Bautalll tot de Compagnie door het sluitell vau eeullieulV COllo
1 Blijkens een brief van Gallenesse van 4 Juli 7aa had deze Vaandrig, geboortig uit het Hauoversche stadje lJi CIJCU!l.U , ách zeer gUUiltig ond(lr8cheidçn
bij het ongelukkig gevecht met de wegf!clOOpeJl Balincesche slaven te Pamoedjan~.
96
Gesworen Sehriba Piete, Hendriksz. Brugman, den Opperchi-rurgyu Harm.nus vau Reisveld ell dell Boekhouder Nicolaa, Wolfgang, welke voormelde a!(t personen den Raad van Justitie uitmaken.
Belaugende de drie Camp'. slaven, die UEd. op de Korte sterk' e vind genoteerd, deselve 'yn oud en .fgeleeft en buyten staat, om eenig werk meer te konnen verrigten , en eeten genoeg-saam het genadebrood. Maar van groter nut en dienst sy" de 23 pee, kettinggangers tot het verriglen van allerhande werk, het. sy in pakhuysen, bij de ambagtslieden oJl' elders, en ,oude anders genood~aakt 8yll J om Comp'. s1aven daartoe te versoeken.
Voornamentlyk sullen deselve UEd. tegenwoordig Ie passe komeu, dewyl deu WeiEdelen GrootAgtbaren Heere Raad-Ordinair .. en Commissaris W ybranl Blom by desselfs meermelde instruct.ie aan den Gesaghebber heeft gelieven te ordolmeeren, het nieuwe land aan de oversyde VitO de rivier schoon te houden, en sal UEd. aldaar konnen beogen, hoedanig UEd. heeft te handelen met het voortzegde. stuk land, alwaar buyten 'peeiael consent van Haar Hoog-l<Jdelheedens niemand mag wonen als den Gewel-diger met de verdere dienaars van justitie.
De Chineese llati~, die hier in den voorIeede jare is opge-geven ten getalIe van 1069 coppen (hoewel hetsel ve na my"
gedagten vry sterker is), groeyt dagelyx aau in de Bantamse landen, dat te verwonderen is, aangesien deselve alhier seer word gedrukt en menigvuldige vexaties van den inlander moet ondergaan, en dat men genoegsaem geen dde Chineesen op heel Bantam vind, die middelen hcbben. Haat Hoog-Edelheedens hebben meermalen betnygd, geen genoegen te nemen in den sterken aanwas van vreemdelingen op Bantam, en daarom heb ik de gewoonte gehad, een maand voor 't vertrek der jonken na Chi"a' hy beeken.lag te laten publiceeren, dat aUe jongst aangekomen Chineesen billnen den tyd voormelt sullen hebben te vertl'ecken, op peene van in de' ketting na Batavia te worden versonden. Egter heb ik meede aan ~lJmmige permissie ver-leent, om hier te mogen blyven, namentlyk degeene, die haar anders of naastbestaande hier hadden, of goede reeden wisten te geven van haar versoek "
I Misschien door deze maatregelen. masl' waarschijnlijker aIa gevolg van deu grooten opstand. wat het getal der Chineezen in Bantam met vrouwen eu kinderen in 1753 tot 574 gcdo.o.ld. Zie van der Parra'8 HaJJport over zijIIe commissie naar Bantam I waar ook het getal der daar wonende MoorelI met
99
100
Mouhamct Ni"a, Vaan drager op Papendengau. Mochamel Oesseeug, Zergi,nt op de Patjinang.
Abdul Cadir d o " Pacrawangan.
Van de Maleyer.:
Lebe Deileh, VaatJdrager op Carraligautoe, com p. baroe.
Intji Soleman • Zergi.ut "Patjinalig.
Intji Obat do "Carraugautoe.
Van de Bougineesen J Macllssaren I Mandareesen, Sllmbauwers en Bimaneesell:
Intji Sembang, Vaandrager.
Bappa Aly en
I
Djoemat Zergiant •.
Van de Ooster-J avalien :
Bappa Soek, alia. Merta di Wang.a , Vaandrager von de getrouwde.
Sipta Wangsa eD
I
Z · dP W erg18ut aan e l:3oom op Carrallgautoe.
raya angsa
Soera Waug .. , VaaDdrager over de ongetrou wde.
N ala Gati, Zergi'lit.
Van de M.rdyke,,: Zergiant op Speelwyk.
Gerrit Woutersz. , Anthony Leunder Nicols Christiaansz. do
do 11 do do Jan Cornelisz. do
Sangnian Made J Bappa M ;.kin
do
"
Van de Balyer.:
Zergiant en do J,ombok.
Moorcnlnud uoar bet Sl'aansehe Schiereiland overgestoken Arabieren A/arOl, welke benaming in Indië dikwijls tot alle Mohammedanen werd uitgebreid. Usar iu deze uaamrol de verschillende volken uit den ArchilJel nfzouderlijk worden opgelloemd. omvat hier de term Jloore'll, behalve de Arabieren, misscbiell nog de bewollers van Hindoatall.
de regeeringe in handeu had, iu rust te "uilen komen, De Heer Brigadier alles convenahel met de om.tandighedel1 en nMrm.ate van de necessiteyt, waarin men 1 ,wanlleer P8ugeral1g Aria (hy Gusti ab,entie tot Ceylon) tot Kroonprins of Regent was gedeclareerd, hebbende beantwoord, raadde Gn,ti, het boven-gemelde alles ook aan den Commissaris mede te deelelL Waartoe hy zylle volkomene neyging betuygd hebbende, zond ik gisteren namiddag hy hem deu lllgabey vau de Wetaugers', die eeniger-mateu sederd 19 jaaren by my bekend is, en welkers famille op Jav. al voor myn ·eerste komst op Samarang in het behan-deleu der importantste zaakeu de meeste getrouwigheyc1 betooud heeft, Aau welken hy scheen ten eenemaal nyt eigen motif zyu hart te ontdekken en daarup goede raad, alzaa dezen rug.bey door de heoeren Couvert, van Suchtelen en my omtrent alles wazeel daenlyk i. iufarmeerd. hem gegeven wordende, repli-ceerde Prins Gusti: wat Twef ik veel te .eggen; geef dit aan den Commissaris, en gaf daarop aan den Ingabey over zekere compositie in gedaante van een rol, als een eynd Vlill eeu dunne dammer met een blad bewonden; dit heb ik heden nagt IYIlder myn slaapstede bevonden en zoude, als !tet g(ft had beginnen werkzaam te worden, my het leven of ten minsten het verstand benomen hebben, Ik wilde deze roJ bewaren, maar de lugabey versogt my, het te mogen wegwerpen, omdat de bewaringe te dangereus oordeelde, De rngabey berigtede verde,. , dat Gu,ti des Sulthans vrouw hierover suspicieerde, welke volgeus het zeggen valJ den log.bey ook geuyt zoude hebben: Haar van Raloe SarU'a !tet Itayr te zyn afgesneeden geworden, waarom zy hoopte, als /taur man eens gekroond was, niet weder te zullen vernederd wOl'den, maar dat de Camp. de gedaane krooninge ook altyd zoude met haar magt maintenee>'en, Het is ook speculatie meriteel'ellde, daL de hier agtergelaatene \'rouw van Gusti, zood ra de tyding van zyn komst ontfangell was J lliet zonder vermoeden ValJ vergif is overleeden. Eync1elyk zeyde Gusti tegen de Inga bey, my alleen te willen spreek en , om my direct opening te geeven van alle het voorschrevcne, waartoe die Pl'ill~ morgen avond in Speel w yk staat te komen,
Uyt alle deze b'yzonuerhedell en die voor dese aan Uw
Iloog-I Hit:r nitgtllaten verseerde, of zoo tets.
'1 J a.vaanBcllt~ uitdrukking voor OosterlingeIt ; Jus nor,mlle mell iu nRol;lJJl de bewoners van bet eigeillijke Jtlva, die in de "orige l3ijlage (hl. 100) ·OosJer-Javalle1t genoemd wordcJI.
104
Edelheyd door ooy zyu geadviseerd, be,luyte ik, dat nog de Sulthan. nog Gusti voor de Comp. h ·alyk geintentioueerd .yu, maar dat d'e haat en jalousie onderling vau veel gewigt is. De ougemeene gierigheyd des Sulthans eu de n.tuu1'lyk nadere betrekkiuge tot het r~k doet Gusti zoo algemeen prievaleereu, dat ik niet te ge moet zie, den Sulthan lange te zullen kunnen in hetzelve geooaintineerd worden. Wilde dese goede oude man maar weynige dagen na zyne kroouillge weder afstand doen J en koude dan nog binnen de cOffitnissie de proclama.tie van Gusti volbragd worden, zoo stelle bylla vast (en de Reeren Con vert en van Suchteien met my) , het geheele redres van zaakeu daarvau een spoedig gevolg te zullen zyn. Ons sentiment is ook, by het manifest der kroouinge op aanstaande Maandag te Iaaleu invloeyen een belofte van alIlnestie zou der uytzondering vau ymund, waarop Uw Hoog-Edelheyds geëerde ordre spoedig ver-zoek cu omtrent de tyd, die de amuestie voor de niet zig uaugevende zoude doen expireereu.
Terwyl ik deeseu zoek teu eyude te breugen, verhaald my llOg de heer Convert I , dat Gu,ti op gisteren ook aan Zyn Ed.
gesegt had, zoo veel in zyIJ vermogen wa,. te zullen bewerken, om oeu vyand te wederhouden , van eenige verwoestingen aan
• te J'egten, teu welken eynde G usti een zendeling stoud af Ie vaardigen. Waarop de lugabey der Welangers ook deeze voor-middag aan Zyn Ed. raport had gedaau. hoe hy de,e morgen Vloeg met vyf Wetangers ua Grobbejak (alwaar mei de Bri-gadier J Bal'llewall en de Pril 2 voor weynige dageullog geweest heb, hoewel de weg toen al slegt was) geweest zyllde, aldaar by de zoogenaamde Eugelsche Poort eeu brandwagt des vyands llad gevonden! die op haar gom aanstonds sloegen en eenige manschap ua hun gros afzonden I apareut om kennis te geevell van de aaunaderillg deeser Wetallgerd, die zonder het minste leed te oillfangen weder herwaard, keerden, My dunkt. dat
I Ja.n Cornelis Convcrt zag tc Liaac het Ieveuslicht. Waarscbijnlijkdiende bij eerst in Nederlandsehen krijgsdienst, daar hij iIJ. 1744 met den rang van Ma-joor Ilaar indië vertrok, nog iu dat jaar tot Luit.-Kolonel cn het volgende tot Kolonel werd bevordOl'd. lu 11440 tlll 1746 verzelde hij vau lmhoIl' 011 diens rei:oon naar Jakatra en Java; iu 1747 werd bij Brigadier. Het is mij onbekend, wanlleer hij uit dea dienst trad or overleed.
"); Om aao de zendiug van Loten volgeu. het tOen bestaande gebruik te meer luister bjj te zetten, werd bij verzeld door de Roth, 0llpcrkoopman vlln het Kasteel te Datavia ,deu ~lajoor BIll"~ewal en door de Onderkooplieden de Pril en de Wilde.
(zoo als men zegt) de Comp. Ulet deese kroolliug wel tnssehen t·wee stoelen iu de as sil; gaal men den vyaud. die nu nie-mand beleedigd en alleen Voor Gnsti sehynd te willen oorlogen.
attaqueeren J men jaagt hem mogelyk maar wa.t verder I en zoo het voorvald. dat op Maandag de Compagnie Pa.ngerang Aria. en de geheeIe gemeente op de patceebaan. gemengd van vrieud eu vyand. eens Gusti proclameerd. weet. ik wa.rlyk niet. hoe des Compagnies honnenr te SBuveeren, en dit is volgens gerugtcu misschien zoo vreemd niet J dog ik hoop va.n beter. Het is met veel leedwezen. dat U IV Hoog-Edelheyd dagelyb met 'oovele zwarigheeden J die ik anders niet gaarne iu de weg legge, moete verllloeyelykcll, maar de important!c kan my daarvan niet dis-peuseercu. Ik biddc Voor de haast en weyuig ordrc myner brievclI! als de ollfstandigheeden hetzelve niet audcrs permit.
teerende • ootmocdiglyk verschooninge en teekene met alle ge-trouwheyd cu reverentie
Hoog-Edele Gestrenge, G root-Agt,bare Heere
Uw I-loog-Edelheyd" zeer gehc.orzamcn, onderdaauigeJJ, geohli-geerden dienaar J
JOAN GIDEON ]~O'l'EN.
Baukllu, deu 12" April 1752.
P. S. Indien mylle commissie nog bug zal modeu duurcn, hoop ik ouder Uw Hoog-EdeJheyds welduyding iu het tuyntje over den draa.y I te gaa.n WOO1len, want hoe kleYIl cu bouw-vallig ook bet huys daar is, zoo geeft het dog "1\ del! inlander meerder occasie, my secreet en direct berigt te brcugeu, als daL ik door de tweede hand van ymaud, Hiet zeer ;11 de j·aal geverseerd, mcereJldeels daL moet ontvangcn, W<lut dc luyden kuullen zig, zonder afgeslloodelJ te worden, uaauwlyk alleen adres-seeren aan my, hy een ander in en op ecn kamer wooucnde, hrtgrr.lI d~ ztlèlkp-Il niet weynig vert,raagd, en waarover vcr-scheidclH' reeds hUil bC3waarnis <tan den beer vall Sucllll'ipu 1
en IIly geuyL bebben.
I De bI. 9i1 hiervoor (l(Jor Gullcllessl! vermelde draaibrug voor Speclwijk.
'2 Ja 11 V!l n Su c b tel C 11, gesproten uit JlCt adellijk ~esl!lc!tt val! dien uaal!) , went til lltn'cht. geboruu j wuarschijulijk was Ilij lCI! ZOQI\ van Gorrii \lUI! SlIcJltcl,,;n, ,Iic bij I{mnillics con e~ka.drou cOlllmallde,,;rde Cl! zich lalcl' te Utrecht vestigde.
In 1737 vertrok hij ah J\&sistcllt naar Indië; in 1746 lol Oudel'koo[llllUll llc_
vor,lcrd, WHS hij tevens Fiscaal le Sumuraug (zie deze BUdmgCJl D. I. bI. :1:18 cn 34.6) 1u 1747 verkreeg hij den rang vau Koopmao; daar hU iu do Joormij gebruikte l3antamsche Jlapicrcu oud-Resideut. van DanjcflJlusaiu heet, moet hij dic waardigheid iu dezen tUd bckh'Cd hebben. In 1751 werd hij O!)!)Crkoo1Ilnau en
106
De Ingabey Wetaug • my het vergif getooud hebbende. is van hevige pynen .de ganL"Che nagt overvallen geweest, te gelyk met zyn slaav. die het gedraagen had. Ik heb mede ilJ hand en arm. waarmede 't even aangeraakt heb, gevoel genoeg er van gehad. Diergelyke poogingen voorspellen Gusti geen lang leeven • zoo hy. of die aan zyn kant zyn, het zelf niet versonnen hebben. Ik geloof niet, dat de Snlthan er af weet; mogelyk wel zyn vronw, hoewel die zoo braaf voorkomt, dat ik haar niel cl urfde .u'picieereu, maar daar is eeu befaamde vergiftig-ster, geuaamd Marianne. Hier worden kwade gevolgen nyt ver·
wagt; aau de nevensliggende poiuten blykt ook. den Sulthau de abdicatie vau het ryk wel te zeggen, maar ook nyt zyu gierig-heyd, dat hy het niet meeud.
Met de vrouwen van Gn.ti heb eenige complimenten gewis-seld en hy die occasie eenige geschenkjes gesonden, ook aan de Sulthans vrouw, om de haat niet grooter te maaken.
Op het .luyten deeze. komt my de zoon van Pangeraug Bantam uyt naam van den Kroonprins doleer",l, dat de Sulthan aan geeue van haar beyde eenige van haare goederen wil resti-tueeren of eenig onderstand Joen, maar als zy cr om vraageuJ
bekyfd. ve"oekende daarin myn adj ude; di t i, mede een vcr-keerde weg van d'oude man.
tevens, 7.00a18 wij hierboven zagen I naar Bautam gezonden. welk gewest bij ah Commandeur to* zijn overlijden op den 23&t~n November L754 bestuurde. Rtlcda iu 1743 was bij ale Secrekria tegenwoordig bij de ondertcekcniog vao het !Det deo Socaochocoall te Kartsaoera geBloten contract.