ondanks dat de ziekte in remissie is. De exacte pathofysiologie blijft onduidelijk en werd niet eerder uitgebreid onderzocht ondanks de grote impact op de kwaliteit van leven. In het laatste hoofdstuk (Hoofdstuk 7) van dit proefschrift werden IBD patiënten met vermoeidheidsklachten vergeleken met IBD patiënten zonder vermoeidheidsklachten waarbij alle patiënten in klinische en endoscopische remissie verkeerden. Door gebruik te maken van ‘omics technieken werd het serum voor het proteoom en metaboloom en ontlasting voor het microbioom geanalyseerd om na te gaan of verschillen hierin een rol spelen bij de ontwikkeling van vermoeidheidsklachten. De resultaten van de analyses lieten zien dat vermoeidheid waarschijnlijk niet een gevolg is van een systemische inflammatie maar dat mogelijk een onderliggend verstoord microbioom en veranderingen in het metaboloom een rol spelen. Nieuwe associaties tussen veranderingen in het metaboloom zoals verlaagd tryptofaan en andere ‘branched chain’ aminozuren werden geobserveerd in patiënten met moeheid en deze resultaten werden onderbouwd door verandering in het microbioom zoals verminderde aanwezigheid van butyraat producerende bacteriën
Faecalibacterium Prausnitzii en Roseburia hominis. Ondanks de beperkte beschikbaarheid
aan ontlastingmonsters werd er een duidelijk verschil in microbioom samenstelling én functie gezien tussen patiënten met en zonder vermoeidheid. Deze resultaten laten zien dat IBD verder gaat dan enkel het darmstelsel en dat er een verband is tussen het darmstelsel en de hersenen. De resultaten leggen de basis voor een uitgebreid vervolg onderzoek naar vermoeidheid en zet een eerste stap richting de ontwikkeling van specifieke biomarkers en nieuwe behandelingen voor dit veelvoorkomende symptoom. Conclusie
Dit proefschrift heeft laten zien dat er een duidelijke relatie is tussen IBD en psychosociale factoren en bevestigt de titel dat IBD zich niet beperkt tot de darmen maar zich ook manifesteert daar buiten, met als gevolg een grote impact op het leven van deze patiënten (Figuur). Psychosociale symptomen en het darmstelsel staan zeer waarschijnlijk met elkaar in verbinding via verschillende routes en, naar ons weten, zijn we de eerste die zodanig gebruik maakten van uitgebreide ‘omics’ technieken om veranderingen te identificeren in het microbioom en metaboloom, die mogelijk kunnen leiden tot vermoeidheid. Door het publiceren van deze resultaten hopen we de huidige kennis van de patiënten en zorgverleners over de prevalentie en de belasting van psychosociale symptomen te verbeteren en mogelijk leidt dit tot het beter bespreekbaar maken en behandelen van deze veelvuldig gerapporteerde IBD symptomen in de dagelijkse kliniek. Daarnaast hoopt dit proefschrift er toe aan te zetten dat er meer onderzoek wordt verricht naar psychosociale symptomen in IBD en te motiveren om de onderliggende mechanismen te ontrafelen en de daarbij verkregen kennis om te zetten naar effectieve behandelstrategieën met als uiteindelijke doel om de kwaliteit van leven te verbeteren van onze patiënten.
Figuur: “Buiten de darm” factoren die bepalend kunnen zijn voor de kwaliteit van leven bij IBD patiënten, zoals beschreven in dit proefschrift.
A
REFERENTIES1. Bernklev T, Jahnsen J, Henriksen M, et al. Relationship between sick leave, unemployment, disability, and health-related quality of life in patients with inflammatory bowel disease. Inflamm Bowel Dis 2006;12:402-12.
2. Foster JA, McVey Neufeld KA. Gut-brain axis: how the microbiome influences anxiety and depression. Trends Neurosci 2013;36:305-12.
3. Nagy-Szakal D, Williams BL, Mishra N, et al. Fecal metagenomic profiles in subgroups of patients with myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome. Microbiome 2017;5:44. 4. Ananthakrishnan AN, Weber LR, Knox JF, et al. Permanent work disability in Crohn's disease.
Am J Gastroenterol 2008;103:154-61.
5. Druce KL, Bhattacharya Y, Jones GT, et al. Most patients who reach disease remission following anti-TNF therapy continue to report fatigue: results from the British Society for Rheumatology Biologics Register for Rheumatoid Arthritis. Rheumatology (Oxford) 2016;55:1786-90. 6. Haack M, Sanchez E, Mullington JM. Elevated inflammatory markers in response to prolonged
sleep restriction are associated with increased pain experience in healthy volunteers. Sleep 2007;30:1145-52.
7. Wilson RG, Stevens BW, Guo AY, et al. High C-Reactive Protein Is Associated with Poor Sleep Quality Independent of Nocturnal Symptoms in Patients with Inflammatory Bowel Disease. Dig Dis Sci 2015;60:2136-43.
8. Vgontzas AN, Papanicolaou DA, Bixler EO, et al. Elevation of plasma cytokines in disorders of excessive daytime sleepiness: role of sleep disturbance and obesity. J Clin Endocrinol Metab 1997;82:1313-6.
9. Irwin MR, Wang M, Campomayor CO, et al. Sleep deprivation and activation of morning levels of cellular and genomic markers of inflammation. Arch Intern Med 2006;166:1756-62. 10. Ananthakrishnan AN, Long MD, Martin CF, et al. Sleep disturbance and risk of active disease in
patients with Crohn's disease and ulcerative colitis. Clin Gastroenterol Hepatol 2013;11:965-71. 11. Murthy SK, Steinhart AH, Tinmouth J, et al. Impact of gastroenterologist care on health
outcomes of hospitalised ulcerative colitis patients. Gut 2012;61:1410-6.
12. Law CC, Sasidharan S, Rodrigues R, et al. Impact of Specialized Inpatient IBD Care on Outcomes of IBD Hospitalizations: A Cohort Study. Inflamm Bowel Dis 2016;22:2149-57.
13. Bhattarai N, McMeekin P, Price C, et al. Economic evaluations on centralisation of specialised healthcare services: a systematic review of methods. BMJ Open 2016;6:e011214.
14. de Jong MJ, van der Meulen-de Jong AE, Romberg-Camps MJ, et al. Telemedicine for management of inflammatory bowel disease (myIBDcoach): a pragmatic, multicentre, randomised controlled trial. Lancet 2017;390:959-968.
15. van der Have M, van der Aalst KS, Kaptein AA, et al. Determinants of health-related quality of life in Crohn's disease: a systematic review and meta-analysis. J Crohns Colitis 2014;8:93-106. 16. Cosnes J, Carbonnel F, Beaugerie L, et al. Effects of cigarette smoking on the long-term course
17. Torres J, Caprioli F, Katsanos KH, et al. Predicting Outcomes to Optimize Disease Management in Inflammatory Bowel Diseases. J Crohns Colitis 2016;10:1385-1394.
18. Olbjorn C, Cvancarova Smastuen M, Thiis-Evensen E, et al. Fecal microbiota profiles in treatment-naive pediatric inflammatory bowel disease - associations with disease phenotype, treatment, and outcome. Clin Exp Gastroenterol 2019;12:37-49.