B OPENBAAR LEVEN
B.5 REFERENDARIS VAN KUNSTEN EN WETENSCHAPPEN (1875-1901)
B.5.8 ARCHITECTUUR EN BOUWBELEID
B.5.8.2 PARTICULIERE EN PLAATSELIJKE BOUWKUNST
B.5.8.2.1 Alfabetisch op plaatsnaam geordende dossiers
B.5.8.2.1 Alfabetisch op plaatsnaam geordende dossiers
Zie voor Rooms-katholieke kerkenhouw de inv.nrs. 1191, 1192, 3993-4047, 4240.
Voor Den Haag, zie bij Haagse aangelegenhedende inv.nrs. 4051-4072 en bij Aangelegenheden van particulieren en instellingen inv.nrs. 4076-4077, 4079-4081.
1180 Krantenknipsels over de bouw van het Concertgebouw te Amsterdam.
1883-1913.
1181 Kranten- en tijdschriftartikelen over de lotgevallen van het gedenkteken op de Dam, gewijd aan de volksgeest ('Naatje van de Dam'), met een artikel van De Stuers in Amstelodamum en het daarop gevolgde perscommentaar.
1891-1914.
1184 Krantenknipsels, brochures en folders over verschillende nieuwbouwprojecten in Amsterdam.
1895-1913.
1183 Krantenknipsels over een door Arti en Amicitiae uitgeschreven prijsvraag over de bebouwing rond de Dam te Amsterdam en de daarop gevolgde plannen.
1899-1915.
1182 Ter documentatie verzamelde kranten- en tijdschriftartikelen over de nieuwbouw van de Effectenbeurs in Amsterdam volgens het ontwerp van H.P. Berlage, met aantekeningen en ingekomen tekeningen van concurrerende ontwerpers.
1900-1910.
1185 Bloemendaalsch Weekblad, houdende een beschrijving van de pas gereed gekomen MULO-school aldaar.
29 augustus 1914.
1186 Stukken betreffende adviezen aan het gemeentebestuur van Bussum voor muurschilderingen van het raadhuis aldaar, met krantenknipsels over het bouwbeleid aldaar.
1885-1901.
Niet raadpleegbaar
Een groot gedeelte van de briefwisseling is ernstig door vocht aangetast en kan in originali niet door het publiek geraadpleegd worden.
1187 Krantenknipsels over de nalatenschap van de weduwe Snouck van Nooten aan de gemeente Enkhuizen en de bouw van arbeiderswoningen uit het daaruit
voortgekomen fonds.
1889-1893.
1188 Krantenknipsels over nieuwe gebouwen in Groningen.
1883, 1893.
1189 Ingekomen brief van J.M. van Beyma thoe Kingma, burgemeester te Heerenveen, met verzoek om advies inzake de benoeming van een jury voor een prijsvraag voor een op te richten concertgebouw.
12 maart 1885.
1190 Ter documentatie verzamelde krantenknipsels inzake strubbelingen bij het bouwbeleid van de gemeente 's-Hertogenbosch.
1889-1914.
1193-1196 Stukken betreffende bouwkundige aangelegenheden in Rotterdam.
1882-1915.
1193 Fotokopieën van correspondentie met de Commissie der Vereeniging Rotterdamsche Schouwburg over een door hem te verstrekken advies over de bouw van een nieuw theatergebouw aan de Aert van Nesstraat. Met krantenknipsels over het gebouw. 1882-1912.
1194 Originelen van de correspondentie, genoemd in inv.nr. 1193.
Niet raadpleegbaar
De stukken zijn zeer broos en gedeeltelijk beschadigd aan de randen. Zij kunnen niet zonder versterking of restauratie aan het publiek beschikbaar worden gesteld.
1195 Krantenknipsels en tijdschriftartikelen over de gebouwen aan de gesaneerde buurt achter de Coolsingel te Rotterdam: de beurs, het postkantoor, het politiebureau en de prijsvraag en de bouw van het nieuwe stadhuis te Rotterdam, met ingekomen brief van de
vereeniging "Bouwkunst en vriendschap" aldaar, met het verzoek om in een prijsvraagcommissie te zitten. 1909-1915
1196 Dossiers inzake diverse nieuwe gebouwen in Rotterdam en hun inrichting. 1885-1907
1197 Ingekomen beschrijving van het huis Duin- en Kruidberg bij Santpoort door de architecten en ontwerpers J.M.A. en J. van Nieuwkerken, overdruk uit het tijdschrift Bouwkunst, met krantenknipsels over Santpoort.
1894-1910.
1198 Kladnota van P.J.H. Cuypers, ter beoordeling van het bestek voor de bouw van de synagoge in Uden.
z.j.
Niet raadpleegbaar
Het stuk is zeer broos en het papier is vervilt; de tekst is met potlood geschreven. Het stuk kan niet dan na versterking en opzetten aan het publiek beschikbaar worden gesteld. Een kopie is
bijgesloten.
1199 Ingekomen circulaire van P.J.H. Cuypers over een door hem te bouwen
herstellingsoord Huis ter Geul bij Valkenburg, met krantenknipsels.
1890-1914.
1200 Ingekomen brief van de secretaris van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, met verzoek om advies over een tekening van het Nutsgebouw in Wageningen.
20 september 1893.
1201 Krantenknipsels over nieuwbouw in Wassenaar (kasteel Oud Wassenaar en De Pauw).
1910-1911.
1202 Krantenknipsels over de bouw van het nieuwe stadhuis te Weert, met vermelding van adviezen door De Stuers.
1912.
B.5.8.2.2 Documentatie
B.5.8.2.2 Documentatie
1203-1204 Aanbevelingen van leveranciers en handelaren, met op grond daarvan verstrekte inlichtingen.
1873-1910 en z.j.
1203 Gave exemplaren.
– Heinrich Oidtman & Cie, geschilderd glas, Limmich (Aken). 1873 en z.j.;
– H. Fourdinois, meubelontwerper, bekroond in de Wereldtentoonstelling te Parijs, 1878;
– J.J.B.J. Bouvy, fabriek van glasmaterialen, 1883;
– E. Suy, importeur van Schwarzwalder eikenhout. 1884;
– J.B. Santen, makelaar in Amsterdam, 1889;
– G.F. Pasteur, over brandblusmiddelen, 1889;
– Fred Stieltjes & Co., brandblussers en brandmelders, 1889;
– J. Lainer over brandblusmiddelen, 1890;
– Civet, steengroeven in Frankrijk, 1894;
– Wijnmalen en Hausmann over brandblusmiddelen, 1895;
– Ir. M. Simons over luchtverversing en verwarming, 1895;
– G.M. Boks & Co, waterverf, 1898;
– T. Picha & Cie, gepolijste vloertegels, 27 juni 1901;
– Th.F. Bierhorst, Haarlem, houten parketvloeren, 1901 en z.j.;
– Maatschappij tot vervaardiging en levering van bouwmaterialen, 1902;
– Ernst Baumgart, Berlijn, Porvenir-marmer, 23 juli 1904;
– Panzer Aktiengesellschaft, Berlin, archiefruimten, 1910;
– L.J.Baetens & Cie, Brussel, fabrikanten van wintertuinen, kweekkassen en ijzeren kappen en constructies. z.j.;
– A.M. Bouvy, bouwmaterialen. z.j.;
– Ad Charlet & Pierret, Brussel, water- en brandbluspompen;
– Jan Hamer & Co, ventilaties te Amsterdam. z.j.;
– Broderies Lemaire, kunstweverijen, Parijs. z.j.;
– Christiaan Janssen & Co, ontwerpers van verwarmingen. z.j.;
– Koninklijke Nederlandse Machinefabriek Helmond. z.j.;
– Koninklijke Fabriek van Wis- Meetkundige en Weegwerktuigen te Arnhem, brandblusmiddelen. z.j.;
– Van Malsen, stoomtimmerfabriek Den Haag. z.j.;
– Szerelmeys steenvloeistof, Den Haag. z.j.;
– Patent Glacier Raamdecoratie, aanbevolen door Victor Snel. Maastricht.
z.j..
1204 Aanbevelingen van A.H. van Bergen te Heiligerlee, leverancier van brandspuiten. ca. 1886.
De stukken kunnen niet zonder te worden uitgevouwen aan het publiek beschikbaar worden gesteld, en moeten wegens hun formaat apart worden geborgen.
1205 Ter documentatie verzamelde en deels gebundelde krantenartikelen, ingekomen
staten en eigenhandige aantekeningen over de kostprijzen van gebouwen en het bouwbeleid.
1875-1893, 1906.
1206 Krantenknipsels over lezingen en discussies inzake architectuur, met ingekomen aanbevelingen van werken over bouwkunst.
1875-1912.
1207 Exemplaar van The Builder, a journal for the Architect, engineer, operative and artist, met staalgravures van Angelsaksische bouwkunst, afkomstig uit The building news. met alfabetische lijst van aldaar aangetroffen plaatwerk op plaatsnaam.
1880-1883.
1208-1210 Krantenknipsels over architecten.
1888-1915.
1208 H.P. Berlage. 1894-1915.
1209 A.W. Weissman. 1890-1911.
1210 K.P.C. de Bazel, J. van Gils, E. Gugel, W. Kromhout, A.J. Kropholler, J.H. Leliman, D. Semmelink. 1888-1911.
1211 Ter documentatie verzamelde gegevens over ongevallen in de bouw en tijdens bouwwerkzaamheden, met een artikel van 'S' in het Sociaal Weekblad en aantekeningen.
1889-1903.
1212 Krantenknipsels over architectuurwedstrijden en - prijsvragen.
1903-1911.
1213 Ingekomen exemplaren van de eerste jaargang van het Centraalblad der Bouwbedrijven voor Nederland en de Koloniën.
1909.
1214 Ingekomen circulaire van Ds. R.J. van der Meulen naar aanleiding van de resultaten van zijn onderzoek voor een studie over de kerkgebouwen van protestants
Nederland.
december 1909.
B.5.8.3 Rijksgebouwen
B.5.8.3 RIJKSGEBOUWEN
In de tijd van De Stuers bestond er geen afzonderlijke rijksgebouwendienst. De taakverdeling was als volgt:
De Landsgebouwen, met als voornaamste centrum het Binnenhof, stonden onder de zorg van het ministerie van Binnenlandse Zaken, Na 1876 werd dat het ministerie van Waterstaat. Dit ministerie had ook de zorg voor de waterstaatswerken en de daarbij behorende bouwwerken, de spoorwegen en de daarbij behorende stations en de posterijen met de daarbij behorende kantoren.
De gebouwen van justitie vielen onder de zorg van het ministerie van Justitie: hieronder vielen de gerechtsgebouwen, gevangenissen en andere penitentiaire inrichtingen.
De overige civiele gebouwen vielen onder de zorg van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Hieronder vielen de gebouwen van de provinciale besturen, de gebouwen van rijksinstellingen op het gebied van gezondheidszorg (krankzinnigengestichten en quarantaine-inrichtingen), de gebouwen van rijksinrichtingen op het gebied van onderwijs (HBS'en of hogereburgerscholen, kweekscholen en universiteitsgebouwen). Door toedoen van De Stuers werden de rijksmusea en de rijksarchiefgebouwen hieraan toegevoegd. De rijksarchieven werden veelal in monumenten gehuisvest.
De militaire gebouwen, zoals kazernes, vestingwerken en werven, vielen onder de zorg van de ministeries van Oorlog en Marine.
Zie: C.J. van der Peet & G.H.P. Steenmeijer, De Rijksbouwmeesters. Twee eeuwen Rijksgebouwendienst en zijn voorlopers, [Rotterdam] 1995.
In deze rubriek worden objecten behandeld, waarmee De Stuers zich als referendaris of rijksadviseur heeft bemoeid of waarover hij advies heeft uitgebracht. Het betreft in het algemeen nieuwe, door eigentijdse architecten ontworpen gebouwen. De stijl hiervan stond ter discussie, zodat De Stuers, die de opvattingen van Viollet-le-Duc volgde, zijn organisatie vaak met persoonlijke polemieken moest verdedigen. 19
Dit hoofdstuk bevat ook gegevens die na het ontslag van De Stuers in 1901 verzameld zijn.
Verwijzingen naar andere hoofdstukken:
– Voor concrete werkzaamheden aan de inrichting van monumentale gebouwen ten behoeve van de overheid (zoals bijvoorbeeld het Binnenhof) of andere utiliteitsbouw zie de
vermelding van de op plaatsnaam geordende monumenten in hoofdstuk B.5.9.1.3.1.1.
– Voor de rijksmuseumgebouwen zij men verwezen naar de hoofdstukken betreffende de rijksmusea B.5.7.5-B.5.7.14.
– Rijksarchieven werden veelal in monumenten ondergebracht. Zie daarover hoofdstuk B.5.9.1.3.1.1.
B.5.8.3.1 Algemeen
B.5.8.3.1 Algemeen
B.5.8.3.1.1. Beleidsvoering
B.5.8.3.1.1. Beleidsvoering
1215 Afschrift van een adres van E. Gugel, docent bouwkunde aan de Polytechnische School te Delft, aan de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen om onderwijsgebouwen ongepleisterd te doen bouwen.
1 september 1865.
1217 Ingekomen krantenartikelen en brieven over de bouwkunstige opvattingen van het ministerie van Binnenlandse Zaken, met aantekeningen.
1876-1902.
1218 Manuscript en overdruk van zijn artikel 'Een bouwkunstig spook', in De Gids, met ingekomen besprekingen in de pers.
1877.
1219 Staatje, houdende opgave van beschikbare architecten in Nederland, met bijlagen en briefwisseling met architecten over bouwkundige gegevens. september 1877 en z.j.
1216 Notawisseling en concepten van ministeriële missiven over de bemoeienis van de afdeling Kunsten en Wetenschappen met rijksgebouwen inzake de verhouding tussen de landsgebouwen in de residentie, met retroacta.
1877-1880.
1221 Teksten van het wetsontwerp van hoofdstuk IX van de Staatsbegroting voor de minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, ingediend bij de Staten-Generaal over de jaren 1877-1900, met stukken betreffende parlementsdiscussies over het bouwbeleid van dit ministerie.
1877-1900.
1222 Stukken betreffende adressen van de Maatschappij tot bevordering der bouwkunst aan de Tweede Kamer tegen de eenzijdigheid van de bouwstijl van
rijksoverheidsgebouwen en de reacties daarop van De Stuers en Cuypers.
1882-1887.
Niet raadpleegbaar
19 Zie hierover nader vooral Jos Perry, Ons fatsoen als natie. Victor de Stuers 1843-1916. Amsterdam/ Nijmegen 2004.
Voor het adres van de maatschappij naar aanleiding van de restauratie van de Grafelijke Zalen op het Binnenhof, zie monumenten.
Het dossier is door vocht aangetast en de stukken zijn broos. Zij kunnen niet dan na restauratie door het publiek worden geraadpleegd.
1223 Rapport van de Commissie voor het Redden van Archieven bij brand in 's Lands gebouwen, met convocaten en vergaderstukken.
1890.
Een deel van de vergaderstukken is geïllustreerd door De Stuers. Zie hiervoor ook inv.nr. 1220.
1220 Stukken betreffende de voorbereiding en de opstelling van een brandreglement voor rijksgebouwen, met ingekomen nota van de referendaris H. Vollenhoven van Onderwijs over de standkoming van de reglementering.
1890-1895.
1224 Journal des arts met een hoofdartikel over de civiele openbare gebouwen in Frankrijk.
20 november 1891.
1225 Concept van een niet doorgezonden missive naar aanleiding van een mogelijke wijziging van de Hinderwet 1878.
mei 1896.
1227 Kladontwerp van een missive van de minister van Binnenlandse Zaken aan de minister van Justitie over de toezending van bestekken aan dat ministerie.
24 februari 1898.
1226 Kladaantekeningen over gesprekken, gevoerd tijdens een bezoek van H. Goeman Borgesius aan Utrecht ter bezichtiging van de door het rijk aldaar te vervaardigen gebouwen.
ca. 1899.
1228 Kladden van missiven en aantekeningen van gesprekken met belanghebbenden inzake niet nader bepaalde gebouwen.
z.j.
B.5.8.3.1.2. Comptabele regels
B.5.8.3.1.2. Comptabele regels
1229 Stukken betreffende het beleid ten aanzien van aanbestedingen van bouwwerken, met de daarbij gevoegde interne richtlijnen van het ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid en commentaren van de Algemene Rekenkamer.
1871-1897.
1230 Aantekeningen over begrotingsdebatten inzake rijksgebouwen, met staatjes en krantenknipsels.
1878-1897 en z.j.
1231 Ingekomen nota van de referendaris van Algemene Zaken en Comptabiliteit G.W.
van Kempen met vragen over de berekening van de prijzen van lood door rijksbouwkundige J. van Lokhorst.
25 mei 1888.
1233 Kamerstukken met betrekking tot de begroting van het ministerie van Waterstaat en de Staatsspoorwegen.
1888-1898.
1232 Concept van een nota aan de minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, houdende afwijzing van een tegemoetkoming bij proceskosten bij strafrechtelijke aansprakelijkheid als gevolg van nagekomen comptabele voorschriften.
30 augustus 1889.
1234 Notawisseling met de minister van Binnenlandse Zaken en zijn medeambtenaren over het passeren van zijn bureau bij de aanschaf van een terrein in Apeldoorn voor de bouw van een school.
april 1896.
1235 Staten van uitgaven en te begroten kosten aan gebouwen voor het onderwijs en het rijk over 1896-1897, met kladaantekeningen en -berekeningen.
1896-1897 en z.j.
1236 Kladaantekeningen, houdende een begrotingsstaatje van enkele rijksgebouwen voor 1899.
ca. 1898.
Op de achterzijde van het blad een potloodtekening van De Stuers: de contouren van een damesportret.
B.5.8.3.1.3 Personeel
B.5.8.3.1.3 Personeel
1237 Stukken betreffende bezoldigingsregelingen van de Rijksbouwkundige en zijn personeel.
1875-1891.
1238 Kladjes houdende formatiestaten en roosters van een bepaalde taakstelling van opzichters en architecten met lijsten van architecten en nota's over te verstrekken instructies aan de Rijksbouwmeester.
1877-1887 en z.j.
1239-1240 Ingekomen sollicitatiebrieven.
1878.
De stukken zijn ernstig door vocht aangetast, gedeeltelijk beschadigd en aaneengekleefd. Zij kunnen niet zonder behandeling van een restaurator worden geraadpleegd.
1239 Voor een betrekking als Rijksbouwkundige voor de gebouwen van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. 1878.
Niet raadpleegbaar
1240 Voor een betrekking als bouwkundige bij het ministerie. 1878.
Niet raadpleegbaar
1241 Briefwisseling naar aanleiding van sollicitaties naar de functie van opzichter of inzake aanstelling als architect van een bouwproject.
1880-1900 en z.j.
Ontbreekt
1242 Notawisseling met Secretaris-generaal P.F. Hubrecht over declaraties van P.J.H.
Cuypers als ontwerper en tekenaar.
1890.
1243 Ingekomen brief van zes architecten in overheidsdienst, om toestemming voor oprichting van een vereniging tot het houden van architectonische
kunstbeschouwingen.
2 februari 1893.
1244 Ingekomen brief van het gemeentebestuur van Zierikzee, met verzoek om referenties naar Jan de Quack, architect en ontwerper.
27 mei 1893.
Niet raadpleegbaar
Het origineel is ernstig door vocht aangetast; het papier is zeer broos en de inkt is gedeeltelijk uitgelopen. Het origineel kan niet dan na restauratie aan het publiek beschikbaar worden gesteld.
Een kopie is aanwezig.
1246 Ingekomen brieven van decoratieschilder A.H. Trautwein inzake door De Stuers bemiddelde opdrachten.
1902-1903.
Trautwein was betrokken bij de decoratie van overheidsgebouwen die in opdracht van de afdeling Kunsten en Wetenschappen zijn vervaardigd.
1247 Stukken betreffende de huldiging van rijksbouwkundige J. van Lokhorst wegens zijn vijfentwintigjarig ambtsjubileum.
1902-1903.
1248 Ontwerp van een nota aan de minister van Binnenlandse Zaken, als advies over de opvolging van de overleden rijksbouwkundige J. van Lokhorst, met
overlijdensberichten.
19 maart 1906.
1245 Kladaantekeningen over een ambtelijk onderzoek naar een klacht van de architect Van Wadenoyen over wangedrag van zijn subaltern Frowein, en doorgehaald klad van een ontevredenheidsbetuiging tegen een bouwkundig ambtenaar.
z.j.