11 BESCHERMING BELANGEN VAN DE EU
11.1 Bestrijding fraude en onregelmatigheden
Jaarlijks rapporteert de Europese Commissie over de resultaten van de genomen maatregelen ter bescherming van de financiële belangen en de fraudebestrijding. De basis voor deze rapportages zijn onder andere de jaarlijkse activiteitenverslagen van de afzonderlijke diensten, inclusief het antifraudebureau OLAF, en meldingen van onregelmatigheden door de lidstaten.
Het verslag van de Commissie bevat ook een overzicht van de belangrijk-ste66gezamenlijke (wetgevende) inspanningen van de lidstaten met het oog op de bescherming van de financiële belangen van de Gemeenschap-pen. Het zijn de lidstaten zelf die daartoe de benodigde informatie aan de Commissie verschaffen. Een echte vergelijkende analyse van de wetge-vende en coördinerende activiteiten op lidstaatniveau is volgens de Commissie nog steeds moeilijk, vanwege de nog onvolledige informatie-verstrekking door de lidstaten en vanwege de beperkte harmonisatie van de begrippen «controle» en «sanctie».67
Tot slot rapporteert de Commissie in haar jaarverslag ook over de geldende regelingen voor de coördinatie van de controlewerkzaamheden door de talrijke partijen en ambtenaren op verschillende niveaus van het binnenlandse bestuur (betaalorganen, beheersautoriteiten, centrale en gedeconcentreerde nationale diensten, gemeentelijke en provinciale diensten).68
11.1.1 Melding van onregelmatigheden
Volgens de Europese Commissie loopt sinds een aantal jaren het aantal meldingen door lidstaten van onregelmatigheden gestaag terug.
Niettemin lag het niveau van de vastgestelde onregelmatigheden in 2001 met€ 1,275 miljard nog ruim boven het meerjarengemiddelde van de voorafgaande jaren. Een oorzaak voor deze ongerijmdheid is volgens de Commissie dat de statistieken niet alle door OLAF in 2001 ingestelde onderzoeken van gemelde gevallen bevatten. Bovendien kunnen volgens de Commissie ook problemen ten gevolge van gewijzigde meldprocedu-res van invloed zijn geweest op de daling van het aantal meldingen door de lidstaten.69
Na een daling in 2001 (ten opzichte van het jaar 2000) is het aantal onregelmatigheidsmeldingen aan de Europese Commissie voor alle geldstromen samen in 2002 weer toegenomen. Ook het daarmee gemoeide financieel belang nam in 2002 toe.70
66Voor de EU-sectoren structuurfondsen, landbouwuitgaven en eigen middelen.
67COM (2002) 348: Titel II, pagina 39/40: Door de lidstaten genomen maatregelen ter uitvoe-ring van artikel 280 EG-Verdrag. Een project gericht op een betere afbakening van de begrippen «controle» en «sanctie» is gaande.
68COM (2002) 348: p. 52 e.v.
69In de praktijk lopen volgens de Europese Commissie de meldingen van de verschillende lidstaten van fraude en onregelmatigheden nog sterk uiteen [bron: COM( 2002) 348 p. 98 e.v.
70COM (2003) 445.
Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 430, nrs. 1–2 62
Tabel 12. Aantal meldingen onregelmatigheden per lidstaat 2001/2002.
Eigen middelen
Gemeenschappelijk
landbouwbeleid Structuurfondsen Totaal
2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002
België 296 484 67 49 0 14 363 547
Denemarken 67 94 60 84 13 22 140 200
Duitsland 364 372 451 712 164 1 958 979 3 042
Finland 20 18 53 20 38 82 111 120
Frankrijk 217 199 412 451 205 463 834 1 113
Griekenland 11 26 25 17 *80 *176 116 219
Ierland 34 36 88 212 55 *126 177 374
Italië 206 306 163 244 91 107 460 657
Luxemburg 0 0 2 0 0 0 2 0
Nederland 205 173 45 58 323 932 573 1 163
Oostenrijk 101 119 131 80 20 87 252 286
Portugal 11 15 143 109 55 *58 209 182
Spanje 134 121 492 997 80 183 706 1 301
Verenigd Koninkrijk 189 122 252 234 55 394 496 750
Zweden 18 34 31 18 15 54 64 106
Totaal 1 873 2 119 2 415 3 285 1 194 4 656 5 482 10 060
* Inclusief Cohesiefonds.
Opmerkelijk is de grote stijging in de sector structuurfondsen. Dit houdt verband met de afwikkeling van de periode 1994–1999 in het jaar 2002 (zie
§ 13.1).
De Europese Commissie heeft geconstateerd dat de omvang van het financieel meldingsvolume van Duitsland en Nederland in verhouding tot het aan de lidstaat toegekende budget evident afwijkt van overeenkom-stige verhoudingen in de andere lidstaten waar dit volume gelijke tred hield met het aan de lidstaat toekomende budget.71
11.1.2 Omvang en achterstanden bij terugvorderingen
De meeste lidstaten hebben de Commissie gemeld dat er in 2001 sprake was van een goede samenwerking tussen de controle-instanties, justitie en de beheer-/betalingsautoriteiten. Een aantal lidstaten, waaronder Nederland, heeft in 2001 maatregelen genomen om de terugvordering van onder andere ten onrechte uitgekeerde gelden in het kader van het ESF te verbeteren.72
De Europese Commissie ziet toe op de inspanningen en resultaten van de lidstaten bij de terugvordering van onverschuldigde subsidiebetalingen en gemiste ontvangsten. Ofschoon het totaalbeeld volgens de Europee Commissie in 2002 vergelijkbaar is met voorgaande jaren, nam de omvang van de daadwerkelijk door de lidstaten ingevorderde bedragen is in 2002 weer verder toe.
71Volgens de Commissie hangt de toename in 2002 van het financieel meldingenniveau in Nederland samen de melding van negentien gevallen van sigarettensmokkel met een totale meldingswaarde van ruim€ 50 miljoen. COM (2003) 445, 10.2.3.
In de categorie landbouwuitgaven (Europees Oriëntatie- en Garantiefonds voor de Landbouw, afdeling Garantie) werden in 2002 totaal 3 236
onregelmatigheden gemeld door de lidstaten voor een totaal bedrag van
€ 198 miljoen.
Rekening houdend met het nog openstaande saldo aan terugvorderingen dat betrekking had op alle onregelmatigheidsmeldingen uit voorgaande jaren (€ 2,1 miljard) was het totaal terug te vorderen bedrag (inclusief de meldingen 2002) in mei 2003 opgelopen tot€ 2,3 miljard.73
Tabel 13. Overzicht stand van terugvorderingen landbouwuitgaven EOGFL-G (in duizenden euro’s)
Denemarken 9 756 350 0 8 042
Duitsland 243 797 15 448 46 757 20 685
Griekenland 59 230 4 668 32 242 5 538
Spanje 170 855 57 004 48 814 15 302
Frankrijk 68 012 9 349 36 866 2 314
Ierland 6 919 4 747 4 124 524
Italië 1 415 158 70 604 518 926 81 036
Luxemburg 36 0 0 0
Nederland 34 591 2 046 2 753 2 874
Oostenrijk 5 388 801 0 590
Portugal 30 317 1 570 18 910 665
Finland 100 39 16 0
Zweden 711 164 178 0
Verenigd Koninkrijk 58 640 2 013 8 541 11 623
EU-15 2 177 477 171 579 738 466 149 798
1Waarover de Europese Commissie in mei 2003 nog moest besluiten.
Gemeten naar de omvang van de uitstaande terugvorderingsbedragen neemt Nederland in deze uitgavencategorie een middenpositie in bij de EU-15. Ruim 80% van het totaal aan uitstaande vorderingen is toe te rekenen aan slechts drie landen: Italië, Duitsland en Spanje.
De Commissie heeft aangekondigd dat het antifraudebureau van de Commissie (OLAF) en het directoraat-generaal Landbouw in taskforce-verband onderzoek zullen gaan doen naar de (oudste) openstaande vorderingen in alle lidstaten uit de periode 1995–1998.74
Bijna 40% van het met de over 2002 gemelde onregelmatigheden gemoeide bedrag (€ 171,6 miljoen) was in mei 2003 al geïnd door de lidstaten; dit relatief hoge inningsniveau houdt verband met de voor afsluiting van de programma’s van de periode 1994–1999 reeds door de lidstaten op de einddeclaraties gekorte bedragen.
Acties ter verbetering van het beheer bij terugvorderingen75
Begin 2003 werd de laatste hand gelegd aan een audit naar de terugvor-deringen door de interne auditdienst van de Europese Commissie. De diensten van de Commissie zullen actieplannen invoeren voor de
follow-up van kwesties in verband met terugvordering en deze – zo nodig – in hun jaarlijkse managementplannen integreren.
73COM (2003) 445.
74De taskforce onderzoekt daarnaast de openstaande terugvorderingen voor Italië uit de jaren vóór 1995.
75COM(2003) 391 def. van 23–7-2003/
blz. 24.
Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 430, nrs. 1–2 64
11.1.3 Boetes wegens niet-nakomen van EU-marktwetgeving
Bij niet-nakoming van EU-regelgeving kan de Commissie in vele gevallen aanzienlijke boetes opleggen. Eind 2002 werden in het Europees
Parlement vragen gesteld over de omvang van boetes, die wegens het niet-nakomen van EU-marktwetgeving waren opgelegd. Begin 2003 gaf de Europese Commissie de in tabel 14 opgenomen informatie over boetes sinds 1990.76
Tabel 14. Boetes wegens niet-nakoming EU-marktwetgeving.
Begrotingsjaar Jaarrekening en financiële balans Bladzijde Artikel Totaal van de ontvangsten in het begrotingsjaar
1990 Deel II-Afdeling III 116 710 593 608,86
1991 Deel II-Afdeling III – 710 18 680 761,20
1992 Deel II-Afdeling III 131 710 34 526 287,95
1993 Deel II-Afdeling III 139 710 1 115 27 3,00
1994 Deel II-Afdeling III 159 710 23 464 195,97
1995 Deel II-Afdeling III 171 710 7 437 493,36
1996 Deel II-Afdeling III 177 710 83 271 712,09
1997 Deel II-Afdeling III 196 710 755 000,00
1998 Deel II-Afdeling III 167 710 23 013 000,00
1999 Deel II-Afdeling III 113 710 62 742 494,58
2000 Deel II-I-Afdeling III 146 710 117 109 000,00
2001 Deel II-I-Deel A 207 710 49 426 000,00
Totaal 422 134 827,01
De Commissie heeft geen inzicht gegeven in de verdeling van de boetes over de lidstaten. Wel heeft zij aangegeven dat het boetebedrag is terug-gevloeid naar de EU-begroting. Waarom over de jaren 1996 en 2000 aanzienlijk hogere boetebedragen zijn opgelegd, wordt uit de door de Commissie gegeven informatie niet duidelijk.