Het afwegingsproces op weg naar een voorkeursscenario in 2006 vraagt om een goede samenwerking en balans tussen de regionale en landelijke overheden en de relevante actoren.
Hieronder worden de belangrijkste aandachtspunten van het afwegingsproces op een rij gezet.
Het doel van de verkenning is nader inzicht te krijgen in de haalbaarheid en betaalbaarheid van mogelijke maatregelen om de in de KRW vastgelegde milieudoelstellingen te realiseren. De verkenning via varianten geeft noodzakelijke inzichten voor het bestuurlijk afwegingsproces op zowel regionaal als landelijk niveau. De discussie over de resultaten en afwegingen moeten uiteindelijk leiden tot de keuze van een voorkeursscenario of koers voor de implementatie van de KRW.
Zoals duidelijk naar voren komt uit de aanpak van de verkenning van maatregelen is er sprake van een sterke interactie tussen het landelijk en regionaal niveau. Dit betekent dat een deel van de zoektocht ligt in het toewerken naar een zorgvuldige balans tussen landelijke uniformiteit en regionale afweging van maatregelen. Uniformiteit is van groot belang om een eenduidige landelijke kaderstellende afweging via een MKBA mogelijk te maken. Tegelijkertijd moet de aanpak voldoende ruimte bieden voor invulling op basis van regionale preferenties, keuzes en afwegingen binnen de eigen regionale bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het voorgestelde proces heeft beide kenmerken
Afweging is primair een bestuurlijk gevoed proces. Hierbij speelt zeker niet alleen de ambitie of de vereiste mate van doelrealisatie een rol. Het gaat juist om de afweging of en hoe daarvoor noodzakelijke maatschappelijke inspanningen op een verantwoord en haalbaar niveau kunnen worden gehouden. Ook meer principiële aspecten spelen daarbij een rol zoals de wijze waarop de milieudoelstellingen worden behaald; in termen als structurele brongerichte aanpak, duurzaamheid, veerkracht, relatie met andere beleidslijnen, flexibiliteit etc. Dergelijke afwegingen worden expliciet gemaakt en via een benchmark in de discussie betrokken.
Het traject naar de Nota 2006 en de Maatschappelijke Kosten / Baten Analyse (MKBA) is gericht op politieke discussie, afweging en verantwoording in de Tweede Kamer op een landelijk niveau. De verantwoordelijkheid hiervoor rust uiteindelijk bij de Staatssecretaris van VenW die daarvoor het zwaarwegend advies vanuit het LBOW en LBOR benut. Deze landelijke afweging is een belangrijke reden om de samenhang en afstemming tussen de zeven regio’s zoveel mogelijk te waarborgen.
De uitkomsten van de regionale verkenningen van maatregelen, kosten en effecten is voeding voor het kunnen opstellen en uitvoeren van de Maatschappelijke Kosten / Baten Analyse (MKBA) op landelijk niveau. De uitkomsten moeten voor de regio ook herkenbaar en navolgbaar daarin terug komen. Op basis van de MKBA vindt op landelijke schaal een afweging plaats welke hoofdlijn van beleidsinspanning, maatregelen en lastenverdeling uiteindelijk nationaal als haalbaar en aanvaardbaar wordt gezien.
De wijze van invulling van deze MKBA is uitgebreid beschreven in het document “Aanpak Landelijke MKBA”. Omdat deze handleiding zich met name richt op de regionale uitvoering, wordt hier niet verder ingegaan op deze MKBA.
De landelijke afweging staat niet op zichzelf. Zij vindt voor een belangrijk deel haar voeding in de regionale verkenningen en afwegingen. De invulling van de verkenning van maatregelen op basis van regionale preferenties, keuzes en afwegingen binnen de eigen regionale bestuurlijke verantwoordelijkheid zijn de voeding. De regio’s behoeven zelf geen regionale MKBA op te stellen. Het afwegen van de regionale invulling van maatregelen op basis van
kosteneffectiviteitanalyses (KEA) en het in beeld brengen van de kosten en effecten (KBA) op regionale schaal is adequaat voor de voeding van de Nota 2006. Uiteraard zal men op regionaal niveau ook inzicht willen verkrijgen in de regionale en lokale lastenontwikkeling en effecten voor regionaal belangrijke sectoren en ontwikkelingen. Dit zijn uitermate belangrijke signalen om de landelijke afwegingen in de MKBA te ondersteunen.
Het doel van het afwegingsproces (dat uiteindelijk medio 2006 zal plaatsvinden) is het toewerken naar een keuze voor een voorkeursscenario KRW. Alle stappen die hiervoor beschreven zijn, vormen gezamenlijk de weg naar de afweging tot één voorkeurscenario of koers voor de uitvoering van de KRW. Afweging zal naar verwachting leiden tot grote en kleinere aanpassingen binnen de beleidsvarianten. Uitdaging is de kansen en potenties van maatregelen uit de verschillende beleidsvarianten optimaal uit te buiten en te grote negatieve maatschappelijke effecten aan de andere kant de grenzen te laten stellen aan wat haalbaar en betaalbaar wordt geacht. Op basis van de benchmark kunnen zonodig specifieke accenten in de maatregelenpakketten worden aangebracht.
Het voorkeursscenario is per definitie niet gelijk aan één van de nu beschreven beleidsvarianten!
8 COLOFON
Rijkswaterstaat RIZA werkgroep afwegingskader KRW/Verkennen van maatregelen in de KRW
MD-WR20050795
Opdrachtgever : Rijkswaterstaat RIZA – werkgroep afwegingskader KRW Project : Verkennen van maatregelen in de KRW
Dossier : X1797.01.001
Omvang rapport : 38 pagina's
Auteur : Herbert Bos, Fred Wagemaker, Stephan Jansen, Norbert Cremers
Bijdrage : Werk- en projectgroep Afwegingskader/MKBA
Werkgroep Grondwater
Projectleider : Norbert Cremers - RIZA
Projectmanager : Herbert Bos – DHV Water, Natuur en Ruimte
Datum : 30 november 2005
Naam/Paraaf :
REFERENTIEVARIANT (vigerend beleid en concreet in maatregelen belegd) BASISVARIANT (vigerend beleid, in realisatie vertraagd of nog in concrete maatregelen te beleggen)
Generiek EU-derde actieprogramma Nitraatrichtlijn w.o. stelsel van gebruiksnormen en bufferstroken in hoog NL langs oorspronkelijk natuurlijke wateren
Besluit gebruik meststoffen (BGM)
Besluit kwaliteit en gebruik overige organische meststoffen (BOOM)
AMVB Lozingenbesluit open teelt en veehouderij (LOTV)
WM-Besluit Glastuinbouw
EU Stedelijke Afvalwaterrichtlijn (Optimaliseren RWZI’s)
Mestoffenwet-1947 (inzake verhandelen) en –1986 (inzake kwaliteitseisen meststoffen)
Bestrijdingsmiddelenwet (Nationaal en Europees toelatingsbeleid bestrijdingsmiddelen)
Convenant duurzame gewasbescherming (aantal harde maatregelen zoals AmvB geïntegreerde gewasbescherming)
EU Zwemwaterrichtlijn
Beperking emissies afvalwater bedrijven (WVO)
WB21 Maatregelen
Herstel en inrichtingenprogramma
AMVB Lozingenbesluit Bodembescherming
AMVB Infiltratiebesluit Bodembescherming
AMVB Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
AMVB Stortbesluit Bodembescherming
Besluit Opslag in Ondergrondse Tanks 1998
Grondwaterbeschermingsgebieden in de Provinciale Milieuverordening
Instructies en ontheffingen voor activiteiten binnen en buiten inrichtingen, geregeld in de Provinciale Milieuverordening
EU 3de actieprogramma Nitraatw.o. nog op effectiviteit te onderzoeken bufferstroken in laag NL
EU richtlijn lozingen en gevaarlijke stoffen
EU Vogel en Habitatrichtlijn m.n. het nog grotendeels uit te werken pakket aan beheermaatregelen
Afronden realiseren van basisinspanning
Sanering risicovolle overstorten
Sanering lozingen huishoudelijk afvalwater
Verbod lozingen recreatievaart
Toepassing drinkwatercriterium in toelating bestrijdingsmiddelen (heeft consequenties voor toepassing bestrijdingsmiddelen op verhardingen)
Verbod koperhoudende anti-fouling recreatievaart
Internationaal verbod PAK coating binnenvaart
Versneld uitvoeren van waterbodemsaneringen
Toepassen ZOAB op auto- en snelwegen
HUIDIG BELEID TE VERKENNEN MAATREGELEN VOOR DE KRW BRONNEN/
DOELGROEPEN
STOFFEN/
STOFGROEPEN REFERENTIE BASIS
RWZI *nutriënten
*zware metalen
*organische micro's
*geneesmiddelen/
oestrogenen
*EU-richtlijn Stedelijk Afvalwater
*gebiedsgerichte aanpak NW4
* Idem (uitloop realisatie)
* idem
*verplaatsen lozingspunten naar minder gevoelig water
* afvalwater van overbelaste installaties naar onderbelaste installaties
*toepassing stand der techniek N/P-verwijdering
*eenvoudige extra zuivering op gevoelige wateren/beschermde gebieden
*hoogwaardige extra zuivering op gevoelige wateren/ beschermde gebieden locaties tgv nieuwe EU-normen
*optimalisatiestudies waterketen tbv emissiebeperking
*maximale inzet op afkoppelen rioolvreemd water
*compensatie effecten scenario klimaatverandering huishoudens
ongerioleerd
*nutriënten *Besluit afvalwater huishoudens (IBA's)
*3e Nitraat actieptrogramma (o.a.
gebruiksnormen+bufferstroken natuurlijke wateren hoog NL)
*toelating bestrijdingsmiddelen cf. (VHR-beheermaatregelen)
*verdere aanscherpen gebruiksnormen mest (koppeling waterkwaliteitsdoelen)
*reductie zware metalen in voedingssupplementen (cfm verallen convenant?)
*reductie zware metalen (kunst)meststoffen
*beperken emissies voetbaden (koper, zink)
*MTR randvoorwaarde voor toelating bestrijdingsmiddelen in 2015
* concrete maatregelen ter invulling van convenant gewasbescherming
* inrichtingseisen nieuwe glastuinbouwgebieden en aanvullende emissiebeperkende maatregelen
DOELGROEPEN STOFGROEPEN REFERENTIE BASIS
*reductie emissies mbv best uitvoerbare techniek/ best bestaande techniek (but/bbt)
*IPPC/BREF/BAT
*waterkwaliteitsspoor vergunningverlening
*toepassen nieuwe zuiveringstechnieken (opwaarderen stand der techniek)
* toepassen immissietoets/waterkwaliteitspoor
*toepassing best bestaande techniek (algemeen of nabij gevoelige gebieden)
*lozingen TEB-proof
*uitfasering prioritair gevaarlijke stoffen scheepvaart *PAK's
*uitvoering Scheepvaartafvalstoffenverdrag (als van kracht)
*alternatieven Zn/Al-anodes
*verbeterde schroefasafdichting
*inzameling huishoudelijk afval- water niet-recreatievaart
*biocidevrije antifouling
* Voorkomen exoten via ballastwater (ontvangstinstallaties) Recreatie PAK's
*zware metalen
*bestrijdingsmiddelen
Besluit antifouling: PAK/Cu/TBT
*inzameling toilet (zwart) afvalwater recreatievaart
EU-regelgeving TBT
*EU-regelgeving emissies scheepsmotoren
*biocidevrije antifouling
*inzameling huishoudelijk (grijs) afval water
wegverkeer *PAK's
*zware metalen
*toepassing ZOAB * EU-emissie-eisen automotoren *bermsloot als slibvang
*zuivering wegwater in specifieke gebieden
DOELGROEPEN STOFGROEPEN REFERENTIE BASIS bouwmaterialen *PAK's
*zware metalen
*PAK-besluit oeverbeschoeiing
*innovatie producten
*EU-Product Directive *toepassen geïnnoveerde en vervangende producten
*behandeling afgekoppeld water
*producteisen via gemeentelijke verordening (WM)
*bestaande opstand creosoot oeverbeschoeiing trekken
*alternatieven voor o.a Zn in banden, Cu van bovenleidingen
*productregelgeving afgestemd op waterkwalileitsdoelstellingen *bestaande opstand gewolma- niseerde oeverbeschoeiing trekken
Consumentprod. *organische micro's
* metalen
* milieutoets op productsamenstelling
waterbodems *organische micro's
* metalen
* nutri”enten
*huidig baggerprogramma idem *sanering naleveringslocaties
*vergroting inzet eutrofe waterbodems
*beperking effecten baggerspecielossingen
atmosferische depositie
*N
*PAK's
*zware metalen
*luchtregelgeving (o.a. beperking uitstoot emissies motoren)
*Wet Amonniak en Veehouderij
*EU-regelgeving luchtemissies *luchtregelgeving afgestemd op waterkwaliteitsdoelstellingen
*internationale inzet
* luchtbehandeling intensieve veehouderij verhard opper-
vlak
*niet landbouw- bestrijdingsmiddelen
*toelating bestrijdingsmiddelen idem *duurzaam onkruidbeheer (DOB): mechanisch + chemisch
*duurzaam onkruidbeheer (DOB): alleen mechanisch
Buitenlandse aanvoer
*organische micro's
* metalen
* nutri”enten
* evenredige inspanning op basis van omgaan met afwenteling
Visserij * biologie
* habitatcondities
*Aanpassingen bodemberoerende kustvisserij
Het opgenomen overzicht is een eerste concept om te komen tot een ‘volledige’ tabel met maatregelen voor grondwater. De tabel is (voorlopig) opgesplitst in grondwaterkwaliteit en kwantiteit en zeker nog niet compleet. Het is de bedoeling de tabel komende tijd completer te maken en te integreren met de andere maatregel tabellen. Maatregelen t.b.v. de oppervlakte kwaliteit (3de actieprogramma Nitraat) hebben vaak ook een positief effect op grondwaterkwaliteit en grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen en zijn in deze tabel niet herhaald.
Hetzelfde geldt voor sommige hydrologische maatregelen als peilbeheer, ook deze hebben effecten op grondwater maar zijn hier niet nogmaals neergeschreven
Thema Maatregelen Huidig Beleid
Suggesties voor te verkennen
maatregelen voor de KRW
Kwaliteit Generiek Regiospecifiek Referentie Basis
Het is niet zo makkelijk aan te geven of bepaalde maatregelen regiospecifiek of generiek zijn, dit hangt ervan af hoe je zo’n maatregelen in de wetgeving vastlegt: algemeen beleid, of vastleggen in de PMV, voor bepaalde gebieden en/of regionaal stimuleringsbeleid. Wellicht gewoon in het midden laten?
Recirculatie verplichting voor grondgebonden
glastuinbouwbedrijven ?
Glastuinbouw: mogelijke overgang naar emissienormen i.p.v.
gebruiksnormen ?
Gebiedsgerichte facultatieve maatregel: Emissiebeperkende
maatregelen voor bestaande en nieuwe glastuinbouwgebieden ?
Gebiedsgerichte facultatieve maatregel:
Restlozingen glastuinbouw via riolering mits
bronaanpak uitgevoerd is ?
Knelpunten signaleren op basis van monitoring ? Strategie/scenario uitwerken voor
gesignaleerde knelpunten ?
Uitvoering maatregelen Besluit glastuinbouw (m.n. First Flush en ?
Thema Maatregelen Huidig Beleid
te verkennen maatregelen voor de KRW condenswater)
Herbeoordeling aanvragen voor middelen, die drempelwaarde
overschrijden ?
Invoeren toets voor alternatieve middelen (gebruik minder schadelijke middelen) toets is er toch (CTB)? als ik het goed begrijp, is het probleem enerzijds dat men middelen voorlopig toelaat, tijdens toetsing en anderzijds nieuwe middelen verbiedt, die beter zijn dan de middelen die momenteel gebruikt worden (maar dat grijpt in op de
maatregel hiervoor) ?
Risicobeoordeling o.b.v. landbouwpraktijk i.p.v.
gebruiksvoorschrift ?
Toelating van *** op basis van MTR en drinkwatercriterium ?
Handhaving regelgeving Handhaving regelgeving ?
aspect grondwaterbescherming versterken in watertoets
Kwantiteit
Provincies
Systeemgericht grondwaterbeheer invoeren (maatwerk beleid)
Bodemsanering
Aanwijzing waterwingebieden en (potentiële) grondwaterbeschermingsgebieden
aanpassen peilbeleid PMV’s koppelen aan systematiek Nederlandse Richtlijn
Bodemsanering (aansluiten bij risicobenadering voor bedrijven in
grondwaterbeschermingsgebieden) ?
Thema Maatregelen Huidig Beleid
te verkennen maatregelen voor de KRW
Watertoetsgebruiken voor ruimtelijke plannen ?
Grondwaterkwantiteit: Vergunningenbeleid (locatiekeuze en hoogte vergunninggrens) afstemmen op waterbalans binnen
grondwaterlichaam en op risico van zout op/aantrekking. ?
Verdrogingbestrijding: ontwikkeling richtlijnen aan waterschappen m.b.t. peilbeheer en door het goed laten
opstellen en uitvoeren van GGOR. ?
Provincies/
Rijk
Verbeteren handhaving wet- en regelgeving
grondwaterbescherming ?
Rijk Stroomlijning regulerend instrumentarium:
1. bescherming zoveel mogelijk generiek regelen 2. PMV’s compact en helder maken
3. regelgeving afstemmen op KRW
4. Efficiënt en effectief handhaven ?
Grondwaterbescherming door sturen via ruimtelijke ordening:
ruimte scheppen voor functies die goed combineren met de grondwaterbescherming en risicovolle functies weren (via
Watertoets, mogelijkheden o.b.v. W.R.O.) ?
Regulering boringen en warmte-koude opslag in de bodem ?
Ecologie Doelgroep
AandeelNL- belasting
Orde grootte
opgave Maatregelen Huidig Beleid
Suggestie voor te verkennen maatregelen voor de KRW
regiospecifiek referentie basis
EUTROFIERING
N ca 50%P
ca. 30%
(MTR!)
Landbouw N 60% P 45% Bufferstroken, etc x
Glastuinbouw (emissiebeperking) x
Overstappen op andere gewassen x
Water-beheerder N 30%P 35% Verdergaande (na) zuivering rwzi x
Waterbeheersmaatregelen x x
Nutriëntrijk sediment verwijderen x
Helofytenzones aanleggen x
gemeenten grondwater in rioolstelsel verminderen x
Overstorten verdergaand reduceren x x
Industrie N 5%P 20% Verdergaande zuivering enkele sectoren x
Overig diffuus N 5%P 0%
Ecologie Doelgroep
AandeelNL- belasting
Orde grootte
opgave Maatregelen Huidig Beleid
verkennen maatregelen voor de KRW
Regiospecifiek referentie basis
Herstel & inrichting
Water- en terrein
beheerders
HYDROLGIE ? Afh. SVW-discussie Waterbeheeersmaatregelen X X X
WB21-maatregelen rijkswateren
Peilbeheer
beperken piekafvoeren (RWZI en overstorten)
Aankoppelen afgekoppelde beektrajecten (herstel stroomgebied)
Realiseren permanente stroming binnen beekprofiel
Verhogen drainagebasis/verwijderen drainage
Vasthouden water in haarvaten van het systeem
MORFOLOGIE 100% Afh. SVW-discussie Inrichtingsmaatregelen X X X
H&I programma rijkswateren
Herstel en mitigerende maatregelen
Inrichting oevers
Hermeanderen van beken
Kreekherstel
Aanleggen nevengeulen
Herstellen natuurlijke dynamiek kreken door koppeling met rivier/delta
CONNECTIVITEIT ? Afh. SVW-discussie Migratievoorzieningen X X X
Passeerbaarheid (rijkswateren)
Passeerbaarheid (regionale wateren)
TOP DOWN (directe
ingreepen) 100% Afh. SVW-discussie Beheer en Onderhoudsmaatregelen X X X
Baggeren (kwantiteitsbaggeren)
Natuurvriendelijk schonen / gedifferentieerd onderhoud
Visstandbeheer
Ecologie Doelgroep
AandeelNL - belasting
Orde grootte
opgave Maatregelen Huidig Beleid
te verkennen maatregelen voor de KRW
regiospecifiek referentie basis
Herstel & inrichting
Water- en terrein
beheerders
HYDROLGIE ?
Afh.
SVW-discussie Waterbeheeersmaatregelen X X X
Aangepast spuibeheer
Aangepast peilbeheer
Doorspoelen
MORFOLOGIE 100%
Afh.
SVW-discussie Inrichtingsmaatregelen X X X
Herstel zeegrasgebieden
Ontpoldering zomerpolders
Ontpoldering binnendijks gebied
Tegengaan erosie kwelders/schorren
Herstel geleidelijke zoet-zout overgangen
Herstel habitats (vooroevers, kreeksystemen, rietlanden, mosselbanken, etc.)
Herstel paaigebieden
CONNECTIVITEIT ?
Afh.
SVW-discussie Migratievoorzieningen X X X
Herstel vismigratie langs de kust (aanleg vispassages, aanpassing spui- en sluisbeheer)
Beperken negatieve effecten verstuwing bovenstrooms
TOP DOWN (directe
ingreepen) 100%
Afh. SVW-discussie
Beheer en Onderhoudsmaatregelen
X X X
Actief biologisch beheer kwelders/schorren
Voorkomen verstoring mosselbanken
Aanpassingen bodemberoerende visserij
Bescherming schelpenbanken