De probleemstelling luidt als volgt: Op welke wijze heeft de decentralisatie van de Wmo met betrekking tot de verstandelijk gehandicaptenzorg, al dan niet tot meer maatwerk geleid in het zorgbeleid van de gemeente Katwijk en Almere in de periode 2007 tot en met 2014? Op basis van de deelvragen dient de probleemstelling beantwoordt te worden.
5.1.1 Typen decentralisatie, en welke is van toepassing op het onderzoek?
Verschillende typen decentralisatie kunnen worden benoemd, zoals territoriale decentralisatie, functionele decentralisatie, politieke decentralisatie en / of administratieve decentralisatie, competitieve decentralisatie of niet-competitieve decentralisatie, interne decentralisatie en / of externe decentralisatie en verticale decentralisatie of horizontale decentralisatie . Er is in dit onderzoek sprake van territoriale decentralisatie. Aangezien bij de decentralisatie van de Wmo getracht wordt maatwerk tot stand te brengen door rekening te houden met de lokale omgeving. Services kunnen beter worden "afgestemd" op de lokale omstandigheden.. Het doel van van de decentralisatie van de Wmo in 2007 is om meer lokaal beleid te kunnen voeren, en daarmee maatwerk te realiseren. Dit dient gedaan te worden door de betrokkenheid van burgers te vergroten. Vandaar dat het territoriale decentralisatie betreft voor dit onderzoek.
5.1.2 Wat wordt er verstaan onder maatwerk?
Maatwerk kan beschreven worden als "het afstemmen van beleid, de beslissingen of het feitelijk handelen van het openbaar bestuur op de eigen aard van het voorliggende geval of probleem". Indicatoren voor maatwerk zijn beleidsvisie, beleidsregels en beleidsuitvoering waardoor er variatie tussen gemeente kan ontstaan.
54
5.1.3 Opvattingen in literatuur over maatwerk
Er zijn theorieën die stellen dat maatwerk tot stand komt door middel van decentralisatie. Zo wordt gezegd dat door middel van inspraak, actieve betrokkenheid onder belanghebbenden (organisaties, cliënten, vrijwilligers, en ouders) wordt gerealiseerd waardoor er maatwerk tot stand komt.
Er zijn ook theorie die stellen dat er geen maatwerk tot stand komt door decentralisatie. Die hebben te maken met onzekerheid die een decentralisatie met zich mee brengt. Dit wordt vooral geweten aan het constant aanpassen van het gedecentraliseerde beleid door de rijksoverheid. Daardoor zouden gemeenten kunnen kiezen voor uniformiteit in plaats van maatwerk. Het gaat over twee typen onzekerheid, namelijk financiële en inhoudelijke.
5.1.4 Zijn er verschillen / overeenkomsten tussen de gemeenten op het gebied van maatwerk?
Deze vraag wordt per kopje behandeld om zo een beter overzicht te krijgen van de vergelijking.
Maatwerk of uniform aanbod
Door de Wmo krijgen cliënten meer een uniform aanbod in plaats van maatwerk, en daarnaast krijgen cliënten minder aandacht dan voorheen aangezien er minder tijd en middelen zijn wordt in beide gemeenten aangegeven. Ook uit de beleidsdocumenten komt naar voren dat er bezuinigd moet worden, maar dat men wel maatwerk wil leveren indien dat nodig is. Het probleem is alleen dat er op zo'n schaal bezuinigd wordt dat men te ver doorslaat komt uit de interviews naar voren.
Beide gemeenten houden zich voornamelijk aan de richtlijnen uit de VNG verordening waardoor er veel overeenkomsten in het beleid zijn waar te nemen. Ook uit interviews blijkt dit.
Bij de beleidsuitvoering stokt het. Er worden wel algemene voorzieningen getroffen zoals dagcentrums wat een goede ontwikkeling is. Zo wordt alles lokaal gehouden. Maar de voorzieningen voor het individu (individuele voorzieningen) laten de wensen over. Zowel in de gemeente Katwijk, als in de gemeente Almere. Een verschil tussen de gemeenten is dat men in de gemeente Katwijk wel maatwerk levert aan "zwaardere" cliënten die het zeker ook
55 nodig hebben. Dit gaat echter ten koste van minder zware cliënten, die ook individuele voorzieningen nodig hebben om zorg op maat te krijgen. Binnen de gemeente Almere wordt aangegeven dat men geen maatwerk levert,doordat er teveel onzekerheid en te weinig geld is. Alleen cliënten met een omgeving die verbaal veel van zich laten horen krijgen meer zorg op maat.
Financiële onzekerheid / bezuinigingen
Door bezuinigingen kan men niet tot maatwerk komen komt in gemeente Katwijk en gemeente Almere naar voren. De middelen zijn er gewoonweg niet voor om bij de beleidsuitvoering daadwerkelijk tot maatwerk te komen. Daarnaast zitten er ook nog wat haken en ogen aan de invoering van de Wmo in 2007 waardoor men, zowel belanghebbenden zoals ouders, maar ook de zorgverleners niet weten wat er nu precies veranderd is. In de interviews komt naar voren dat men door de vele veranderingen op financieel gebied onzeker worden. Ook dit geldt weer voor beide gemeenten. De vele veranderingen in de wetgeving en het toegekende budget heeft er voor beide gemeenten toe geleid dat men veel financiële onzekerheid ervaart.
Inhoudelijke onzekerheid
De onzekerheid op inhoudelijk gebied is toegenomen door de invoering van de Wmo in 2007 waardoor men niet weet wat er nou wel, en wat er niet mag. Gevolg hiervan is dat door deze onzekerheid geen maatwerk wordt geleverd. Daarnaast is een ander punt voor zowel de gemeente Almere als de gemeente Katwijk dat men voor de invoering van de Wmo in 2007 ook al bezig was om maatwerk te leveren, en dat de middelen er toen wel waren en er beter beleid gevoerd kon worden waardoor cliënten meer zorg op maat kregen. De regels veranderden constant waardoor er geen beleid ontwikkeld kon worden.
Betrokkenheid
Door de Wmo wil men grotere betrokkenheid creëren onder belanghebbenden. Zo staat in documenten te lezen. Katwijk geeft bijvoorbeeld aan dat ze een groot vrijwilligersbestand hebben. Daarnaast dienen betrokkenen dicht bij de cliënt meer te gaan doen voor de cliënt waardoor er bezuinigd kan worden. Punt is alleen dat bijvoorbeeld ouders niet weten waar ze aan toe zijn met al die nieuwe regelgeving, en dat daarnaast begeleiders van cliënten liever zelf de touwtjes in handen houden, komt naar voren uit interviews. Zo wordt gezegd dat het meer werk kost wanneer ouders met de cliënt naar een afspraak gaan aangezien er dan in de
56 communicatie tussen ouders en begeleider dan veel mis gaat, wat uiteindelijk meer geld en tijd kost. Daarnaast zit de cliënt zelf soms niet te wachten op veel meer inspraak van de ouders aangezien ze niet willen dat ouders alles te weten komen. Daarnaast is een punt van kritiek dat de concurrentie tussen instellingen, de marktwerking, samenwerking tussen instellingen heeft verpest waardoor er juist minder betrokkenheid is voor de cliënt. Ten slotte wil men in beide gemeenten geen vrijwilligers aangezien deze niet geschikt zijn voor de verstandelijk gehandicaptenzorg.
5.1.5 Oorzaken verschillen of overeenkomsten tussen gemeenten
Voor het grootste gedeelte komen de gemeenten overeen. Dit komt omdat beide gemeente de verordening van de VNG volgen. Daarnaast ervaren beide gemeenten onzekerheid op financieel en op inhoudelijk gebied. En ervaren de gemeenten nagenoeg niet meer betrokkenheid. Maar er zijn wel verschillen op de accenten te benoemen. Een verschil tussen Katwijk en Almere is dat de situatie in Almere negatiever omschreven wordt. Uit beleidsdocumenten blijkt al dat men daar meer met bezuinigen bezig is dan in de gemeente Katwijk. Zo wordt gesteld dat alleen degene die het echt nodig hebben zorg op maat krijgen. Ook voorbeelden die aangehaald worden in interviews laten zien dat de gemeente Almere niet zomaar zorg op maat biedt voor cliënten die het echt nodig hebben. Zo duurt het een hele tijd voordat iemand die zorg op maat nodig heeft deze ook krijgt, waardoor veel kostbare tijd verloren gaat. Daarnaast is een verschil te benoemen op het gebied van zwaardere cliënten. Deze cliënten hebben voornamelijk maatwerk nodig. In Katwijk wordt dit ook geboden, maar als kanttekening wordt geplaatst dat andere cliënten hier de dupe van zijn. In Almere wordt er nagenoeg geen maatwerk geboden aan zwaardere cliënten, of er gaat veel tijd overeen voordat de gewenste voorzieningen getroffen worden.
5.1.6 De probleemstelling
De probleemstelling is: Op welke wijze heeft de decentralisatie van de Wmo met betrekking tot de verstandelijk gehandicaptenzorg, al dan niet tot meer maatwerk geleid in het zorgbeleid van de gemeente Katwijk en Almere in de periode 2007 tot en met 2014?
De probleemstelling kan nu beantwoord worden. De decentralisatie van de Wmo heeft voor beide gemeenten niet tot (meer) maatwerk geleid. In Katwijk heeft het alleen tot maatwerk
57 geleid voor de zwaardere cliënten. Echter wordt aangegeven dat minder zware cliënten ook maatwerk nodig hebben, maar dit niet het geval is. In Almere heeft de decentralisatie ook niet tot maatwerk geleid.
Voor beide gemeenten geldt dat de onzekerheid op financieel en inhoudelijk gebied ervoor heeft gezorgd dat men niet tot maatwerk kan komen. Daarnaast heeft actieve betrokkenheid voor de gevallen in de verstandelijk gehandicaptenzorg geen meerwaarde. Voor deze tak van zorg kunnen vrijwilligers en ouders nagenoeg niks betekenen aangezien men niet goed genoeg geschoold is. Wel worden de cliënten meer betrokken wat opzich een goede ontwikkeling is, alleen gaat het bij de beleidsuitvoering mis omdat men de gewenste voorzieningen niet kan leveren door bezuinigingen.
Binnen de gemeente Katwijk krijgen zwaardere cliënten echter wel zorg op maat, ten opzichte van de Gemeente Almere. Daarnaast krijgen binnen de gemeente Almere cliënten met een omgeving die verbaal veel van zich laten horen wel zorg op maat, terwijl vergelijkbare cliënten met een omgeving die ook van zich laat horen, alleen met mindere mate geen zorg op maat krijgen.