Bescherming kernwaarden

Wanneer het proces voldoende open is en daarmee betrokken partijen voldoende de mogelijkheid wordt gegeven om de besluitvorming te kunnen beïnvloeden, moet aandacht worden besteed aan een tweede kenmerk, namelijk de bescherming of erkenning van de kernwaarden. Hiermee wordt bedoeld dat partijen niet het gevoel moeten krijgen dat ze ingekapseld worden in de besluitvorming. Partijen moeten zich voldoende veilig voelen tijdens het proces. Men moet ervan uit kunnen gaan dat, ongeacht de uitkomsten van het proces, de eigen kernwaarden niet worden aangetast. Om hier rekening mee te houden, dienen de kernwaarden van de betrokken partijen beschermd te worden, moeten partijen zich committeren aan het proces in plaats van de inhoud en moeten er mogelijkheden zijn om uit het proces te stappen proces (De Bruijn, e.a. 2008, p.43-56).

Bescherming van kernwaarden

Om de kernwaarden gedurende de besluitvorming te beschermen, dienen op de eerste plaats de kernwaarden te worden beschermd. Patijen moeten er in dit geval zeker van zijn dat zij ten aanzien van deze waarden niet buiten

hun wil om tot bepaald gedrag worden gedwongen. Met betrekking tot de onderzochte casestudies wordt door respondenten over het algemeen aangegeven dat de belangen gedurende het proces goed zijn beschermd. Echter tegelijkertijd wordt aangegeven dat dit niet altijd een eenvoudige opgave is. In een tweetal cases wordt aangeven dat de gebruikers hard moeten werken om de belangen kenbaar te moeten maken. In de betreffende casestudies kwam dit tot uiting in de financiering. Zo hebben corporaties belang bij huurprijzen die investeringen dekken. In de praktijk betekent dit dat bedragen worden gehanteerd die niet eenvoudig kunnen worden betaald door gebruikers. Zeker wanneer er veel onduidelijkheid is over de rol van de gemeente en de financiële middelen die men beschikbaar stelt, zijn gebruikers een partij die vaak tussen wal en schip belandt, wat gedurende het proces tot de nodige discussies kan leiden.

Commitments aan het proces

Een belangrijk aspect bij de bescherming van de kernwaarden van betrokken partijen is dat zij zich niet hoeven te committeren aan het resultaat van het proces. Wanneer partijen zich niet aan het resultaat hoeven te committeren, ontstaat ruimte voor veiligheid. Met betrekking tot de onderzochte casestudies blijkt in bijna alle gevallen dat partijen zich aan het proces binden en niet aan de inhoud. In een viertal casestudies stond de inhoud van het project slechts in globale lijnen vast. Zowel de corporatie als de betrokken partijen hebben vooraf een idee hoe het uiteindelijk resultaat eruit komt te zien. Gaande het proces wordt hier in onderling overleg zodanig aan gesleuteld dat het proces steeds meer inhoud krijgt. Respondenten geven ook aan dat dit van belang is omdat het lange processen zijn die gekenmerkt worden door veel dynamiek. Flexibiliteit is daarbij een voorwaarde. In één case moesten de betrokken partijen zich bij aanvang van het proces committeren aan de inhoud. Door overcapaciteit van ruimte werd een woningstichting gedwongen op zoek te gaan naar alternatieven. De contouren van het plan stonden hiermee grotendeels vast waardoor men in beperkte mate tegemoet kon komen aan de wensen van de gebruikers.

Exit-regels

Een belangrijk kenmerk van een proces is dat het exit-regels moet bevatten. Dit zijn regels die een partij de mogelijkheid moet geven om het proces te verlaten. Een partij waarmee wordt samengewerkt, zal zich hierdoor veilig voelen waardoor de drempel tot deelname wordt verlaagd. In de onderzochte casestudies komt naar voren dat in alle gevallen de mogelijkheid wordt aangeboden om uit het proces te stappen. In enkele gevallen is deze mogelijkheid door gebruikers aangegrepen. Echter het algemene beeld dat ontstaat, is dat hier nauwelijks gebruik van wordt gemaakt. Immers de ontwikkeling van MMV leidt in vrijwel alle casestudies tot een verbetering van de bestaande situatie waardoor men niet snel geneigd is om uit de samenwerking te stappen. Bovendien betekend een “Nee” tegen verdere deelname ook uitsluiting tot alternatieven. Zo blijkt uit het volgende citaat: “ Je kunt er altijd uit stappen….we hebben geen enkele verplichting. We hebben gewoon gezegd als jullie niet aan onze wensen kunnen voldoen…dan houden we het voor gezien. Maar ik denk dat we dat niet moeten doen, als clubje moet je toch een stuk binding hebben…en dan moet je niet snel zeggen, laat maar gaan”. Overigens moet hieraan worden toegevoegd dat er grenzen zijn aan het bieden van exit mogelijkheden. Immers een corporatie wil op een gegeven moment zekerheid hebben over de dekking van de exploitatielasten. Daarom zal men altijd toewerken naar een moment waarop betrokken partijen zich definitief binden aan het plan. In de onderzochte casestudies hebben de betrokken partijen na de inititiatiefase de mogelijkheid om uit de

besluitvorming te stappen. Aan het eind van de definitiefase wordt deze mogelijkheid ook geboden, echter dikwijls is hieraan een afkoopsom verbonden.

6.3.1 Leerpunten ten aanzien van bescherming kernwaarden

- Geef betrokken partijen de mogelijkheid om uit het proces te stappen: creëer aan het eind van de initiatieffase en definitiefase mogelijkheden om zich terug te trekken uit de besluitvorming. Dit schept veiligheid voor de betrokken partijen waardoor men sneller geneigd is om deel te nemen aan de samenwerking.

- Creëer flexibiliteit in het plan door de inhoud van MMV gaande het proces vorm te geven: leg inhoudelijke kaders niet bij aanvang van bovenaf vast, maar ga uit van de gebruikers. Ondersteun deze door de wensen te inventariseren en gebruik deze als uitgangspunt om de kaders van het plan vast te leggen.