Twee onderdelen van het kwantitatieve deel van het empirisch onderzoek zijn niet uitgevoerd. Naast de effectmeting van Basta is het ook niet gelukt om een controlegemeente voor Halt te vinden.
De controlegemeente voor Halt
De doelgroepomschrijving van Halt West-Brabant betreft jongeren die minimaal 2 dagdelen en maximaal 10 dagdelen gespijbeld hebben of minstens 9 keer te laat kwamen en geen zware achterliggende problematiek hebben (zie bijlage 5). Elke middelgrote gemeente waar jongeren die aan de doelgroepomschrijving van Halt West-Brabant voldoen en niet naar Halt worden door-gewezen, doch een reguliere afdoening krijgen via Leerplicht kon als controlegemeente voor Halt fungeren. Bij een reguliere afdoening gaat het in dit verband om een of meer gesprekken van de leerplichtambtenaar met een jongere en eventueel zijn/haar ouders.
Alle middelgrote gemeenten waar geen Halt afdoening bij schoolverzuim bestaat, zijn benaderd, te weten Zwolle en Hardenberg (arrondissement Zwolle), Alkmaar en Den Helder (arrondissement Alkmaar) en Middelburg en Vlissingen (arrondissement Middelburg). Daarnaast is ook contact geweest met kleinere gemeenten in Zeeland (te weten Goes, Tholen en Schouwen Duiven). In totaal ging het om 9 gemeenten.
Alle leerplichtambtenaren lieten weten dat de scholen in hun gemeente jongeren die aan de doelgroepomschrijving van Halt West-Brabant voldeden, niet of nauwelijks melden bij hun afdeling. Voorzover de scholen dit verzuim al signaleren, zoeken zij zelf een oplossing al dan niet via de bestaande zorgstructuur. De afdeling Leerplicht komt pas in beeld als het niet lukt om een
oplossing te vinden en/of het verzuim veel groter is geworden. Verschillende leerplichtambtenaren gaven aan dit geen goede zaak te vinden.
Zij constateren dat de leerplichtambtenaar veel te laat wordt ingeschakeld. Het verzuim is dan vaak al uit de hand gelopen en de specifieke mogelijkheden van Leerplicht om het verzuim aan te pakken zijn niet tijdig benut. Ook achten zij het wenselijk dat de leerplichtambtenaar deelneemt aan de zorgstructuur (Zorg Advies Teams) rondom de scholen, hetgeen niet overal het geval is.
In een van de gemeenten had de afdeling Leerplicht gedurende het afgelopen schooljaar niet gefunctioneerd wegens ziekte van de leerplichtambtenaar.
Soms was er een goed ontwikkelde preventieve aanpak op de scholen, zoals in Zwolle waar gewerkt wordt met preventieteams waarin Leerplicht, school, GGD en JCO zijn vertegenwoordigd. Alleen de afdeling Leerplicht van de gemeente Alkmaar heeft de basisinformatie aangeleverd van 14 jongeren die aan de doelgroepomschrijving voldeden ten behoeve van de controlegroep voor Halt. We zijn gestart met het achterhalen van verzuimgegevens voor deze doelgroep. We liepen echter vast op het feit dat een van de scholen in Alkmaar die verzuimgegevens voor verschillende jongeren zou moeten leveren, dergelijke gegevens niet langer dan één schooljaar bewaart. Hierdoor waren voor minimaal 4 van de 14 jongeren de verzuimgegevens niet volledig te
achterhalen. Omdat er verder vanuit de andere gemeenten geen jongeren voor de controlegroep konden worden aangeleverd, is besloten de gegevensverzameling bij de scholen in Alkmaar stop te zetten. Het bleek dus niet uitvoerbaar om een controlegroep voor Halt te vinden.
Wel heeft het onderzoek duidelijk gemaakt dat Leerplicht weinig bemoeienis heeft met beginnende spijbelaars in gemeenten/regio’s waar geen Halt afdoening bij schoolverzuim bestaat tenzij de leerplichtambtenaar deelneemt in de zorgstructuur van de scholen.
Ervaringen met de gegevenverzameling bij de Basta jongeren
Het verloop en de resultaten van de gegevensverzameling voor de Basta jongeren is weergegeven in tabel 4.
Tabel 4: verloop en resultaten gegevensverzameling Basta
Interventie Basta
In effectmeting betrokken n=23
Gegevens 5 meetmomenten beschikbaar 3
School houdt gegevens niet bij of verwijdert gegevens weer 9
School niet bereid om mee te doen aan onderzoek 4
Jongere niet te traceren (deel schoolverblijf onbekend) 3
Jongere tijdens meetperiode vrijgesteld van leerplicht 2
Jongere tijdens meetperiode in gevangenis 2
Gegevensverzameling voortijdig stopgezet door onderzoekers 4
Totaal* 27
* Bij sommige jongeren speelden meerdere oorzaken voor het niet kunnen achterhalen van verzuimgegevens op verschillende meetmomenten. Belemmeringen lagen dan zowel bij de school als bij de situatie van de jongere. Het totaal komt daarom hoger uit dan 23.
Slechts voor 3 jongeren is het gelukt om een complete set van verzuimgegevens te achterhalen. Van nog eens 5 jongeren zijn de verzuimgegevens van de voor- en de nameting gedeeltelijk achterhaald. We hebben dus van 8 van de 23 jongeren informatie over het verzuim. Hierover wordt in hoofdstuk 4 gerapporteerd.
Bij 7 van de 23 jongeren (30%) speelden complexe problemen (jongeren waren niet meer te traceren, vrijgesteld van leerplicht of in de gevangenis). Dit percentage is hoger dan bij de deelnemers aan de andere programma’s (zie paragraaf 3.2).
De meeste belemmeringen voor de gegevenverzameling lagen echter bij de scholen. Voor 13 van de 23 jongeren (56%) waren (onder andere) wegens belemmeringen bij de school de
verzuimgegevens niet volledig te achterhalen.
We hebben bij de gegevensverzameling voor Basta te maken gehad met 15 verschillende scholen. Hiervan gaven er vijf aan de gevraagde verzuimgegevens niet te kunnen leveren. Sommige scholen gaven aan verzuimgegevens van jongeren te vernietigen zodra de jongere is uitgeschreven. Nog eens vier scholen waren niet bereid om uit te zoeken of ze de gegevens konden leveren. Eenmaal is gebleken dat de school aangaf de verzuimgegevens niet te kunnen leveren terwijl dat wel het geval was. Het zou kunnen dat meer scholen weerstand hadden om de door ons gevraagde gegevens te achterhalen. Om de trajecten van de jongeren in beeld te krijgen en de verzuimgegevens te achterhalen moesten we vaak vasthoudend te werk gaan, getuige het volgende voorbeeld.
Justin is 14 jaar en zit op het VMBO. Hij heeft veel problemen in zijn thuissituatie. Zijn vader zit in detentie voor drugssmokkel en hier heeft Justin het moeilijk mee. Sinds zijn moeder een nieuwe vriend heeft gaat het thuis bergafwaarts. Er zijn veel ruzies tussen zijn moeder en haar nieuwe vriend en vaak is er sprake van geweld.
Volgens de dossiergegevens van Basta meldt de school Justin aan Leerplicht op 11 juli 2005 omdat het spijbelgedrag uit de hand loopt. Justin start in augustus 2005 met Basta. Hij rondt Basta niet volledig af, omdat hij ook hier vaak verzuimt en niet voldoende gemotiveerd is. Gedurende Basta was hij op zoek naar een andere school. Met behulp van zijn coach regelt hij een bezoek op het Zadkine College. Hier zou hij graag motortechniek willen studeren. Maar de inschrijfperiode is al afgelopen en hij kan zich pas in oktober 2005 weer inschrijven. Het is onbekend bij Basta of hij hier uiteindelijk terecht is gekomen.
Wanneer wij op 16 februari 2006 contact opnemen met zijn oude school om verzuimgegevens te achterhalen wordt we na twee telefoontjes en een herinneringsmail teruggebeld door de vroegere mentor van Justin. Uit dit gesprek blijkt dat hij al sinds april 2005 niet meer op school geweest is. Het aantal uur dat hij in de periode daarvoor verzuimd heeft kan de school niet aanleveren, omdat de verzuimgegevens weggegooid worden nadat een leerling is uitgeschreven. Toen hij werd uitgeschreven was hij niet ingeschreven op een andere school en het is onbekend bij zijn oude school waar de jongere nu is.
De leerplichtambtenaar van Justin weet te vertellen dat hij volgens hun gegevens pas per
meer naar school ging). Het is echter niet bekend waar hij nu op school zou kunnen zitten, omdat de jongere verhuisd is naar een andere gemeente.
In zijn dossier zal gezocht worden of ergens genoteerd staat waar hij naartoe verhuisd is. Een week later wordt aangegeven dat hij verhuisd is naar de gemeente H. We nemen contact op met
Leerplicht in deze gemeente. Justin blijkt hier een bekende naam te zijn. Maar de leerplicht-ambtenaar die zijn dossier beheert is ziek. Op 1 maart 2006 lukt het de leerplichtleerplicht-ambtenaar te spreken. De leerplichtambtenaar weet te vertellen dat Justin nooit op een andere school terecht gekomen is. Door zijn verzuimverleden en zijn gedragsproblemen willen de meeste scholen hem niet aannemen. Met toestemming van de rechter werkt hij nu bij een plaatselijke supermarkt. Hij zal (zo is de bedoeling) pas per september 2006 beginnen aan een opleiding op het Albeda College.