Bespreking actuele flora en zeldzame soorten

2.4.6 Beschrijving van de open vegetaties

2.4.6.1 Bosranden, zomen en padvegetatie

Langs en op de paden vinden we zowel soorten van rijkere bodems als soorten van schralere omstandigheden, soms zelfs gemengd of op korte afstand van elkaar voorkomend.

Op rijkere plekken vinden we Bosviooltjes (Welfvenestbos), Bosanemoon (Klytegat), Witte klaverzuring (Pottebezem), Riet, Gladde witbol, Gewone brunel, Akkerkool, Koniginnekruid, Gestreepte witbol, …

Op voedselarmere plekken zien we Pijpestrootje, Pilzegge, Gewoon reukgras, Tormentil, Dubbelloof, Dopheide, Struikheide,…. Deze heischrale paden vinden we vooral langs de paden rond het bestand 10a en 13a (Geitedreef en Peisterzakdreef). Langsheen de Peisterzakdreef kwam voorheen ook Blauwe knoop voor. Waarschijnlijk is deze soort er intussen verdwenen.

2.4.6.2 Heidevegetatie

Het heideveldje ter hoogte van bestand 10u ontstond in 1981, na kap van Grove den. In 1983 werd langs de parking een randstrook van 10m met zomereik aangeplant. Tussen deze strook en de achterliggende beplanting met Koekelare den ontwikkelde zich spontaan een heideveldje. In samenspraak met de milieuvereniging ‘De Ruidenberg’ werd beslist om dit veldje niet meer te herbebossen en het als heidegebied te laten ontwikkelen en beheren.

In 2005 werd dit heideveldje uitgebreid met 33are (tot aan de gracht die het perceel Peisterzak in twee verdeelt).

Talrijke soorten vonden er intussen geschikte omstandigheden om te kiemen of om zich te vestigen.

Zowel heidesoorten of soorten van schrale graslanden (Struikhei, Rode dophei, Gewone dopheide, Schapenzuring, Tormentil, Pijpenstrootje, Gaspeldoorn, Moeraswolfsklauw, Brem, Gewone veldbies, Trekrus,

…), als kapvlaktesoorten (Gewoon wilgenroosje, Braam, Pitrus, ..) en bos(rand)soorten (Valse salie, Fraai hertshooi, Brede wespenorchis, Dubbelloof, Zomprus, Ruwe berk, Zomereik, Sporkehout, Wilde lijsterbes, Zachte berk, Brede stekelvaren, Geoorde wilg,…) komen er voor.

2.4.6.3 Poelen

Poel in bestand 18a : De ‘Duitse put’. Ook hier wordt de vegetatie gekenmerkt door zowel soorten van rijkere bodems als door soorten van armere omstandigheden: Tormentil, Zomprus, Dubbelloof, Veenwortel, Watergentiaan, Zilverschoon, Knoopkruid, Sporkehout, Leverkruid, Gewone brunel, Waternavel, Knolrus, Watermunt, St. Janskruid, Wolfspoot, Gewoon reukgras, Mannagras, Schermhavikskruid, Duizendblad, Moeraswalstro, Gele lis, Gelderse roos.

De poelen in bestand 13a en 22a zijn grotendeels verland en worden niet gekenmerkt door een eigen specifieke vegetatie.

2.4.7 Bespreking actuele flora en zeldzame soorten

2.4.7.1 Zeldzame, bedreigde en beschermde soorten

In Bijlage 2 is een soortenlijst opgenomen van waarnemingen in de omgeving van Koekelarebos (gegevens Milieugroep Ruidenberg Koekelare, 2003 en INBO (Biotoopkartering, 2005).

In onderstaande tabel zijn deze soorten opgesomd die hetzij Rode lijst-soort, hetzij wettelijk beschermd zijn.

In dit lijstje springen Watergentiaan, Rode dopheide en Gevlekte orchis het meest in het oog.

Watergentiaan (Bedreigd): Watergentiaan is een waterplant van heldere, stilstaande tot zwak stromende, neutrale tot licht alkalische, ionenrijke, harde wateren, vooral op minerale (kleiige, lemige of zandige) bodems met een beperkte hoeveelheid organische stof. In Vlaanderen is Watergentiaan een uiterst zeldzame soort geworden. Na 1990 werd Watergentiaan nog slechts in 4 kilometerhokken waargenomen. De meest nabije geregistreerde waarneming is volgens de Florabank in Merkem, ruim 15km ten zuidwesten van Koekelarebos.

De soort is reeds enkele jaren bekend aan de Duitse put in Koekelarebos.

Rode dophei (kwetsbaar) was aanwezig in het heideveldje (twee plantjes) en zou er op spontaan uit de zaadbank zijn ontkiemd. Actueel zou nog één plantje overgebleven zijn.

Het is een soort van gesloten korte vegetaties op droge tot vochtige voedselarme zure bodem. Het is een typische Atlantische soort die in Vlaanderen vooral in de Atlantische droge heiderelicten rond Brugge voorkomt, en verder zeer fragmentair op het Kempisch plateau (zie onderstaande figuur).

Rode dophei is beschermd voor wat de ondergrondse delen betreft tot en met de wortelhals. Uitgraven, verplanten, beschadigen, in de handel brengen of vervoeren van deze delen is verboden (ook in gedroogde toestand). Plukken voor commerciële doeleinden is verboden.

Gevlekte orchis : Gevlekte orchis is een soort die behoort tot de rode lijst-categorie ‘Kwetsbaar’. Het is een soort van gesloten korte vegetatie op vochtige voedselarme zwak zure bodem. Deze soort werd in 2005 en opnieuw in 2006 waargenomen in het heideveldje.

Rode lijstsoort of soorten, wettelijk beschermd

Soortnaam Wetenschappelijke naam Rode lijst (2006) Wettelijke status Biotoop (Stieperaere en Fransen (1982))

Brede wespeorchis Epipactis helleborine (L.) Crantz

momenteel niet bedreigd

Beschermd voor wat de ondergrondse delen betreft tot en met de wortelhals. Uitgraven, verplanten, beschadigen, in de handel brengen of vervoeren van deze delen is verboden (ook in gedroogde toestand).

Plukken voor commerciële doeleinden is verboden.

bossen op matig voedselarme, droge zure grond

Echt

duizendguldenkruid Centaurium erythraea Rafn momenteel niet bedreigd

De volledige plant is beschermd tegen oogsten, vervoeren of uitvoeren

voor commerciële doeleinden (ook ingedroogde toestand). kaalslagen op matig vochtige tot droge, matig voedselrijke tot voedselrijke grond Gevlekte orchis Dactylorhiza maculata (L.)

Soó

Kwetsbaar onbemeste graslanden op vochtige tot natte voedselarme, zwak zure grond

Moeraswolfsklauw Lycopodiella inundata (L.) Holub

Momenteel niet bedreigd

Volledig beschermde soort, behalve in tuinen, parken en akkers.

Plukken, verplanten, beschadigen, in de handel brengen of vervoeren is verboden (ook in gedroogde toestand).

hoogvenen, natte heiden en onbemeste graslanden op natte, zeer voedselarme, zure, humeuze grond

Rode dophei Erica cinerea L. kwetsbaar

Beschermd voor wat de ondergrondse delen betreft tot en met de wortelhals. Uitgraven, verplanten, beschadigen, in de handel brengen of vervoeren van deze delen is verboden (ook in gedroogde toestand). Plukken voor commerciële doeleinden is verboden.

droge heiden op zeer voedselarme grond

Struikhei Calluna vulgaris (L.) Hull achteruitgaand droge heiden op zeer voedselarme grond

Tormentil Potentilla erecta (L.) Räuschel

achteruitgaand onbemeste, heischrale graslanden op matig vochtige tot droge, voedselarme, zure, humeuze

grond Watergentiaan Nymphoides peltata (S.G.

Gmel.) O. Kuntze

bedreigd Geen juridisch statuut, niet rechtstreeks beschermd. Bedreigde uitheemse soorten kunnen beschermd zijn door de Conventie van Washington

zoete tot matig brakke, (matig) voedselrijke wateren (overwegend obligate waterplanten)

Oud bossoort

In Koekelarebos en omgeving komen ook een groot aantal oudbos-soorten voor : Bosanemoon, Gelderse roos, Grote muur, Hazelaar, Mannetjesvaren, Wijfjesvaren, Groot heksenkruid, Bergbasterdwederik, Fraai hertshooi, Wilde kamperfoelie, Dalkruid, Witte klaverzuring, Gewone salomonszegel, Adelaarsvaren, Ruige veldbies en Hulst.

2.4.7.2 Autochtone bomen en struiken

In het Koekelarebos werden bij de inventarisatie door Esher in 2004 geen autochtone bomen of struiken in de lijst opgenomen.

2.4.8 Paddenstoelen

In Bijlage 1 staan de tot nu toe gedetermineerde zwammen in Koekelarebos (Bron Databank FUNBEL, oktober 2004).

Koekelarebos telt een drie bijzondere paddestoelensoorten:

Sparrenbundelzwam (Pholiata spumosa), een met uitsterven bedreigde soort.

Braakrussula (Russula emetica). Dit is een kwetsbare soort van vochtige naaldbossen.

Zeepzwam (Tricholoma saponaceum). Dit is een bedreigde soort van natte, kalk- en voedselarme dreven of droge tot matig vochtig loofbos op droge, kalk- en voedselarme zand-of leembodem.

2.4.9 Fauna