3 Resultaten
5.2 Aanbevelingen
Mogelijke aanbevelingen voor toekomstige biota-monitoring en milieubeleid op basis van de huidige studie:
Bij de keuze van de te bemonsteren vissoort voor toekomstige monitoring moet rekening gehouden worden met het voorkomen van de soort en de vangbaarheid van een voldoende aantal specimens. In deze veldstudie kon op alle meetplaatsen paling gevangen worden, het vereiste aantal van 5 werd niet gehaald op 2 plaatsen. Voor baars was het niet mogelijk om exemplaren te vangen op meetplaats 5 (IJzer). Ook werden onvoldoende specimens gevangen op meetplaats 10 (Zeeschelde) en meetplaats 11 (IJse), het bleek ook nodig om op dezelfde waterloop reservemeetplaatsen te bevissen.
Bij toekomstige monitoring is ook het voorkomen en de vangbaarheid van de gewenste lengteklasse essentieel. Het bleek voor paling mogelijk om binnen de
gewenste, vooropgestelde lengteklasse monsters te analyseren met een gemiddelde lengte van 48.9 cm (range 39.8-64.0). Voor baars was het enkel mogelijk om de analyse te richten op kleine baars met een gemiddelde lengte van 11.6 cm (7.7-32.8). Bovendien kon er niet overal binnen een gemeenschappelijk lengte-interval voldoende baars bemonsterd worden. Toetsing biota-MKN kan sterk verschillen afhankelijk van het beschouwde lengteinterval van de soort. Het gebruik van kleine baars is waarschijnlijk niet voldoende representatief (onderschatting).
Polluentaccumulatie in baars was afhankelijk van de grootte. Standaardisatie van baarzen voor lengte en gewicht is erg belangrijk bij het afvissen. Normalisatie van gemeten concentratie voor lengte compenseert eventueel het verschil in grootte. Een concrete aanbeveling hierrond is om op enkele locaties de polluentconcentraties in individuele vissen van verschillende groottes te meten om zo een betrouwbare relatie met lengte en/of gewicht na te gaan.
Tevens werd er voor baars niet gecompenseerd voor eventuele geslachtsgebonden verschillen. Vrouwelijke vissen hebben doorgaans lagere polluentconcentraties dan mannelijke soortgenoten. Wil men baars gebruiken voor toekomstige monitoring dan dient dit in rekening gebracht te worden.
Het migratiegedrag en de sedentariteit van baars werd niet onderzocht. Het is daarom niet duidelijk op welke spatiële schaal baars een goede indicator kan zijn van de vervuilingsdruk op de meetplaats. Zij kunnen significante afstanden afleggen voor hun paaiactiviteit. Böhling & Lehtonen (1984) beschrijven voor baars in de Baltische Zee migraties tot 170 km.
Uit de resultaten van dit verkennend veldonderzoek, aangevuld met de beschikbare ecologische en ecotoxicologische kennis, blijkt dat voor de monitoring van toxische stoffen in aquatische biota in Vlaanderen zoals bedoeld in de richtlijn 2013/39/EU (EC, 2013) en conform de aanbevelingen gegeven in de komende EU richtlijn rond biotamonitoring (EC, in voorbereiding), de Europese paling beter geschikt is dan de baars. Meer bepaald omwille van:
o De betere vangbaarheid.
o Het voorkomen (ruimere verspreiding) en eurytoop karakter.
o De mogelijkheid om te bemonsteren binnen een welbepaalde vooropgestelde lengte klasse.
o Gender issues uit te sluiten door gerichte bemonstering van exemplaren boven 45 cm.
o Immature vis, dus geen verstoring van polluenten patroon als gevolg van aanmaak eieren.
o De aangetoonde sedentariteit van paling, en de aangetoonde efficiëntie van de soort als bioindicator.
o Voldoende weefsel, zelfs bij het niet behalen van het vereiste aantal om een poolmonster te maken.
o Op bepaalde waters wordt baars uitgezet door de Provinciale Visserijcommissies.
o De beschikbaarheid van historische gegevens (1994 tot 2008) uit de INBO-Polluentendatabank.
Tevens blijkt uit deze studie de nood voor interkalibratie van polluentconcentraties tussen verschillende soorten. Op deze manier kunnen resultaten van biomonitoringprogramma’s, die werken met verschillende soorten, tussen lidstaten en/of binnen éénzelfde lidstaat (bv. België) met elkaar worden vergeleken. Meer wetenschappelijk onderzoek naar relaties in polluentaccumulatie tussen verschillende soorten en naar mogelijke omrekeningsfactoren wordt dus sterk aangemoedigd.
Referenties
Araujo R., Valladolid M. & Gómez I., 2010. Life cycle and density of a newcomer population of zebra mussels in the Ebro River, Spain, in: van der Velde G. et al. (Ed.) 2010. The Zebra mussel in Europe. pp. 183-189.
Belpaire C., Smolders R., Vanden Auweele I., Ercken D., Breine J., Van Thuyne G. & Ollevier F., 2000. An Index of Biotic Integrity characterising fish populations and ecological quality of Flandrian water bodies. Hydrobiologia 434, 17-33.
Belpaire C. & Goemans G., 2004. Monitoring en normering van milieugevaarlijke stoffen in paling: bruikbaarheid en relevantie voor het milieubeleid. Water, December, 1–16.
Belpaire C. & Goemans G., 2007. Eels: contaminant cocktails pinpointing environmental contamination. ICES Journal of Marine Science 64, 1423-1436
Belpaire C., Goemans G., de Boer J. & Van Hooste H., 2003. Verspreiding van gebromeerde vlamvertragers. In: Mira-T 2003; Milieu- en Natuurrapport Vlaanderen, p. 387-395.
Belpaire C., 2008. Pollution in eel. A cause of their decline? Ph.D. Thesis Catholic University Leuven. Research Institute for Nature and Forest (INBO), Brussels; 2008. pp. 485.
Belpaire C., Goemans G., Geeraerts C., Quataert P. & Parmentier K., 2008. Pollution fingerprints in eels as models for the chemical status of rivers. ICES Journal of Marine
Science 65, 1483-1491.
Bervoets L., Voets J., Chu S. G., Covaci A., Schepens P. & Blust R., 2004. Comparison of accumulation of micropollutants between indigenous and transplanted zebra mussels (Dreissena polymorpha). Environmental Toxicology and Chemistry 23, 1973-1983. Bervoets L., Voets J., Covaci A., Chu S.G., Qadah D., Smolders R., Schepens P. & Blust R., 2005. Use of transplanted zebra mussels (Dreissena polymorpha) to assess the bioavailability of microcontaminants in Flemish surface waters. Environmental Science
and Technology 39, 1492-1505.
Bilau M., Sioen I., Matthys C., De Vocht A., Goemans G., Belpaire C., Willems J.H. & De Henauw S., 2007. Polychlorinated biphenyl (PCB) exposure through eel consumption in recreation fishermens as compared to the general population, using a probabilistic approach. Food Additives & Contaminants 24, 1386-1393.
Böhling P. & Lehtonen H., 1984. Effect of environmental factors on migrations of perch (Perca fluviatilis L.) tagged in the coastal waters of Finland. Finnish Fisheries Research
Bossi R.1., Strand J., Sortkjaer O. & Larsen M.M., 2008. Perfluoroalkyl compounds in Danish wastewater treatment plants and aquatic environments. Environment
International 34, 443-50.
Bressa G., Sisti E. & Cima F., 1997. PCBs and organochlorinated pesticides in eel (Anguilla anguilla L.) from the Po Delta. Marine Chemistry 58, 261-266.
Bruylants B., De Blust G., Gielis R. & Verheyen R.F. 1986. Landschapsecologisch onderzoek in verband met de waterbeheersingsproblematiek in enkele valleien van onbevaarbare waterlopen in de provincie Antwerpen en het Nederlandstalig gedeelte van de provincie Brabant: eindrapport. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Landelijke Waterdienst: Antwerpen. 43 pp.
Collings S.E., Johnson M.S. & Leah R.T., 1996. Metal contamination of angler-caught fish from the Mersey Estuary. Marine Environmental Research 41, 281-297.
Corsi I., Mariottini M., Badesso A., Caruso T., Borghesi N., Bonacci S., Iacocca A. & Focardi S., 2005. Contamination and sub-lethal toxicological effects of persistent organic pollutants in the European eel (Anguilla anguilla) in the Orbetello lagoon (Tuscany, Italy). Hydrobiologia 550, 237-249.
de Boer J., Dao Q. T., van Leewen S. P. J., Kotterman M. J. J. & Schobben J. H. M., 2010. Thirty year monitoring of PCBs, organochlorine pesticides and tetrabromodiphenylether in eel from The Netherlands. Environmental Pollution 158, 1228-1236.
De Jonge M., Dardenne F., Blust R. & Bervoets L., 2012a. Haalbaarheidsstudie biotanormen voor gevaarlijke stoffen: Onderbouwing meetstrategie voor de toetsing van biotanormen. Universiteit Antwerpen in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Antwerpen, België.
De Jonge M., Belpaire C., Geeraerts C., De Cooman W., Blust R. & Bervoets L., 2012b. Ecological impact assessment of sediment remediation in a metal-contaminated lowland river using translocated zebra mussels and resident macroinvertebrates. Environmental
Pollution 171, 99-108.
De Jonge M., Dardenne F. & Bervoets L., 2013. Monitoring van 3 gevaarlijke stoffen in biota in de oppervlaktewateren van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Universiteit Antwerpen in opdracht van het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM), Antwerpen, België.
Durrieu G., Maury-Brachet R., Girardin M., Rochard E. & Boudou A., 2005. Contamination by heavy metals (Cd, Zn, Cu, and Hg) of eight fish species in the Gironde estuary (France). Estuaries 28, 581-591.
Edwards S.C., Cecilia L., Leod M. & John N.L., 1999. Mercury contamination of the eel (Anguilla anguilla) and roach (Rutilus rutilus) in East Anglia, UK. Environmental
Europese Commissie (EC), 2000. Richtlijn 2000/60/EG van het Europees parlement en de raad van 23 oktober 2000 tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid. Publicatieblad van de Europese Unie Nr. L327: 1-72, 23.10.2000.
Europese Commissie (EC), 2008. Richtlijn 2008/105/EG van het Europees parlement en de raad van 16 december 2008 inzake milieukwaliteitsnormen op het gebied van het waterbeleid tot wijziging en vervolgens intrekking van de Richtlijnen 82/176/EEG, 83/513/EEG, 84/156/EEG, 84/491/EEG en 86/280/EEG van de Raad, en tot wijziging van Richtlijn 2000/60/EG. Publicatieblad van de Europese Unie Nr. L348/84, 24.12.2008.
Europese Commissie (EC), 2013. Richtlijn 2013/39/EU van het Europees parlement en de raad van 12 augustus 2013 tot wijziging van Richtlijn 2000/60/EG en Richtlijn 2008/105/EG wat betreft prioritaire stoffen op gebied van het waterbeleid. Publicatieblad van de Europese Unie Nr. L226/1, 24.8.2013.
Europese Commissie (EC), in voorbereiding. 2nd draft version of supplementary guidance for the implementation of EQSbiota.
Goemans G., Belpaire C., Raemaekers M. & Guns M., 2003. Het Vlaamse palingpolluentenmeetnet, 1994-2001: gehalten aan polychloorbifeylen, organochloorpesticiden en zware metalen in paling. Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, Groenendaal, België.
Greenpeace, 2006. Presence of perflorinated chemicals in eels from 11 european countries: Investigating the contamination of the European eel with PFCs, substances used to produce non-stick and water-repellant coatings for a multitude of products. Greenpeace Research Laboratories Technical Note 07/2006.
Hendriks, A.J., Pieters, H. & de Boer, J., 1998. Accumulation of metals, polycyclic (halogenated) aromatic hydrocarbons, and biocides in zebramussel and eel from the Rhine and Meuse rivers. Environmental Toxicology and Chemistry 17, 1885–1898. Hoff P.T., Van Campenhout K., Van de Vijver K., Covaci A., Bervoets L., Moens L., Huyskens G., Goemans G., Belpaire C., Blust R. & De Coen W., 2005. Perfluorooctane sulfonic acid and organohalogen pollutants in liver of three freshwater fish species in Flanders (Belgium): relationships with biochemical and organismal effects.
Environmental Pollution 137, 324-333.
Jürgens M.D., Johnson A.C., Jones K.C., Hughes D. & Lawlor A.J., 2013. The presenc of EU priority substances mercury, hexachlorobenzene, hexachlorobutadiene and PBDEs in wild fish from four English rivers. Science of the Total Environment 461-462, 441-452.
Kraak M.H.S., Scholten M.T.C., Peeters W.H.M & deKock W.C., 1991. Biomonitoring of heavy metals in the western European rivers Rhine and Meuse using the freshwater mussel Dreissena polymorpha. Environmental Pollution 74, 101-114.
Kwadijk C.J.A.F., Korytar P. & Koelmans A.A., 2010. Distribution of Perfluorinated Compounds in Aquatic Systems in The Netherlands. Environmental Science and
Technology 44, 3746–3751.
Linde A.R., Sanchez-Galan S. & Garcia-Vazquez E., 2004. Heavy metal contamination of European eel (Anguilla anguilla) and brown trout (Salmo trutta) caught in wild ecosystems in Spain. Journal of Food Protection 67, 2332-2336.
Macgregor K., Oliver I.W., Harris L. & Ridgway I.M., 2010. Persistent organic pollutants (PCB, DDT, HCH, HCB & BDE) in eels (Anguilla anguilla) in Scotland: current levels and temporal trends. Environmental Pollution 158, 2402–2411.
Maes G.E., Raeymaekers J.A.M., Pampoulie C., Seynaeve A., Goemans G., Belpaire C. & Volckaert, F.A.M., 2005. The catadromous European eel Anguilla Anguilla (L.) as a model for freshwater evolutionary ecotoxicology: Relationship between heavy metal bioaccumulation, condition and genetic variability. Aquatic Toxicology 73, 99-114. Maes J., Belpaire C. & Goemans G., 2008. Spatial variations and temporal trends between 1994 and 2005 in polychlorinated biphenyls, organochlorine pesticides and heavy metals in European eel (Anguilla anguilla L.) in Flanders, Belgium.
Environmental Pollution 153, 223-237.
Malarvannan G., Belpaire C., Geeraerts C., Eulaers I., Neels H. & Covaci A., 2014. Assessment of persistent brominated and chlorinated organic contaminants in the European eel (Anguilla anguilla) in Flanders, Belgium: Levels, profiles and health risk.
Science of the Total Environment 482-483, 222-233.
Mieiro C.L., Pacheco M., Pereira M.E. & Duarte A.C., 2011. Mercury organotropism in feral European Sea Bass (Dicentrarchus labrax). Archives of Environmental
Contamination and Toxicology 61, 135-143.
Roche H., Buet A., Jonot O. & Ramade F., 2000. Organochlorine residues in European eel (Anguilla anguilla), crucian carp (Carassius carassius) and catfish (Ictalurus
nebulosus) from Vaccares lagoon (French National Nature Reserve of Camargue) -
effects on some physiological parameters. Aquatic Toxicology 48, 443-459.
Roche H., Vollaire Y., Persic A., Buet A., Oliveira-Ribeiro C., Coulet E., Banas D. & Ramade F. 2009. Organochlorines in the Vaccare`s Lagoon trophic web (Biosphere Reserve of Camargue, France). Environmental Pollution 157, 2493–2506.
Roex E. & van den Heuvel-Greve M., 2010. Monitoring van bioaccumulerende, prioritaire KRW stoffen; in water of in biota. Deltares rapport 1001-0154, in opdracht van Rijkswaterstaat Waterdienst. 52 blz.
Roose P., Van Thuyne G., Belpaire C., Raemaekers, M. & Brinkman U.A.T., 2003. Determination of VOCs in yellow eel from various inland water bodies in Flanders (Belgium). Journal of Environmental Monitoring 5, 876-884.
Roosens L., Dirtu A.C., Goemans G., Belpaire C., Gheorghe A., Neels H., Blust R. & Covaci R., 2008. Brominated flame retardants and polychlorinated biphenyls in fish from the river Scheldt, Belgium. Environment International 34, 976–83.
Roosens L., Geeraerts C., Belpaire C., Van Pelt I., Neels H. & Covaci A., 2010. Spatial variations in the levels and isomeric patterns of PBDEs and HBCDs in the European eel in Flanders. Environment International 36, 415–23.
Roper J.M., Cherry D.S., Simmers J.W. & Tatem H.E., 1997. Bioaccumulation of PAHs in the zebra mussel at Times Beach, Buffalo, New York. Environmental Monitoring and
Assessment 46, 267-277.
Smolders R., Bervoets L. & Blust R., 2002. Transplanted zebra mussels (Dreissena
polymorpha) as active biomonitors in an effluent dominated river. Environmental Toxicology and Chemistry 21, 1889-1896.
Sühring R., Möller A., Freese M., Pohlmann J-D., Wolschke H., Sturm R., Xie Z., Hanel R. & Ebinghaus R., 2013. Brominated flame retardants and dechloranes in eels from German Rivers. Chemosphere 90, 118-124.
Tapie N., Le Menach K., Pasquaud S., Elie P., Devier M.H. & Budzinski H., 2011. PBDE and PCB contamination of eels from the Gironde estuary: From glass eels to silver eels. Chemosphere 83, 175-185.
Tulonen J. & Vuorinen P.J., 1996. Concentrations of PCBs and other organochlorine compounds in eels (Anguilla anguilla, L) of the anajavesi watercourse in southern Finland, 1990-1993. Science of the Total Environment 187, 11-18.
Van Ael E., Covaci A., Blust R. & Bervoets L., 2012. Persistent organic pollutants in the Scheldt estuary: Environmental distribution and bioaccumulation. Environment
International 48, 17-27.
Van Ael E., Belpaire C., Breine J., Geeraerts C., Van Thuyne G., Eulaers I., Blust R. & Bervoets L., 2014. Are persistent organic pollutants and metals in eel muscle predictive for the ecological water quality? Environmental Pollution 186, 165-171.
van der Oost R., Opperhuizen A., Satumalay K., Heida H. & Vermeulen N.P.E., 1996. Biomonitoring aquatic pollution with feral eel (Anguilla anguilla). 1. Bioaccumulation: biota-sediment ratios of PCBs, OCPs, PCDDs and PCDFs. Aquatic Toxicology 35, 21-46.
van der Velde G., Rajagopal S., Bij de Vaate A. (Ed.) (2010). The Zebra mussel in Europe. Backhuys Publishers: Leiden. ISBN 978-3-8236-1594-1., 490 pp.
Vandelannoote A., Yseboodt R., Bruylants B., Verheyen R.F., Coeck J., Maes J., Belpaire C., Van Thuyne G., Denayer B., Beyens J., De Charleroy D. & Vandenabeele P., 1998. Atlas van de Vlaamse beek- en riviervissen. Water-Energik-vLario (WEL), Wijnegem, België.
Voets J., Talloen W., De Tender T., Van Dongen S., Covaci A., Blust R. & Bervoets L., 2006. Microcontaminant accumulation, physiological condition and bilateral asymmetry in zebra mussels (Dreissena polymorpha) from clean and contaminated surface waters.
Aquatic Toxicology 79, 213–225.
Wyn B., Kidd K.A., Burgess N.M., Curry R.A. & Munkittrick K.R., 2010. Increasing mercury in yellow perch at a hotspot in Atlantic Canada, Kejimkujik National Park.
Lijst met gebruikte afkortingen
Afkorting VerklaringABM Actieve biomonitoring
BHG Brussels Hoofdsteldelijk Gewest DL Detectielimiet
EC Europese Comissie
KRW Europese Kaderrichtlijn Water EF Extrapolatie factor GC Gas Chromatography HBCDD Hexabroomcyclododecaan HCBz Hexachloorbenzeen HCBd Hexachloorbutadieen Hg Kwik HMP Hoofdmeetplaats RMP Reservemeetplaats
HPLC High Performance Liquid Chromatography ICP-MS Inductief gekoppeld plasma-massa spectrometrie INBO Instituut voor natuur- en bosonderzoek
KL Kwantificatielimiet MS Massa spectrometrie MKN Milieukwaliteitsnorm
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development PBDE Polygebromeerde difenylether
PFOS Perfluor-n-octaan sulfaat PFBS Perfluorbutaan sulfonaat PFHA Perfluorohexanoaat PFHS Perfluorohexaan sulfonaat PFOA Perfluorooctanoaat FOSA Perfluor-n-octaansulfonamide PFHpA Perfluororheptanoaat PFNA Perfluorononoaat PFDA Perfluorodecanoaat PFuDA Perfluoroundecanoaat PFDoA Perfluorododecanoaat PCB Polychloorbifenyl
PAK Polycyclische aromatische koolwaterstoffen RG Rapportagegrens
TL Totale vislengte
Verklarende woordenlijst
Bentisch In nauwe associatie levend met de waterbodem
Biologische turnover Tijd die een stof nodig heeft om uit het lichaam te verdwijnen Biomagnificatie Opstapelen van een stof doorheen de voedselketen
Eurytoop Weinig kieskeuring mbt habitatkarakteristieken
Fuik Een val voor vissen
Gele aal/gele paling Immature stadium van de paling, sedentair
Glasaal Stadium volgend na leptocephaluslarve, migrerend naar zoet water
Hydrofiel Sterk wateroplosbaar
Hydrofoob Weinig wateroplosbaar, eerder vetoplosbaar
Iteropaar Soort die zich meermaals tijdens zijn levenscyclus voortplant Katadroom Dier dat vanuit zoet water naar zee trekt om te paren
Leptocephaluslarven Larvale stadium van de paling. Migreert van de Sargasso zee terug naar het habitat van herkomst
Lipofiel Sterk vetoplosbaar
Pelagisch Levenswijze geassocieerd met de waterkolom
Seksueel dimorfisme Mannelijke en vrouwelijke individuen van dezelfde soort zijn verschillend in morfologie
Semelpaar Soort die zich slechts één keer tijdens zijn levenscyclus voortplant