Het is belangrijk om rekening te houden met verschillende beperkingen in dit onderzoek. Twee van de vijf scholen in het huidige onderzoek stonden in wijken waar de SES van de gezinnen laag is. Kinderen die opgroeien in deze economische achterstandssituatie worden blootgesteld aan meerdere sociale en familiale risicofactoren. Het zou kunnen dat de thuissituatie van invloed is op het gevoel van het kind, waardoor de KLIC-IIr meer een momentopname is voor deze kinderen. De mogelijke invloed van de SES van kinderen op de
kindperceptie van de relatie is echter niet meegenomen in dit onderzoek. Voor vervolgonderzoek wordt een grotere steekproef met kinderen van verschillende sociaaleconomische achtergronden aanbevolen, waarbij gecontroleerd wordt voor het effect van de SES op de resultaten.
De test-hertestbetrouwbaarheid van de KLIC-IIr was laag. Mogelijk werd dit veroorzaakt doordat tussen de eerste en de tweede afname van de KLIC-IIr een vakantie zat. Bij vervolgonderzoek moet worden voorkomen dat er een vakantie zit tussen de twee meetmomenten om de test-hertestbetrouwbaarheid te vergroten.
Kinderen begrepen de bedoeling niet goed van het eerste oefenitem, waardoor dit oefenitem er niet in slaagde om de interne consistentie te vergroten. Aanpassing van dit oefenitem zou de interne consistentie van de KLIC-IIr kunnen vergroten.
Tot slot waren er in het huidige onderzoek veel items die niet laadden op de a priori dimensie en werden er zelfs vier items uit de analyses verwijderd. In vervolgonderzoek zal gekeken moeten worden welke aanpassingen aan deze items gedaan kunnen worden, zodat de items laden op de a priori dimensie. Dit zou kunnen leiden tot verbetering van de factorstructuur en een grotere betrouwbaarheid van de verschillende schalen.
4.3 Implicaties
Dit onderzoek brengt belangrijke implicaties voor de schoolpraktijk met zich mee. Ten eerste was er weinig overeenstemming tussen de leerkracht- en kindperceptie van de kwaliteit van leerkracht-kindrelatie. Uit de literatuur is bekend dat een negatieve leerkracht- leerlingrelatie, gekenmerkt door een hoge mate van conflict en afhankelijkheid en en een lage mate van nabijheid, een risicofactor is voor zowel sociaal-emotionele- als cognitieve problemen (Birch & Ladd, 1997; Hamre & Pianta, 2001; Stipek & Miles, 2008). Gezien het belang van de leerkracht-leerlingrelatie voor het schools functioneren van kinderen, is het belangrijk om niet alleen te weten hoe de leerkracht de relatie ervaart, maar ook wat voor beeld het kind van de relatie heeft. Ten tweede is uit het huidige onderzoek gebleken dat meisjes meer nabijheid rapporteren in de relatie met de leerkracht dan jongens. Leerkrachten moeten zich bewust zijn van deze verschillen tussen jongens en meisjes vanuit de kindperceptie. Daarnaast is het belangrijk om de KLIC-IIr te gebruiken om problemen in de relatie op te sporen. Dit is alleen mogelijk als de psychometrische kwaliteit van de KLIC-IIr verder onderzocht en verbeterd wordt.
4.4 Conclusie
In huidig onderzoek werd de verwachte factorstructuur van de KLIC-IIr niet teruggevonden. Na beschouwing van de items en verwijdering van vier items zijn drie schalen voor de KLIC-IIr gevormd: Negatieve Ervaringen, Nabijheid en Afhankelijkheid. De drie schalen zijn alleen betrouwbaar bevonden op meetmoment 1 en 2 samen. De testhertest- betrouwbaarheid is alleen voor de subschaal Nabijheid voldoende. Er werden geen significante verbanden gevonden tussen de paralelle schalen van de KLIC-IIr en de LLRV, alleen Afhankelijkheid gerapporteerd door leerkrachten op de LLRV hing significant en positief samen met Nabijheid gerapporteerd door kinderen op de KLIC-IIr. Vanuit de leerkrachtperceptie werden geen significante verschillen gevonden tussen jongens en meisjes, terwijl meisjes wel meer nabijheid ervoeren in hun relatie met de leerkracht dan jongens. Het huidige onderzoek heeft een bijdrage geleverd aan de verdere ontwikkeling van een recent ontwikkeld kindinstrument, de KLIC-IIr, dat bedoeld is om de kwaliteit van de leerkracht- kindrelatie te meten. Meer onderzoek is nodig om de psychometrische kwaliteit van de KLIC- IIr te verbeteren, zodat de KLIC-IIr ook echt gebruikt kan worden om problemen in de leerkracht-kindrelatie op te sporen.
Literatuurlijst
Baker, J. A. (2006). Contributions of teacher–child relationships to positive school adjustment during elementary school. Journal of School Psychology, 44, 211−229.
Birch, S. H., & Ladd, G. W. (1997). The teacher– child relationship and children’s early school adjustment. Journal of School Psychology, 35(1), 61–79.
Bowlby, J. (1969/1982). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment (2nd ed.). New York, NY: Basic Books.
Bretherton, I. (1985). Attachment theory: Retro-spect and prospect. In I. Bretherton & E. Wa- ters (Eds.), Growing points of attachment the-ory and research. Monographs of the Society for
Research in Child Development, 50(1-2, Serial No. 209).
Chambers, C. T., & Johnston, C. (2002). Developmental differences in children's use of rating scales. Journal of Pediatric Psychology, 27, 27−36.
Clarke, L., Ungerer, J., Chahoud, K., Johnson & S., Steifel, I.(2002). Attention deficit disorder is associated with attachment insecurity. Clinical Child Psychology and Psychiatry,
7, 179-198.
Eder, R. A. (1990). Uncovering young children’s psychological selves: Individual and developmental differences. Child Development, 61, 849– 863.
Eiser, C., Mohay, H., & Morse, R. (2000). The measurement of quality of life in young children. Child: Care, Health and Development, 26, 401−413.
Ewing, A. R., & Taylor, A. R. (2009). The role of child gender and ethnicity in teacher– child relationship quality and children's behavioral adjustment in preschool. Early
Childhood Research Quarterly, 24, 92−105.
Fury, G., Carlson, E. A., & Sroufe, L. A. (1997). Children’s representations of attachtment relationships in family drawings. Child Development, 68(6), 1154-64.
Hamre, B. K., & Pianta, R. C. (2001). Early teacher–child relationships and the trajectory of children's school outcomes through eighth grade. Child Development, 72, 625−638
Hamre, B. K., Pianta, R. C., Downer, J. T., & Mashburn, A. J. (2008). Teachers’ perceptions of conflict with young students: Looking beyond problem behaviors. Social Development, 17, 115–136.
Harrison, L. J., Clarke, L., & Ungerer, J. A. (2007). Children's drawings provide a new perspective on teacher–child relationship quality and school adjustment. Early Childhood
Research Quarterly, 22, 55−71.
Howes, C., & Hamilton, C. E. (1992). Children's relationships with caregivers: Mothers and child care teachers. Child Development, 63, 859−866.
Kesner, J. E. (2000). Teacher characteristics and the quality of child– teacher relationships.
Journal of School Psychology, 28(2), 133–149.
Kievit, T., Tak, J. A., & Bosch, J. D. ( 2002). Handboek psychodiagnostiek voor de
hulpverlening aan kinderen. Utrecht: De Tijdstroom, zesde druk.
Koomen, H. M. Y., Hoeksma, J. B., Keller, H. F. C. M., & De Jong, P. F. (1999). Scales for teachers’assessment of inhibition and security seeking in kindergarten children. Psychological
Reports, 84, 767-772.
Koomen, H. M. Y., Verschueren, K., & Pianta, R. C. (2007). Leerling Leerkracht Relatie
Vragenlijst: Handleiding [Student Teacher Relationship Scale: Manual]. Houten: Bohn
Stafleu van Loghum.
Koomen, H.M.Y., Verschueren, K. (2009). Leerling Leerkracht Relatie Vragenlijst:
Handleiding [Student Teacher Relationship Scale: Manual]. Houten: Bohn Stafleu van
Loghum.
Koster, J. E. (2007). De perceptie van kleuters van de kwaliteit van de
leerkrachtleerlingrelatie. Universiteit van Amsterdam, Masterscriptie; interne publicatie.
Maccoby, E. E. (1998). The two sexes: Growing up apart, coming together. Cambridge, MA: Belknap Press/Harvard University Press.
Madigan, S., Ladd, M., & Goldberg, S. (2003). One picture is worth a thousand words: Children’s representations of family as indicators of early attachment. Attachment and
Human Development, 5, 19 – 37.
Mantzicopoulos, P., & Neuharth-Pritchett, S. (2003). Development and validation of a measure to assess head start children's appraisals of teacher support. Journal of School
Psychology, 41,431−451.
Mantzicopoulos, P. (2005). Conflictual relationships between kindergarten children and their teachers: Associations with child and classroom context variables. Journal of School
Psychology, 43, 425−442.
Murray, C., Murray, K. M., & Waas, G. A. (2008). Child and teacher reports of teacher– student relationships: Concordance of perspectives and associations with school adjustment in urban kindergarten classrooms. Journal of Applied Developmental Psychology, 29, 49−61. O’Connor, E. (2010). Teacher-child relationship as dynamic systems. Journal of School
Psychology, 48, 187-218.
Pianta, R. C., & Nimetz, S. L. (1991). Relationships between children and teachers: Associations with classroom and home behavior. Journal of Applied Developmental
Psychology, 12, 379–393.
Pianta, R. C., & Steinberg, M. (1992). Teacher-child relationships and the process of adjusting to school. New directions for Child Development, 57, 61- 80.
Pianta, R. C. (1992). The Student-Teacher Relationship Scale. Charlottesville: University ofVirginia.
Pianta, R. C. (Ed.). (1992). Beyond the parent: The role of other adults in children’s lives.
New Directions for Child Development, vol. 57. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Pianta, R. C. (1994). Patterns of relationships between children and kindergarten teachers.
Journal of School Psychology, 32(1), 15-31.
Pianta, R. C. (1997). Adult-child relationship processes and early schooling. Early Education
and Development, 8, 11–26.
Pianta, R. C. (2001). STRS: Student–teacher relationship scale: Professional manual. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources, Inc.
Pianta, R. C., Hamre, B., & Stuhlman, M. (2003). Relationships between teachers and children. In W. M. Reynolds & G. E.Miller (Eds.), Handbook of psychology: Educational
psychology, Vol 7. (pp. 199–234). Hoboken, NJ: Wiley.
Pianta, R. C., & Stuhlman, M. W. (2004). Teacher-child relationships and children’s success in the first years of school. School Psychology Review, 33(3), 444–458.
Raalte, F. (2011). Zijn juf en jij wel eens boos op elkaar? Universiteit van Amsterdam, Masterscriptie; interne publicatie.
Silver, R. B., Measelle, J. R., Armstrong, J. M., & Essex, M. J. (2005). Trajectories of
classroom externalizing behavior: Contributions of child characteristics, family characteristics, and the teacher–child relationship during the school transition. Journal of
School Psychology, 43, 39−60.
Spilt, J. L., & Koomen, H. M. Y. (2010). Het Leerkracht Relatie Interview. Interviews met leerkrachten over hun relaties met kleuters met gedragsproblemen. Kind en Adolescent, 2, 58- 70.
Spilt, J. L., Koomen, H. M. Y., & Mantzicopoulos, P. Y. (2010). Young children's perceptions of teacher-child relationships: An evaluation of two instruments and the role of child gender in kindergarten. Journal of Applied Developmental Psychology, 31, 428-438.
Stipek, D., & Miles, S. (2008). Effects of aggression on achievement: Does conflict with the teacher make it worse? Child Development, 79, 1721-1735.
Valeski, T. N., & Stipek, D. J. (2001). Young children's Feelings About School. Child
Development, 72, 1198−1213.
Van Acker, J. (2011). Gedrags- en opvoedingsproblemen. Houten: Bohn Stafleu van van Loghum
Van Dijk, M., De Graaff, K., Knotter, M., & Koster, J. E. (2006). KLIC’t het? De
ontwikkeling van de KLIC-test, om de perceptie van de leerkracht- leerlingrelatie bij 5-6 jarige kinderen te meten. Universiteit van Amsterdam/ SCO-Kohnstamm Instituut,
Onderzoekspracticum; interne publicatie.
Van Dijk, M. W. (2008) De leerkracht-leerlingrelatie vanuit het perspectief van de kleuter. Universiteit van Amsterdam, Masterscriptie; interne publicatie.
Verschueren, K., & Koomen, H.M.Y. (2007). Handboek Diagnostiek in de
leerlingbegeleiding. Antwerpen Apeldoorn: Garant.
Zahn-Waxler, C., Shirtcliff, E. A., & Marceau, K. (2008). Disorders of childhood and adolescence: Gender and psychopathology. Annual Review of Clinical Psychology, 4, 275– 303.
Zimmerman, K. (2012). TITEL………. Ongepubliceerd manuscript, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
Bijlagen:
Bijlage 1. Informatiebrief Bijlage 2. Ouder-informatiebrief Bijlage 3. Vragenlijst leerkracht
Bijlage 4. Verkorte Leerling-Leerkracht Relatie Vragenlijst Bijlage 5. Testhandleiding KLIC-IIr
Research Institute of Child Development and Education
Postbus 94208 1090 GE Amsterdam T 020 525 1513 F 020 525 1200 www.uva.nl Datum 23 februari 2012
Behandeld door Telefoon e-mailadres
Emily Meerwijk, BSc. 06 309 54 948 meraem80@hotmail.com Käthe Zimmerman, BSc.
Betreft
Onderzoek naar de leerkracht-leerlingrelatie
Geachte meneer/mevrouw,
In het kader van het onderzoeksprogramma ‘Basic Skill Acquisition and Social-Emotional
Functioning’ is bij de afdeling Pedagogiek en Onderwijskunde van de Universiteit van
Amsterdam een serie onderzoeken opgezet naar het sociaal-emotioneel functioneren van jonge kinderen op basisscholen. Voor één van deze onderzoeken vragen wij uw
medewerking.
Het onderzoek richt zich op de affectieve kwaliteit van de leerkracht-leerlingrelatie bij kleuters. Door middel van dit onderzoek hopen we meer inzicht te krijgen in de behoeften en beleving van de relatie door kleuters. Deze kennis kan op termijn zowel de sociaal-emotionele als de cognitieve ontwikkeling van jonge risicoleerlingen ten goede komen.
Het is de bedoeling dat kinderen van vijf en zes jaar drie keer worden geïnterviewd. Twee van deze interviews hebben het karakter van een computerspel en een interview bestaat uit een spel met kaarten. Daarnaast wordt aan de leerkrachten gevraagd of zij voor een aantal kinderen twee korte vragenlijsten willen invullen. Deze zijn gericht op het gedrag van de kinderen en op de visie op de relatie van de leerkracht. In dit onderzoek zijn we uitdrukkelijk niet
geïnteresseerd in individuele kinderen of leerkrachten, maar in de beoordeling van de
leerkracht-leerlingrelatie door de kinderen. Met de informatie die in het onderzoek zal worden ingewonnen zal vanzelfsprekend vertrouwelijk worden omgegaan.
De onderzoeksperiode gaat maart 2012 van start. De tijdsbelasting voor de leerkracht
bedraagt tweemaal veertig minuten voor het invullen van de vragenlijsten. De interviews met de kinderen zullen drie keer tien a vijftien minuten duren. De interviews zullen verspreid over een periode van drie weken worden afgenomen. In de planning zullen we vanzelfsprekend rekening houden met de mogelijkheden en wensen van de deelnemende leerkrachten.
Mogelijk is dit niet het eerste verzoek tot deelname aan een onderzoek dat u dit schooljaar heeft ontvangen. Desalniettemin hopen we dat u aan dit onderzoek uw medewerking wilt verlenen. Het is namelijk van groot belang dat meer inzicht wordt verkregen in de mogelijkheden om gedrag al op jonge leeftijd te beïnvloeden.
Iedere school die bereid is om mee te werken aan het onderzoek zal vanzelfsprekend op de hoogte worden gebracht van de resultaten.
Onze ervaring is dat het op prijs gesteld wordt om de brief ook als e-mail te ontvangen, zodat deze eenvoudig verspreid kan worden onder collega’s. Daarom ontvangt u deze brief binnenkort ook als e- mail. Omdat we graag op korte termijn willen weten of het mogelijk is om het onderzoek op uw school uit te voeren, nemen wij in de loop van de komende week contact met u op. U kunt uw reactie ook direct aan ons doorgeven. We zijn bereikbaar per telefoon op 06 309 54 948 (Emily Meerwijk) of per e-mail aan meraem80@hotmail.com. Ook met vragen over het onderzoek kunt u natuurlijk bij ons terecht.
Met vriendelijke groet,
Emily Meerwijk, BSc. en Käthe Zimmerman, BSc.
Onder supervisie van dr. Helma M.Y. Koomen en Debora L. Roorda, MSc.