Actie 2 - Bewustwording en ontmoediging

(a) bewustwording van de gevaren van wapens en (b) op het wegnemen van onveiligheidsgevoelens. Getrainde sprekers gaan met jongeren het gesprek aan over het dragen van wapens en rivaliserende groepen.

Uitvoering

Alle 16 gemeenten geven aan het lessenpakket van Halt te hebben aangeboden aan hun scholen. De gemeenten stellen allen budget beschikbaar om deze lessen te bekostigen.

Daarnaast bestaan verschillen in de uitvoering: sommige gemeenten zijn actiever in het stimuleren van de voorlichtingslessen dan anderen. Zo stellen sommige gemeenten het in bestaande schoolveiligheid-overleggen met schoolbesturen regelmatig expliciet aan de orde. Veel gemeenten organiseren daarnaast ook hun eigen activiteiten op scholen om wapengebruik onder de aandacht te brengen.

Niet alle scholen maken gebruik van het aanbod om voorlichtingslessen af te nemen die de gemeente bekostigt. Een knelpunt hierbij is dat het niet altijd lukt om de voorlichtingslessen te plannen wanneer het de school uitkomt.

Landelijke afname van Halt-lessen over wapens en geweld

Halt ontwikkelt voorlichtingslessen voor kinderen, jongeren en ouders over een breed scala aan thema’s. Op het gebied van wapens, heeft Halt het lespakket ‘Wapens en geweld’

ontwikkeld. In deze lessen wordt aandacht besteed aan wapens, wapenbezit, -gebruik en -geweld, angst voor wapengeweld en de schijnveiligheid van wapenbezit.

Halt Nederland houdt een overzicht bij van alle lessen over wapens en geweld die er op scholen daadwerkelijk zijn gegeven, per gemeente. Hieruit blijkt dat deze Halt-lessen in 80 gemeenten (23% van alle Nederlandse gemeenten) verspreid over het land zijn gegeven. Van de 20 gemeenten die bij het actieplan zijn aangesloten zijn in 12 (60%) gemeenten lessen gegeven en in de 16 onderzochte gemeenten zijn dat er elf (69%; zie tabel 4.1). De gemeente Almere heeft geen contract met Halt en heeft de voorlichtingslessen uitbesteed aan een lokale organisatie. Uit het overzicht blijkt ook dat er vier andere gemeenten waar de voorlichtingslessen weliswaar zijn aangevraagd, maar hier zijn de lessen nog niet daadwerkelijk gegeven. Daarnaast verzorgt Halt ook voorlichtingslessen voor ouders. Door Halt worden deze voorlichtingslessen georganiseerd voor ouders van jongeren die betrokken waren bij (steek)incidenten. De opkomst is volgens Halt vaak laag in deze lessen, waardoor dit vervolgens minder vaak wordt afgenomen door gemeenten.²

2 De informatie onder dit kopje zijn afkomstig uit een interview met Halt Nederland.

Tabel 4.1 Overzicht uitvoering actie 2 naar gemeente

Gemeente Uitgevoerd Specificatie uitvoering

Almere Ja Lokale organisatie verzorgt lessen

Amsterdam Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Barendrecht Ridderkerk Nee Nog niet gerealiseerd

Breda Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Capelle a/d IJssel Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Den Haag Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Groningen Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Haarlemmermeer Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Leidschendam-Voorburg Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Nissewaard Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Rotterdam Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld Smallingerland Nee Nog niet gerealiseerd

Utrecht Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld

Zaanstad Nee Nog niet gerealiseerd

Zoetermeer Ja Voorlichtingslessen Halt Wapens en geweld

Gebruik van Virtual Reality-brillen

Een aantal gemeenten heeft tijdens de week van de veiligheid extra aandacht en lesuren besteed aan het onderwerp wapens en jongeren. In twee gemeenten (Capelle a/d IJssel en Haarlemmermeer) is geëxperimenteerd met lessen waarinjongeren met Virtual Reality-brillen de situatie van een steekincident ‘ervaren’. De jongeren krijgen een filmpje te zien waarin ze door de ogen van een jongere kijken die bij een steekincident betrokken is. Ze kunnen op verschillende momenten keuzes maken, zoals of ze een mes meenemen van huis en of ze ingaan op een uitdaging. Uiteindelijk worden de gevolgen van het incident duidelijk; veel vrienden nemen afstand, anderen dreigen met wraak op de familie van de virtuele dader en de juridische gevolgen zijn ernstig. Uit deze lessen blijkt dat er op verschillende momenten keuzes gemaakt kunnen worden die deze uitkomst hadden kunnen voorkomen. Daarna is in de klas een gesprek gevoerd over het dragen van een mes en hoe je in een stresssituatie niet weet hoe je reageert. Je kan een mes dragen zonder de intentie het te gebruiken, maar dit onder stress toch doen. Deze actie is via de toolbox van het actieplan (op de website van het CCV) naar verschillende gemeenten verspreid. Ook hebben sommige gemeenten hun eigen lessenpakket laten ontwikkelen, zoals ‘Mes weg’ in Den Haag en de training ‘Wie grijpt in’ voor docenten en medewerkers.

Ook in Capelle a/d IJssel is een voorlichting georganiseerd voor docenten over straatcultuur. Deze gemeente gaf aan dat dit impact had, docenten bleken weinig besef te hebben van straatcultuur en wat dit betekent voor jongeren. Door de voorlichtingen herkennen docenten de signalen hun leerlingen beter, en weten ze waar ze deze signalen kunnen melden.

Basisscholen

In Zoetermeer heeft de politie alle basisscholen bezocht voor het geven van zogenoemde EPJO-lessen. Het Educatief Programma Jongeren (EPJO) is een interactief lesprogramma

ontwikkeld door de politie en de Peter Faber Stichting voor de leerlingen van groepen 8 van de basisschool en voor het voortgezet onderwijs.

Samenwerking met jongerenwerk

De meeste gemeenten hebben daarnaast veel samengewerkt met het jongerenwerk om aanvullende voorlichtingslessen en spreekuren op hun scholen te verzorgen.

Jongerenwerkers waren op scholen aanwezig voor spreekuren. Ook heeft jongerenwerk een aantal grote acties georganiseerd op scholen. Zo is er in Utrecht een bus met jongerenwerkers op verschillende schoolpleinen gaan staan. Hier gingen jongerenwerkers in gesprek met leerlingen over wapengebruik en onveiligheidsgevoelens. Aanvullend op de voorlichtingslessen is in sommige gemeenten gebruik gemaakt van een zogenoemd mobiel multimedia lab van de politie. Het betrof een bus van de politie, gericht op voorlichting over wapens, criminaliteit en drugs aan jongeren en ouders. Deze bus heeft een aantal dagen op een opvallende locatie in gemeenten gestaan om aandacht te vragen voor het onderwerp. Vanuit scholen werden bezoeken aan deze bus georganiseerd, en ook jongeren in de wijk (met of zonder ouders) bezochten de bus.

Knelpunten in de uitvoering

Een aantal gemeenten merkt op dat sommige scholen in hun gemeente terughoudend waren in het aanvragen van voorlichtingslessen van Halt. Een reden die is genoemd voor het niet gebruik maken van deze lessen heeft met de coronacrisis te maken; scholen hadden hierdoor al veel lesachterstanden opgelopen en zouden geen lestijd willen besteden aan voorlichting. Het was volgens respondenten soms lastig om in coronatijd initiatieven op te zetten op scholen. Zo was er in gemeente Smallingerland het plan om een voorlichting met de vader van een overleden slachtoffer van een steekincident te ontwikkelen. Dit plan is uiteindelijke door de onzekerheid tijdens de lockdown verwaterd en niet uitgevoerd.

Daarnaast blijken scholen soms ervoor beducht te zijn dat aandacht voor wapenproblematiek het imago van de scholen kan aantasten. Ouders zouden het gevoel kunnen krijgen dat deze problematiek op de school van hun kind speelt. In twee gemeenten is echter opgemerkt dat scholen enthousiaster waren geworden over deze lessen omdat volgens hen bleek dat de problematiek herkenbaar is voor hun leerlingen.

Op sommige scholen worden ook de wijkagent of jongerenwerkers ingeschakeld voor voorlichting en bewustwording over wapenbezit. Hierbij lopen scholen er wel tegenaan dat er beperkte capaciteit is bij de politie en het jongerenwerk om genoeg voorlichtingen te geven of spreekuren te verzorgen.

Resultaten

Over het algemeen zijn scholen zeer tevreden over de inhoud en uitvoering van de voorlichtingslessen. De animo om deze lessen af te nemen stijgt onder scholen. Uit het interview met Halt Nederland blijkt dat de lessen ook jongeren bereiken die wapens dragen of vrienden hebben die dat doen.