Directie: Madeleine Maaskant Inleiding
Voor de Academie van Bouwkunst was 2018 een mooi en succesvol jaar, met veel bijzondere onderwijs- en onderzoeksprojecten in binnen- en buitenland. Van Moskou tot Mumbai, van Boston tot Beirut, maar ook een bezoek, inclusief overnachting, aan het nieuwste stukje Nederland – de Marker Wadden in het IJsselmeer – kan niet onvermeld blijven. En de lijst van interessante en bijzondere plekken waar studenten heenreizen om onderzoek te doen of projecten voor ontwerpen is nog vele malen langer.
De Academie van Bouwkunst is een internationale opleiding voor ruimtelijke ontwerpers en ze
positioneert zich als een Nederlandse opleiding die opereert in een internationale context. Ze kiest deze positie vanuit de overtuiging dat het Nederlandse ontwerp de buitenwereld iets heeft te bieden – en omgekeerd, dat het noodzakelijk is om de eigen opvattingen permanent te toetsen en opnieuw te definiëren vanuit het bredere perspectief van globale ontwikkelingen.
Deze blik naar buiten bleek ook uit de indrukwekkende oogst op de Graduation Show met de titel Waste no More. De tentoonstelling liet zien dat steeds meer studenten kiezen voor een meesterproef in het buitenland, zowel binnen als buiten Europa. Uit de afstudeerprojecten spreekt duidelijk het besef dat veel global issues eveneens en misschien wel vooral het ruimtelijk domein raken en kunnen raken.
De Graduation Show vond plaats in de nieuwe MakerSpace van de AHK op het Marineterrein. Studenten wordt hier meer ruimte geboden om te ontwerpen, te maken en te experimenteren met nieuwe
technologieën (3D-printers), technieken, machines (lasersnijders, CNC-frezen) en materialen voor bijvoorbeeld maquettes, modellen, decors en installaties. De AHK wil bewust samenwerken met een brede community, bestaande uit de creatieve industrie en de community op het terrein, om ter plekke oplossingen te bedenken, te testen en toe te passen voor allerlei maatschappelijke uitdagingen. Op die manier doet een nieuwe generatie ontwerpers en makers vaardigheden op die onmisbaar zijn in hun toekomstige beroepsuitoefening.
Het aantal aanmeldingen voor de Academie van Bouwkunst is in 2018 wederom toegenomen. De belangstelling voor het interdisciplinaire onderwijs (architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur) bleek groot, wat zowel voor de Nederlandse als de buitenlandse aanmelders gold. Ook de mogelijkheid om studie en werk te combineren (het concurrent onderwijsmodel) sprak velen aan. Het percentage buitenlandse studenten groeide in de afgelopen paar jaar van 18 procent naar 30 procent.
Door het groeiend aantal buitenlandse studenten is de academie een plek waar steeds meer verschillende nationaliteiten samenkomen; waar studenten en docenten met diverse culturele achtergronden samenwerken en van elkaar leren. De academie beoogt een inclusieve school te zijn, waar excellent onderwijs wordt geboden, en afgelopen jaar werden diverse bijzondere onderwijs- en onderzoeksprojecten gerealiseerd.
Een aantal hoogtepunten van het afgelopen jaar wordt hieronder nader toegelicht.
Bijzondere onderwijsprojecten
Gedurende het jaar zijn er veel bijzondere onderwijsprojecten georganiseerd. Hieronder een greep uit de activiteiten in 2018.
- Van 25 augustus tot en met 2 september werd door de Academie van Bouwkunst de EMiLA Summer School georganiseerd, onder de titel A Laboratory for Living with Nature. Tien dagen lang verkenden, bespraken en ontwikkelden studenten landschapsarchitectuur uit verschillende landen het bouwen op de Marker Wadden.
- Twaalf architectuurstudenten reisden in augustus af naar Trondheim (Noorwegen) voor een workshop
98 die in het teken stond van bouwen met hout. Dit was de eerste workshop binnen het Erasmus+
programma Wood: een driejarige samenwerking tussen de Academie van Bouwkunst, de Universiteit van Liechtenstein en de Noorse Universiteit voor Wetenschap en Technologie in Trondheim. Tijdens deze workshop onderzochten studenten de relatie tussen de houtconstructie, structuur, ruimtelijkheid en verschijningsvorm van gebouwen. In Vaduz (Liechtenstein) en Amsterdam zullen ook Wood Workshops georganiseerd gaan worden.
- In september vond een bijzonder evenement plaats in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum te Otterlo. Architectuurstudenten van de Academie van Bouwkunst werkten samen met
scenografiestudenten van de Academie van Theater en Dans in zes groepen, die elk een lichtinstallatie ontwierpen voor het Aldo van Eyckpaviljoen. Dit resulteerde in een bijzondere lichtshow, waarbij de constructie, de materialisatie, het licht, de taal, de tijd en de context van het gebouw herontdekt werden.
Er kwam veel publiek af op het evenement, ook van buitenaf. Het was een magische avond en bijzonder om in het donker het museumpark te bezoeken.
- In het najaar vonden verschillende derdejaarsprojecten plaats in het buitenland. Voor hun project is een aantal studenten naar Beirut, Moskou en Boston gereisd. Het project in Boston was in samenwerking met The Boston Architectural College. Deze samenwerking wordt vervolgd, waarbij in het najaar 2019
studenten van Boston naar ons reizen voor een project met hetzelfde thema Coastal Resilience.
Graduation Show 2018
In het eerste weekend van november werden 36 afstudeerprojecten van de masteropleidingen
Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur tentoongesteld op het Marineterrein, in de nieuwe AHK MakerSpace. De Graduation Show 2018, gecureerd door Bruno Vermeersch, droeg de titel Waste No More. Hiermee werd aandacht gevraagd voor de rijkdom aan maquettes, schetsen en andere
materialen die in de loop van het ontwerpproces vaak verloren gaat. Naast deze tentoonstelling vonden in dit weekend debatten plaats, werd de Kromhoutlezing verzorgd door Philomene van der Vliet en Jan Maas en werd er een open dag georganiseerd.
Bij de afsluiting van de Graduation Show 2018, heeft directeur Madeleine Maaskant de vier nominaties voor Archiprix NL 2019 bekendgemaakt: Vloeibaar Land van Anne Nieuwenhuijs (master
Landschapsarchitectuur), Towards a happier Havana! van Iruma Rodríguez Hernández (master Stedenbouw), Van Kamer tot kamer van Christiaan Schuit (master Architectuur) en Un-United Nations Headquarters van Lesia Topolnyk (master Architectuur). De uitreiking van de Archiprix NL zal
plaatsvinden in juni 2019. De publieksprijs van de Graduation Show werd toegekend aan Alexey Boev met zijn afstudeerproject Reopening democracy. Het weekend trok in totaal ruim 1200 bezoekers, 300 meer dan het voorgaande jaar.
Internationalisering
De Academie van Bouwkunst Amsterdam biedt studenten van over de hele wereld een Nederlands studieprogramma (sinds 2013 volledig tweetalig) in een internationale context. In 2018 heeft de Academie besloten om de internationale inspanningen in beeld te brengen. Dit resulteerde in een Position Paper on Internationalisering.
In 2018 heeft de Academie bijeenkomsten georganiseerd met studenten, docenten en medewerkers om te onderzoeken hoe ‘thuis’ iedereen zich voelt. Dit resulteerde in het uitwerken van verschillende
activiteiten om inclusiviteit op de Academie te stimuleren. Hiertoe behoren de introductie van de Academy Buddy en het benoemen van taal en inclusie als aandachtspunten bij de start van projecten en
docententrainingen.
Het curriculum van de Academie bevat een flink aantal internationale en interculturele elementen (gastcolleges, ontwerpstudio's, Summer Schools, excursies). In 2018 werd het jaarlijkse
landschapsarchitectuurprogramma EMiLA (European Master in Landscape Architecture) aangeboden, met een EMiLA Summer School in Le Havre. Verschillende ontwerpprojecten vonden gedeeltelijk plaats in het buitenland, zoals in Moskou, Mumbai, Gdansk. De Summer School van het Europese
onderwijsproject Wood Structure & Expression vond plaats in Trondheim. De Eurotour ging naar Moskou.
99 Lectoraat en onderzoek
In 2018 rondde het architectuurlectoraat Tabula Scripta, bestaande uit Floris Alkemade (lector Architectuur), Jarrik Ouburg (fellow) en Michiel van Iersel (fellow), haar onderzoek af. Het doel van dit onderzoek is architecten en andere ruimtelijk ontwerpers te laten zien hoe zij kunnen omgaan met reeds bebouwde omgevingen. In 2019 zal de eindpublicatie verschijnen.
Het stedenbouwlectoraat FUR (Future Urban Regions) van lector Eric Frijters werd in 2017 verlengd voor een periode van vier jaar. Dit is een met de vijf andere Academies van Bouwkunst in Nederland gedeeld lectoraat, gefinancierd vanuit de Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp (ARO 2017-2020) van de ministeries IenW en OCW. In 2018 is FUR in samenwerking met de verschillende academies op zoek gegaan naar de toekomstige inrichting van Zeeland. Belangrijke onderwerpen waren: energietransitie, het
verduurzamen van het havengebied en vergrijzing.
Lector Sven Stremke en fellow Dirk Oudes van het landschapsarchitectuurlectoraat HDEL (High-Density Energy Landscapes) hebben in de loop van 2018 als ruimtelijk experts aan het Klimaatakkoord
bijgedragen, resulterend in veel aandacht voor ruimtelijke kwaliteit in deze overeenkomst. Verder is gestart met de voorbereidingen van de eindpublicatie van het lectoraat, waarvoor verschillende
energielandschappen zijn bezocht. Per september 2018 is Paolo Picchi toegetreden tot het lectoraat. Hij zal het onlangs gestarte METRO-project (Metropolitane Energie Transitie en Ruimtelijke Ordening) coördineren. In het kader hiervan krijgen ontwerpers van de gemeente Amsterdam een masterclass over de ruimtelijke inrichting van de stad in het kader van de energietransitie.
Naast onderzoek en lesgeven verzorgde het lectoraat verschillende lezingen. Sven hield een voordracht voor het Architectuur Centrum Nijmegen, Dirk sprak op het jaarcongres Relevant, dat in 2018 als thema energietransitie had, en Paolo op het Ningbo Forum Landscapes for Community Revival in China, eveneens in 2018.
Artist-in-residence
De Academie van Bouwkunst heeft kunstenaar Sarah van Sonsbeeck gevraagd om studenten te inspireren met haar artistieke onderzoek naar stilte en de Winter School 2018 te cureren. In dit twee weken durende onderzoeks- en ontwerpprogramma hebben achttien teams bestaande uit eerste-, tweede- en derdejaars studenten (A/S/L) zich onder leiding van Sarah van Sonsbeeck gestort op het thema stilte, met de Kop van Java-eiland als locatie.
Publicaties
Han Wiskerke (lector Landschapsarchitectuur aan de Academie van Bouwkunst) en Saline Verhoeven en presenteerden in september de publicatie Flourishing Foodscapes, uitgegeven door Valiz. Dit is de afsluitende publicatie van het lectoraat Foodscapes (2013-2016).
In oktober vierde de Academie haar 110-jarig bestaan met de presentatie van de publicatie Section 1.1.0.
Dit boek werd samengesteld ter gelegenheid van het jubileum en geeft aan de hand van een groot aantal interviews een indruk van de activiteiten die aan de opleiding zoal plaatsvinden.
In november is de afstudeercatalogus Graduation Projects 2017-2018 verschenen, waarin de
afstudeerprojecten van de masterstudenten Architectuur, Stedenbouw en Landschapsarchitectuur zijn gebundeld.
Eveneens in november overhandigde Ton Schaap (voormalig lector Stedenbouw en senior stedenbouwkundige van de Gemeente Amsterdam) het eerste exemplaar van zijn publicatie Real Urbanism: decisive interventions aan wethouder Marieke van Doorninck (Groen Links). Deze publicatie kwam voort uit het onderzoek van het stedenbouwlectoraat Design in Urbanism (2011-2014) aan de Academie van Bouwkunst.
In dezelfde maand werd ook de publicatie Stone Brick Wood gepresenteerd aan het publiek. Dit boek werd gemaakt naar aanleiding van het Europese onderwijsproject Crafting the Façade, een Erasmus- samenwerking tussen Instituut voor Architectuur en Planning van de Universiteit van Liechtenstein, de
100 Mackintosh School of Art in Glasgow en de Academie van Bouwkunst.
In 2018 publiceerden de drie hoofden van de verschillende masteropleidingen hun entreeredes: Wat maakt een architect? van Jan-Richard Kikkert, Meer Landschap van Hanneke Kijne en Hoofdwegen en Zijwegen van Markus Appenzeller.
Prijzen
Archiprix International is een tweejaarlijkse wereldwijde competitie waarin 1600 ontwerpopleidingen worden uitgenodigd om hun beste afstudeerprojecten voor te dragen. Lesia Topolnyk werd in 2018 geselecteerd bij de laatste 22. De prijsuitreiking zal plaatsvinden in mei 2019 in Chili.
Bij de uitreiking van de Nederlandse Archiprix in 2018 viel Mirte van Laarhoven in de prijzen. Zij ontving een eervolle vermelding voor haar afstudeerproject Stromende Kracht. Met dit project won Mirte ook nog de finale van de NLDelta Challenge Deel de Delta. NLDelta gaat het plan samen met haar realiseren.
Hiervoor is € 40.000,- beschikbaar.
Simon Wijrdeman en Marilu de Bies ontvingen een eervolle vermelding bij de architectuurcompetitie Nemrut Volcano Eyes.
Bengin Dawod Abdullah won in november de AHK Eindwerkprijs met zijn stedenbouwkundige
afstudeerproject The Soul of the City. Hierin stelt hij de vraag welke verantwoordelijkheid hij op zich moet nemen om zijn thuisland Syrië weer te herbouwen.
Het niveau van de afgestudeerden bleek onverminderd hoog. Van de lichting afstudeerders in 2018 werd aan drie het predicaat cum laude toegekend.
Nieuwe gezichten
Met ingang van het studiejaar 2018-2019 heeft Hanneke Kijne (Bureau Hosper) het stokje van Maike van Stiphout overgenomen als hoofd van de masteropleiding Landschapsarchitectuur.
AHK MakerSpace
De Academie van Bouwkunst, de Academie voor Theater en Dans en de Filmacademie zijn in 2018 gestart met het ontwerp en de inrichting van een gezamenlijke AHK-werkplaats op het Marineterrein.
Deze nieuwe werkplaats zal vanaf voorjaar 2019 ruimte bieden om te experimenteren met nieuwe technologieën en materialen in het onderwijs, om een nieuwe generatie ontwerpers en makers de
vaardigheden mee te geven die ze in de toekomstige beroepsuitoefening nodig zullen hebben. De nieuwe werkplaats geeft aan studenten de mogelijkheid om te experimenteren met de nieuwste technieken en machines, zoals 3D printers en lasersnijders, om onder andere maquettes, modellen, decors en installaties te bouwen.
101