Plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom

(1)

150 na Chr.

700 voor Chr.

320 na Chr.

250 na Chr.

2200 voor Chr.

3750 voor Chr.

37 .

A d v i e s b u r e a u A r c h e o l o g i s c h

RAAP-NOTITIE 4446

Plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom

Gemeente Ede

Archeologisch vooronderzoek: een archeologische begeleiding en een verkennend booronderzoek

(2)

Colofon

Opdrachtgever: Gemeente Ede

Titel: Plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom, gemeente Ede; archeologisch voor- onderzoek: een archeologische begeleiding en een verkennend booronderzoek

Status: eindversie Datum: 15 maart 2013 Auteur: H. Ringenier Projectcode: EDBS

Bestandsnaam: NO4446_EDBS Projectleider: drs. I. Hesseling

ARCHIS-vondstmeldingsnummer: 421269

ARCHIS-waarnemingsnummer: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 54669 Bewaarplaats documentatie: regio Oost-Nederland Autorisatie: drs. H.B.G. Scholte Lubberink

Bevoegd gezag: Gemeente Ede

ISSN: 0925-6369

RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V.

Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus 5069 1380 GB Weesp

telefoon: 0294-491 500 telefax: 0294-491 519 E-mail: raap@raap.nl

RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

(3)

Samenvatting

In opdracht van de gemeente Ede heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in november en december 2012 een archeologisch onderzoek uitgevoerd in verband met sloopwerkzaamheden in plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom, gemeente Ede. Het onderzoek bestond uit een archeologische begeleiding van de sloopwerkzaamheden en een verkennend booronderzoek.

Doel van de archeologische begeleiding was eventuele archeologische resten te lokaliseren, te documenteren en het materiaal veilig te stellen teneinde informatie te behouden die van belang is voor de kennisvorming van het verleden. Doel van het booronderzoek was het bepalen van de aard alsmede de intactheid van de bodem en het vaststellen van een eventueel archeologisch niveau. Het booronderzoek diende alleen te worden uitgevoerd indien er tijdens de sloop geen waarnemingen konden worden verricht.

Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek gold bij de aanvang van het veldonderzoek voor het plangebied een hoge verwachting voor het aantreffen van archeologische resten uit de periode Late Prehistorie t/m de Nieuwe tijd.

De archeologische begeleiding van de sloopwerkzaamheden heeft nagenoeg geen resultaten opgeleverd. De ontgravingen reikten niet diep genoeg, derhalve konden geen relevante waarnemingen worden verricht. Daarentegen zijn tijdens het booronderzoek meerdere fragmenten aardewerk uit de periode Late Bronstijd - Late Middeleeuwen aangetroffen. Dit materiaal is afkomstig uit de basis van een ten dele verstoord plaggendek. Het aantreffen van deze schreven vormt een duidelijke aanwijzing voor de aanwezigheid van archeologische resten in de ondergrond van het plangebied.

Indien in het plangebied nieuwbouw gerealiseerd wordt, is het wenselijk om voorafgaand aan deze werkzaamheden een vervolgonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P) uit te laten voeren. Dit om in een vroeg stadium over voldoende gegevens te kunnen beschikken op grond waarvan het bevoegd gezag een besluit kan nemen met betrekking tot het al dan niet (geheel) opgraven van de mogelijke vindplaats.

Op basis van de bevindingen van dit onderzoek neemt de gemeente een selectiebesluit (con- tactpersoon mevr. drs. C. Peen).

(4)

Inhoudsopgave

Samenvatting ... 3

Inhoudsopgave ... 4

1 Inleiding ... 5

1.1 Kader ... 5

1.2 Administratieve gegevens... 6

1.3 Onderzoeksopzet en richtlijnen ... 6

2 Voorgaand onderzoek ... 7

2.1 Methoden ... 7

2.2 Resultaten ... 7

3 Veldonderzoek ... 9

3.1 Methoden ... 9

3.2 Resultaten verkennend booronderzoek ... 10

3.3 Resultaten archeologische begeleiding ... 11

4 Conclusies en aanbevelingen ... 13

4.1 Conclusies... 13

4.2 Aanbevelingen ... 14

Literatuur ... 15

Gebruikte afkortingen... 16

Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen ... 17

Bijlage 1. Boorbeschrijvingen ... 25

(5)

1 Inleiding

1.1 Kader

In opdracht van de gemeente Ede heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in november en december 2012 een archeologische begeleiding en een verkennend booronderzoek uitgevoerd in verband met sloopwerkzaamheden in plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom, gemeente Ede. Ten tijde van het onderzoek bestond het plangebied uit een schoolplein met enkele fietsenrekken en twee schoolgebouwen. De schoolgebouwen betroffen noodgebouwen die gefundeerd waren op betonnen poeren. Onduidelijk was of de fietsenrekken eveneens op betonnen poeren waren gefundeerd. Het onderzoek diende te worden uitgevoerd omdat realisatie van de plannen zou kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten.

Doel van de archeologische begeleiding was een eventuele archeologische vindplaats te lokaliseren, te documenteren en het materiaal veilig te stellen teneinde informatie te behouden die van belang is voor de kennisvorming van het verleden. Doel van het booronderzoek was het bepalen van de aard alsmede de intactheid van de bodem en het vaststellen van een eventueel archeologisch niveau. Het booronderzoek diende alleen te worden uitgevoerd indien de fietsenrekken niet op poeren waren gefundeerd en er tijdens de sloop dus geen relevante waarnemingen konden worden verricht.

Leidraad voor het archeologisch onderzoek was een door het bevoegd gezag goedgekeurd Pro- gramma van Eisen (PvE), waarin de procedurele en inhoudelijke randvoorwaarden staan om- schreven waaraan het onderzoek diende te voldoen (Hogenboom, 2012).

Het onderzoek is gefaseerd uitgevoerd. De archeologische begeleiding van de sloop van de fietsenrekken en het booronderzoek vonden plaats op 22 november 2012. Het verwijderen van de fundering van de noodgebouwen werd begeleid op 19 en 20 december 2012.

Onderzoeksdocumentatie en vondstmateriaal zullen worden overgedragen aan het depot van de provincie Gelderland. Het genomen grondmonster is na overleg met het bevoegd gezag uitgese- lecteerd. Dit in verband met de geringe omvang van het onderzoek en gezien het onderzoeken van het monster in dit stadium weinig tot geen toegevoegde waarde heeft.

(6)

1.2 Administratieve gegevens

Het plangebied (ca. 1700 m2) ligt in de bebouwde kom van Bennekom (figuur 1). Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 39 F van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000).

Provincie: Gelderland Gemeente: Ede Plaats: Bennekom

Plangebied: Swammerdamlaan 2a Centrumcoördinaten: 174.925/ 446.750 ARCHIS-vondstmeldingsnummer: 421269

ARCHIS-waarnemingsnummer: niet van toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 54669

1.3 Onderzoeksopzet en richtlijnen

Het onderzoek bestond uit een archeologische begeleiding en een verkennend booronderzoek.

Dit onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep (zie artikel 24 van het Besluit archeologische monumentenzorg) en overeenkomstig de beschreven onder- zoeksmethodiek zoals opgenomen in het PvE (Hogenboom, 2012). De Kwaliteitsnorm Neder- landse Archeologie (KNA, versie 3.2), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; www.sikb.nl), geldt in de praktijk als richtlijn. RAAP beschikt over een op- gravingsvergunning, verleend door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Zie tabel 1 voor de dateringen van de in dit rapport genoemde geologische en archeologische perioden. Achter in dit rapport is een lijst met gebruikte afkortingen opgenomen.

(7)

2 Voorgaand onderzoek

2.1 Methoden

In het kader van het opstellen van het PvE is een bureauonderzoek verricht (Hogenboom, 2012).

De belangrijkste resultaten van dit bureauonderzoek worden hier beknopt vermeld. Daarbij moet worden opgemerkt dat voor het verkrijgen van inzicht in de historische situatie van het plangebied meerdere historisch-topografische kaarten zijn gebruikt als aanvulling op de informatie uit het PvE.

2.2 Resultaten

Geomorfologie en bodem

Het plangebied is gelegen binnen een zone van gordeldekzandwelvingen. De bodem bestaat uit hoge zwarte enkeerd- (plaggendek) en holtpodzolgronden.

Historische situatie

Om inzicht te verkrijgen in het grondgebruik in de Nieuwe tijd biedt de analyse van historisch- topografische kaarten een goede invalshoek. De vroegste kaart waarop (de omgeving van) het plangebied enigszins gedetailleerd staat afgebeeld betreft de kadastrale minuut uit het begin van de 19e eeuw (www.watwaswaar.nl). Deze kaart laat zien dat het plangebied destijds op de rand van een groot escomplex lag. Uit historisch-topografische kaarten uit de het midden van de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw blijkt dat deze situatie niet is gewijzigd (De Pater, e.a., 2006;

ROBAS Producties, 1990; Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990; figuur 2).

Bekende archeologische waarden

In ARCHIS staat een aantal archeologische vindplaatsen geregistreerd uit de directe omgeving (binnen een straal van 500 m) van het plangebied. Direct ten noorden van het plangebied is in 2006 en 2007 een opgraving uitgevoerd (ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer 18137; De Leeu- we, 2008). Tijdens dit onderzoek zijn archeologische resten gevonden uit de Late Prehistorie t/m de 20e eeuw. Het gaat onder meer om nederzettingsresten uit de Bronstijd, de IJzertijd en de Romeinse tijd alsmede sporen van agrarisch grondgebruik uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd. De sporen uit de 20e eeuw dateren uit WOII. Voorts zijn in 2011 ten zuiden van het plangebied nederzettingresten uit de Late Bronstijd - Vroege IJzertijd alsmede een crematiegraf uit de IJzertijd aangetroffen (ARCHIS-waarnemingsnummer 25316; ARCHIS-

onderzoeksmeldingsnummer 45020; Diependaal & Koeman, 2011).

Gespecificeerde archeologische verwachting

Op grond van de landschappelijke situatie, een dekzandwelving met een plaggendek, en het voorkomen van meerdere archeologische vindplaatsen in de directe omgeving, kan aan het plan-

(8)

gebied een hoge archeologische verwachting worden toegekend voor resten uit de Late Prehisto- rie t/m de Nieuwe tijd. Meer specifiek geldt deze verwachting voor vuursteenstrooiingen uit de periode Laat Paleolithicum t/m Neolithicum en/of grote nederzettingen uit de periode Bronstijd t/m Late Middeleeuwen. Voorts kunnen sporen van agrarische activiteiten uit de Late Middel- eeuwen en Nieuwe tijd worden aangetroffen alsmede archeologische resten uit WOII.

(9)

3 Veldonderzoek

3.1 Methoden

Het veldonderzoek is in twee fasen uitgevoerd. Het archeologisch begeleiden van de sloop van de fietsenrekken en het verkenend booronderzoek vonden plaats op 24 november 2012. De archeologische begeleiding van de sloop van de noodgebouwen is uitgevoerd op 19 en 20 december 2012.

Conform het PvE is tijdens de tweede fase van de begeleiding een aantal monsters genomen ten behoeve van pollenonderzoek. In overleg met het bevoegd gezag (mevr. drs. C. Peen) is beslo- ten deze monsters niet te laten waarderen. Dit werd in dit stadium van het archeologisch onderzoek niet zinvol geacht. Bovendien kunnen gedurende een eventueel vervolgonderzoek opnieuw monsters voor pollenonderzoek worden genomen. Tijdens een dergelijk onderzoek kan ook beter bepaald worden welke locactie(s) in aanmerking komen voor monstername.

Zie figuur 3 voor de locaties die archeologisch begeleid zijn.

Het veldonderzoek diende antwoord te geven op een aantal in het PvE geformuleerde onderzoeksvragen:

1. Wat is de natuurlijke (geologische, geomorfologische en bodemkundige) opbouw van het plangebied?

2. Hoe is het gesteld met de gaafheid, zowel in horizontale als in verticale zin, en met de con- serveringsgraad van de bodem ter plaatse van het onderzochte gebied?

3. Is er sprake van een (lokaal) esdek/plaggendek? Uit welke periode(n) dateert het esdek?

Hoe dik is het esdek en hoe verhoudt zich dat tot de NAP-hoogte (en aanwezige glooiing) van het terrein (breng het paleoreliëf in beeld)?

4. Indien sprake is van een (lokaal) esdek, wat is er te zeggen over een datering, eventuele fase- ring van het esdek? Welke gewassen zijn er geteeld. Hoe zag het landschap er uit? Wat is er te zeggen over sporen van historische bodembewerking, vondsten in het esdek en de bodem waarop het esdek is ontstaan?

5. Zijn archeologische resten en/of sporen aanwezig? Zo ja beschrijf aard, omvang, datering, gaafheid, conservering, karakter en inhoudelijk kwaliteit van de aangetroffen archeologische resten?

6. Zijn de aangetroffen archeologische resten/sporen te relateren aan de resultaten van de opgraving Streekziekenhuis? Wat is de relatie van de mogelijk aanwezige vindplaatsen met de wijdere omgeving?

7. Welke verklaring is er te geven als er geen archeologische resten worden aangetroffen?

(10)

Teneinde een eerste indruk te verkrijgen van de bodemopbouw van het plangebied en om eventuele archeologische resten op te sporen zijn, aansluitend op de eerste fase van de archeologische begeleiding, 8 boringen verricht (figuur 4; boring 1 t/m 8). Doorgaans worden boringen gezet in een standaardgrid, door de beperkte omvang van het plangebied en de aanwezigheid van bebouwing kon deze methode niet worden toegepast. De boringen zijn zo gelijkmatig mogelijk over het plangebied verdeeld.

Er is geboord tot maximaal 1,2 m -Mv met een Edelmanboor met een diameter van 15 cm. De boringen zijn lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut, 1989) beschreven en met meetlinten ingemeten (x- en y-waarden). Het opgeboorde materiaal is gezeefd met een zeef met een maaswijdte van 0,4 cm; het zeefresidu is met het blote oog geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren.

Aansluitend op de tweede fase van de begeleiding zijn 2 boringen verricht met een Edelmanboor met een diameter van 7 cm. Deze boringen zijn geplaatst op de locaties van de gesloopte noodgebouwen (figuur 4; boringnummers 9 en 10). De boringen hadden tot doel de mate van verstoring van het bodemprofiel vast te stellen.

De gehanteerde methode wordt geschikt geacht voor het opsporen van de meeste in dit gebied te verwachten archeologische resten uit de periode Laat Paleolithicum t/m Nieuwe tijd. Deze methode is niet geschikt om verkavelingspatronen, graven en andere zeer lokale archeologische resten in kaart te brengen (Tol e.a., 2004).

3.2 Resultaten verkennend booronderzoek

Geologie en bodem

De geologische situatie van het plangebied komt overeen met de verwachting op grond van de gegevens uit het PvE. De ondiepe geologische ondergrond wordt gevormd door dekzand (C- horizont). Deze afzetting bestaat uit licht siltig, matig fijn, goed gesorteerd zand. De top van het ongestoorde dekzand bevindt zich op een gemiddelde diepte van 0,9 m -Mv.

De bodemopbouw in het plangebied strookt ten dele met de bevindingen uit het PvE. Ter plaatse is een donkerbruin, humeus pakket grond van ca. 0,5 m aangetroffen. Daaronder is een licht- bruine, humeuze laag met een dikte van ca. 0,4 m waargenomen. Beide lagen, met een totale dikte van ca. 0,9 m, zijn samen aangemerkt als een hoge (zwarte) enkeerdgrond (plaggendek).

Het plaggendek rust direct op het dekzand. Het aantreffen van verschillende lagen in een plaggendek is niet uitzonderlijk. Waarschijnlijk is de gelaagdheid het gevolg van verschillende her- komstgebieden van het opgebrachte materiaal.

Op locaties waar geen bebouwing heeft gestaan is het plaggendek vrijwel intact; alleen in de top van het dikke humeuze pakket zand is incidenteel een verstoring waargenomen. Daar waar de noodgebouwen stonden zijn wel grote verstoringen van het plaggendek geconstateerd. Deze

(11)

verstoringen reiken tot maximaal 0,6 -Mv. Het onderste niveau van het plaggendek is hier nog wel gaaf (figuur 5).

In tegenstelling tot hetgeen verondersteld werd in het PvE, is een holtpodzol niet aangetroffen.

Archeologie

Tijdens het booronderzoek zijn in 6 van de 8 boringen fragmenten handgevormd aardewerk aangetroffen (figuur 4).

boring indicatoren diepte in cm -Mv 2 aardewerk 55-90

3 aardewerk 50-95

5 aardewerk 50-95

6 aardewerk 65-95

7 aardewerk 50-90 8 aardewerk 50-90

Alle vondsten zijn afkomstig uit het onderste niveau van het plaggendek. Het bovenste deel van het plaggendek is, afgezien van een enkel stukje recent puin, vrij schoon. Gezien het ontbreken van duidelijke diagnostische kenmerken kan het aardewerk niet specifieker gedateerd worden dan de periode Late Bronstijd - Late Middeleeuwen. Gesteld kan worden dat het aantreffen van meerdere fragmenten handgevormd aardewerk in de basis van het plaggendek, een duidelijke aanwijzing vormt voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats in het plangebied.

3.3 Resultaten archeologische begeleiding

Het archeologisch begeleiden van het verwijderen van de fietsenrekken heeft geen resultaat opgeleverd. De fietsenrekken bleken niet op poeren te staan; de palen waren rechtstandig in de grond geplaatst tot ca. 1 m -Mv. Omdat het verwijderen van de fietsenrekken niet gepaard ging met bodemontsluitingen, konden geen waarnemingen worden verricht.

De archeologische begeleiding van de sloop van de funderingen van de noodgebouwen heeft eveneens weinig gegevens opgeleverd. Beide gebouwen bleken ondiep gefundeerd te zijn. Tij- dens het ontgraven van de funderingen werd een verstoorde bodem waargenomen; het ‘schone zand’ werd niet bereikt. De diepte van de ontgravingen bedroeg maximaal 0,6 m (figuur 6). Uit de boringen die ter plaatse zijn gezet, bleek dat onder de verstoorde bodem nog een restant van het plaggendek met een dikte van maximaal 0,3 m aanwezig is.

Om het bodemprofiel te documenteren en de monsters voor eventueel pollenonderzoek te nemen, is een kleine profielsleuf aangelegd. De geconstateerde bodemopbouw in deze sleuf strookt met de in de vorige paragraaf gepresenteerde resultaten van het booronderzoek.

(12)

Vondsten anders dan fragmenten van recent bouwmateriaal zijn tijdens de begeleiding niet aangetroffen.

Concluderend kan gesteld worden dat het archeologisch onderzoek aanwijzingen heeft opgeleverd voor de aanwezigheid van archeologische resten in het plangebied. De aard en de omvang daarvan zijn op grond van dit onderzoek niet te bepalen. Gezien het voorkomen van archeologisch aangetoonde nederzettingsresten in de onmiddellijke nabijheid van het plangebied, is het waarschijnlijk dat het onderhavige plangebied Swammerdamlaan 2a deel uitmaakt van dit uitge- strekte nederzettingsterrein.

(13)

4 Conclusies en aanbevelingen

4.1 Conclusies

Het archeologisch onderzoek in plangebied Swammerdamlaan 2a heeft aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van archeologische resten. Hoewel de archeologische begeleiding geen resultaten heeft opgeleverd, blijken zich op grond van het uitgevoerde booronderzoek archeologische resten in het plangebied te bevinden.

De overige conclusies van het onderzoek worden hier gepresenteerd in de vorm van antwoorden op de in het PvE geformuleerde onderzoeksvragen.

1. Wat is de natuurlijke (geologische, geomorfologische en bodemkundige) opbouw van het plangebied?

De ondiepe geologische ondergrond bestaat uit dekzand. De bodem is aangemerkt als een plaggendek. Het plaggendek rust direct op het dekzand en heeft een dikte van ca. 0.9 m. In het opgebrachte pakket grond zijn twee lagen te onderscheiden.

2. Hoe is het gesteld met de gaafheid, zowel in horizontale als in verticale zin, en met de con- serveringsgraad van de bodem ter plaatse van het onderzochte gebied?

Daar waar geen bebouwing heeft gestaan is het plaggendek vrijwel ongestoord. Ter plaatse van de gesloopte noodgebouwen is de bovenkant van het plaggendek verstoord. De maximale diepte van de verstoring bedraagt 0,6 m; de basis van het plaggendek en de overgang naar het dekzand zijn hier nog wel intact. Derhalve kan worden gesteld dat in het gehele plangebied de eventuele archeologische resten beschermd worden door het opgebrachte pakket zand. Wel zal een deel van de archeologische resten door agrarisch gebruik van het terrein in de Middeleeuwen en Nieuwe tijd in de basis van het plaggendek zijn opgenomen.

3. Is er sprake van een (lokaal) esdek/plaggendek? Uit welke periode(n) dateert het esdek? Hoe dik is het esdek en hoe verhoudt zich dat tot de NAP-hoogte (en aanwezige glooiing) van het terrein (breng het paleoreliëf in beeld)?

Op grond van het veldonderzoek is het niet duidelijk of het een zogenaamde eenmanses betreft of dat het terrein deel uitmaakte van een meer omvangrijk akkercomplex. De geraadpleegde historisch-topografische kaarten laten echter zien dat het plangebied vanaf de 19e eeuw deel uit maakt van een groot escomplex.

Een datering van het plaggendek kan op basis van het veldonderzoek niet gegeven worden. Wel is vastgesteld dat het plaggendek in het gehele plangebied een dikte heeft van ongeveer 0,9 m.

Het hoogte van het maaiveld bedraagt ongeveer 18 m +NAP; de overgang van de basis van het plaggendek naar het ongestoorde dekzand bevindt zich op ca. 17,1 m +NAP.

(14)

4. Indien sprake is van een (lokaal) esdek, wat is er te zeggen over een datering, eventuele fase- ring van het esdek? Welke gewassen zijn er geteeld. Hoe zag het landschap er uit? Wat is er te zeggen over sporen van historische bodembewerking, vondsten in het esdek en de bodem waar- op het esdek is ontstaan?

Behoudens het feit dat er twee lagen in het plaggendek zijn aangetroffen en dat er geen andere bodem dan het plaggendek is waargenomen, kan deze vraag op grond van dit onderzoek niet beantwoord worden.

5. Zijn archeologische resten en/of sporen aanwezig? Zo ja beschrijf aard, omvang, datering, gaafheid, conservering, karakter en inhoudelijk kwaliteit van de aangetroffen archeologische resten?

'Het onderzoek heeft fragmenten handgevormd aardewerk opgeleverd die niet specifieker gedateerd kunnen worden dan de periode Late Bronstijd - Late Middeleeuwen. Op grond van dit onderzoek kunnen over de vindplaats verder geen uitspraken worden gedaan.

6. Zijn de aangetroffen archeologische resten/sporen te relateren aan de resultaten van de op- graving Streekziekenhuis? Wat is de relatie van de mogelijk aanwezige vindplaatsen met de wijdere omgeving?

Tijdens het onderzoek zijn alleen fragmenten aardewerk aangetroffen. Derhalve kan over een directe relatie met vindplaatsen in de omgeving geen uitsluitsel gegeven worden. Waarschijnlijk is er sprake van een relatie met vindplaatsen in de omgeving van het plangebied.

7. Welke verklaring is er te geven als er geen archeologische resten worden aangetroffen?

Deze vraag is niet relevant aangezien er tijdens het onderzoek archeologische resten zijn aangetroffen.

4.2 Aanbevelingen

Het archeologische onderzoek in plangebied Swammerdamlaan 2a heeft de aanwezigheid van archeologische resten aangetoond. Indien in het plangebied nieuwbouw gerealiseerd wordt, is het wenselijk om voorafgaand aan deze werkzaamheden een vervolgonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P) uit te laten voeren. Dit om in een vroeg stadium over voldoende gegevens te kunnen beschikken op grond waarvan het bevoegd gezag een besluit kan nemen met betrekking tot het al dan niet (geheel) opgraven van de vindplaats.

Een proefsleuvenonderzoek (IVO-P) behoort conform de KNA versie 3.2 plaats te vinden op basis van een Programma van Eisen (PvE). Dit PvE dient voor aanvang van het onderzoek te worden opgesteld door een senior-archeoloog.

Op basis van de bevindingen van dit onderzoek neemt de gemeente een selectiebesluit (con- tactpersoon mevr. drs. C. Peen).

(15)

Literatuur

Deeben, J.H.C. (red.), 2008. De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde generatie Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort (info: www.cultureelerfgoed.nl).

Diependaal, S. & S.M. Koeman, 2011. Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Sel- terskampweg te Ede. Synthegra bv, Doetinchem.

Hogenboom, F., 2012. Programma van Eisen, Archeologische Begeleiding protocol opgraven en Inventariserend Veldonderzoek door middel van verkennende boringen, plangebied Swammerdamlaan 2a te Bennekom. PvE-2012-08. Omgevingsdienst regio Utrecht, Zeist.

Nederlands Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van on- verharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft.

Leeuwe, R. de e.a., 2008. Prehistorie tussen de loopgraven. Nederzettingssporen en vond- stcomplexen in Bennekom-Streekziekenhuis uit de midden-bronstijd tot de midden- ijzertijd, ca. 1500 tot 500 v. Chr. Archol Rapport 81. Archol BV, Leiden.

Pater, B.C. de e.a, 2006. Grote Atlas van Nederland 1930-1950. Zierikzee/Utrecht/Den Haag.

ROBAS Producties, 1990. Historische Atlas Overijssel. Chromotopografische Kaart des Rijks 1:25.000. ROBAS Producties, Den Ilp.

Tol, A., P. Verhagen, A. Borsboom & M. Verbruggen, 2004. Prospectief boren; een studie naar de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheolo- gie. RAAP-rapport 1000. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam.

Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990. Grote Historische Atlas van Nederland, schaal 1:50.000; Deel 3: Oost-Nederland 1830-1855. Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, Groningen.

www.watwaswaar.nl

(16)

Gebruikte afkortingen

ARCHIS ARCHeologisch Informatie Systeem

IVO(-P) Inventariserend VeldOnderzoek (Proefsleuven) KNA Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie -Mv beneden maaiveld

NITG Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen PvE Programma van Eisen

SIKB Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer

(17)

Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen

Figuur 1. Ligging van het plangebied; inzet: ligging in Nederland.

Figuur 2. Het plangebied omstreeks 1900 (bron: ROBAS Producties, 1990).

Figuur 3. Overzicht van de begeleide locaties.

Figuur 4. Boorpuntenkaart.

Figuur 5. Het deels verstoorde plaggendek ter hoogte van één van de voormalige noodgebou- wen.

Figuur 6. Overzicht van de ontgravingen.

Tabel 1. Geologische en archeologische tijdschaal.

Bijlage 1. Boorbeschrijvingen.

(18)

De Heide

Harte nse Fransche

Keyenbergse Weg Oost

Breukelderweg

Halderbrink

Steeg Nergena

De Born

r

Gemeente Ede

Hullenberg Den Bivanck

Prins

Hendrikweg

De Born

Bennekom

Heinrich Witteweg Kasteel Hoekelum

Noordereng

Dikkenbergweg

Bo weg

Hoekelumsche Bosch

steeg

Hoekelum Hoekelumsche

Brink

e Ste

De Harn

Gr Nergena Zuiveringsinst

Dr W Dree slaan

Het Geurtje

g

Manege

N781

Man sho

ltlaan Droevendaal

445

176

174 175

446

445446 447

447

8 88 8 88 8888888888888888888888888888888888888888888

Figuur 1. De ligging van het plangebied (rood omlijnd); inzet: ligging in Nederland (ster).

(19)

446600

175400 175200

446200446400

175000

446200446400446600 446800

446800 447000

447000

174400 174600 174800

m 2012 200

1:7500 300

0 100

Figuur 2. Het plangebied omstreeks 1900 (bron: ROBAS Producties, 1990).

LBS1/edbs_figs

(20)

4467

6720 446740

446740 446760

446760

17.42

17.93 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.09 18.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.0918.09

18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.00

18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.03 18.03

18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.03 18.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.0318.03 18.02

18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.02 18.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.0218.02 18.00

18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.00 18.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.0018.00

17.96 17.96 17.96 17.96 17.96 17.96 17.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.9617.96 17.92

17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.92 17.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.9217.92

17.48 17.48 17.48 17.48 17.48 17.48 17.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.4817.48 17.82

17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.82 17.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.8217.82

17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.95 17.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.9517.95

17.54 17.54 17.54 17.54 17.54 17.54 17.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.5417.54 17.47

17.47 17.47 17.47 17.47 17.47 17.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.4717.47

17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.93 17.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.9317.93