Informele zorg
Erkenning en waardering van mantelzorg
Naar een gemeente die
mantelzorgers erkent en waardeert
Mantelzorgers geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorgers maken de beoogde participatiesamenleving tot werkelijkheid.
Ruim één miljoen mensen in Nederland geven meer dan acht uur per week en langer dan drie maanden mantelzorg.
Dit is intensieve en langdurige zorg. De inzet van mantelzorgers verdient dan ook waardering en steun van de overheid.
Hiervan gaat bovendien een positieve werking uit. Vanaf 2015 hebben gemeenten de wettelijke taak de waardering vorm te geven. Zij krijgen budget voor de waardering van mantelzor- gers (voorheen het Mantelzorgcompliment). Door waarde- ring goed in te vullen, erkent de gemeente de inzet van mantelzorgers. Zij moeten in hun verordening vastleggen hoe zij waardering vormgeven.
Waar lopen mantelzorgers tegenaan?
Het verlenen van mantelzorg brengt vaak extra kosten met zich mee. Negentig procent van alle mantelzorgers heeft extra kosten door de mantelzorgtaken, zoals reis- en telefoonkosten.
Bij 25 procent van hen bedragen deze kosten meer dan 200 euro per maand. Gemiddeld hebben mantelzorgers per jaar 1100 euro aan extra kosten. Uit het Nationaal Mantelzorgpanel (2013) van Mezzo blijkt dat mantelzorgers compensatie voor deze uitgaven belangrijk vinden. Daarnaast zijn materiële hulp en preventie van overbelasting belangrijk, als blijk van waardering voor mantelzorgers die langdurig en intensief zorg verlenen. Één op de vijf mantelzorgers van aanvragers van Wmo-voorzieningen voelt zich overbelast: zij ervaren dat er te veel zorg op hun schouders terechtgekomen is, dat hun zelfstandigheid in de knel raakt, dat de mantelzorg ten koste van hun gezondheid gaat en conflicten oplevert op het werk of thuis. Belangrijk is verder dat mantelzorgers weinig gebruik maken van beschikbare
ondersteuning, omdat ze er vaak niet van op de hoogte zijn.
Hoe zorgt de gemeente voor erkenning en waardering van mantelzorgers?
Advies aan de gemeente:
Erkenning van mantelzorgers
✓ Besef dat mantelzorg nooit verplicht kan worden gesteld.
✓ Betrek belangenbehartigers van mantelzorgers bij het opstellen van de Wmo-verordening en het Wmo-beleid.
✓ Financier de lokale organisatie van belangenbehartigers mantelzorg. Deze is onmisbaar bij de (beleidsvorming gericht op de) ondersteuning van mantelzorgers.
✓ Betrek de mantelzorger bij het keukentafelgesprek.
In het keukentafelgesprek moet altijd worden bekeken wat een mantelzorger wil en redelijkerwijs kan doen.
En ook naar wat de mantelzorger nodig heeft. Alleen dan kan er maatwerk worden geleverd en houden mantelzorgers het vol.
✓ Bevorder dat beroepskrachten in zorg en welzijn mantelzorgers herkennen en erkennen. Verlang daarom van organisaties dat ze mantelzorgvriendelijk beleid hebben en een zorgaanbod dat ook is afgestemd op mantelzorgers. Mantelzorgondersteuning is niet alleen een verantwoordelijkheid van een organisatie voor mantelzorgondersteuning maar van alle zorg- en welzijnsorganisaties.
✓ Geef als gemeente het goede voorbeeld en zorg voor een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid.
Waardering van mantelzorgers
✓ Bied een waardering aan mantelzorgers die tegelijkertijd een tegemoetkoming is in de extra kosten die zij maken.
De gemeente kan zich aansluiten bij het THKX mantelzorg- platform (zie kader), waarmee zij wijze (met maatwerk per gemeente) mantelzorgers kan identificeren, bereiken, waarderen en compenseren voor extra uitgaven. Of geef bijvoorbeeld een mantelzorgpas: een pakket met kortingen op bijvoorbeeld bioscoop, cursussen, zorg- en ondersteu- ningsdiensten, of deelname aan activiteiten.
✓ Bevorder dat de mantelzorger financieel in balans blijft.
Bied mantelzorgers een tegemoetkoming in hun kosten via bijvoorbeeld een gemeentelijk mantelzorgcompliment, bijzondere bijstand, of – in het kader van de participatiewet - vrijstelling van sollicitatieplicht.
✓ Organiseer naast individuele waardering ook waardering via groepsactiviteiten. Dit spreekt weer andere mantel- zorgers aan. Sommige mantelzorgers stellen contact met andere mantelzorgers erg op prijs. De Dag van de Mantelzorg is bijvoorbeeld een goed moment.
Groepsactiviteiten kunnen zowel recreatief, meer inhoudelijk of ondersteunend zijn.
Mezzo Postbus 179 3980 CD Bunnik T 030 659 22 22 info@mezzo.nl www.mezzo.nl
D85 1014 DiG
Meer informatie: www.mezzo.nl
• Praktijkverhalen van belangenbehartigers mantelzorg
• Notitie ‘Handreiking waardering mantelzorg door gemeenten’
• De regioadviseur van Mezzo kan u adviseren over het Wmo-beleid
Wat doet Mezzo?
Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg, behartigt de belangen van mantelzorgers en de vrijwilligerszorg in Nederland. Daarnaast geeft Mezzo voorlichting, informatie en advies. Leden zijn mantelzorgers, lokale en regionale belangenbehartigers mantelzorg en lokale en regionale organisaties die mantelzorgers
ondersteunen en vrijwilligers inzetten. Ook adviseert Mezzo gemeenten over het bereiken, ondersteunen en waarderen van hun mantelzorgers.
Mantelzorg en de tegenprestatie bij bijstand is onderdeel van de reeks Informele Zorg, een reeks advieskaarten over diverse thema’s die Mezzo heeft ontwikkeld voor belangenbehartigers. Andere delen zijn verkrijgbaar bij Mezzo en staan in de webwinkel op de Mezzo website (zoekterm: advieskaart).
Advies aan gemeente (vervolg):
✓ Geef organisaties voor intensieve vrijwilligerszorg en organisaties voor mantelzorgondersteuning voldoende financiële middelen, zodat goede ondersteuning van mantelzorgers en zorgvrijwilligers gewaarborgd is.
Organisaties voor mantelzorgondersteuning kunnen
bovendien beroepskrachten in zorg en welzijn op weg helpen naar mantelzorgvriendelijk beleid.
✓ Materiële hulp is meestal gericht op de zorgbehoevende maar kan ook worden toegewezen om de mantelzorger te ondersteunen. Bijvoorbeeld woningaanpassing, mantelzorgwoning of -kamer, parkeerkaart, hulpmiddelen en aangepast vervoer.
Partijen die een rol spelen in het lokale mantelzorgbeleid De gemeente heeft contracten met organisaties en bedrijven die betrokken zijn bij het uitvoeren van het lokale mantelzorgbeleid.
Denk aan zorginstellingen (zoals thuiszorg, verzorgings- en verpleeghuizen, instellingen voor gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg), welzijnsinstellingen, zorgcoöperaties,
huisartsen, vervoerbedrijven, woningcorporaties, kinderopvang, scholen, etc. De gemeente kan deze organisaties en bedrijven stimuleren in hun beleid en uitvoering specifiek aandacht te besteden aan mantelzorgers, bijvoorbeeld door dit op te nemen in de subsidievoorwaarden. Daarnaast kan de gemeente samenwerking tussen de verschillende partijen bevorderen.
Organisaties en bedrijven moeten erkennen dat mantelzorgers een belangrijke partner zijn in het zorgproces.
Mantelzorgers waarderen:
THKX mantelzorgplatform voor gemeenten
Het THKX Mantelzorgplatform van Mezzo biedt een efficiënte, concrete oplossing voor erkenning en waardering van mantelzorgers door gemeenten. Het heeft vier kenmerken:
1. Samenhangend totaalconcept: een programma van samenhangende acties die leiden tot het bereiken van meer mantelzorgers en de waardering concreet invullen.
2. Identificatie- en waarderingsinstrument: gemeenten kunnen via THNX het grote aantal niet bekende mantelzorgers die preventief ondersteuning kunnen gebruiken, identificeren, bereiken en motiveren.
3. Communicatieplatform: gemeenten, mantelzorgers,
organisaties voor mantelzorgondersteuning en Mezzo kunnen via THNX gericht kennis en informatie aan mantelzorgers geven en hun informatiebehoeften peilen.
4. Besparingsoptie voor mantelzorgers: een belonings- en motivatiepakket (Voordeel-Voorrang-Voorrecht) ter
compensatie van de gemiddeld 1100 euro aan extra uitgaven per jaar die mantelzorgers maken. Een belangrijke motivator!
Dit komt tot stand in samenwerking met lokale (winkel) partners en landelijke partners.
De kosten worden bepaald door de wensen en mogelijkheden per gemeente. Begrotingen zijn dus maatwerk en worden in nader overleg bepaald. Neem voor meer informatie contact op met de regioadviseur van Mezzo.
Organisaties voor vrijwilligerszorg
Mantelzorg en vrijwilligerszorg zijn niet hetzelfde. Mantelzorg komt voort uit een bestaande relatie tussen twee mensen.
Vrijwilligers komen meestal vanuit een georganiseerd verband, zoals een vrijwilligersorganisatie, in contact met een
zorgbehoevende. Zorgvrijwilligers kunnen een ondersteunende rol hebben. Zij vervangen bijvoorbeeld de mantelzorger voor een bepaalde tijd, zodat die even vrij heeft.
Organisaties voor mantelzorgondersteuning
Organisaties voor mantelzorgondersteuning geven ondersteuning aan individuele mantelzorgers. Zij bieden een luisterend oor, adviseren en verwijzen door. Daarnaast organiseren zij activiteiten zoals cursussen, lotgenotenbijeenkomsten en geven (schriftelijke) informatie. Ook kunnen organisaties voor mantelzorgondersteuning beroepskrachten in zorg en welzijn op weg helpen naar
mantelzorgvriendelijk beleid.
Belangenorganisatie mantelzorg
in een lokale of regionale belangenorganisatie mantelzorg zijn mantelzorgers georganiseerd om te zorgen voor de collectieve belangenbehartiging. Een belangenorganisatie mantelzorg richt zich op bewustwording bij mantelzorgers, het zichtbaar maken van mantelzorg(ers) en laat de stem van mantelzorgers horen bij beleidsmakers, zorginstellingen en zorgverzekeraars. Vaak heeft een lid van de belangenorganisatie namens mantelzorgers zitting in de Wmo-raad.
