-
4.3---Conceptuele-kaders-In!hoofdstuk!3!heb!ik!twee!aan!dit!onderzoek!verbonden!basisveronderstellingen!genoemd,! die!van!belang!zijn!voor!de!wijze!waarop!dit!onderzoek!wordt!uitgevoerd:!
i. de! gemeentesecretarissen! baseren! zich! in! hun! dagelijkse! activiteiten! (sociale! praktijken)! op! regels! en! hulpbronnen;! deze! regels! betreffen! o.a.! doelstellingen,! resultaten,!normen,!procedures!en!verantwoordelijkheden.!De!hulpenbronnen!zijn! gebaseerd! op! hiërarchie! en! omvatten! formele! en! informele! macht.! Regels! en! hulpbronnen! vormen! sociale! structuren.! Maar! ook! omgekeerd! geldt:! gemeentesecretarissen!kunnen!de!dagelijkse!sociale!praktijken!veranderen;! ii. de!gemeentesecretarissen!construeren!hun!eigen!werkelijkheid!en!doen!dit!door!
middel! van! taal,! waarmee! ze! betekenis! geven! aan! de! werkelijkheid! waarin! ze! leven.!
Deze!aannamen!zijn!gebaseerd!op!twee!conceptuele!kaders,!die!ik!in!deze!paragraaf!nader! zal! beschouwen.! Ik! start! met! de! eerste! assumptie,! die! primair! gebaseerd! is! op! het! conceptuele!kader!van!de!structuratietheorie,!waarin!het!handelen!van!mensen!(actoren)! en! de! gevolgen! hiervan! voor! de! sociale! praktijken! worden! beschreven! (Giddens,! 1984,! 1991a).! In! essentie! gaat! het! om! de! wisselwerking! tussen! sociale! structuren! en! de! handelingen!die!door!actoren!worden!verricht51.!
! 89!
In!de!structuratietheorie!is!er!een!wederzijdse!beïnvloeding!tussen!de!‘agency’!en!structuur! zichtbaar52,!waarbij!de!door!Giddens!geschetste!dualiteit!van!structuren!binnen!de!context! van! i.c.! gemeentesecretarissen! herkenbare! entiteiten! zijn;! in! zijn! sociale! praktijken! spelen! de! dualiteiten! communicatieWzingeving,! machtWdominantie! en! sanctieWlegitimatie! een! essentiële! rol! (§! 4.3.1).! ! Dit! is! ook! de! reden,! waarom! ik! primair! kies! voor! het! conceptuele! kader!van!de!structuratietheorie;!het!co^constitutief!aspect!is!vanuit!mijn!onderzoeksvraag! een! interessant! gegeven;! in! hoeverre! worden! de! leiderschapspraktijken! van! de! gemeentesecretaris! beïnvloed! door! het! sociale! systeem! waarbinnen! hij! opereert! en! in! hoeverre!beïnvloed!hij!het!systeem?!(Giddens,!1984,!p.!29).!Ik!kom!daar!in!§!4.3.1!op!terug.! !
Na! de! uiteenzetting! van! de! structuratietheorie,! ga! ik! vervolgens! in! §! 4.3.2! nader! in! op! de! tweede! basisassumptie,! die! is! gebaseerd! op! de! theorie! van! het! sociaal! constructivisme! (Berger!&!Luckman,!1966;!Weick,!1979,!1995;!Gergen,!2009;!Shotter,!2012).!!
Inzicht! in! deze! conceptuele! kaders! gebruik! ik,! om! de! sociale! fenomenen! en! sociale! praktijken! beter! te! begrijpen! en! omdat! deze! ‘background# assumptions’! gevolgen! hebben! voor!de!methodologie,!het!onderzoeksontwerp!en!de!positie!van!de!onderzoeker!(Giddens,! 1984,! 1991b;! Weick,! 1979,! 1995,! 2001;! Noordegraaf! &! Van! der! Steen,! 2001;! Dom,! 2005;! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! wederzijdse!beïnvloeding!van!en!door!de!sociale!context!worden!beschreven;!een!voorbeeld!hiervan!is! de!‘ActorWNetwork#Theory’#(ANT),!ook!wel!‘Sociology#of#Translation’!genoemd!(Callon,!1986;!Law,!1992,! 1997;!Latour,!2005).!Latour!definieert!de!ANT!als!volgt:!‘the#name#of#a#movement,#a#displacement,#a# transformation,#a#translation,#an#enrollment.#It#is#an#association#between#entities#which#are#in#no#way# recognizable#as#being#social#in#the#ordinary#manner,#except#during#the#brief#moment#when#they#are# reshuffled#together’!(2005,!p.!64).!In!essentie!gaat!de!ANT!er!vanuit!dat!actanten!(‘actants’)! interacteren,!waarbij!onder!actanten!niet!alleen!mensen,!maar!ook!dingen!(‘nonWhuman’)!worden! verstaan.!Door!die!interactie!is!er!niet!alleen!het!vermogen!om!te!beïnvloeden,!‘agency’!genoemd,! maar!kan!er!ook!daadwerkelijk!een!wederzijdse!beïnvloeding!van!de!context!en!elkaar!plaatsvinden;! dit!dualisme!kan!slechts!plaatsvinden!als!er!sprake!is!van!verbondenheid!(‘connectedness’)!tussen! actanten.!Het!verplaatsen!en!veranderen!van!sociale!entiteiten!wordt!in!de!ANT!‘translation’!genoemd.!! Het!gebruik!van!het!woord!‘network’!binnen!de!ANT!kan!overigens!tot!verwarring!leiden;!‘network’! binnen!de!ANT!dient!te!worden!opgevat!als!een!sociale!(her)!configuratie!als!gevolg!van!(nieuwe)! associaties!in!heterogene!omgevingen.!Latour!stelt!dan!ook:!‘Network#is#a#concept,#not#a#thing#out# there’!(2005,!p.131).!De!ANT!onderzoekt!de!verbindingen!tussen!alle!actoren!binnen!het!netwerk! (Callon;!1986;!Law,!1992;!Latour,!1995).! 52!De!dualiteit!tussen!‘agency’!en!‘structure’!is!een!in!verschillende!sociale!theorieën!terugkerend! element:!zo!probeert!bijvoorbeeld!Bourdieu!(1977),!het!verschil!tussen!objectivisme!en!subjectivisme! te!beslechten.!Een!ander!voorbeeld!is!Habermas!(1987,!1991)!die!in!zijn!theorie!‘colonization#of#the# lifeworld’!de!structuur!ziet!als!het!gebied!van!de!formele!rationaliteit!die!hij!tegenover!de!leefwereld! stelt,!als!het!gebied!van!de!inhoudelijk!rationaliteit.!Hij!stelt!dat!er!een!toename!is!waar!te!nemen!in!de! formele!rationaliteit!ten!koste!van!de!inhoudelijke!rationaliteit.!Tot!slot!verwijs!ik!in!dit!kader!naar!de! ‘Rational#Choice#Theory’.#Scott!omschrijft!deze!theorie!als!volgt:#‘Sociologists#and#political#scientists#have# tried#to#build#theories#around#the#idea#that#all#action#is##fundamentally#‘rational’#in#character#and#that# people#calculate#the#likely#costs#and#benefits#of#any#action#before#deciding#what#do#to’#(2000,!p.!126).!-!
Gergen,!2009;!Den!Hond!et!al.,!2012)! ! 4.3.1--Structuratietheorie-Giddens!is!de!grondlegger!van!de!structuratietheorie!(1984,!1991a),!waarin!hij!probeert!een! brug!te!slaan!tussen!de!aloude!discours!binnen!de!sociologie:!het!handelen!van!individuen! vs.!sociale!structuren.!Hij!zegt!hierover:!‘The#basic#domain#of#study#of#the#social#sciences#(…)# is# neither# the# experience# of# the# individual# actor,# nor# the# existence# of# any# form# of# societal# totality,# but# social# practices# ordered# across# space# and# time’! (1984,! p.2).! Daarmee! snijdt! Giddens! de! essentie! van! de! structuratietheorie! aan:! hij! legt! de! verbinding! tussen! de! structuur!en!het!handelen!van!actoren!en!vice!versa!bloot.!Door!deze!wisselwerking!wordt! er! een! voortdurende! verandering! van! de! betekenis! tot! stand! gebracht;! de! actor! en! het! systeem! zijn! co^constitutief.! Giddens! onderzoekt! het! menselijk! handelen! in! de! sociale! context:!in!zijn!theorie!gaat!het!over!de!sociale!praktijken!van!actoren,!die!van!invloed!zijn! op! sociale! structuren,! die! op! hun! beurt! weer! van! invloed! kunnen! zijn! op! de! actoren! (Giddens,!1984,!1991a,!1991b;!Dom,!2005;!Whittington,!2010;!Den!Hond!et!al.,!2012).!
!
Actoren! vormen! een! belangrijk! aspect! in! de! theorie! van! Giddens;! hij! definieert! deze! als! individuen! die! handelen! in! sociale! contexten:! ! ‘(…)! one# who# exerts# power# of# produces# an# effect’!(1984,!p.!9).!Het!gaat!dus!niet!om!de!intentie,!maar!om!de!daadwerkelijke!interactie! die!er!plaatsvindt.!Giddens!heeft!de!actieve!rol!van!het!individu!in!zijn!structuratietheorie! beschreven! (1984,! 1991a).! Hij! maakt! daarbij! onderscheid! tussen! enerzijds! de! actie,! die! onderdeel!uitmaakt!van!–!of!van!invloed!is!op!–!de!sociale!structuren!en!praktijken,!en!de! intentie(loosheid)! anderzijds.! De! zichtbaarheid! van! de! intentie! bij! Giddens! kan! worden! gevonden!in!de!activiteiten!van!de!‘agent’,!waarbij!deze!activiteiten!in!een!continue!proces! plaatsvinden,! ‘in# a# flow’,! waarin! reflexieve! monitoring! plaatsvindt.! Onder! reflexieve! monitoring! verstaat! Giddens! ‘het! doelgerichte! of! intentionele! karakter! van! het! menselijk! gedrag’!(1984,!p.!376).!!
Ergo,!in!de!structuratietheorie!is!primair!de!handeling!en!niet!de!intentie!of!intentieloosheid! van!de!actor!het!uitgangspunt.!Giddens!omschrijft!dit!als!volgt:!‘The#consequences#of#what# actors#do,#intentionally#or#unintentionally,#are#events#which#would#not#have#happened#if#that# actor# had# behaved# differently,# but# which# are# not# within# the# scope# of# the# agent’s# power# to# have#brought#about#(regardless#of#what#the#agent’s#intentions#were’!(ibid.,!p.11).!Dit!betekent! dat!Giddens!er!vanuit!gaat!dat!de!daadwerkelijke!handeling,!die!door!een!individu,!de!actor,! wordt!verricht!van!belang!is!voor!de!sociale!structuren!en!^praktijken!van!alle!dag.!De!Homo# Volens,!de!willende!mens,!zet!zijn!wil!om!in!een!handeling,!althans!er!vanuit!gaande!dat!de! actor!mogelijkheden!heeft!om!te!kiezen!uit!alternatieven,!die!van!invloed!zijn!op!het!gedrag!
! 91!
Op!het!vraagstuk!rondom!de!consequenties!van!de!intenties!van!de!actoren!legt!Giddens!in! zijn!structuratietheorie!minder!nadruk,!zo!stellen!Barley!&!Tolbert!(1997)!(in!dezelfde!lijn:! Albano!et!al.,!2010).!Barley!&!Tolbert!(1997)!stellen,!in!navolging!van!Barley!(1986),!dat!het! in! de! structuratietheorie! draait! om! dagelijkse! interacties,! die! in! ‘scripts’! zijn! vastgesteld.! Deze!‘scripts’!omschrijven!zij!als!“behavioural#regularities#instead#of#mental#models#or#plans”! (Barley!&!Tolbert,!2007,!p.!98).!Dit!betekent,!zo!stellen!zij!vast,!dat!het!gedrag!derhalve:! - te!observeren!is;! - het!een!terugkerende!activiteit!omvat!en;!! - een!patroon!behelst!van!interactie!die!–!binnen!een!bepaalde!context!–!karakteristiek!is! (ibid.).! Giddens!stelt!verder,!dat!actoren!niet!zozeer!reageren!op!een!situatie,!maar!interveniëren:! ‘Whatever#happend#would#not#happend#if#that#individual#had#not#intervented”!(1984,!p.!9).! Kortom:! het! handelt! bij! Giddens! om! de! daadwerkelijke! interactie;! om! actoren! die! interveniëren!!!
!
Actoren!kunnen!handelen!en!bezitten!een!zekere!bewuste!en!reflexieve!kennis;!deze!kennis! is!nodig!om!te!handelen,!‘to#go#on’,!zoals!Giddens!dit!noemt.!Deze!kennis,!die!nodig!is!om! sociale! structuren! te! kunnen! veranderen,! noemt! Giddens! ‘knowledgeability’! (1984,! p.! 3;! Dom,!2005;!Den!Hond!et!al.,!2012).!!!
Giddens!maakt!hierin!een!onderscheid!in!discursieve!en!praktische!kennis:!
a. Met!discursieve!kennis!wordt!de!rationele!kennis!bedoeld,!die!in!woorden!is!om!te! zetten!(1984,!p.!374);!
b. Onder! praktische! kennis! wordt! de! vanzelfsprekende! kennis! verstaan,! die! stilzwijgend! wordt! gehanteerd,! doorgaand! onbewust! (‘tacit’^kennis)! en! niet! in! woorden!wordt!uitgedrukt!(ibid.,!p.!375).!!
In!de!praktijk!gebruiken!actoren!de!!stilzwijgende!‘tacit’^kennis!voor!het!interpreteren!van! de!wereld!om!hen!heen.!Voor!wat!betreft!het!afleggen!van!verantwoording!of!het!geven! van! een! reden! voor! zijn/haar! handelen! (discursief),! maar! ook! voor! wat! betreft! het! produceren! en! reproduceren! van! handelingen! (praktisch),! put! de! actor! zijn! kennis! uit! de! ‘stocks#of#knowledge’!(1984,!p.!4)!
Bij!Giddens!speelt!ook!het!onderbewuste!of!niet^bewuste!een!rol;!hij!koppelt!dit!aan!wat!hij! noemt!‘ontological#security’,!waarmee!hij!bedoelt:!“Confidence#or#trust#that#the#natural#and# social#worlds#are#as#they#appear#to#be,#including#the#basic#existential#parameters#of#self#and# social# identity# (1984,! p.! 375).! Daarmee! brengt! Giddens! het! onderbewuste! terug! tot! een! ontologisch! objectief! gegeven! (Van! Dongen! et! al.,! 1996,! p.! 22).! Giddens! maakt! dus! een! onderscheid!tussen!het!onderbewuste!en!het!praktische!bewuste:!deze!laatste!term!is!in!de! structuratietheorie!van!belang!om!als!stilzwijgende!kennis!te!worden!gebruikt!en!om!een! handeling! in! te! zetten,! ook! al! betreft! het! ‘tacit’^kennis,! die! niet! in! woorden! wordt! uitgedrukt!(Dom,!2005).!
Anders! gesteld:! Giddens! gaat! er! vanuit! dat! de! dagelijkse! routine! ons! onderbewustzijn! verbindt!met!onze!discursieve!reflexiviteit,!hetgeen!leidt!tot!veranderingen!in!het!gedrag! van!de!actoren!in!de!dagelijkse!praktijk.! Giddens!stelt!overigens,!dat!het!verklaren!en!onder!woorden!brengen!van!het!gedrag!van! actoren!‘why#they#acted#as#they#did’,!naar!voren!komt,!als!zij!door!anderen!hiernaar!worden! gevraagd!(1984,!p.!281).! !
Zoals! reeds! gesteld,! verbindt! de! structuratietheorie! het! individuele! handelen! van! sociale! actoren! met! de! sociale! structuur! door! het! bloot! leggen! van! de! wijze! waarop! bewuste,! reflexieve! sociale! actoren! zich! in! hun! dagelijkse! activiteiten! baseren! op! regels! en! hulpbronnen.!Deze!regels!en!hulpbronnen!vormen!structuren!(ibid.,!p.!377).!Onder!regels! verstaat! Giddens! gedefinieerde! doelstellingen,! resultaten,! normen,! procedures! en! verantwoordelijkheden! binnen! organisaties! (1984,! 1991b;! Den! Hond! et! al.,! 2012).! De! hulpbronnen! zijn! gebaseerd! op! zaken! waar! men! (formele! en! informele)! macht! aan! kan! ontlenen! om! zaken! te! beïnvloeden,! zoals! hiërarchie! en! budgetcontrole! (Giddens! 1984;! Turner,!1986;!Dom,!2005).!Ik!verwijs!hier!ook!naar!hetgeen!over!macht!en!invloed!is!gezegd! in!§!2.3.!!! Als!er!sprake!is!van!structuren!die!een!min!of!meer!vaste!vorm!aannemen!en!er!sprake!is! van!patronen!van!sociale!relaties!tussen!actoren!of!collectiviteiten!in!tijd!en!ruimte,!spreekt! Giddens!van!een!systeem!(1984,!p.!25).!! ! De!analyse!van!de!‘structuration’!van!sociale!systemen,!betekent!volgens!Giddens!‘studying# the#modes#in#which#such#systems,#grounded#in#knowledgeable#activities#of#situated#actors#who# draw# upon# rules# and# resources# in# the# diversity# of# actions# contexts,# are# produced# and# reproduced# in# interaction”! (ibid.).! De! dualiteit! van! de! structuur! is! daarmee! helder! neergelegd:! de! structurele! eigenschappen! van! sociale! systemen! zijn! niet! alleen! een! medium,! maar! ook! het! resultaat! van! de! recursieve! praktijken! die! door! actoren! worden! georganiseerd.!De!dualiteit!van!de!structuur!is!als!volgt!weer!te!geven:!
! 93!
!
Figuur!4.1!!Dimensies!van!de!dualiteit!van!structuren!(Giddens,!1984,!p.!29).!
!
Er! zijn! drie! structuren! (componenten! van! systemen)! die! actie! mogelijk! maken:! zingeving,! dominantie!en!legitimatie.!!
Actoren!hanteren!modaliteiten!om!het!interactieproces!te!verbinden!met!deze!structuren! van!sociale!systemen.!Giddens!onderscheidt!drie!samenhangende!modaliteiten!(zie!figuur! 4.1):!
a. Interactieve# schema’s:! deze! worden! door! actoren! gebruikt! om! betekenissen! te! communiceren!en!om!zin!te!geven!aan!de!interactie;!
b. faciliteiten:!dit!zijn!regels!en!hulpbronnen!waarop!individuen!een!beroep!kunnen! doen! bij! het! uitoefenen! van! autoriteit! over! en! tussen! andere! sociale! actoren.! Giddens! maakt! hierin! een! nadere! onderverdeling! in! ‘allocative# resources’! en! ‘authoritative#resources’;!allocatieve!hulpbronnen!vloeien!voort!uit!de!mogelijkheid! om!de!activiteiten!van!sociale!actoren!te!organiseren!en!te!coördineren,!terwijl!de! gezaghebbende! hulpbronnen! voortvloeien! uit! de! autoriteit! over! objecten,! goederen!en!andere!materiele!zaken!(ibid.,!p.!373);!
c. normen:! normen,! formeel! en! informeel,! zijn! in! hoge! mate! bepalend! voor! het! gedrag!van!mensen.!!
!
Giddens! onderkent! derhalve! drie! samenhangende! dualiteiten,! die! via! modaliteiten! met! elkaar!worden!verbonden:! 1. communicatie!en!zingeving;! 2. macht!en!dominantie;! 3. sanctie!en!legitimatie.! Wat!betekenen!deze!samenhangende!dualiteiten!in!relatie!tot!dit!onderzoek?! Norm% Sanc*e% Legi*ma*e% Zingeving% Communica*e% Dominan*e% Faciliteit% Macht% Interpreta*ef% Schema% Structuur% Modaliteit% Interac*e%
Ad!1.!Dualiteit!communicatie!en!zingeving!
Gemeentesecretarissen!handelen!en!nemen!al!of!niet!(bewust)!besluiten:!de!onderbouwing! van! hun! besluiten! is! te! zien! als! de! structuur! voor! zingeving.! Met! rationele! bewijzen! (discursief)! zullen! de! gemeentesecretarissen! aantonen! dat! in! de! omgeving! waarin! ze! werken,!althans!door!hen,!verstandige!besluiten!worden!genomen.!!
Gemeentesecretarissen! zullen! de! toenemende! complexiteit! en! de! daarmee! verbonden! ontwikkelingen! in! hun! werkomgeving! van! betekenis! voorzien;! zij! zullen! in! gesprekken! daarover!communiceren!en!via!een!interpretatief!schema!deze!ontwikkelingen!zin!geven.! Niet!alleen!naar!(leden!van)!het!college!van!burgemeester!en!wethouders,!maar!ook!naar! ambtenaren! en! de! samenleving.! Zij! gebruiken! hiervoor! het! gesproken! woord,! waarbij! de! modaliteit! van! het! ‘interpretatieve! schema’! er! opgericht! zal! zijn! om! aan! te! tonen! dat! zij! leiderschap!laten!zien!in!een!veranderende!context.!!
Daarnaast! zullen! ook! eventuele! spanningen! in! de! interpersoonlijke! sfeer! tussen! de! gemeentesecretaris! en! de! burgemeester! of! een! wethouder! (of! het! college)! aan! de! hand! van!de!modaliteit!van!een!‘interpretatief!schema’!van!betekenis!worden!voorzien.!Dat!kan! door! een! persoonlijk! gesprek! met! een! politieke! bestuurder,! maar! evenzeer! door! het! gesprek! met! derden! hierover! te! voeren:! de! spanning! wordt! alsdan! van! een! betekenis! voorzien! en! komt! retrospectief! tot! stand.! Door! de! verbindingen! tussen! de! verschillende! structuren,! modaliteiten! en! interacties,! spelen! daarbij! ook! andere! aspecten! een! rol:! bijvoorbeeld!sancties,!normen!en!dominant!gedrag!van!anderen.!De!gemeentesecretaris!zal! dan!via!een!interpretatief!schema!deze!van!betekenis!voorzien.!!
!
Ad!2.!Dualiteit!macht!en!dominantie!
De!actor,!i.c.!de!gemeentesecretaris,!kan!dominant!zijn!bij!het!nemen!van!een!besluit;!deze! kan! dit! doen! omdat! er! regels! en! hulpbronnen! ter! beschikking! staan:! doelstellingen,! resultaten,!normen,!procedures!en!verantwoordelijkheden.!Overigens!geldt!dit!niet!alleen! voor!de!actor!‘gemeentesecretaris’,!maar!evenzeer!voor!de!politieke!bestuurder.!Deze!kan! ook!door!‘macht’!interveniëren!en!door!middel!van!een!interactie!zijn!of!haar!dominantie! laten!gelden.!Het!is!de!vraag!in!hoeverre!hier!de!spanning!zichtbaar!wordt!tussen!de!twee! werelden,!waarin!de!gemeentesecretaris!opereert:!de!politieke!vs.!de!ambtelijke!context.! Met! andere! woorden:! in! hoeverre! heeft! de! gemeentesecretaris! met! de! ter! beschikking! staande! faciliteiten,! als! individuele! actor,! voldoende! macht! om! zijn! dominantie! te! doen! gelden?! ! Wat! betekent! dit! voor! zijn! handelen?! Is! er! een! afbakening! zichtbaar! en! hoe! verhoudt!deze!zich!tot!het!leiderschap?!
Giddens! (1984,! 1991b)! ziet! ook! het! institutioneel! fenomeen,! die! het! gemeenschappelijk! belang!behartigt,!als!een!machtsfactor.!Dit!betekent!dat!in!relatie!tot!dit!onderzoek!ook!!de! lokale! overheid! als! zodanig! kan! worden! gezien.! Dat! roept! de! vraag! op! in! hoeverre! de!
! 95!
samenhangende! dualiteit! macht! –! dominantie! en! het! gebruik! van! de! modaliteit! ‘faciliteit! (bijv.!informatie!of!budget).!!
De!structuratietheorie!gaat!er!vanuit!dat!de!actor!met!behulp!van!‘allocative#resources’!zijn! invloed! kan! doen! gelden.! Een! denkbeeldig! voorbeeld! zou! kunnen! zijn,! dat! de! gemeentesecretaris!probeert!om!in!het!politieke!domein!resultaten!te!bereiken,!zonder!dat! deze!beschikt!over!‘authoritative#resources’.!De!inzet!van!interpretatieve!schema’s!zouden! daarbij!uitkomst!kunnen!bieden.!!
!
Ad.!3.!Dualiteit!sanctie!en!legitimatie!
Normen! zijn! in! de! structuratietheorie! een! modaliteit! en! zijn! deels! in! regels! en! wetten! neergelegd.! Daarnaast! gelden! er! ook! sociale! normen,! die! in! de! dagelijkse! praktijk! gemeengoed! zijn! (geworden).! Als! normen! niet! worden! nageleefd,! kunnen! er! sancties! volgen:!dat!kunnen!geformaliseerde!sancties!zijn,!maar!ook!sancties!die!deel!uitmaken!van! de! sociale! praktijken.! In! dat! laatste! geval! kunnen! ze! verschillende! vormen! aannemen;! bijvoorbeeld!uitsluiting,!waarbij!de!actor!wordt!buitengesloten.!Een!voorbeeld!hiervan!kan! zijn!dat!de!actor!niet!(meer)!bij!het!besluitvormingsproces!wordt!betrokken!of!dat!er!in!de! directe! omgeving! van! de! actor! van! alles! gebeurt,! waardoor! deze! het! gevoel! heeft! te! zijn! buitengesloten.!Dit!zou!zich!kunnen!voordoen!in!het!vermeende!spanningsveld!waarin!de! gemeentesecretaris! zich! begeeft:! interessant! is! bijvoorbeeld! de! vraag,! of! de! gemeentesecretaris!zich!buitengesloten!voelt,!op!het!moment!dat!de!spanning!tussen!hem! en!het!politieke!bestuur!(of!een!lid!daarvan)!toeneemt.!
!
Naast! de! genoemde! dualiteiten! is! het! van! belang! om! stil! te! staan! bij! wat! Giddens! noemt! ‘Routinization#and#Motivation’!(1984,!p.!60).!!
!
Routine-In!de!specifieke!connecties!die!actoren!binnen!hun!sociale!context!onderhouden,!rust!een! zeker!vertrouwen,!waarbij!de!actor!routinematig!handelt!en!de!zaken!lopen,!zoals!ze!lopen.! De! actor! heeft! er! belang! bij! om! in! het! dagelijks! leven! deze! routines! te! onderhouden.! Giddens! legt! in! zijn! theorie! het! belang! van! routines! uit:! ‘Routine# is# integral# both# to# the# continuity# of# the# personality# of# the# agent,# as# he# or# she# moves# along# the# paths# of# daily# activities,# and# to# the# institutions# of# society,# which# are# such# only# through# their# continued# reproduction’! (1984,! p.! 60).! Door! het! bestuderen! van! routines! wordt! de! relatie! zichtbaar! tussen!routines!en!de!reflexiviteit.!Als!deze!routines!niet!bestudeerd!worden,!verlopen!deze! vaak!stilzwijgend!en!komen!dus!niet!expliciet!aan!de!orde;!ze!gaan!immers!als!vanzelf!(‘in#a# flow’).! Als! anderen! ernaar! vragen,! zullen! actoren! redenen! kunnen! aangeven,! waarom! ze! doen,!wat!ze!doen.!Giddens!noemt!dit!‘rationalization#of#action’!(ibid.,!p.!376)!Soms!zijn!er! momenten,! waarop! actoren! wel! nadenken,! waarmee! ze! bezig! zijn;! Giddens! noemt! dit! ‘reflexive#monitoring#of#action’;!dit!praktisch!bewustzijn!kan,!zo!hebben!we!hiervoor!gezien,!
niet! onder! woorden! worden! gebracht! (i.t.t.! discursieve! kennis).! Tot! slot! onderscheidt! Giddens!(1984,!p.!375)!nog!een!derde!vorm:!‘practical#consciousness’,!waarbij!!actoren!weten! of!denken!te!weten,!hoe!ze!binnen!een!sociale!interactie!moeten!handelen;!hierbij!speelt!de! intuïtie!een!belangrijke!rol:!actoren!weten!hoe!ze!moeten!handelen,!maar!kunnen!het!niet! goed!onder!woorden!brengen!(ibid.,!p.!376).!!!! ! Motivatie-Actoren!onderhouden!hun!‘theoretical#understanding’!(ibid.,!p.!5);!hiermee!bedoelt!Giddens! dat! actoren! niet! alleen! doorlopend! hun! eigen! handelen! reflecteren! (en! verwachten! dat! anderen!dat!ook!doen),!maar!actoren!reflecteren!ook!op!de!sociale!en!fysieke!aspecten!uit! de!omgeving!waarin!zij!zich!bevinden;!dit!gebeurt!niet!altijd!bewust,!maar!actoren!kunnen! hun! handelen! rationaliseren! (discursief)! en! uitleggen! waarom! er! op! een! bepaalde! manier! gehandeld!is!en!wat!de!gronden!zijn!waarop!het!handelen!gebaseerd!is.!Deze!rationalisatie! zet!Giddens!tegenover!het!begrip!motivatie:!hiermee!verwijst!Giddens!naar!de!wil!om!tot! actie!te!komen.!In!feite!stelt!Giddens!dat!de!wil!om!tot!actie!te!komen,!wordt!bepaald!door! de!motivatie!van!actor!en!als!de!actie!zijn!beslag!heeft!(gehad),!dan!kan!de!actor!–!al!of!niet! gevraagd!–!rationaliseren,!waarom!hij!doet,!wat!hij!doet.!Dit!rationaliseren,!door!middel!van! een! interpretatief! schema,! is! derhalve! een! retrospectief! proces.! Giddens! stelt! overigens! vast,!dat!de!handelingen!van!de!actoren!vaak!niet!zijn!gemotiveerd!(ibid.,!p.!64).!! ! Structuratietheorie-als-onderzoeksmodel-Giddens!betoogt!dat!de!sociale!theorie!zich!primair!zou!moeten!concentreren!op!‘reworking# conceptions#of#human#being#and#human#doing,#social#reproduction#and#social#transformation’! (ibid.,!XX).!Dit!betekent!dat!hij!hiermee!de!structuratietheorie!een!ontologisch!karakter!wil! bieden!(Dom,!2005),!zoals!Giddens!ook!later!zelf!aangeeft:!‘I#regard#structuration#theory#as# only#one#part#of#my#writings#as#a#whole.#Specifically,#it#is#the#label#I#attach#to#my#concern#to#