Omschrijving school
We staan in het vuurwerkrampgebied. De school ligt ingesloten tussen jarentachtig-woningen en flats, nieuwbouw en een braak- liggend terrein met daarop een kapotte oude fabriek. Op het braakliggende terrein wordt een complex gebouwd met daarin drie musea, ateliers en woningen. Dit zal in 2007 af zijn. In 2006 verhuist de school naar nieuwbouw naast dit complex, waar de school zich als brede school verder gaat ontwikkelen. Kunstenaars die zich nu aanmelden voor de ateliers in het museumcomplex, wordt door de gemeente gevraagd wat zij eventueel voor de omgeving kunnen betekenen. “We krijgen een mooie omgeving met veel faciliteiten. Daar gaan we zeker gebruik van maken”, vertelt de directeur van de school enthousiast.
Eenmaal in de protestants-christelijke school zien we veel en vooral divers beeldend werk. In een grote centrale zitkuil staan de docen- tentafel, twee computers en diverse werkplekken en werk van leerlingen. De klaslokalen komen bijna allemaal op deze centrale ruimte uit.
Het bestuur, met zestien scholen, en het schoolteam hebben cul- tuur hoog in het vaandel staan. Ouders vragen niet om kunst en cultuur in het onderwijs. “De sfeer van de school vinden ze belang- rijker”, vertelt de directeur. De sfeer op de school en de kwaliteit van onderwijs worden gewaardeerd; de school groeit. Het bestuur wil geen wachtlijsten, dus komen er nieuwe formatieplaatsen bij. Er zijn 215 leerlingen op deze school die in een gemengde wijk staat: zeventig procent van de leerlingen is autochtoon en dertig procent allochtoon. Veertig procent is een achterstandsleerling.
Fundament en bouwstenen
voor cultuur in school
Directeur en ICC
De directeur, sinds acht jaar op deze school, heeft al die tijd cultuur in haar portefeuille gehad. Ze is enthousiast over de uitda- ging van de nieuwbouw en het concept van de brede school. De directeur heeft naar eigen zeggen zelf niet veel met cultuur. “Ik ben er niet mee opgegroeid. Door de contacten die ik voor school heb, zie ik meer. Ik groei als het ware mee met de kinderen. Ik heb tekenen en handvaardigheid tijdens mijn opleiding wel altijd leuk gevonden. Het is mooi om te zien hoe anders kinderen worden als ze met kunst en cultuur bezig zijn in plaats van rekenen. Je komt als leerkracht dichter bij ze, omdat je praat over wat je allebei ziet en wat je mooi vindt. Het intensiveert de relatie.”
Recent is besloten dat een kleuterleerkracht intern cultuurcoördi- nator (ICC) gaat worden. Hij is pas sinds kort op school. Hij werkte eerst in deeltijd op een andere school en speelde daarnaast pop- penkast voor bibliotheken en scholen. Zo kent de directeur hem ook. Toen er een vacature op school vrijkwam, heeft de directeur hem benaderd. Op de vrijdagmiddag dat wij er zijn, speelt hij pop- penkast. Het verhaal gaat over een kunstwerk dat door de kunste- naar onthuld gaat worden. Voor de kleuters zijn deze woorden niet onbekend, ze zijn pas nog in het museum geweest. “De kleu- ters zeggen ook als zij iets gemaakt hebben, kijk ik heb een kunst- werk gemaakt”, aldus de ICC.
Hij is van plan om de culturele activiteiten die er nu op school zijn voort te zetten. “Emotie en kunst zijn belangrijk in deze school. Leerlingen kunnen zich uiten in alle vormen van kunst, van boet-
School 14: Brede school en emotie
School 14Brede school en emotie
Een impressie van de school door groep 5: Waarom is dit een goede school?
“We zijn twee keer naar het museum geweest. In het museum hingen schilderijen. We hebben zelf ook schilderijen gemaakt. In het histori- sche museum waren machines. Hier mochten we vrij spelen.”
“Er hangen veel schilderijen in de gang.” “Leuke dingen doen in de klas, zoals rekenen.” “Wij leren op een leuke manier tekenen, gym, rekenen en taal.”
“Als je verdriet hebt, houden ze er rekening mee, dan mag je schilderen.”
“Het is een christelijke school.” Wat betekent dat dan? “Dat je aardig voor elkaar bent.”
seren tot dansen. De meeste leerkrachten hebben de ramp meege- maakt. Daardoor is er veel oog voor de procesmatige kant van kunst en de rol die het bij emotionele verwerking kan spelen. Mijn werkwijze sluit hier goed op aan.
School moet echter wel school blijven; vakken als rekenen en taal moeten we niet vergeten. We moeten een balans vinden tussen kunst en cultuur en andere schooltaken.”
Brede school
De school vormt met vier andere scholen in de wijk een brede school. De scholen zijn met een aantal zorginstellingen zoals de kinderopvang, peuterspeelzalen en sportverenigingen verdeeld in drie clusters. Er is een cluster ICT en techniek, een cluster kunst en cultuur en een cluster sport en bewegen. Deze school zit in het cluster kunst en cultuur. De clusters werken (in de toekomst) samen met andere partijen zoals de muziekschool, musea, kunste- naars en gepensioneerde werknemers van technologiebedrijven. Het aanbod dat de drie clusters ontwikkeld hebben, wisselen ze onderling uit. Samen verzorgen ze voor alle leerlingen een breed aanbod zoals digitale foto’s bewerken, streetdance, basketbal, techniek, muziek, toneel en dans. Om de drie maanden komt er een kalender uit met de activiteiten, welke groepen van welke school waar en wanneer kunnen meedoen. Dit kan op de eigen school zijn, maar ook op een andere locatie zoals het museum of een educatief centrum.
“Het uitgangspunt is niet concurrentie”, aldus de directeur. “We hebben ons op cultuur gericht, omdat we in het cluster zijn te- rechtgekomen. Eigenlijk was cultuur een beetje ondergesneeuwd omdat we ons trainden op onderwijskundige vaardigheden zoals
in de klas op drie niveaus lesgeven. De subsidie Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs van het ministerie was een extra ondersteuning om ons te verdiepen in cultuur.”
Creatief therapeute
Na de vuurwerkramp heeft een kunstenares zich bij de scholen in de wijk gemeld om kinderen te helpen de ramp en het verlies te verwerken. Zij heeft een onderwijsbevoegdheid voor het primair onderwijs en net een opleiding tot creatief therapeute afgerond. Ze is begonnen op deze school, later kwamen er nog zeven andere scholen bij. Financiering voor materialen regelde ze zelf.
In de school zijn veel tekeningen te zien die de kinderen met haar maakten. De werken van net na de ramp laten veel zwart, vuur en brandweerwagens zien. Het recentere werk laat mensen, straten en de zon zien. Het werk zit in lichthouten lijsten. De kinderen krijgen ze mee naar huis als ze de school verlaten. De meer aan- grijpende werken van kort na de ramp zijn sinds kort wat meer uit het zicht van de leerlingen gehangen. Nu hangen er in de centrale ruimte tekeningen die op de toekomst gericht zijn en het op- bouwen van de wijk. Bij de ingang hangen tegels met tekeningen en gedichten, gemaakt door leerlingen die iemand bij de ramp zijn kwijtgeraakt. Deze tegels zijn ook te zien in de ‘hemelkastjes’ in de centrale ruimte waar de kinderen hun geliefden kunnen herin- neren.
De therapeute heeft in het verwerken van de ramp met de leer- lingen gebruik gemaakt van rituelen. Leerlingen van de school, maar ook van de andere scholen, hebben boeken gemaakt, een
kalender, de hemelkastjes en een kindermonument. “Het is een pro- ces waarbij kinderen eerst individueel en daarna meer als groep zijn gaan werken, zoals te zien is in het kindermonument en de zeefdruk Glimlach naar een nieuwe wijk”.
In de wijk en bij de bewoners heeft de ramp een plek gekregen. De therapeute benadert het als volgt: “Er is wat ergs gebeurd in je leven. Wat doe je er mee? Positief benaderen. De kracht in jezelf benadrukken. Gebruik maken van de energiestoot die het je geeft.”
Steunfunctie
“In het verleden lag de map met aanbod van de steunfunctie op de docententafel. Iedere leerkracht koos iets uit dat hem aansprak. Nu heeft de school de culturele activiteiten gestroomlijnd. Elke kunstdiscipline komt in elke bouw minstens een keer aan bod. “Het team heeft ook gewerkt met het Cultuurkompas van de SLO. Hieruit bleek dat in de school weinig aandacht was voor dans en drama, cultureel erfgoed ontbrak helemaal.” De directeur stimu- leert leerkrachten aanbod te kiezen waar ze zelf niet goed in zijn. Dit werkt; projecten van het historische museum, over bijvoor- beeld wonen en werken in de regio, worden nu meer gekozen.
De directeur vindt het niet (meer) handig dat de steunfunctie- instelling de activiteiten zonder overleg met de school plant. “Een ouder vroeg onlangs of wij niet te veel aan cultuur doen. Ik begrijp dat. Voor groep 7 waren er door de steunfunctie twee museumbe- zoeken in een week gepland”, vertelt de directeur. “Ik weet vaak pas drie weken van tevoren wat er gaat gebeuren. Ik zou graag aan het begin van het schooljaar willen weten welke activiteiten wanneer plaatsvinden.”
De directeur heeft aan de steunfunctie activiteiten gevraagd die passen bij de brede school. Dit bleek moeilijk. De directeur wilde graag een fotoproject waarbij leerlingen oud en nieuw in de wijk vastleggen in een krant voor de wijkbewoners. De directeur wil graag een brede school met activiteiten die herkenbaar zijn als ‘van de wijk’. “Het bestaande kunstmenu van de steunfunctie is goed, de docenten ook. Aan een extra vraag van ons kan de steunfunctie helaas moeilijk tegemoet komen. Ze willen wel, het blijkt alleen moeilijk te realiseren. Het alternatief dat de steun- functie biedt is een kunstmenu-activiteit. De directeur van de steunfunctie is langsgekomen om de nieuwe wensen van de school te inventariseren en gaf aan graag meer vraaggericht te willen werken. Dit moet wel nog handen en voeten krijgen.”
De toekomstworkshops die de steunfunctie met het team deed, werden zeer gewaardeerd. De leden van het team onderzochten hun culturele passies, wensen en vragen én formuleerden uit- gangspunten voor aanbod.
Team
Het team heeft het gevoel dat er veel aangeboden moet worden tijdens schooltijd. Het probeert daarom goed naar het lesrooster te kijken om voldoende tijd te vinden voor culturele activiteiten. Tijdens een gymles kun je bijvoorbeeld een dansles geven of tij- dens een handvaardigheidles een les van de steunfunctie. “Dit is vervangen en geen verlies.” Aldus de directeur.
In toekomstworkshops bleek dat het team de creativiteit van leerlingen meer wil stimuleren. Hun stond daarbij ‘echt vrij werk’