Thema’s in de berichtgeving
Politiek
Artikelen die gaan over politiek beleid, bijvoorbeeld wetsvoorstellen en regeringsverklaringen, zowel op nationaal als internationaal niveau. Maar ook berichten die gaan over verkiezingen of het beleid van partijen en belangenverenigingen. Dan kan het onderwerp verkiezingenstrijd zijn, of
partijcongressen en vakbondsvergaderingen.
Economie en financiën
Dit gaat om artikelen die voornamelijk handelen over financieel-economisch nieuws. Dat kan gaan over de economische activiteit van zowel de overheid als privésector (belastingen, rente, kredieten). Maar het kan ook gaan over meer sociale aspecten als stakingen, bedrijfssluitingen, fusies, overleg over onderdelen van het cao en onderhandelingen tussen sociale partners.
Sociale zaken en volksgezondheid
Dit betreft allereerst berichten die gaan over familie, sociale voorzieningen, uitkeringen of
ziektekostenverzekering, maar het gaat ook om artikelen over geneesmiddelen, verdovende middelen, ziektes en organisaties die zich hiermee bezighouden. In de jaren zestig en zeventig zal dus
bijvoorbeeld de drugsproblematiek onder dit thema geschaard worden.
Justitie en politie
Artikelen over de activiteiten van de gerechtelijke macht en de politie. Dat kan gaan over gerechtelijke procedures, arrestaties, opsporing van criminelen, openbare orde, rellen, vernielingen, overvallen en ontvoeringen. Rellen tegen het gezag in de jaren zestig en zeventig door bijvoorbeeld Provo, worden onder dit domein geplaatst.
Maatschappij
Een vrij breed thema dat kan gaan over betogingen tegen maatschappelijke problemen, de strijd voor vrouwenemancipatie of de verschillen tussen arm en rijk in de samenleving. Alle onderwerpen waar de samenleving zich hard voor maakt, en wat niet onder een van de andere kopjes past, zal bij dit thema geplaatst worden. Ook vermeldingen over opstanden tegen de oorlog in Vietnam worden bij dit thema ondergebracht.
Milieu en natuur
Alle berichten die gaan over milieuproblematiek, zoals luchtvervuiling, watervervuiling,
overbemesting of kernenergie. Maar het kan ook gaan om artikelen omtrent landbouw en bedreigde diersoorten.
Cultuur, onderwijs en wetenschap
Berichten die handelen over school, opleiding en ontwikkeling van de jeugd, universiteit, onderzoek of wetenschappelijke congressen. Daarnaast kan het gaan om berichtgeving over televisie en radio. Wat betreft de jaren zestig en zeventig zullen ook de demonstraties en acties die plaatsvinden omtrent de democratisering op de universiteiten onder dit domein worden geplaatst.
Religie en zingeving
Artikelen over activiteiten of uitspraken van de paus of de bisschoppen, vernieuwingen binnen de kerk, religieuze feesten, geloofsgemeenschappen, kerkelijke regels. Maar ook berichten die schrijven over zaken buiten de kerkmuren zoals zingeving en spiritualiteit.
79
Techniek
Alles wat in verband staat met uitvindingen en technische ontwikkelingen. Dat kan in de jaren zestig en zeventig gaan om een breed scala aan onderwerpen zoals de ontdekking van de ruimtevaart of nieuwe huishoudelijke apparaten.
Internationale spanningen en gewapende conflicten
Berichten over oorlogen, gijzelingen en opstanden wereldwijd, maar ook over bewapening, het leger, dienstplicht of bijvoorbeeld de NAVO.
Verkeer en ruimtelijke ordening
Artikelen die gaan over nieuwe vormen van transport, maar ook over scheepvaart of treinverkeer. Daarnaast kan het ook gaan over de aanleg van wegen en de bouw, afbreuk van huizen of leegstaande panden. Artikelen over de invloed van auto’s en brommers op het milieu, vallen onder het kopje ‘milieu en natuur.’ Berichten over protesten tegen leegstand horen onder de kop ‘Maatschappij’.
Rampen en ongevallen
Alle mogelijke verkeersongevallen, overstromingen, mijnbouwongelukken, hongersnood, branden, natuurrampen en aardbevingen. Wanneer een bericht gaat over de hulp aan mensen in getroffen gebieden, valt dit onder het kopje ‘maatschappij’.
Sport
Artikelen die schrijven over alles wat te maken heeft met sport zoals transfers, kampioenschappen, wedstrijden. Wanneer er bij een kampioenschap iets gebeurt dat niets met sport te maken heeft, bijvoorbeeld Olympische gijzeling in de jaren zeventig, valt dit onder het kopje ‘militaire zaken en gewapende conflicten.’
Human Interest
Dit zijn berichten die gaan over wat lichtere onderwerpen zonder grote nieuwswaarde. Dat kan gaan over niet politiek-geladen activiteiten van de bestuurlijke macht, maar ook over lottowinst of persoonlijke tragedies.
Jongerenprotest
Alle artikelen die handelen over het jongerenprotest in de Nederlandse steden en in het buitenland. Het betreft berichten die over acties op de hogescholen en universiteiten gaan, maar ook over protesten van jongeren in het algemeen. Belangrijkste aandachtspunt is de manier waarop de Volkskrant verslag doet van de protesten en rellen.
Ontwikkelingssamenwerking
Een aparte categorie voor ontwikkelingssamenwerking, als een van de belangrijke thema’s van de jaren zestig. Artikelen die gaan over de toestand in de Derde Wereld, burgers die dit onder de aandacht brengen of hulporganisaties die de toestand proberen te verbeteren, worden bij dit kopje geplaatst.
Vietnam Oorlog
Berichten over de oorlog in Vietnam, waarbij vooral de toon van het artikel interessant is, aangezien de meeste kranten het nodige over de oorlog zullen schrijven. Protesten tegen de oorlog worden onder het kopje ‘Maatschappij’ geplaatst, omdat dat iets kan vertellen over de actiebereidheid van de bevolking en hoe veel en op welke wijze de Volkskrant daar verslag van doet.
Koninklijk huis
Artikelen die gaan over het koninklijk huis van Nederland, of elders in de wereld. Wanneer het bericht gaat over het politiek handelen van de koninklijke familie, dan wordt deze onder ‘politiek’ geschaard.
Weer
80
Anders
Alles wat niet onder een van de bovengenoemde categorieën valt. Genres in de berichtgeving
Nieuwsbericht
Teksten die zich specifiek richten op een ongewoon feit of een interessante gebeurtenis. In het bericht komen allereerst het waar en wanneer aan bod, in de rest van het artikel komen de hoe en het waarom aan de beurt. Het doel is om de lezer een stukje kennis mee te geven over de actualiteit en er komen geen meningen van de journalist zelf in voor.
Achtergrond/nieuwsanalyse
Uitgebreider dan een nieuwsbericht, vormt meer een uitleg of interpretatie van het nieuws in de krant. Een achtergrond of analyse is meer dan nieuws, het bevat meer duiding maar er komt geen opinie in voor. De beschikbare feiten worden op een objectieve manier in een perspectief gezet.
Opiniestuk
Veelal ondertekende artikelen waarin een standpunt over een actuele kwestie wordt weergegeven en verdedigd. Een opiniestuk bevat een duidelijke mening over een afgebakend onderwerp. Er is een duidelijke aanleiding voor het stuk en er wordt een helderde mening verkondigd.
Hoofdartikel/commentaar
Commentaren het standpunt van de krant weer over een gebeurtenis en zijn daarom ook veelal niet gesigneerd. Een commentaar kan geschreven worden door een commentator of door de
hoofdredacteur. Het is gebruikelijk dat de opvattingen in de commentaren consequent zijn en de mening van de krant onderstrepen, al kan dit door de jaren heen veranderen.
Reportage/verslag
Artikelen die bestaan uit een beschrijvend verslag van een nieuwswaardige situatie. In een dergelijk bericht staan niet perse de nieuwsfeiten centraal, maar de registratie van stemmingen en gevoelens. In een reportage draait het meer om waarnemingen, waar de journalist met een persoonlijke stijl verslag van kan doen.
Interview
Alle berichten die het gevolg zijn van een vraaggesprek met een of meerdere personen. Zo’n gesprek kan in meerdere vormen gegoten worden. Er kan een verhalende structuur zijn met letterlijke citaten, maar het vraaggesprek kan ook in een klassieke vraag-antwoordvorm worden afgedrukt.
Profiel/portret/necrologie
Artikelen die een interessant persoon, of interessante organisatie, portretteren. In deze berichten wordt bijvoorbeeld het leven van de (overleden) betrokkene uitgelicht, desnoods aangevuld met informatie die van derden wordt verkregen.
Recensie
Vanuit achtergrondkennis en persoonlijke smaak geeft een journalist een oordeel over een werk van kunst of wetenschap. De inhoud en vorm van het stuk zijn in grote mate vrij.
Fotobericht
Sommige foto’s zijn niet opgenomen als alleen maar illustratie bij een artikel, maar wel als zelfstandig ‘bericht’, eventueel voorzien van een kort onderschrift. Datzelfde kan voorkomen met een cartoon, die eventueel een paar regels onderschrift heeft.
81
Column
Een regelmatig verschijnende, gesigneerde persoonlijke rubriek. Deze bijdragen aan de krant zijn heel vrij in keuze van onderwerp, stijl en mening.
Bronnen in de berichtgeving
Politieke actoren
Alle politici die worden aangehaald, zowel op nationaal als internationaal niveau. Dat kan dus gaan om kamerleden, maar ook om bestuurders van de Europese Unie en alle staatshoofden. Daarnaast betreft het actoren van andere politieke instellingen en leden van het koningshuis.
Bewindslieden KVP
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de KVP wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt. Na 1975 bestaat de KVP niet meer.
Bewindslieden PvdA
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de PvdA wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden PPR
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de PPR wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden D’66
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van D’66 wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden VVD
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de VVD wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden DS’70
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van DS’70 wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden ARP
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de ARP wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Bewindslieden CHU
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van de CHU wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
82
Bewindslieden CDA
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van het CDA wordt vermeld. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt. Deze categorie kan alleen in 1980 worden aangekruist, omdat de partij in 1975 en eerder nog niet bestond.
Bewindslieden overige partijen
Alle artikelen waarin een uitspraak of een handeling van een (bewinds)lid van een van de overige partijen in de jaren zestig en zeventig die niet in de bovenstaande categorieën voorkomt. Geldt alleen wanneer de partij van de handelende persoon er expliciet bij genoemd wordt.
Woordvoerders
Wanneer een woordvoerder wordt aangehaald, van een politieke, economische of enig ander soort actor, zal dat onder deze kop geplaatst worden.
Economische actoren
Dit betreft voornamelijk financieel-economische actoren. Dit kan zowel over de overheid als over de privésector gaan, dus zowel over actoren van het Centraal Planbureau en over directeuren van bedrijven.
Vakbonden en werknemers
Hierbij gaat het meer om sociaaleconomische actoren, zoals arbeiders en vakbonden. Het kan dan gaan om arbeiders die staken en protesteren op straat, maar ook om overleg tussen sociale gesprekspartners.
Culturele actoren
Alle actoren uit de mediawereld, zoals televisie en radio, maar ook actoren die zich bezighouden met allerlei vormen van kunst, zoals tentoonstellingen, festivals, boeken en theater.
Justitie en ordehandhavers
Hieronder worden de rechterlijke macht of de politie en hun activiteiten geschaard
Religieuze actoren
Alle berichten waarin activiteiten of uitspraken van geestelijken als de paus, bisschoppen en priesters vermeld worden. Maar het kan ook gaan om actoren buiten de traditionele kerk, zoals geestelijke leiders uit de islamitische wereld.
Sociale organisaties
Hierbij gaat het om actoren van hulporganisaties of liefdadigheidsgroepen. Dat kan dan gaan om goede doelen als Amnesty International, maar ook om allerlei initiatieven op het gebied van ontwikkelingshulp of organisaties die zich inzetten voor daklozen of verslaafden.
Betogers en actiegroepen
Artikelen waarin uitspraken of handelingen van betogers, demonstranten, opstandelingen en actiegroepen aan bod komen. Dit kan gaan om protesten tegen of voor allerlei thema’s, van atoomwapens tot abortus en van Vietnam tot kraken.
83
Experts
Berichten waarin personen aan het woord komen omwille van hun vakgebied. Zij worden in het bericht aangehaald vanwege hun expertise op een bepaald vakgebied en zij komen dan een gebeurtenis of nieuwsfeit toelichten of uitleggen. Dit kan ook heel algemeen gaan om niet nader genoemde
‘deskundigen’ die tersluiks in een bericht worden aangehaald.
Legeraanvoerders en militairen
Alle actoren die worden aangehaald die opereren binnen het leger. Dat kan gaan om officieren die iets zeggen over de toestand in een bepaald conflictgebied, maar ook om soldaten die te hulp schieten bij een ramp of ongeval.
Persbureaus en andere media
Artikelen waarin persbureaus genoemd worden als bron of waarbij informatie uit andere kranten, televisieprogramma’s of radiostations wordt gehaald en waarbij deze media ook nadrukkelijk genoemd worden.
Koninklijk huis
Actoren van het koninklijk huis, bijvoorbeeld de koningin of kroonprinses. Het kan ook om andere adellijke figuren van koningshuizen buiten Nederland gaan. Wanneer een persoon van het koninklijk huis handelt in politieke zin, bijvoorbeeld bij het samenstellen van een nieuw kabinet, dan wordt deze bij ‘politieke actoren’ ingedeeld.
Ooggetuigen, daders en slachtoffers
Actoren die in berichten worden aangehaald als daders (bijvoorbeeld bij een overval), als slachtoffers of als ooggetuigen die iets vertellen over een gebeurtenis. Het gaat veelal om burgers die iets met een nieuwsfeit te maken hebben.
Andere
Actoren die in geen van de bovengenoemde categorieën thuis horen, worden onder dit kopje geplaatst.
Niet van toepassing
In sommige artikelen komen geen actoren voor. Als dit het geval is bij een bericht, dan wordt deze categorie aangekruist.
Functie van de berichtgeving
Informatie; wanneer een bericht als doel heeft de lezer te informeren over een nieuwsfeit of een gebeurtenis, bijvoorbeeld met behulp van een nieuwsbericht of een interview. Wanneer een insteek subjectief lijkt vanuit deze tijd, maar destijds wel als onomwonden feit gebracht werd, valt dit toch onder deze categorie.
Opinie/kritiek; wanneer een bericht als doel heeft de lezer te overtuigen van een bepaald standpunt in een specifieke kwestie of wanneer met een kritische noot geprobeerd wordt de lezer een bepaald beeld op te dringen.
Expressie; wanneer een bericht als doel heeft de lezer een beeld te geven van een bepaalde gebeurtenis of nieuwsfeiten die hebben plaatsgevonden, bijvoorbeeld met behulp van een verslag of een reportage.
84
Duiding; wanneer een bericht als doel heeft de nieuwsfeiten in een perspectief te zetten en de lezer een interpretatie of achtergrond van het nieuws te bieden.
Mobilisatie; wanneer een bericht als doel heeft om de lezer aan te zetten tot actie, bijvoorbeeld naar de stembus te gaan, een product te laten staan, of de straat op te gaan.
Amusement; wanneer een bericht als doel heeft de lezer te amuseren, zonder dat er verder iets heel informatiefs wordt meegegeven.
Gebieden
Nederland
West-Europa; gebieden ten westen van de muur. Ook landen als Spanje, Portugal en Griekenland worden onder deze categorie geplaatst.
Oost-Europa; gebieden ten oosten van de muur vallen onder deze categorie. Ook Rusland wordt hierbij geplaatst.
Amerika; naast Amerika worden ook Australië en Canada bij deze categorie geschaard.
Azië; gebieden in Azië
Afrika; gebieden in Afrika
Midden-Oosten; gebieden in het Midden-Oosten
Midden en Zuid-Amerika; ook Suriname en de Nederlandse Antillen vallen onder deze categorie.
Omvang
Klein
Artikelen met minder dan 50 regels tekst.
Middel
Artikelen tussen de 50 en 90 regels, of een klein artikel met een foto erbij.
Groot
Artikelen met meer dan 90 regels, of een medium artikel met een foto erbij.
Opening
Het artikel, veelal in de linker bovenhoek, dat door de krant als belangrijkste nieuws van de dag wordt aangewezen. Het openingsartikel hoeft niet perse een foto te hebben, en is zelfs niet altijd een ‘groot’ artikel. Wel wordt over het algemeen met een grote kop alle aandacht er naartoe getrokken.
85
Beeld De Volkskrant kiest in de jaren zestig en zeventig regelmatig voor op zichzelf staand beeld in de vorm van een fotobericht. Daarnaast plaatst de krant ook regelmatig een grote foto bij een nieuwsstuk met een aparte kop. Het is per geval besloten of deze foto bij het bericht werd geteld (als het
onderwerp en de insteek precies hetzelfde waren) of dat de foto als een apart artikel geteld werd (wanneer een heel andere insteek van de gebeurtenis belicht werd).