Conclusie analyse fotonovelle

- Welke mogelijke effecten heeft de belichting op de manier waarop de personages worden

geportretteerd en in het bijzonder op de uitstraling die zij in de ogen van de kijker hebben? - In hoeverre hebben de gebruikte lichtbronnen een mogelijk effect op de manier waarop de

kijker de personages en de gebeurtenissen interpreteert?

Focus: Vervolgens kijken we naar de techniek van de camera en richten we ons op de focus van de lens. De focus van de lens bepaalt welke delen van een foto scherp en welke delen onscherp zijn afgebeeld. We stellen daarom vast in hoeverre de focus een rol speelt binnen de fotonovelle en welke patronen er te herkennen zijn wat betreft het scherpstellen op bepaalde personages. De focus kan van invloed zijn op het belang dat de kijker hecht aan een bepaald personage omdat het deel van een foto dat in de focus van de lens ligt, hoogstwaarschijnlijk de aandacht van de kijker op zich zal vestigen. Wat betreft de focus zijn de volgende deelvragen opgesteld:

- Welke focustechnieken worden er gebruikt en in hoeverre bestaan er verschillen wat betreft de scherpte binnen de foto’s die in de fotonovelle worden weergegeven?

- Zijn er bepaalde patronen te herkennen wat betreft de focus van de camera en in hoeverre kunnen deze patronen van invloed zijn op het beeld dat de kijker heeft van de personages? - Welke effecten kunnen we op basis van de gevonden patronen verwachten wat betreft het

belang dat de kijker aan de personages zal hechten?

Kleur: Het laatste element dat we in deze analyse behandelen is het gebruik van kleuren in de fotonovelle. Naast de kleurstelling van de afgebeelde scenes, waarin kan worden gevarieerd met de kleur van de kleding van de personages en de kleur van de elementen in de directe omgeving van de personages, spelen de kleuren van het ontwerp van de fotonovelle zelf mogelijk ook een rol bij de indruk die de kijker van de fotonovelle heeft. We onderzoeken welke kleuren er worden gebruikt in het ontwerp van de fotonovelle, of er bepaalde kleuren herhaaldelijk terugkomen bij de inkadering van de frames en bekijken daarnaast welke kleuren we in de foto’s terug zien komen. De kleursetting van de scene en het uiterlijk van de personages kan namelijk van invloed zijn op de sfeer die wordt uitgestraald. We zullen in dit onderzoek de volgende deelvragen hanteren om de effecten van kleur te bespreken:

- Welke kleuren zien we terug in het ontwerp van de fotonovelle en valt hierin een patroon te herkennen?

- In hoeverre zien we bepaalde kleuren terugkomen in het decor en het uiterlijk van de personages?

- Welke mogelijke effecten hebben de gebruikte kleuren op het beeld dat de kijker krijgt van de personages en de uitstraling van de fotonovelle als geheel?

3.3 Conclusie analyse fotonovelle

In dit hoofdstuk wordt de fotonovelle Rosa out of Control frame voor frame geanalyseerd op basis van het hiervoor geschetste analysemodel. De gedane waarnemingen zijn in bijlage I per pagina uiteengezet, waarna tot slot een conclusie is gevormd in relatie tot de besproken literatuur op het gebied van verhaalanalyse, visuele communicatie en perceptie.

3.3.1 Personages

Het verhaal speelt zich af rondom Rosa en haar twee kinderen, Eddie en Vanessa. Eddie komt over als een luie-, onsportieve jongen met een ongezonde levensstijl. Zijn moeder Rosa lijkt hem te

39 verwennen, wat blijkt uit het feit dat Eddie vaak zijn zin krijgt. Ook Rosa heeft een ongezonde levensstijl en heeft overgewicht. Het wordt duidelijk dat ze erg onwetend is wat diabetes betreft en het niet als een probleem ziet dat haar kinderen er een relatief ongezonde levensstijl op nahouden. Rosa is in eerste instantie erg koppig en lijkt de kritiek die ze krijgt op basis van de levensstijl van haar gezin naast zich neer te leggen. Vanessa heeft ook overgewicht en oogt eveneens erg passief. Ze houdt zich vaak erg afzijdig en lijkt de situatie soms met lede ogen aan te zien. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Vanessa de eerste is binnen het gezin die haar moeder aanspreekt op de levensstijl van het gezin. Een ander belangrijk personage is Esperanza, de zus van Rosa. Het contrast tussen de verschijning van Esperanza en het gezin van Rosa is groot. Esperanza heeft een slank lichaam, is sportief en heeft een gezonde levensstijl. Ze heeft vaak een open en actieve houding, tegenover de vaak gesloten- en passieve houding van Rosa en haar kinderen.

Met name de transformatie die Rosa, Eddie en Vanessa gedurende het verhaal doormaken is te bestempelen als opvallend. Naarmate het besef komt bij Rosa en haar kinderen dat er iets moet veranderen, verandert namelijk ook de manier waarop zij worden geportretteerd. In eerste instantie wordt vooral benadrukt dat ze te kampen hebben met overgewicht, met name door de plaats die zij innemen binnen het frame. Rondom Rosa en haar kinderen is namelijk weinig open ruimte binnen het frame, waardoor zij met hun lichamen een groot deel van het frame opvullen waardoor de suggestie van overgewicht wordt gewekt. Dit staat in schril contrast met de manier waarop de overige personages, zoals Esperanza en de gymleraar, worden afgebeeld. Bij hen wordt de suggestie gewekt dat ze een gezondere lichaamsbouw hebben door hen zo in het frame te posteren dat er veel open ruimte binnen het frame bestaat. Daarnaast worden Rosa en haar gezin vaak geportretteerd in een passieve houding, bijvoorbeeld wanneer ze onderuitgezakt in een stoel hangen en ze hierdoor nog breder ogen. Daartegenover worden personages zoals Esperanza voornamelijk erg smal geportretteerd en valt in haar geval op dat zij zich klein maakt door haar handen voor haar lichaam te vouwen. De fotonovelle laat zoals gezegd echter een transformatie zien waarbij het contrast, wat betreft de manier waarop de personages worden geportretteerd, steeds minder groot wordt en de nadruk niet meer op het overgewicht van Rosa en haar gezin ligt. Vanaf het moment dat Rosa inziet dat er iets moet veranderen aan de levensstijl van het gezin verandert tevens de manier waarop de personages worden geportretteerd en daarmee wijzigen ook de aspecten die onder de aandacht van de kijker worden gebracht. De personages krijgen een actievere houding, vertonen meer enthousiasme en lijken zich te gaan storten op een gezondere- en sportievere levensstijl. Daarnaast wordt binnen de frames steeds minder de nadruk gelegd op het overgewicht van Rosa en haar kinderen doordat zij met hun lichamen niet langer het gehele frame opvullen. Er is sprake van meer gelijkheid en meer eensgezindheid tussen de personages, hoewel Eddie nog een duwtje in de goede richting nodig lijkt te hebben.

3.3.2 Frame

Het valt op dat er sprake is van veel wisselingen wat betreft de grootte van de frames, zowel tussen de verschillende pagina’s als binnen eenzelfde pagina. In sommige gevallen is een pagina opgedeeld in twee grote frames, terwijl andere pagina’s een onderverdeling kennen in meerdere kleine frames. Daarnaast bestaat er een verschil in de oriëntatie van de frames, waar sommige horizontaal en anderen verticaal georiënteerd zijn. De horizontale frames zijn vaak relatief groot en breed, terwijl de verticale frames voornamelijk lang en smal zijn. Daarnaast is er veelvuldig sprake van een aaneenschakeling van vierkante frames. In sommige gevallen hebben alle frames op een betreffende pagina dezelfde afmetingen. Het komt echter ook voor dat er binnen één pagina frames met een verschillende oriëntatie en een verschillende grootte worden weergegeven. Deze wisselingen wat betreft het formaat van de frames treden over het algemeen op wanneer ingezoomd wordt op bepaalde personages, met name wanneer het personage met een uiting komt. Telkens wanneer zich

40 een nieuwe scene voordoet of wanneer er nieuwe personages worden geïntroduceerd, wordt een relatief groot frame getoond waarin alle aanwezige personages zijn vertegenwoordigd. De trend is dat wanneer er vervolgens een interactie ontstaat, er in de frames wordt ingezoomd op de conversatie en het personage wordt afgebeeld dat op dat moment aan het woord is. Zo wordt per frame steeds een ander personage in beeld gebracht, waarna het laatste frame van een bepaalde scene vaak weer een uitgezoomd beeld geeft, waarbij de personages allemaal binnen één frame zijn afgebeeld.

3.3.3 Perspectief

De fotonovelle kent een verscheidenheid aan perspectieven en cameraposities die gedurende het verhaal worden ingezet. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden hebben betrekking op het wanneer introduceren van welk perspectief, bij welke personages dit perspectief wordt ingezet en wat de invloed is van het perspectief op het beeld dat de kijker heeft van de gebeurtenissen en personages. Het valt op dat, met name wanneer er sprake is van een langere conversatie, de camera zich vaak als het ware op de schouder van het ontvangende personage bevindt. Daardoor wordt door de kijker vanaf de schouder meegekeken naar een ander personage, meestal het personage dat aan het woord is. Dit betekent eveneens dat het perspectief zich op ooghoogte van het personage bevindt. De kijker wordt hierdoor als het ware onderdeel van het gesprek, waardoor er een bepaald realisme aan het verhaal wordt gegeven (Barry, 1997). Deze invalshoek, op ooghoogte, bepaalt volgens Kress en Van Leeuwen (2006) dat de kijker emotioneel betrokken raakt bij de personages en er sprake is van een mogelijke invloed op de attitude van de kijker jegens de personages. In sommige gevallen is het perspectief van de kijker echter ook van bovenaf, waardoor er een zekere kwetsbaarheid kan ontstaan in de ogen van de kijker. Dit is op de eerste pagina’s bijvoorbeeld het geval wanneer het perspectief van de kijker zich op gelijke hoogte bevindt met de gymleraar, waardoor de kijker net als de gymleraar neerkijkt op Rosa. Dit perspectief is mogelijk van invloed op de attitude van de kijker jegens Rosa. De attitude wordt namelijk gestuurd door de manier waarop de gymleraar zich tot haar personage richt. Het komt dus ook voor dat het perspectief zo is gekozen dat één van de personages neerkijkt op een ander personage, waardoor de verschillen tussen hen worden benadrukt. Zo is het de gymdocent die neerkijkt op Rosa en volgens Barry (1997) in de ogen van de kijker, een bepaalde vorm van grootsheid en respect uitstraalt ten opzichte van Rosa. De associatie van grootsheid en respect wordt mogelijkerwijs ook opgeroepen wanneer het perspectief zich van onderaf bevindt, waardoor de kijker opkijkt tegen de gymleraar. Daarnaast is met name de scene met de koelkast interessant, omdat de kijker hier een erg persoonlijk inkijkje wordt geboden in de wereld van de personages. De positie van de camera bevindt zich hier namelijk middenin de koelkast, alsof de kijker tussen het afgebeelde voedsel is gepositioneerd. Het is alsof de personages door de kijker ‘betrapt’ worden, met name wanneer Rosa middenin de nacht uit bed gaat om een blik in de koelkast te werpen. Kress en van Leeuwen (2006) stellen dat een dergelijke frontale invalshoek kan worden gezien als de meest betrokken en intieme invalshoek.

3.3.4 Afstand

Ook wat betreft de afstand tussen de kijker en de afgebeelde scene bestaan er veel wisselende cameraposities gedurende het verhaal. Wanneer het perspectief zich op ooghoogte van de personages bevindt, wordt de kijker als het ware onderdeel van het gesprek. Dit perspectief komt op verschillende manieren tot uiting, waarbij de kijker soms als toeschouwer op afstand staat maar zich soms ook meer in de positie van een personage bevindt. Gedurende het verhaal worden verschillende technieken gebruikt om in te zoomen op een personage of op bepaalde gebeurtenissen extra onder de aandacht te brengen. Wanneer een personage een belangrijk onderdeel vormt van een bepaalde scene of wanneer hij/zij een belangrijke uiting doet, dan komt het regelmatig voor dat wordt ingezoomd op het personage. De kijker staat zo dicht op de interactie en kan de

41 gelaatsuitdrukkingen en emoties beter van het gezicht aflezen. Op deze manier wordt een kijkje geboden in de belevingswereld van het personage en wordt het belang van het individu in de ogen van de kijker mogelijk vergroot (Barry, 1997). De korte afstand tussen personage en kijker leidt ertoe dat de kans bestaat dat er een één-op-één relatie ontstaat waardoor de kijker zich volgens Kress en van Leeuwen (2006) naar verwachting zal identificeren met de personages, positief dan wel negatief. Wanneer dergelijke cameratechnieken worden gebruikt, wordt getracht bepaalde uitingen krachtiger over te laten komen door de nadruk te leggen op de expressie in het gezicht en de lichaamshoudingen die de personages aannemen. Van deze technieken wordt met name gebruikgemaakt bij langdurige conversaties tussen de personages, waarbij in sommige gevallen sprake is van een verhitte discussie en er beurtelings wordt ingezoomd op de personages die aan het woord komen. Door afwisselend in te zoomen op de personages wordt een conversatie verspreid over meerdere frames, waarbij iedere uiting apart wordt weergegeven. Dergelijke scenes beginnen vaak met een camerapositie die zich dicht op de interactie bevindt, waarna steeds verder wordt uitgezoomd. Door uit te zoomen wordt de suggestie versterkt dat er enige afstand is ontstaan tussen de personages die zojuist onenigheid hebben gehad. Deze techniek gaat in sommige gevallen nog een stapje verder doordat de kijker als het ware de plaats van één van de personages inneemt en het afgebeelde personage bijna oogcontact met de kijker lijkt te maken. Wanneer de frames echter meerdere personages portretteren, is er vaak sprake van meer afstand. De kijker beziet de scene van een afstand waardoor er naar verwachting niet één personage is dat direct alle aandacht vangt. Hierdoor zijn over het algemeen tevens meer details zichtbaar van de omgeving waarin de personages zich bevinden die van invloed kunnen zijn op de manier waarop de scene wordt bekeken door de kijker. Tot slot komt het ook tweemaal voor dat de camerapositie zich in de koelkast bevindt, waardoor de kijker op een korte- en vooral intieme afstand staat ten opzichte van de personages die een blik werpen op het eten in de koelkast.

3.3.5 Tijdsspanne

Het door Van Boven en Dorleijn (2013) besproken concept van tijdvertraging is in deze fotonovelle veelvuldig te herkennen. Tijdvertraging wordt ingezet met de kennelijke bedoeling de aandacht van de kijker op een bepaalde gebeurtenis te vestigen. Wanneer er tijdvertraging wordt ingezet, kost het voor de kijker meer tijd om een bepaalde gebeurtenis te verwerken, waardoor hij/zij mogelijk langer stil zal staan bij de betreffende gebeurtenis en hierdoor allicht meer waarde zal hechten aan het belang ervan. In Rosa out of Control wordt dit concept toegepast op twee verschillende manieren. Ten eerste wordt een nieuwe scene vaak ingeluid met een relatief groot frame waarin veel te zien is, bijvoorbeeld wat betreft het aantal aanwezige personages, bepaalde details van de omgeving maar ook het aantal weergegeven spraakballonnen. Daarnaast worden sommige gebeurtenissen gerekt over meerdere, relatief kleine frames. Wanneer dit het geval is, wordt de actie verspreid over meerdere frames zodat de kijker naar verwachting het gevoel krijgt dat de actie zich live voor zijn of haar ogen afspeelt. Dit is onder meer het geval bij de derde pagina, wanneer Esperanza bezig is met haar sportoefeningen en de bewegingen frame voor frame worden weergegeven. Op deze manier komt de actie tot leven en gaat de kijker mogelijk een één-op-één relatie aan met Esperanza en wordt de kans op identificatie mogelijk versterkt (Kress & Van Leeuwen, 2006). Doordat de focus ligt op haar sportieve karakter, wordt mogelijk getracht een positieve associatie te wekken met haar personage. Tot slot wordt tijdvertraging ingezet wanneer er sprake is van een conversatie, zoals bijvoorbeeld in het geval van enkele verhitte discussies tussen Rosa en de overige personages. In dergelijke scenes wordt de aandacht van de kijker mogelijk gevestigd op de gebeurtenis door iedere uiting in een apart frame weer te geven.

42

3.3.6 Focus

Er wordt veel gevarieerd met de focus van de lens gedurende het verhaal. In sommige gevallen wordt het gehele frame met een gelijke scherpte afgebeeld. Een enkele keer is de gehele scene ietwat onscherp afgebeeld, wat wellicht wordt ingezet om de details van de omgeving te vervagen. Het komt echter ook regelmatig voor dat de focus binnen het frame slechts op een deel van de scene valt, bijvoorbeeld wanneer er scherp wordt gesteld op de personages en de achtergrond daardoor wat vervaagd is weergegeven. Hiervan is sprake gedurende de scene in de supermarkt waarbij de focus op het gezonde voedsel ligt, terwijl het gezin van Rosa buiten de focus valt en onscherp is afgebeeld. De aandacht van de kijker wordt zo mogelijk op het gezonde voedsel gevestigd, terwijl ook wordt getracht de suggestie te wekken dat de levensstijl van het gezin van Rosa hier nog ver vanaf staat. Diezelfde techniek komt ook terug in de scene waarin Rosa haar vriendinnen ontmoet, waarbij de gezonde Laura telkens het middelpunt van het frame vormt en de focus op haar personage is gericht. De twee vriendinnen met overgewicht zijn vaak onscherp afgebeeld, wat het contrast tussen de personages versterkt. Daarnaast is er, met name bij het perspectief vanaf de schouder, sprake van een duidelijke focus op het personage dat aan het woord is. Het personage dat aan het woord is wordt scherp afgebeeld, terwijl de schouder van de ontvanger onscherp en wazig is afgebeeld. Zo wordt getracht de aandacht van de kijker te sturen naar het personage dat een bepaalde uiting doet, waarbij de emoties sterk van het gezicht af te lezen zijn (Barry, 1997). Dit versterkt de mogelijke één-op-één relatie die de kijker aangaat met het personage. Het komt daarnaast voor dat personages die op de achtergrond staan, buiten de focus vallen en daardoor onscherp zijn afgebeeld. Dit leidt ertoe dat de personages op de achtergrond mogelijk minder opvallen dan de personages op de voorgrond. Met name in het geval van Vanessa wordt dit verschil extra benadrukt door haar in de schaduw te plaatsen, waardoor ze nog meer in de luwte van de overige personages staat.

3.3.7 Licht en donker

Er worden gedurende het verhaal diverse technieken gebruikt om de verschillen tussen de personages te benadrukken en bepaalde personages in de spotlights te zetten. De wisselwerking tussen licht en donker speelt bij deze technieken een belangrijke rol, doordat het gebruik van lichtbronnen van grote invloed kan zijn op de emotionele reactie die een bepaalde afbeelding oproept, zoals omschreven in Barry (1997). Het valt op dat wanneer Esperanza wordt geportretteerd zij vaak in de spotlights van het frame staat. De verschillende lichtbronnen vallen op zo’n manier op haar gedaante dat de lijnen in haar gezicht subtieler overkomen en ze een bepaalde charme