ISDN15/20/30, VoB>12 en
B.8.2 Productmarkt vanuit startpunt ISDN30
B.8.2.1 Behoort VoB tot markt voor ISDN30?
1046. In deze paragraaf onderzoekt ACM of VoB tot dezelfde relevante productmarkt behoort als ISDN30.577 Hieronder volgt een analyse van vraag- en aanbodsubstitutie.
Vraagsubstitutie
Objectieve kenmerken en functionaliteiten
1047. Zowel VoB als ISDN30 biedt de mogelijkheid om een aantal gelijktijdige
telefoongesprekken te voeren over een vast netwerk. Kenmerkend voor deze diensten is het kunnen bellen en gebeld worden met meerdere gelijktijdige gesprekken via een of meer telefoonnummers over een vast netwerk op een vaste locatie. Daarnaast worden vergelijkbare aanvullende telefoniefaciliteiten geboden, zoals wisselgesprekken, (intern) doorschakelen en voicemail. ACM constateert dan ook dat VoB vergelijkbare functionaliteiten heeft als ISDN. Wat betreft de schaalbaarheid van beide diensten constateert ACM dat, zoals in de
productbeschrijving beschreven, VoB flexibeler is in het inzetten van gelijktijdige
gesprekscapaciteit dan bij de klassieke telefoniediensten waar de uitbreidingen stapsgewijs plaatsvinden (per 2 of 15 kanalen). Hierdoor kan benodigde capaciteit eenvoudiger worden aangepast aan veranderingen in de behoefte van een afnemer.
1048. Ook komen de (technische) mogelijkheden van de verschillende typen telefooncentrales overeen, die als randapparatuur op de dienst worden aangesloten.578 Zowel bij ISDN als bij VoB wordt voor het afwikkelen van verkeer gebruik gemaakt van een (bedrijfs)telefooncentrale (PBX). Zowel bij ISDN als bij VoB heeft de afnemer de (bedrijfs)telefooncentrale in eigen beheer. Het verschil is dat bij VoB de traditionele telefooncentrale (PBX met ISDN-interface) is vervangen door een IP-variant (IP-PBX). Dialogic geeft aan te verwachten dat bedrijven voor een VoB-aansluiting zullen kiezen, tenzij er een zwaarwegende reden is om niet naar een IP-gebaseerde PBX met VoB-aansluiting over te stappen, bijvoorbeeld vanwege
‘legacy’-toepassingen of zorgen ten aanzien van betrouwbaarheid en beschikbaarheid.579 Daarbij geeft Dialogic aan dat hoewel veel bedrijven aangeven traditionele ISDN-aansluitingen volledig te zullen gaan vervangen, er sprake is van koudwatervrees.580 ACM oordeelt dat de kenmerken en functionaliteiten van VoB en ISDN30 overeenkomen.
Prijsstelling en prijsbewegingen
1049. Gezien de grote mate van maatwerk in de markt voor meervoudige gesprekken zijn de prijzen lastig te vergelijken. Echter, afnemers en aanbieders geven aan dat de prijzen voor VoB
577
Inclusief diensten gebaseerd op VoDSL, SIP en NCS, waarbij de kwaliteit en de verbinding gegarandeerd is, zoals gedefinieerd in de productbeschrijving bij de markt voor tweevoudige gesprekken.
578
Zie ook de productbeschrijving in paragraaf B.6.1.
579
Dialogic (maart 2014), blz. 50.
580
Dialogic (april 2014), blz. 82. Dialogic geeft aan dat in de interviews diverse partijen aangaven zich bij de overstap naar een modernere technologie (Hosted Voice of VoB) zorgen te maken over de mate waarin deze technologieën zich hebben bewezen en het kwaliteitsniveau van (bijvoorbeeld) ISDN kunnen evenaren. Dialogic (april 2014), blz. 85.
2
6
6
/4
8
2
over het algemeen lager liggen dan de prijzen voor ISDN30.581 Ook Dialogic noemt
prijsvoordeel als reden voor overstap naar VoB. ACM gaat daarom uit van een prijsverschil tussen ISDN30- en VoB-diensten waarbij de prijzen voor VoB lager liggen dan voor ISDN30, terwijl de productkenmerken en het gebruik vergelijkbaar zijn. Dit zal naar verwachting de overstap van ISDN30 naar VoB bevorderen.
Feitelijk en verwacht overstapgedrag
1050. Uit eindgebruikersonderzoek van Dialogic onder zakelijke afnemers blijkt dat ISDN30-afnemers inmiddels daadwerkelijk en in grote aantallen overstappen naar VoB met meer dan 12 gelijktijdige gesprekken (VoB>12), circa 52 procent van de overstappers. 582 Naar inzicht van ACM is dit ook te verwachten bij een gelijkblijvende behoefte aan een bepaald aantal
gelijktijdige gesprekken. VoB>12 heeft in belangrijke mate productkenmerken die vergelijkbaar zijn met ISDN30 en is, zoals hierboven aangegeven, een goedkoper alternatief.
1051. Daarnaast heeft Dialogic een inschatting gemaakt van de te verwachte overstap tot eind 2018. Verwacht wordt dat de overstap vanuit ISDN30 naar VoBn (ofwel VoB>12) de komende jaren verder doorzet evenals de krimp van het totale volume meervoudige aansluitingen.583 ACM constateert dat er de laatste jaren overstap was van ISDN30 naar VoB>12 en verwacht dat dit doorzet. Op basis van de daadwerkelijke en verwachte overstap, tezamen met de overeenkomst in kenmerken en de prijsstelling, concludeert ACM dat VoB>12 een substituut is voor ISDN30.
1052. Daarnaast zijn er ISDN30-afnemers die overstappen naar VoB2t/m12 (circa 17 procent van de overstappers), en naar VoB1 (circa 6 procent van de overstappers). Deze overstap is te verklaren doordat afnemers van ISDN30 een behoefte hebben gekregen aan minder
gelijktijdige gesprekken (zie ook randnummer 1035 over rationalisatie). Aangezien de behoefte verandert en er bij de betreffende aanbieder minder capaciteit nodig is, wat een belangrijk functioneel kenmerk van de dienst is, ziet ACM deze overstap niet als vraagsubstitutie naar een vergelijkbare dienst binnen de markt voor ISDN30.
1053. Zoals besproken in randnummer 1037 heeft ACM in het marktanalysebesluit VT2012 geconcludeerd dat VoB nog geen vraagsubstituut is voor ISDN30, omdat er nog nauwelijks sprake was van daadwerkelijke en verwachte overstap naar VoB. Zoals uit het voorgaande blijkt is dit beeld de afgelopen jaren gewijzigd. De overstap van ISDN30 naar VoB>12 is vanaf 2012 op gang gekomen, zoals blijkt uit Tabel 12. De afgelopen jaren is de overstap van ISDN30 naar VoB>12 hoger dan in de periode ervoor en is de overstap substantieel. Daarnaast heeft
581
Prijsvergelijking van websites van aanbieders en schriftelijke antwoorden op vragenlijst van ACM van 4 december 2013, vraag 1.
582
Het gaat om de overstap die is gemeten over de afgelopen twee jaar gecombineerd met de te verwachte overstap voor het komende jaar. Dialogic (april 2014), blz. 78. Voor een classificatie van VoB naar VoB1, VoB2t/m12 en VoB>12, Dialogic (april 2014), blz. 63.
583
2
6
7
/4
8
2
Dialogic duidelijke aanwijzingen dat de overstap zich de komende jaren doorzet, zoals hierboven beschreven.584
Grens tussen 12 en 13 gelijktijdige gesprekken bij VoB
1054. Bij de afbakening van de markt voor tweevoudige gesprekken heeft ACM in randnummer 905 beschreven dat afnemers van ISDN een specifieke behoefte hebben aan een bepaald aantal gelijktijdige gesprekken, en hoe dit leidt tot een grens tussen 12 en 13 gelijktijdige gesprekken tussen de markten voor twee- en meervoudige gesprekken. Het CBb heeft in zijn uitspraak op het marktanalysebesluit VT2012 de onderverdeling van de retailmarkt op basis van het aantal gevraagde aansluitlijnen onderschreven.585
1055. ACM ziet voor deze analyse vanuit het startpunt ISDN30 geen redenen om hiervan af te wijken.586 Een ISDN30-aansluiting wordt gebruikt om in een behoefte van meer dan 12
gelijktijdige gesprekken te voorzien. Bij een gelijkblijvende behoefte aan meer dan 12 gelijktijdige gesprekken zal een afnemer van ISDN30 primair overstappen naar een VoB-equivalent met dus 13 of meer gesprekken. ACM stelt daarom vast dat VoB>12 een alternatief vormt voor ISDN30.587,588
Subconclusie vraagsubstitutie
1056. ACM concludeert dat op basis van kenmerken en functionaliteiten, prijsstelling en daadwerkelijke en verwachte overstap dat VoB>12 een vraagsubstituut vormt voor ISDN30, maar VoB1 en VoB2t/m12 niet.
Aanbodsubstitutie
1057. In de afbakening van de markt voor tweevoudige gesprekken is in randnummer 909-910 geconcludeerd dat er geen sprake is van aanbodsubstitutie tussen VoB>12 en VoB2t/m12. Diezelfde argumentatie en conclusie geldt eveneens voor VoB2t/m12 ten opzichte van ISDN30. Ook via aanbodsubstitutie behoort VoB2t/m12 niet tot dezelfde relevante productmarkt als ISDN30.
584
Dialogic (maart 2014), blz. 50.
585
OPTA (2008), Marktanalyse Vaste Telefonie, blz. 168.
586
CBb, 18 september 2014, ECLI:NL:CBB:2014:342.
587
Zie voor een uitgebreidere onderbouwing van de grens tussen 12 en 13 gelijktijdige gesprekken de analyse van de marktafbakening bij de markt voor tweevoudige gesprekken.
588
In reactie op de hypothese van ACM tijdens de Industry Group van 19 mei 2014 dat VoB, SIP en Hosted Voice tot dezelfde markt behoren als ISDN2, hebben diverse aanbieders aangegeven dat zij voor ISDN2 een aparte relevante markt zien door een gebonden groep afnemers, vergelijkbaar met PSTN. Bron: Hypothesesessie marktanalyses van 19 mei 2014 – ACM vaste telefonie, Gezamenlijke reactie aanbieders, 13 juni 2014, namens Ziggo, Pretium, Tele2, Voiceworks, Nox, VB, NLTM, MttM en Dean Connect. ACM deelt dit standpunt niet. ACM heeft ten eerste geen concrete signalen dat voor ISDN2 in grote mate sprake is van een gebonden groep afnemers, vergelijkbaar met PSTN. Ten tweede concludeert ACM dat VoB2/tm12 voor de gehele reguleringsperiode een vraagsubstituut vormt voor ISDN2 en dus tot dezelfde relevante markt behoort.
2
6
8
/4
8
2
Conclusie1058. ACM concludeert dat VoB>12 gelijktijdige gesprekken (inclusief diensten gebaseerd op VoDSL, SIP en NCS)589 tot dezelfde relevante productmarkt behoren als ISDN30.