit doel is opgenomen in artikel 2 lid 1 Bvt. Indien het resocialisatie element door middel van behandeling niet slaagt zal de terbeschikkinggestelde in aanmerking komen voor de longstay-afdeling. Hoewel resocialisatie van terbeschikkinggestelden op de longstay-afdeling niet meer centraal lijkt te staan vervalt het perspectief op terugkeer naar de reguliere Tbs niet geheel. Op verschillende momenten wordt getoetst of resocialisatie nog haalbaar is. Indien de verstoorde geestestoestand van de ‘longstayer’ verbetering vertoont door bijvoorbeeld nieuwe medicatie of ouderdom, is er de mogelijkheid tot terugplaatsing naar de reguliere Tbs.
Tevens is er gekeken naar het internationale recht. Om een antwoord te geven op de vraag of er op de longstay de jure en de facto strijd kan zijn met artikel 3 EVRM zijn de mogelijkheden tot het terugkeren naar de maatschappij nagegaan. De jure bleek dat er
verschillende voorzieningen zijn om het verblijf te laten toetsen.355 De facto kwam naar voren dat ondanks het ontbreken van intensieve behandeling, er geen sprake is van een geheel ‘gesloten deur’ situatie. Uit de cijfers van de RSJ blijkt dat sinds 2006, in zeer geringe mate, terbeschikkinggestelden terugstromen naar de reguliere Tbs.356
Tot slot is er gekeken naar artikel 5 EVRM. Uit dit artikel vloeit voort dat een terbeschikkinggestelde een oordeel van de rechter over de rechtmatigheid van de verdere tenuitvoerlegging van detentie dan wel maatregel moet kunnen krijgen. In Nederland wordt de rechtmatigheid van een verblijf op de longstay-afdeling door zowel de rechter, de RSJ als door de LAP periodiek getoetst. Hierdoor kan dan ook de conclusie worden getrokken dat de longstay niet in strijd is met artikel 5 EVRM aangezien een terbeschikkinggestelde, op korte termijn, de rechtmatigheid van zijn verblijf kan laten toetsen.
Alles overzien kan geconcludeerd worden dat de maatregel longstay conform het resocialisatiebeginsel en de eisen van artikel 3 en 5 EVRM is.
Getracht wordt door middel van behandeling de terbeschikkinggestelde terug te laten keren naar de maatschappij. Hoewel de longstay een permanent karakter lijkt de hebben is er geen sprake van een verkapt levenslang verblijf waarbij er geen mogelijkheden zijn tot terugplaatsing naar de reguliere Tbs of zelfs vrijlating. Ondanks het ontbreken van een intensieve behandeling is de kans op terugkeer aanwezig. Zou dit niet het geval zijn dan zou het longstay-beleid in strijd zijn met artikel 2 lid 1 Bvt en 3 en 5 EVRM.
Aanbevelingen
Ongeacht deze conclusie is de rechtspositie van de ‘longstayer’ zwak. Getracht zou kunnen worden om deze te verbeteren. Dit zou kunnen worden vormgegeven door het aanbieden van intensieve behandeling op de longstay-afdeling. Hierdoor wordt de mogelijkheid tot verbeteren van de geestesstoornis gegeven. Dit zou niet alleen ten goede komen aan de geestesgesteldheid van de terbeschikkinggestelde maar zou de verlengingszitting ook meer inhoud geven. Momenteel is het voor de rechter haast onmogelijk om aan het gevaarscriterium te toetsen omdat de behandeling ontbreekt. Indien de intensieve behandeling ook wordt voortgezet op de afdeling-longstay zal duidelijker aan het licht komen in welke mate het recidivegevaar bij de ‘longstayer’ nog aanwezig is.
355
Artikel 509t WvSv, artikel 69 Bvt en het onderzoek bij het LAP. 356
Daarnaast zou het versoberingsbeleid ten aanzien van de verlofregelingen moeten worden stopgezet. Verlof is de mogelijkheid voor de terbeschikkinggestelde om in contact te blijven met de maatschappij en draagt derhalve bij aan het resocialisatietraject. Valt deze gelegenheid weg dan is de kans aanwezig dat hij of zij compleet verwijderd raakt van het dagelijkse leven buiten de muren van de instelling.
Tevens zou de status ‘onbehandelbaar’ moeten worden onderworpen aan meer wetenschappelijk onderzoek. Het plaatsen of verlengen van het verblijf op de longstay is ingrijpend en zou hierdoor gebaat zijn bij meer wetenschappelijke validatie.
Tot slot zou het de rechtspositie van de terbeschikkinggestelde versterken indien niet de RSJ het beroep van de terbeschikkinggestelde naar aanleiding van de overplaatsing zou toetsen maar een strafrechter. Bij een overplaatsing naar de longstay, die zeer ingrijpende gevolgen met zich meebrengt voor de terbeschikkinggestelde, zou een uitspraak van een onafhankelijke rechter meer procesrechtelijke waarborgen met zich meebrengen dan een uitspraak van de RSJ, aangezien deze laatste door de Minister van Justitie is ingesteld.
Lijst met afkortingen
Bvt Beginselenwet verpleging terbeschikkinggestelden EVRM Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens EHRM Europees Hof voor de Rechten van de Mens GGz Geestelijke Gezondheidszorg
Hof Europees Hof voor de Rechten van de Mens
ITZ Afdeling Individuele Tbs - Zaken van het Ministerie van Justitie LAP Landelijke Adviescommissie Plaatsing
Lfz Longstay forensische zorg
OM Openbaar Ministerie
PBC Pieter Baan Centrum
RSJ Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming WvSr Wetboek van Strafrecht
WvSv Wetboek van Strafvordering WvRv Wetboek van Rechtsvordering Tbr Ter Beschikking van de Regering Tbs Terbeschikkingstelling
TBSa Terbeschikkingstelling met aanwijzingen
Literatuurlijst Jurisprudentie
Hoge Raad 11 februari 1977, NJ 1977, 225. (Kotälla).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 18 januari 1978, nr. 5310/71 (Ierland t. UK). Hoge Raad 13 maart 1979, NJ 1979, 364 met noot ALM. (Kraggenburg).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 24 oktober 1979, nr. 6301/73 (Winterwerp t. Nederland).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 28 mei 1985, nr. 8225/78 (Ashingdane t. UK). Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 25 Oktober 1990 nr. 11487/85 (Koendjbiharie t. Nederland).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens maart 2000, nr. 28358/95 (Baranowski t. Polen). Hoge Raad 9 januari 2001, NJ 2001, 112.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 3 april 2001, nr. 27229/95 (Keenan t. UK). Europees Hof voor de Rechten van de Mens 16 oktober 2001, nr.71555/01 (Einhorn t. Frankrijk).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 22 mei 2002, nr. 46295/99 ( Stafford t. UK). Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 11 april 2006, nr. 19324/02 (Léger t. Frankrijk). Hoge Raad 16 juni 2009 NJ 2009, 602 m. nt. P.A.M. Mevis.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 1 juni 2010, nr. 22978/05 (Gäfgen t. BRD). Rechtbank Leeuwarden 16 juni 2010, LJN: BM9363.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 17 januari 2012, nr. 66069/09, (Vinter e.a. t. UK).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens 17 januari 2012, nr. 36760/06 (Stanev t. Bulgaria).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 31 juli 2012 nr. 21203/10 (Van der Velden t. Nederland).
Europees Hof voor de Rechten van de Mens, 9 juli 2013, nr. 66069/09, (Vinter e.a. t. UK). Europees Hof voor de Rechten van de Mens 20 mei 2014, nr. 73593/10 (Magyar t. Hongarije).
Literatuur Brems
Brems, E., e.a., Vrijheden en vrijheidsbeneming: mensenrechten van gedetineerden, Antwerpen: Intersentia, 2005.
Belinfante en De Reede
Belinfante, A.D., De Reede, J.L., Beginselen van het Nederlandse Staatsrecht, Deventer: Kluwer 2009.
Claessen en Meijer
Claessen, J. en Meijer, S., Levenslange gevangenisstraf: hoe lang nog? Strafrecht, aflevering 10, 2013.
Cleiren en Nijboer
Cleiren, C.P.M. en Nijboer, J.F, Tekst&Commentaar Strafrecht, Deventer: Kluwer 1994.
De Bont, T en Meijer, S, Hoe te reageren op de allerergste misdaden? Over de rol van
vergelding en beveiliging bij de levenslange gevangenisstraf, Justitiële verkenningen, afl. 2,
Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2013.
De Kogel en Verwers
De Kogel, C. Verwers en V.E. Den Hartog, Blijvend delictgevaarlijk, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers, 2005.
De Kogel, C.H. en Verwers, C. De longstay afdeling van Veldzicht, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2003.
Feldbrugge
Feldbrugge, J., Wat iedereen zou moeten weten over de Tbs, Valkhof: Pers 2007.
Dallinga en Van Marle
Dallinga, R. en Van Marle, H.J.C., ‘Longstay TBS en zijn juridische context: een toetsing aan
Dirkzwager, Lamet e.a.
Dirkzwager, A., Lamet, W., e.a., Na detentie: de gevolgen van rechtspraak Wagenaars’
raadkameronderzoek en de discussies over punitiviteit en lekeninbreng, Rechtstreeks 2009-1
Raad voor de Rechtspraak, Den Haag: Sdu Uitgevers 2009.
Gerards e.a.
Gerards, J.H. e.a. Sdu Commentaar EVRM, Deel 2, procedurele rechten, Den Haag: Sdu uitgevers, 2014
Gerards en Fleuren
Gerards, J.H. en Fleuren, J.W.A., Implementatie van het EVRM en de uitspraken van het
EHRM in de nationale rechtspraak - Een rechtsvergelijkend onderzoek, Onderzoek
uitgevoerd in opdracht van het WODC, Radboud Universiteit Nijmegen, 2013
Harteveld
A.E. Harteveld e.a., Het EVRM en het Nederlandse strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2004.
Hofstee
Hofstee, E.J., TBR en TBS: de TBR in rechtshistorisch perspectief, Gouda: Quint 1987. Hofstee E.J., TBS. Studiepocket nr. 18, Deventer: Kluwer 2003.
Kelk
Kelk, C., Nederlands Detentierecht, Deventer: Kluwer 2003.
Kelk, C., Straffen: hoe zwaarder hoe beter?, Nijmegen: Ars Aequi 2010.
Kelk, C., De strafrechtelijke maatregel van terbeschikkingstelling, Tijdschrift voor Gezondheidsrecht 1995.
Landen
Landen, Dirk van der, Straf en maatregel; een onderzoek naar het onderscheid tussen straf en
maatregel in het strafrecht, Arnhem: Gouda Quint, 1992.
Meijer
tenuitvoerlegging van door de rechter opgelegde strafrechtelijke sancties vanuit constitutioneel en strafrechtsdogmatisch perspectief bezien, (diss. Universiteit Tilburg),
Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2012.
Mevis
Mevis, P. A.M., Capita Strafrecht, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2009.
Muller en Vegter
E.R. Muller en P.C. Vegter, Detentie: Gevangen in Nederland, Alphen aan de Rijn: Kluwer 2005.
Oei
Oei, Tjoe I. en Marcus Silvester Groenhuijsen, Forensische psychiatrie en haar
grensgebieden: actualiteit, geschiedenis en haar toekomst, Deventer: Kluwer, 2009.
De Poorter, . J.C.A en Van Roosmalen
De Poorter, . J.C.A en Van Roosmalen, H.J.Th.M., Rol en betekenis van de Grondwet -
Constitutionele toetsing in relatie tot de Raad van State, Den Haag: Raad van State 2010.
Scheepmaker
Scheepmaker, M., De levenslange gevangenisstraf, Justitiële verkenningen, jrg. 39, nr. 2, 2013.
Senaeve
Seaeve, P e.a. ., Het statuut van de geestesgestoorden, Apeldoorn: Maklu 1999.
Van Bemmelen, de Jong en Knigge
Van Bemmelen, J., D.H.de Jong en G.J. Knigge, Het materiële strafrecht. Amsterdam: Kluwer 2003.
Van de Sande, L., De tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf: een paradoxale
taak. Een beschouwing vanuit de praktijk van het Nederlandse gevangeniswezen.
Voordrachtenreeks van het Lutje Psychiatrisch-Juridisch Gezelschap, nr. 13, 2006.
Van Dijk
Van Dijk, E.M.H. Memorandum 2011-1 Daling opleggingen tbs met dwangverpleging,
ontwikkelingen en achtergronden, Den Haag 2011. Van Hattum
Van Hattum, W. Levenslang ‘post Vinter’, Nederlands Juristenblad, aflevering 29, 2013.
Van Laanen
Van Laanen, F., Levenslange gevangenisstraf en artikel 3 EVRM, NJCM-Bulletin 2006.
Vande Lanotte, Haeck
J. Vande Lanotte, Y. Haeck, Handboek EVRM, Deel 2 Artikelsgewijze Commentaar volume
1, Antwerpen – Oxford: Intersentia 2004.
Van der Wolf
Van der Wolf, M.J.F., Onbehandelbaar! Onbillijk?, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2006.
Van der Wolf, M.J.E., Apres de moi le juge, Gedragsdeskundigen als mee beslissers in de
penitentiaire kamer, Strafblad, 2010.
Van der Wolf, M.J.E., TBS veroordeeld tot vooroordeel (dissertatie Erasmus Universiteit
Rotterdam), Oisterwijk: Wolf Legal Publishers 2012.
Raes
Raes, B.C.M., Onbehandelbaar?, Tijdschrift voor Psychiatrie 48 (2006).
Wolters
Wolters, M.A.M., De Commissie Visser, hoe verder?,Voordrachtenreeks van het Lutje Psychiatrisch-Juridisch Gezelschap, nr. 14, 2008.
Zomer, M ,De gebrekkige rechtsbescherming van terbeschikkinggestelden tegen plaatsing in
een longstay afdeling’, Tijdschriften-Trema, 2010.
Kamerstukken Kamerstukken II 1910/11, 239 nr. 4. Kamerstukken II 1932-1933, 184, nr. 2. Kamerstukken II 1979-1980, 11 270, nr.12. Kamerstukken II 1980-1981, 11 932, nr. 5. Kamerstukken II 1982-1983, 11 932, nr. 10. Kamerstukken II 1995-1996, 23 445 en 24 256, nr. 22. Kamerstukken II, 2004-2005, 29 452, nr. 35. Kamerstukken II, 2005-2006, 30 250, nr. 4-5. Kamerstukken II 2008-2009, 29452, nr. 98. Kamerstukken II 2010-2011 32, 33, nr. 7. Stb. 1997, 295. Adviezen RSJ Adviezen
Longstay - Advies 1 februari 2008 Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming De oplopende duur van de tbs - Advies 17 februari 2011 Raad voor Strafrechtstoepassing en
Jeugdbescherming.
Levenslang: Perspectief op verandering, Advies 1 december 2006 Raad voor
Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming.
Justitie – Tbs een bijzondere maatregel, Den Haag: Directie delinquenten zorg en jeugdinrichtingen, 1991.
“De Jaren Tellen” Inleidend congres – Advies maart 2008 Raad voor Strafrechtstoepassing
en Jeugdbescherming.
Evaluatie beleidskader Longstay “Differentiatie, herbeoordeling en verloftoets” – Significant