Component 2: verantwoording afleggen over het geheel

VERANTWOORDING AFLEGGEN OVER HET GEHEEL: WANNEER SLAAGT DE REGISSEUR HIERIN? De regisseur is bereid en blijkt ook werkelijk in staat te zijn 1) verantwoording, 2)

rekenschap, 3) uitleg of 4) toelichting te bieden voor het handelen en de resultaten van het geheel aan actoren die onder zijn regie vallen. Anderen kunnen de regisseur hierop ook aanspreken.⁴⁸

WELKE ACTIVITEITEN PASSEN BIJ DEZE COMPONENT VAN REGIE?

2 Verantwoorden van het handelen en de resultaten van het geheel aan actoren die onder zijn regie vallen, zonder zich te verschuilen achter anderen of partieel verantwoording afleggen over alleen het directe eigen aandeel in het geheel.

3 Het tonen van commitment of betrokkenheid bij het geheel (onder meer door voldoende eigen inzet).

In hoeverre geven gemeente invulling aan de regiecomponent?

Gemiddeld gesproken geven gemeenten in redelijk grote mate invulling aan de

regiecomponent van het verkrijgen van het verantwoording nemen over het geheel (een score van 3,0 op een schaal van 1 tot 4). Elf gemeenten komen uit op dit gemiddelde, twee gemeenten scoren hoger (grote mate) en vijf gemeenten minder (twee in beperkte mate en 3 gemeenten enigszsins).

47 Zie ook: Rutgers, 2004.

48 Zie paragraaf 2.3.2 voor een toelichting op het begrip rekenschap (regiecomponent verantwoording over het geheel afleggen).

Activiteiten

Verantwoording vanuit het gemeentebestuur van proces en / of resultaten vindt in de onderzochte gemeenten in beperkte mate plaats. Toch zijn er interessante voorbeelden waar dit wel gebeurt en bestaan er plannen hiertoe.

– In de gemeente Oosterhout (veiligheid) treedt het gemeentebestuur op als

‘woordvoerder’ van alle betrokken externe partijen. Nadrukkelijk wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen verantwoording afleggen en verantwoordelijk zijn.

Partijen blijven zelf voor hun deel verantwoordelijk en het gemeentebestuur spreekt hen hierop aan. Gezamenlijke evaluaties van het horecaconvenant met alle partijen dragen bij aan een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

– In de gemeente Enschede (veiligheid) legt het gemeentebestuur in de media en het burgerjaarverslag verantwoording af over onder meer de integrale handhaving.

– De gemeente Groningen (veiligheid) heeft een borgsysteem voor de kwaliteit voor de openbare ruimte ontwikkeld op basis waarvan het gemeentebestuur publieke verantwoording kan afleggen:

“We leggen jaarlijks aan de raad voor welke kwaliteit wij in de openbare ruimte kunnen garanderen met de middelen die raad daarvoor ter beschikking stelt. De raad kan dan dus ook prioriteiten stellen. Als er volgens de raad meer aandacht moet zijn voor de binnenstad, kun je laten zien waar je dan bij gelijkblijvend budget iets van af moeten halen, bijvoorbeeld in andere wijken de

straatverlichting later aandoen, of bepaalde winkelcentra minder vaak schoonmaken. Door het jaar heen leggen we met dat systeem

rekenschap af aan burgers. Zo kun je ze ook uitleggen welke niveau van onderhoud je voor welke kosten kunt garanderen en waarom het ergens een tandje lager moet omdat er op een andere plek juist meer gedaan wordt. Dus vanuit het goede overzicht dat het borgsysteem mogelijk maakt, wordt zowel naar de raad als naar de burgers verantwoording afgelegd.” (ambtenaar)

– Gemeente Hoogeveen benoemt vijf fasen voor de brede school en wil alle fasen afsluiten met besluitvorming en verantwoording op basis van het tot dan bereikte resultaat.

– Gemeente Veenendaal heeft een keurmerk ‘Veilig Uitgaan Veenendaal’ ontwikkeld, waarbij positief gekeurde horeca-exploitanten een bordje kunnen ophangen.

Gemeentebestuur en horeca nodigen vervolgens ouders in horecagelegenheden uit om te kunnen zien dat hun kinderen daar veilig kunnen uitgaan.

Commitment vanuit het gemeentebestuur blijkt op een aantal manieren, zoals inzet en betrokkenheid vanuit de verantwoordelijke portefeuillehouder of ambtelijke

projectleider, via gemeentelijke inspanningen onder meer vertaald in eigen geld, publiek optreden waarbij burgemeester partijen aanspreekt op resultaten, alsmede het

aansturen en bewaken van de oplossingen van problemen (zónder dit door te schuiven naar andere partijen). Enkele citaten:

“De gemeente neemt verantwoording voor het geheel. Een belangrijk voorbeeld is dat de gemeente ondanks de bezuinigingen toch op zoek gaat naar andere bronnen om dit project te blijven financieren.”

(vertegenwoordiger ROC)

“Ik heb het idee dat de gemeente de verantwoording voor het geheel neemt. Dat komt alleen formeel al tot uiting door de

verantwoordelijkheid van de burgemeester ten aanzien van de openbare ruimte. Verder constateer ik dat als er zich incidenten voordoen de gemeente het voortouw neemt bij het vinden van oplossingen.” (horeca-exploitant)

Op welke punten is (verdere) verbetering mogelijk?

Op een aantal punten zijn bij diverse gemeenten (verdere) verbeteringen mogelijk.

MEER VERANTWOORDING OVER HET GEHEEL

Verantwoording over uitsluitend het eigen aandeel, of bij problemen kijken of wijzen naar andere partijen komt bij diverse gemeenten voor. Enkele citaten:

“Bij incidenten kijkt men vanuit gemeentebestuur erg snel richting de politie.” (vertegenwoordiger maatschappelijke partij)

“Doelen en resultaten worden steeds meer in de openbaarheid ter discussie gesteld, in raad en richting burgers. Wat nog beter moet:

wethouders moeten leren delen. Dit heeft met hun profilerings- en scoringsdrang te maken. Men profileert zich niet op het thema veiligheid als geheel, maar op deelonderwerpen. Veel wethouders vinden het moeilijk om hun portefeuille te delen met een ander.

Uitdragen van een integraal veiligheidsbeleid kan dus beter. Het bestuur draagt geen complete verantwoording uit voor het geheel naar externe partijen, meer slechts voor deelonderwerpen.”

(ambtenaar)

MEER PUBLIEKE VERANTWOORDING

In diverse gemeenten wordt niet of nauwelijks rekenschap afgelegd over de bereikte resultaten. Als dit al gebeurt, gebeurt dit richting raad (en niet richting burgers). Dit leidt vervolgens niet of nauwelijks tot een debat in de raad. Enkele citaten:

“Ik vind dat het verantwoording afleggen beter kan. We moeten gewoon jaarlijks een advertentie in de krant zetten: er hebben zich zoveel inburgeraars aangemeld en zoveel hebben een goed resultaat gehaald. Dat moeten we veel beter doen, er moeten ook debatten in de raad gevoerd worden, dat gebeurt dus ook niet.” (ambtenaar)

“De gemeente is verantwoordelijk voor het totale verhaal en zal moeten verantwoorden in hoeverre de trajecten tot resultaat leiden.

Dat gebeurt ook, daar wordt over gerapporteerd aan het college en de gemeenteraad. Waar het nog aan schort is het afleggen van

verantwoording naar buiten toe, naar de samenleving. De gemeente zou meer moeten communiceren over de energie die de gemeente én andere partijen steken in integratie en wat daar de resultaten van zijn.

Het gemeentebestuur moet een soort rekenschap afleggen aan de samenleving: in positieve zin, activiteiten en resultaten zichtbaar maken en daarin ‘spokesperson’ zijn voor alle partners.”

(vertegenwoordiger ROC)

MEER BETROKKENHEID

In een van de onderzochte gemeenten op het terrein van inburgering zien externe partijen nauwelijks betrokkenheid vanuit het bestuur en het ambtelijk management. De direct betrokken ambtenaren geven aan dat er een grote kloof is tussen de gemeentelijke visies en ambities op papier (‘prachtige nota’s’) en de dagelijkse praktijk.

5.3.4 Component 3: uitzetten of organiseren van beleidslijnen ten aanzien