aard niet eerbiedigen. Een effektieve (sic) nivellatie is dus geen na te streven ideaal.” Het blijft
vanzelfsprekend dat het VVKS een dwangmatige tewerkstelling van vrouwen niet tolereerde, maar of dit effectief zo was in de Sovjet-Unie kan niet worden afgeleid uit dit artikel. Evenwel toont het artikel een rare houding tegenover de emancipatie van de vrouw. Door middel van een voorbeeld in een autoritair land de gelijkheid tussen mannen en vrouwen als een niet na te streven ideaal proclameren, is bijzonder. “De levenswijze moet aangepast zijn aan de
vrouwelijke aard,” volgens de schrijver van het artikel.512 Voor hem moest de maatschappij zich aanpassen aan de vrouwelijke aard, terwijl het feminisme vooral wil dat de maatschappij juist de aard van de vrouw erkent en haar meer opportuniteiten moet geven, los van de man. In tegenstelling tot de progressieve tendensen binnenin het maatschappelijk veld, bleef het VVKS dus een twijfelachtige houding aanmeten. Deze houding zal in de loop van de jaren zestig en zeventig evolueren.
In tegenstelling tot wat lezers vermoeden, blijft het opmerkelijk dat vele gendergerelateerde onderwerpen over vrouwelijkheid en mannelijkheid in Kompas te lezen zijn. Enerzijds is het logisch dat onderwerpen zoals sekse en seksualiteit voor jongens rond 17-18 jaar, die in volle puberteit zitten, belangrijk zijn. Het tijdschrift Kompas, dat hoofdzakelijk voor deze leeftijdscategorie bedoeld was, speelde hier hevig op in. Anderzijds toonde het tijdschrift veel interesse in de toenmalige culturele, economische en politieke ontwikkelingen. De bijdrages in Kompas hoeven niet altijd om vrouwenemancipatie te gaan, als gender het uitganspunt is. Een artikel getiteld “Alleen voor dames?” uit maart 1962 spreekt over mannenmode: “Als
iemand over mode spreekt, is men het er altijd over eens dat deze een bevallige gril is, voorbehouden aan dames. Ik geloof dat deze bewering niet helemaal met de waarheid strookt. Alhoewel we van de heren nooit zouden durven zeggen dat ze toegeven aan zo’n bevallige gril, ook zij hebben altijd de mode gevolgd.”513 Hierbij ontkracht het artikel dat mode niet altijd de
associatie moet oproepen met vrouwenmode. Met andere woorden: de schrijver van het artikel doet dus een actieve poging om de stereotypering te doorbreken en mannenmode als iets normaals te beschouwen. Gender komt vaker voor in tijdschriften van het VVKS dan eerst gedacht. Vaak onbewust hebben maatschappelijke veranderingen een impact op bewegingen die op het eerste gezicht een strakke afgelijnde identiteit bezitten. “De mode is een resultante
van verschillende elementen die de kultuur (sic) uitmaken,” staaft het artikel.514 Stereotypen
512 Ibid.
513 ‘Alleen voor dames?’, Kompas (maart 1962), 29. 514 Ibid.
116
bleven echter nog steeds doorleven. Dit bewijst een kleine kwinkslag in het artikel (cfr.
“Alhoewel we van de heren nooit zouden durven zeggen dat ze toegeven aan zo’n bevallige gril”), dat insinueert dat mannen nooit toegeven aan grilligheid.515 Deze verwijzing was
hoogstwaarschijnlijk bedoeld als grapje en om de lezer geboeid te houden. De kijk van het VVKS tegenover vrouwen en vrouwelijkheid zou in de loop van de jaren zestig op de deining van de veranderingen van de maatschappij vrij gelijklopend blijven. Een belangrijke verandering zou er pas komen in de jaren zeventig.
De structurele samenwerking van het VVKM-VVKS was een kantelmoment. Gender en de beleving van vrouwen en mannen kwam dan ook opvallend op de voorgrond wanneer beide verbonden de krachten bundelden door een structureel samenwerkingsverband aan te gaan in 1973. Voor de jongens veranderde er eigenlijk weinig, aangezien zij in grote mate uit de meerderheid van de leden bestonden. De meisjes daarentegen waren overduidelijk in de minderheid. In 1973 bestond ongeveer 2/3 van de VVKM-VVKS-leden uit jongens en 1/3 uit meisjes.516
Voor de meisjes kwam er dus een zekere aanpassingsperiode om de nieuwe structuur gewoon te worden. Zowel op verbonds-, gouw-, als districtsniveau bleef het aantal mannelijke leden doorheen de jaren zeventig enorm groot in vergelijking met de vrouwen.517 Ook op plaatselijk niveau, bij de gemengde groepen, waren de meeste leden en leiding mannen. De mogelijkheid om veranderingen door te duwen was hierdoor vaak een moeilijker gegeven. Voor de vrouwen in de beweging betekende dit vaak adaptatie, ook al trachtte het VVKM-VVKS de gelijkheid tussen de geslachten te bewerkstelligen. Hun eigen visie tegenover het “vrouw zijn” bleef er één die vaak de nog geldende maatschappelijke normen weerspiegelde: een gevoel van onbehagen, waarbij de man steeds als belangrijker op de voorgrond kwam. Een vrouw die in 1980 een artikel schreef voor Over & Weer geeft dit beeld goed weer:
“Zoals de zaak nu draait bij scouting ben je als vrouw niet zo vlug geneigd om mee op de wagen te springen. Want het stuur is in handen van een man (…). Wat zich binnen Scouting voordoet verschilt eigenlijk in niets van wat zich in de maatschappij afspeelt (…). Er is de buurvrouw die alleen mij ziet als verzorgster en opvoedster van mijn kind, de directie van de school die vindt dat ik als moeder toch voldoende heb aan een parttime job, de verzekeringsmakelaar die persé
515 Ibid.
516 VERREYKEN, En sterren staan al teder, 206. 517 ‘Vrouwen haken af’, Over & Weer (mei 1980), 4.