Passage Stage bij

(1)

1

Naam: Janine R. Mooij

Studentnummer: S2575531

Opleiding: MA Neerlandistiek

Onderwijsinstelling: Rijksuniversiteit Groningen

Datum: 09/07/2018

Stageplek: Uitgeverij Passage

Stagegever: Anton Scheepstra

Stageperiode: 05/01/2018 – 05/07/2018

Stagebegeleider: Dr. Sandra van Voorst

Stage

bij

Passage

Verslag

(2)

2

Inhoudsopgave

Voorwoord

3 Over Uitgeverij Passage

4 Oorspronkelijke stageplanning

8 Uiteindelijke stageverloop

9 Evaluatie en reflectie

11

Eigen handelen en competenties 11

Realiseren van persoonlijke leeruitkomsten 11

Toepasbaarheid kennis, vaardigheden en attitudes 12

Nut voor loopbaankeuzes 12

Logboek

14 Stage bij Passage in foto’s

25 Bijlagen

30

Bijlage 1: Publiciteit voor Je denkt dat het komt, Meindert Talma 30

Bijlage 2: Totaaloverzicht literaire evenementen per provincie (een deel) 33

Bijlage 3: Commentaar bij manuscript van Lilian Schneider 35

Bijlage 4: Omschrijving van Vogelzwemvliegvis, Kasper Peters 36

Bijlage 5: PR-plan voor Een wreed voorjaar, Lilian Schneider 37

Bijlage 6: Flaptekst voor Een wreed voorjaar, Lilian Schneider 39

Bijlage 7: Eerste begin van promotieboekje 40

(3)

3

Voorwoord

Op 14 november 2017 was Anton Scheepstra te gast in het kader van de collegereeks Werkterreinen Neerlandistiek. Hij was uitgenodigd om ons masterstudenten Neerlandistiek te vertellen over zijn werk als uitgever. In anderhalf uur presenteerde de man achter Uitgeverij Passage zich als Spin-in-het-web, de verbindende factor tussen schrijver en lezer. Echter, op de vraag wat hij nou eigenlijk doet, luidde zijn bescheiden antwoord: ‘Ik doe niets’; de uitgever wimpelde zijn werkzaamheden lachend weg.

Het voordeel van een stage bij een kleine, zelfstandige uitgeverij ten opzichte van een grotere

á la De Bezige Bij, zo verklaarde Anton, is dat je als stagiair(e) kunt snuffelen aan niet één,

maar alle aspecten van het uitgeven, niet alleen aan redactie, maar ook aan promotie, vormgeving en verkoop. Dit was voor mij de reden om Anton een week later een mail te sturen; ‘Graag zou ik eens kennis komen maken met u en uw uitgeverij, evenals met u spreken over eventuele stagemogelijkheden.’

Inmiddels heb ik een half jaar stagegelopen bij Uitgeverij Passage en in die tijd heb ik een hoop mogen doen en meemaken, maar bovenal mogen leren. Ik heb kennisgemaakt met redactie, promotie, vormgeving en verkoop. Ik heb meerdere manuscripten geredigeerd, ik heb meegedacht over het onder de aandacht brengen van boeken, ik heb bijgedragen aan het omslag van een roman en ik heb geholpen met verkopen tijdens boekpresentaties en markten.

Spin-in-het-web bleek een zeer ijverig beestje dat in al zijn denken en doen niet slechts één boek, niet alleen de uitgeverij, maar het gehele boekenvak betrekt. Zijn leidende vraag, de draad waarmee hij zijn web spint: Wat betekent dit voor literair Groningen, wat betekent dit voor literair Nederland en wat kan ik daarin betekenen? Ik vond het een leerzame ervaring om een paar maanden te mogen meewiebelen in dat web van Anton Scheepstra, van de uitgever die niet ‘niets’ doet, maar alles.

(4)

4

Over Uitgeverij Passage

In plaats van een informatief stukje over Uitgeverij Passage van het internet te plukken en te parafraseren, leek het mij interessanter om Anton Scheepstra, de man achter Uitgeverij Passage, te interviewen. Dit interview vond plaats op de ochtend van 11 juni jl. Zijn antwoorden op mijn vragen heb ik hieronder uitgewerkt, voornamelijk geparafraseerd, aangevuld met hier en daar een citaat.

Wat heb je waar gestudeerd en waarom?

In de jaren ’80 studeerde Anton Nederlands in Groningen. Deze studiekeuze kwam voort uit een liefde voor literatuur, schrijvers. Tijdens zijn studie is hij zich gaan interesseren voor het boek als product en las daarom veel over vormgeving, typografie, drukken en uiteindelijk ook de werking van het boekenvak.

Ben je daarna meteen uitgever geworden?

Ten tijde van zijn afstuderen was er geen uitzicht op betaald werk en dus werd Anton vrijwilliger bij Stichting Uitgeverij Xeno; zijn eerste stap in de uitgeverswereld. Na daar een jaar werkzaam te zijn geweest, kreeg Anton een baan op de Laboratoriumschool te Leeuwarden aangeboden. Hoewel hij het werk als docent met plezier deed, leek het hem al gauw geen baan voor de rest van zijn leven; het boekenvak bleef zijn interesse houden.

Het idee van een eigen uitgeverij ontstond bij Stichting Uitgeverij Xeno, waar Anton als bestuurslid en later zelfs als voorzitter nog altijd deel van uitmaakte. Hij merkte daar dat er in Groningen veel gebeurt en dat er veel mensen bezig zijn met iets waar je een boek van zou kunnen maken. Samen met een paar andere vrijwilligers wilde hij dan ook Xeno professioneler aanpakken, dan wel zelf een professionelere uitgeverij beginnen. Tegelijkertijd werd duidelijk dat hij het komende jaar minder uren zou kunnen werken bij de Laboratoriumschool.

Anton liet er geen gras over groeien en volgde een cursus Begin je eigen bedrijf bij de Kamer van Koophandel. Op de laatste dag moesten alle deelnemers een bedrijfsplan presenteren aan mensen die dergelijke plannen normaalgesproken keuren; ‘Al die businessplannen die gemaakt werden, ja, die werden afgebrand. Op één na: die van mij.’ Die bevestiging was voor Anton het laatste zetje in de rug.

Hij nam ontslag voor de uren bij de Laboratoriumschool die hij het jaar daarop hoogstwaarschijnlijk zou moeten inleveren, zodat hij de vrijgekomen tijd kon besteden aan de uitgeverij. Dit werd een eenmansbedrijf, want de andere vrijwilligers van Xeno deinsden terug voor de onzekerheid; ‘’t Kwam erop neer dat ik toen in m’n eentje ben begonnen, met twee boeken, en nu is het 27 jaar later.’

Hoe ben je je uitgeverij daadwerkelijk begonnen en wat was het eerste boek dat je uitgaf?

Antons uitgeverij begon low-profile, vanuit zijn eigen huis. Hij was nog altijd bestuurslid bij Stichting Uitgeverij Xeno en daar kwam iemand binnenwandelen met het manuscript voor een kroegenboek over Groningen. Deze persoon vond geen gehoor bij Xeno, maar Anton dacht: ‘Hee! Dat is een goed boek om mee te beginnen!’ Het bleek een succes, want in de loop der jaren heeft hij er 10.000 exemplaren van verkocht.

Hoewel hij in eerste instantie uitging van non-fictie, betrof het tweede boek van Uitgeverij Passage een roman van Alex Bosboom. Dit verkocht wat minder; Anton merkte

(5)

5

dat literatuur een wat moeilijker genre zou zijn dan non-fictie. Desalniettemin was dat voor hem geen reden om in het vervolg van fictie af te zien.

Vanwaar de naam ‘Passage’?

Toen Anton zijn uitgeverij wilde registreren, bleek aan de balie dat de naam die hij oorspronkelijk in gedachten had reeds in gebruik was; zijn bedrijf werd voorlopig geregistreerd als Uitgeverij Scheepstra.

Op weg naar huis bedacht hij zich dat hij nog wat ontwikkelde foto’s van een trip naar Brussel moest ophalen. Eenmaal thuis, bij het bekijken van die foto’s, verwonderde hij zich wederom over de mooie passages aldaar… ‘Passage!’ Anton kon weer terug naar de balie.

Hoe heb je je weg vervolgd?

Anton had als doel ‘boeken die wel uit Groningen komen toch een landelijk platform bieden’; ‘ik heb een landelijke uitgeverij, die toevallig in Groningen zit.’ Met die reden heeft hij zich dan ook meteen aangesloten bij diverse landelijke organisaties, zoals het Centraal Boekhuis.

Hij had reeds gemerkt dat allerlei mensen in Groningen literair actief zijn en toen hij naar buiten kwam met zijn plannen voor een uitgeverij voor ‘goeie non-fictie en literatuur als dat kan,’ kwamen deze mensen als vanzelf op hem af. Hij sprong klaarblijkelijk in het gat dat er aan de aanbodzijde bestond.

In andere gevallen stapte Anton zelf op auteurs toe, onder andere op Meindert Talma. In een interview gaf deze muzikant te kennen graag nog eens een boek te publiceren, waarop Anton hem een brief stuurde om hem te laten weten dat hij dat boek te zijner tijd graag zou uitgeven. Inmiddels heeft Uitgeverij Passage vier boeken van Talma in het fonds.

Eveneens belangrijk voor de positie van Antons uitgeverij was het project Schrijver & caravan; twee auteurs kwamen met het idee om een caravan te verhuren aan auteurs tegen betaling van één A4’tje per nacht en daar een tijdschrift bij te maken. Veel toen nog beginnende auteurs namen plaats in de caravan: ‘Ronald Giphart, Tommy Wieringa, die hele generatie.’ Schrijver & caravan kon op een ‘enorme publiciteit’ rekenen; ze waren te gast in radioprogramma’s, stonden op de voorpagina van de Volkskrant, reisden langs verschillende festivals en stonden op het podium in de Stadsschouwburg. De naam Passage viel daardoor uiteraard ook op.

Het tijdschrift heeft slechts 6 nummers gekend. De redactie, die als grap was begonnen, was niet voorbereid op zoveel succes; men hield ‘hilarische vergaderingen’, maar was helaas minder bedreven in de logische aanpak van het project. Voor het tijdschrift mocht iedereen teksten insturen en dat gebeurde ook, ‘massaal.’ Schrijver & caravan groeide de initiatiefnemers helaas boven het hoofd.

Het verhaal maakt bij Anton veel anekdotes en een brede lach los. ‘’t Is gewoon wel legendarisch geweest; mensen hebben het er nog steeds over. ’t Was knettergek. […] Kortom: ’t was een puinhoop, maar ’t was wel legendarisch. Alleen vanwege die puinhoop is het dus een beetje misgegaan.’

Hoe steekt je bedrijf in elkaar? Jij bent de baas en dan…? Hoe zit het met redactrice Roos en je

vormgevers?

In principe zijn alle mensen die voor Anton werken – redactrice, vormgevers, fotografen, tekenaars – zzp’ers en bekijkt hij per project/boek wie van hen een bepaalde taak het beste tot

(6)

6

uitvoering kan brengen. Daarnaast doet Anton een hoop werk ook zelf. In dat opzicht is hij zijn enige ‘vaste werknemer’.

Redactrice Roos is ‘vast in dienst’ in de zin dat zij de enige is die het redactiewerk voor haar rekening neemt. Ze doet dat op freelancebasis. Alleen de regiovertegenwoordiger en de landelijke vertegenwoordiger krijgen maandelijks betaald.

Hoe zou je Uitgeverij Passage omschrijven? Waar sta je voor? Je zei net al iets over boeken uit

Groningen een landelijk platform geven…

‘Een landelijke uitgeverij die uit Groningen komt, dat ben ik nog steeds.’ Anton geeft, ondanks de verkoop die moeilijker bleek, behoorlijk veel literatuur uit en tot zijn eigen verbazing zelfs poëzie, een nog moeilijker genre dan literatuur. Het derde boek dat hij uitgaf was een bundel van het drietal performancedichters Triade, waarvan hij uiteindelijk alle 1.000 exemplaren, het laatste deel tegen gereduceerd tarief, wist te verkopen. (Dit is het punt waarop Anton en ik constateren dat zijn eerste drie boeken een weerslag vormen van wat Uitgeverij Passage aanbiedt; non-fictie, literatuur en poëzie.)

Anton noemt zijn uitgeverij ‘eigenzinnig’. Hij zoekt graag contact met auteurs die niet

mainstream zijn, maar op hun eigen manier bezig en grote waardering ontvangen van

journalisten en medeschrijvers. Het publiek is vaak wat lastiger. Hij geeft de wat moeilijkere schrijvers uit; ‘Zeker bij schrijvers kijk ik veel meer naar een eigen geluid dat ze hebben dan van is dat nou volgens bepaalde normen goeie literatuur ofzo; die normen geloof ik niet zo in. Ik vind het belangrijkst dat iemand een eigen stem heeft. Dan is het goeie literatuur.’

Zijn visie met betrekking tot non-fictie ligt in het verlengde daarvan. Dat genre is bij Uitgeverij Passage wat breder, omdat het voornamelijk afhankelijk is van het aanbod, van waar men zoal mee bezig is. Anton noemt het recent uitgekomen boek Tiemen: melkboer van ’t

Hogeland als voorbeeld: het gaat over een Gronings onderwerp, te weten de vader van de

schrijfster, die melkboer was in Middelstum, maar het is landelijk uitgezet, als de geschiedenis van de melkboer.

Waar ben je het meest trots op als het aankomt op je werk als uitgever?

Anton is trots op wat hij heeft opgezet, op zijn werk als uitgever als geheel, op de afgelopen 27 jaar dat het hem met Uitgeverij Passage is gelukt. Het 25-jarig bestaan van zijn uitgeverij was het moment waarop hij dacht: ‘wat er nu ook gebeurt, ookal had ik een maand daarna niet meer bestaan of was ik failliet ofzo, dan nog: ik heb dat 25 jaar gedaan, en nu al 27 jaar, dus waar hebben we het over?’

Hij zou met geen mogelijkheid kunnen zeggen welk boek hem het meest trots maakt, want ieder boekt gaat gepaard met een eigen verhaal, het ene klein en het andere groot. Anton stelt zich ten doel iedere auteur en ieder boek waar mogelijk en zo goed mogelijk te ondersteunen middels persoonlijk contact, het uitwisselen van ideeën en het plannen van toepasselijke boekpresentaties. Ook dit onderwerp roept bij hem weer meerdere anekdotes op, waaruit het enthousiasme en het hart voor zijn werk blijkt.

Naast de jarenlange prestaties van zijn uitgeverij is Anton trots op het literaire klimaat dat in Groningen is ontstaan, mede doordat hij zijn uitgeverij begon. Er ontstond een Groningse scene; steeds meer mensen stapten naar buiten onder het mom van: ‘Wij schrijven ook!’ Anton is tevens betrokken geweest bij het ontstaan van literaire festivals als Dichters in de Prinsentuin en de Poëziemarathon. ‘Dat was er allemaal niet. Je had Jean Pierre Rawie en Driek van Wissen; dat was het literair klimaat in Groningen.’

(7)

7

Heb je ook dieptepunten gekend? Welke?

Het grootste dieptepunt viel voor Anton enkele jaren geleden, toen boekwinkel Polare failliet ging. Het Groningse filiaal van Polare was, vanaf de tijd dat het nog Scholtens-Wristers heette, zijn grootste klant en heeft hem ontzettend geholpen, onder andere door zijn boeken altijd op voorraad te houden. Met het verdwijnen van die winkel verdween ook een groot deel van zijn omzet. Daarnaast verloor hij daadwerkelijk geld, want een deel van de boeken die er opgeslagen lagen waren nog niet en werden niet meer betaald.

Het werd volgens Anton echter pas echt een drama, omdat de media erop insprongen met de vraag of men überhaupt nog boeken las, of boeken inmiddels niet passé waren. ‘Dat is helemaal niet waar gebleken.’

In die periode dacht hij: ‘wat nu?’, maar gelukkig ontstond in samenwerking met Vera, Eurosonic Noorderslag, Elpee Groningen en Excelsior Records het idee voor een pop-up store. Voor Anton was het een opluchting; dit werkte weer, zo kwam hij vooruit. Later ging hij met Vera en Elpee Groningen om tafel zitten om het te hebben over een winkeltje in een container op Noorderzon. Het plan van de drie viel in goede aarde en zij hebben dit twee jaar lang gedaan. Daarbij merkte Anton dat veel jonge mensen de relatief dure vinylplaten kochten, ondanks het bestaan van diensten als Spotify, ‘dus die boeken blijven ook wel.’

Wat vind je het leukst of mooist aan je vak?

Daar hoeft Anton niet lang over na te denken: ‘de afwisseling […] zowel in het soort boeken, maar ook in het soort werk.’ Het ene moment is hij ‘hoog intellectueel’ bezig, het andere moment loopt hij pakketjes in te pakken.

En wat zijn dan de mindere kanten van je werk?

Het blijft even stil. ‘Dat ik, denk ik, dat ik wel meer dingen wil als mensen met wie ik samenwerk willen.’ Anton heeft veel plannen en is ondernemend, maar merkt dat anderen niet voldoende bereid zijn mee te werken en/of dat zij later klagen. Als voorbeeld noemt hij een beurs voor kleine, zelfstandige uitgevers, waar hij na een paar edities mee is gestopt omdat hij op weinig medewerking en veel gezeur kon rekenen.

De nieuwe flyer Groningen Boekenstad is een nieuwe poging tot samenwerking. (Hier merk ik op dat hij dit tijdens de presentatie ook had gezegd; Anton hoopte dat men vaker kon samenkomen om, net als op dat moment, met elkaar in gesprek te gaan.) Het streven is dan ook om in het najaar een tweede soortgelijke borrel te organiseren.

Wat is een leuk verhaal over Uitgeverij Passage dat je graag vertelt of dat tekenend is voor de

uitgeverij?

Elk van zijn boeken gaat voor Anton gepaard met een leuk verhaal. Hij was erg ‘gecharmeerd’ van PSSG, het jubileumboek dat alle mensen van Uitgeverij Passage voor hem maakten en dat hij pas te zien kreeg tijdens de presentatie.

De raarste presentatie die hij ooit heeft meegemaakt was die van De doos van Passage, een doos met tien dichtbundels van verschillende dichters. Vanwege de vele betrokkenen was het tevens zijn grootste presentatie ooit en kon daarvoor de foyer van de Oosterpoort worden afgehuurd. Eén van de dichters, Daniël Dee, was die dag halverwege de reis naar Groningen overvallen door reisangst en in Zwolle uitgestapt, waarop Anton hem weer de trein in heeft moeten praten. Ondertussen maakte Willem-Jan van Wijk, een andere dichter uit De doos van Passage, zich zorgen om zijn vrouw, met wie hij geen contact kon krijgen. Hij

(8)

8

vertrouwde het niet en is huiswaarts gekeerd, waar hij haar dood aantrof. Voor Anton was de boekpresentatie dubbel, een combinatie van feest en slecht nieuws. De laatste mensen van die avond heeft hij uiteindelijk bij hem thuis uitgenodigd voor wat te drinken, waarbij er door sommigen pizza werd gehaald.

Eerder, toen Simon Vinkenoog overleed, kreeg Anton eveneens veel over zich heen, want Vinkenoog was ‘meer bekende Nederlander dan dichter’ en Anton was de laatste 10 jaar zijn uitgever.

Wat hoop je nog te bereiken met Uitgeverij Passage?

‘Een onverbiddelijke grote hit, natuurlijk.’ Echter, Anton hoopt hoofdzakelijk zijn werk als uitgever nog lang te kunnen volhouden.

Je bent al 27 jaar uitgever. Wil je er nog 27 jaar achteraan plakken?

‘Als het aan mij ligt wel.’ Anton vindt zijn werk nog altijd leuk en hij is er ‘klaarblijkelijk’ goed in. Het is zijn leven en daarmee is hij een voorbeeld van het idee dat wie van zijn hobby

zijn werk maakt hoeft geen dag te werken. Wanneer men hem vraagt hoeveel uur hij per week

werkt, kan hij daar geen antwoord op geven; ‘wat is werk?’

Misschien dat hij zijn uitgeverij, wanneer hij wat ouder wordt, op een lager pitje moet zetten, maar Anton kan zich niet voorstellen dat hij dit ‘werk’ niet meer zou doen.

NB: Dit interview verscheen 5 juli jl., samen met de foto op de voorkant van dit verslag, op de weblog van Uitgeverij Passage: www.boterdiep117.blogspot.com.

Oorspronkelijke stageplanning

De bedoeling was dat ik een half jaar lang één dag per week zou meedraaien op de uitgeverij, aangevuld met het bijwonen van verwante evenementen, zoals boekpresentaties.

De inhoud van mijn stage heb ik in mijn stageplan als volgt omschreven:

Ik zal kennismaken met alle gebieden van het uitgeversvak, zoals meneer Scheepstra die presenteerde in zijn gastcollege: aan de kant van de schrijver het drukken, de vormgeving en de redactie; aan de kant van de lezer de boekhandel, organisaties en media.

Over de specifieke taken viel nog weinig te zeggen:

Dat hangt af van waar meneer Scheepstra zich de komende tijd mee bezig gaat houden en wat ik daarin volgens hem kan betekenen. In ons gesprek hebben we het in ieder geval gehad over boeken verkopen, boekpresentaties bijwonen, meelopen met de vormgever en de redactrice, een bezoek aan het magazijn, het schrijven van promotieteksten en het verzamelen van informatie.

De geplande activiteiten lieten zich in het contract dan ook samenvatten als ‘alle activiteiten die horen bij een uitgeverij’.

De gewenste leeruitkomsten uit de stagehandleiding had ik aangevuld met een vijfde eigen leeruitkomst:

(9)

9

1. Kennismaken met de praktijk van een externe organisatie, een instituut of een bedrijf [= uitgeverij] waar kennis, inzicht en vaardigheden relevant zijn op het gebeid van de opleiding Neerlandistiek; de student is in staat om adequaat te functioneren in deze organisatie.

2. De tijdens de opleiding verworven kennis, inzichten en vaardigheden toepassen in een specifieke en zo mogelijk afgeronde taak; de student is in staat om de in het stageplan omschreven specifieke output (product(en) en/of diensten(en)) te genereren.

3. De eigen werkzaamheden weergeven in een kritisch verslag; de student is getuige het stageverslag in staat goed gestructureerd verslag te leggen van de stage waarbij het verloop van de stage juist en volledig beschreven wordt. Het verslag is toegankelijk geschreven, is goed verzorgd en geeft blijk van analytisch vermogen.

4. De student is in staat om met voldoende diepgang te reflecteren op: a. het eigen handelen en de eigen competenties

b. het realiseren van de persoonlijke leeruitkomsten

c. de toepasbaarheid van de in de opleiding verworven kennis, vaardigheden en attitudes tijdens de stage

d. het nut van de stage voor het maken van adequate loopbaankeuzes in de toekomst.

5. Contact leggen; verschillende mensen en/of instanties benaderen.

Anton Scheepstra zou mij doorlopend begeleiden en mevrouw Van Voorst, mijn stagedocente, zou ik indien nodig zelf benaderen.

Uiteindelijke stageverloop

Tijdens mijn stage bij Uitgeverij Passage was geen dag hetzelfde. Ik heb werkelijk van alles gedaan en voor een opsomming van al mijn bezigheden verwijs ik dan ook naar mijn logboek. Hier behandel ik de hoofdlijnen en hoogtepunten.

Een dag op de uitgeverij, doorgaans de woensdag, begon steevast met een hartelijke begroeting en een kopje thee. Terwijl de waterkoker stond te pruttelen, hielden Anton en ik een praatje over de afgelopen week: wat was er gebeurd en wat stond er op de planning voor die dag en de komende tijd? Deze wekelijkse update was tevens het moment om eventuele presentaties te evalueren, publiciteit te lezen, verwachtingen ten aanzien van aankomende boeken te uiten en een blik te werpen op, bijvoorbeeld, een proefdruk.

Tegen de tijd dat ik een eerste slok nam van mijn kokendhete thee, begon ik met hetgeen Anton mij als taak had opgelegd. Die taken varieerden van praktische klusjes tot opdrachten die meerdere dagen in beslag namen. Zo heb ik onder andere alfabetische intekenlijsten opgesteld, ingezonden manuscripten beoordeeld, promotiemateriaal geschreven (zie Bijlage 1, 4, 6 en 7) en geholpen bij het volledig maken van de nieuwe website. Veruit de grootste taak was het aanleggen van een overzicht van literaire organisaties en de evenementen die zij organiseren door heel Nederland (zie Bijlage 2); niet altijd even makkelijk, maar Anton was erg blij met het resultaat.

Samen met hem heb ik mij beziggehouden met de vormgeving van de drukproef en het omslag van de thriller Een wreed voorjaar van Lilian Schneider. Dat is het boek dat ik van manuscript tot boekpresentatie meemaak. Het manuscript heb ik inmiddels tweemaal

(10)

10

gelezen en voorzien van commentaar, zowel schriftelijk (zie Bijlage 3) als mondeling in een gesprek met Anton en Lilian zelf. Aan de hand van mijn eerste aantekeningen en toelichtingen ging Lilian weer aan de slag en aan de hand van mijn tweede redactie hebben Anton en ik de talige correcties doorgevoerd in de drukproef. Lilian heeft zich daarop weer beziggehouden met de kwesties met betrekking tot het plot, waardoor ik nu toe ben aan een derde lezing van het manuscript. Ik zal dit redigeerwerk de komende weken afronden, met als eindpunt de boekpresentatie op 2 september van dit jaar.

Overigens heb ik, naast de thriller van Lilian, nog twee andere manuscripten mogen redigeren, van Paul Gellings en van Bill Mensema. Deze auteurs hadden helaas geen behoefte aan een persoonlijk gesprek met mij en dus heb ik mijn kritiekpunten met Anton besproken, waarna hij ze bij hen ter sprake heeft gebracht.

De lunch, gezeten aan de lange tafel en met uitzicht op de boekenkast, was steevast het moment om het ontspannen te hebben over onze privélevens en het boekenvak. In die uurtjes heb ik Anton het spreekwoordelijke hemd van het lijf gevraagd over onderwerpen als boekhandels, het Centraal Boekhuis, de Wet op de vaste boekenprijs, het fenomeen boek

an sich enzovoorts. Daarbij heeft Anton mij allerlei verhalen verteld over auteurs en boeken

uit het verleden.

‘s Middags was vaak het moment voor bezoek van auteurs. Zij kwamen brainstormen, vorderingen bespreken, dan wel ideeën uitwisselen over de presentatie van het boek waar zij op dat moment aan werkten. Ik was daarbij aanwezig en mocht meedenken.

De dag eindigde meestal rond 17:00 uur met het afspreken wanneer Anton en ik elkaar weer zouden zien en een vriendelijke groet, waarna ik de uitgeverij uitwandelde en weer naar huis fietste. Tweemaal fietsten we gezamenlijk naar het magazijn om aldaar de binnengekomen boeken op te bergen.

Naast de vaste dagen op de uitgeverij, was ik aanwezig bij meerdere boekpresentaties en beheerde ik samen met Anton een kraam op verschillende markten. Bij de boekpresentaties hielp ik vooraf met het klaarzetten van de benodigde spullen en achteraf met de verkoop van de boeken. In het geval van de markten hielp ik eveneens met het opzetten van de kraam en het verkopen van boeken. Thuis heb ik mij veelal beziggehouden met redigeerwerk; ik kreeg de manuscripten van Anton mee, zodat ik zelf mijn tijd kon indelen.

Bovendien heb ik een prijsuitreiking én het nieuws van een nominatie mogen meemaken. De prijsuitreiking vond plaats in het Groninger Forum en betrof in principe het Beste Groninger Boek 2018, waarvoor Palet van Groningen was genomineerd in de categorie non-fictie. Deze prijs ging helaas naar een ander boek, maar Anton was sowieso een winnaar; hij nam de eervolle Kees van der Hoef-prijs in ontvangst. En terecht (zie Voorwoord).

Op 24 mei kreeg Anton telefonisch bericht dat Je denkt dat het komt van Meindert Talma is genomineerd voor de Halewijnprijs. Het moest voorlopig nog even stil gehouden worden, ook voor Meindert zelf, want het nieuws zou pas de volgende week naar buiten worden gebracht. Toen het zover was, belde Anton Meindert om hem namens ons beiden te feliciteren, waarna we de nominatie via zoveel mogelijk kanalen wereldkundig hebben gemaakt.

Gedurende mijn stage heb ik mevrouw Van Voorst een enkele keer gemaild en heb ik eenmaal met haar afgesproken. Aanleiding daarvoor was het totaal aan stage-uren dat een beetje achterbleef, met als oorzaak de rustige periode voor Uitgeverij Passage begin dit jaar. Anton heeft mij daarop meer redigeerwerk bezorgd en in samenspraak met mevrouw Van Voorst is afgesproken dat de na het inleveren van dit stageverslag nog te draaien uren ook meetellen (zie Logboek). Zodoende kom ik ruimschoots aan de 280 uur.

(11)

11

Evaluatie en reflectie

Eigen handelen en competenties

In de tijd dat ik meeliep in Uitgeverij Passage heb ik een hoop nieuwe dingen geleerd en gedaan. Ik streefde daarbij naar zorgvuldigheid. En met succes! Zo maakte ik duidelijke overzichten met tabellen (zie Bijlage 2 en 5) of lijsten (zie Bijlage 1 en 3). Dit tot tevredenheid van Anton (zie vraag 6 op Evaluatieformulier voor stagegevers).

Het redigeren ging mij erg goed af en ik merkte dat ik er steeds beter in werd. Ik bleek in staat niet alleen op talige kwesties, maar ook zeker op plotwendingen, inhoudelijke zaken en stijl te letten. Aanvankelijk was ik bang dat mijn mening niet serieus zou worden genomen – ‘het is de stagiaire maar’ – maar dat idee heb ik vanzelf laten varen; ik studeer Nederlands, heb mijn bachelor nota bene cum laude gehaald, en dit kan ik. In het gesprek met Lilian kreeg ik dan ook de leiding, waarbij Anton mij indien nodig aanvulde. Mijn commentaren werden op prijs gesteld en dat gaf mij weer voldoening én zelfverzekerdheid.

Hoewel Anton er weinig op aan te merken had – hij vinkte ‘plezierig’ aan bij vraag 14 op het Evaluatieformulier voor stagegevers – ben ik zelf van mening dat ik in gesprekken met auteurs wat meer initiatief had mogen tonen. Ik was over het algemeen wat stil en dus bleef het soms bij luisteren. Dat is echter niet geheel verwonderlijk, want in veel gevallen belandde ik middenin een werkproces waarvan ik het begin uiteraard niet heb meegemaakt. In andere gevallen betrof het onderwerpen waar ik onvoldoende verstand van had, zoals welke fondsen men zou kunnen aanspreken ter subsidiëring van een boek.

Anton gaf bij het invullen van het Evaluatieformulier voor Stagegevers wel aan dat ik meer initiatief had mogen tonen daar waar het aankwam op het zelf oppakken van taken, het zelf bedenken wat ik zou kunnen doen (zie vraag 10 op Evaluatieformulier voor stagegevers). Dit was nadrukkelijk géén verwijt, maar slechts opbouwende kritiek. Als kanttekening maakte Anton daarbij bovendien dat hij zich mijn houding ook wel kon voorstellen; Uitgeverij Passage is niet mijn bedrijf en dus is het logisch dat ik niet helemaal zelf bepaal wat ik doe. En wellicht had hij ook moeten aangeven dat dat had gemogen, zo stelde hij.

Zijn andere opbouwende(!) kritiekpunt was mijn terughoudendheid in het aanspreken van mensen tijdens borrels en presentaties (zie vraag 10 op Evaluatieformulier voor stagegevers). En ook hier had hij weer wat tegenin te brengen: tijdens die borrels en presentaties ben ik omringd door onbekenden, dus zomaar op iemand afstappen is ook lastig. Ik herken het en sluit mij erbij aan; ik was me ervan bewust, had ook best meer mensen willen aanspreken, maar de drempel bleek nog te hoog. Uitzondering was de presentatie van de flyer Boekenstad Groningen, waar ik aan de praat raakte met Lilian Zielstra. Sterker nog, bij de verkoop van boeken op markten en presentaties heb ik weldegelijk met vreemden gesproken. Echter, dat betreft natuurlijk gesprekken die voornamelijk draaien om de aan- en verkoop van een boek.

Uit het voorgaande mag worden opgemaakt dat ik sterke punten heb mogen versterken, maar tevens tegen enkele zwakkere punten ben aangelopen. Dit neem ik uiteraard mee in mijn vervolgcarrière.

Realiseren van persoonlijke leeruitkomsten

Mijn persoonlijke leeruitkomst luidde als volgt: ‘Contact leggen; verschillende mensen en/of instanties benaderen’. Hierboven heb ik het al gehad over het aanspreken van mensen op

(12)

12

borrels en presentaties. In dat opzicht ben ik naar mijn mening niet voldoende geslaagd in het realiseren van mijn persoonlijke leeruitkomst. Dat betreur ik.

Mijn werkzaamheden gaven geen aanleiding tot het benaderen van instanties; ik heb geen mensen hoeven mailen of bellen. Dit stond aanvankelijk wel op de planning, te weten in de vorm van het promotieboekje (zie Bijlage 7). Helaas bleek de tijd te kort om het boekje af te ronden en was dit niet het juiste moment op het boekje rond te sturen, want het festivalseizoen is reeds van start gegaan. Die klus is dus blijven liggen en heeft daardoor niet kunnen bijdragen aan de realisering van mijn persoonlijke leeruitkomst.

Toepasbaarheid van kennis, vaardigheden en attitudes

Vooral bij het redigeerwerk heb ik veel gehad aan de dingen die ik heb geleerd tijdens mijn opleiding, in het bijzonder tijdens het vak Literaire tekstinterpretatie. Ik heb onder andere gebruik gemaakt van de theorieën met betrekking tot vertelstandpunten, persoonstekst, tijdverloop en motieven. Zodoende vormde het redigeerwerk tevens een soort test voor mezelf: wat weet ik allemaal nog? Dat bleek behoorlijk wat te zijn, hetgeen ervoor zorgde dat ik steeds zekerder werd van mezelf. Ik vond het bijzonder prettig te merken dat ik op basis van theorieën kon onderbouwen waarom een bepaald stuk tekst voor mij niet klopte.

Daarnaast heeft Literaire tekstinterpretatie mij in staat gesteld de hoofdlijnen uit een tekst te halen, waardoor ik, bijvoorbeeld, een flaptekst kon schrijven (zie Bijlage 4 en 6).

Gedurende mijn opleiding heb ik voor meerdere vakken feedback moeten geven op het werk van studiegenoten. Ook dat kwam nu van pas; de welbekende sandwichmethode – positief commentaar, kritiekpunten, positief commentaar – heb ik in de praktijk gebracht bij het redigeren van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider (zie Bijlage 3)! Dit kwam haast als natuurlijk, want van tevoren vreesde ik dat ik te kritisch zou overkomen.

Om diezelfde reden vond ik het dan ook prettig dat ik mijn aantekeningen mondeling mocht toelichten. Ik kan me namelijk goed voorstellen dat mijn korte opmerkingen in de zijlijn hard overkomen als ik ze niet face-to-face verklaar.

Het vak Werkterreinen Neerlandistiek draaide voor 50 procent om redactiewerk, dus is ook zeker tot nut geweest. Zo kon ik mij de redigeersymbolen voor een deel herinneren en heb ik deze gebruikt. Bij latere redactiewerkzaamheden heeft Anton mij voorzien van een kopie van de officiële symbolen, zodat ik ze helemaal juist kon toepassen.

Voor hetzelfde vak heb ik een hoop gelezen over het werk van een redacteur, waaronder de ondankbare kant ervan: auteurs stellen kritiek niet altijd op prijs. Hier was ik dan ook op voorbereid en in de praktijk bleek dit idee te kloppen. Zo kan Lilian lachen om mijn commentaar en heeft zij bovendien meermaals aangegeven dat ze goed kan werken met mijn aantekeningen, evenals dat ze merkt dat haar tekst er beter van wordt. Aan de andere kant waren daar Paul Gellings en Bill Mensema, die beiden geen behoefte hadden aan een gesprek met mij.

Werkterreinen Neerlandistiek heeft er sowieso toe geleid dat ik reeds voor aanvang van mijn stage globaal op de hoogte was van het proces dat plaatsvindt tussen manuscript en boek.

Nut voor loopbaankeuzes

De uiteenlopende bezigheden voor Uitgeverij Passage hebben mij de kans gegeven aan zoveel mogelijk aspecten van het uitgeversleven te snuffelen en te ontdekken wat ik wel en niet leuk vind om te doen. Wellicht is het u hiervoor al opgevallen: het redigeerwerk is mij zeer goed bevallen. Ik heb gemerkt dat ik veel denk aan de manuscripten waar ik mee bezig

(13)

13

ben en/of was, ook als ik op dat moment niet aan het redigeren ben. Sterker nog, ik ‘lijd’ aan beroepsdeformatie; ik merk fouten op in romans, teksten op gemeentewebsites en ondertiteling op televisie. En daar kan ik best van genieten.

Het bespreken van mijn opbouwende(!) kritiekpunten met Lilian bracht mij veel voldoening en een gevoel van zelfverzekerdheid. Daarnaast kan ik trots zijn op wat ik heb kunnen doen, als ik merk dat zij positief reageert en mijn commentaren in haar tekst verwerkt. Ik vond het dan ook lichtelijk frustrerend dat ik mijn lezing van de manuscripten van Paul Gellings en Bill Mensema niet persoonlijk met de auteurs kon bespreken. Ik had er uiteraard mijn best op gedaan, vind er van alles van, en had dat graag met hen gedeeld.

Ik zie mijzelf in de toekomst absoluut als parttime redactrice aan de slag gaan. Het verkopen van boeken vond ik ook niet vervelend, dus wellicht is er, naast het docentschap en het freelance redigeren, nog een baantje in de boekhandel voor mij weggelegd.

(14)

14

Logboek

Datum Tijd Uren Bezigheden

05-01-2018 17:00 – 18:00 1 - Nieuwjaarsborrel op de uitgeverij. Ik heb kennisgemaakt met enkele auteurs en

vormgevers en mijzelf daarbij voorgesteld als ‘de stagiaire’.

- Met mijn mobiel heb ik, op verzoek van Anton, enkele foto’s gemaakt voor op de weblog van de uitgeverij.

24-01-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Mijn eerste dag op de uitgeverij begon met het doorspreken van wat er de komende tijd staat te gebeuren: welke boeken in aankomst zijn,

projecten die Anton op touw wil zetten en wat ik daarin kan betekenen.

- Ik heb de lijst met de intekeningen voor de dichtbundel De reis van de zeevaarder van Nicolette Leenstra uitgetypt en in alfabetische volgorde geplaatst, zodat de kopers tijdens de boekpresentatie gemakkelijk kunnen worden afgevinkt.

- Vervolgens heb ik een overzicht gemaakt van alle publiciteit met betrekking tot de roman + cd Je

denkt dat het komt van Meindert Talma. Voor elke

vermelding heb ik het meest pakkende/lovende citaat genoteerd en deze met verwijzing naar de bron in een beknopte lijst geplaatst (zie Bijlage 1). Anton heeft er vervolgens een blogpost van gemaakt.

- Aan het eind van de dag ben ik met Anton naar het magazijn aan de Peizerweg gefietst en heb daar samen met hem de binnengekomen dichtbundels van Nicolette Leenstra in een box geplaatst.

25-01-2018 15:30 – 20:30 5 - Boekpresentatie van de dichtbundel De reis van de

zeevaarder van Nicolette Leenstra in warenhuis

Vanderveen te Assen (en tevens Gedichtendag 2018). Ik ben samen met Anton meegereden in de auto van Nadeschda Broere, de vormgeefster van de bundel.

- Ik hielp Anton bij de verkoop van de bundels en kreeg van hem een exemplaar van De reis van de

zeevaarder, dat ik vervolgens door Nicolette heb

laten signeren.

- Achteraf was er een nazitting in een nabijgelegen tapasrestaurant, waarbij ik wederom de

(15)

15

bekenden en minder bekenden uit het vak. 31-01-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Ik ben begonnen aan een overzicht per provincie

van organisaties die literaire evenementen, dan wel evenementen met literaire aspecten

organiseren (zie Bijlage 2). Ik verzamel daarvoor adresgegevens, evenementdata en

contactgegevens van de programmeur. Anton kan het overzicht gebruiken bij het promoten van en het regelen van optredens voor zijn auteurs. - Tussendoor kwam Nicolette Leenstra langs; we

hebben gesproken over de boekpresentatie en geïnventariseerd welke mensen op de intekenlijst nog een bundel toegezonden moeten krijgen. Ik heb de te versturen bundels ingepakt.

- Aan het eind van de dag heb ik een

boekbestelling langsgebracht bij Godert Walter. 07-02-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gewerkt aan het overzicht van literaire

evenementen.

- Ik ben begonnen met het redigeren van het manuscript van de tweede literaire thriller van Lilian Schneider (momenteel nog zonder titel). 10-02-2018 10:00 – 11:00

22:30 – 23:30

2 - Verder gegaan met het redigeren van het manuscript van Lilian Schneider. 11-02-2018 12:00 – 13:00

15:00 – 16:30 17:30 – 18:00

3 - Verder gegaan met het redigeren van het manuscript van Lilian Schneider. 12-02-2018 17:30 – 18:30 1 - Verder gegaan met het redigeren van het

manuscript van Lilian Schneider. 14-02-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gegaan met het redigeren van het

manuscript van Lilian Schneider. Afgerond. - Ik heb mijn commentaren betreffende het

manuscript in hoofdlijnen op papier gezet, evenals de nodige complimenten (zie Bijlage 3). - Vormgever Ruurd de Boer en schrijfster Inge de Wilde kwamen langs en met hen hebben Anton en ik overlegd met betrekking tot de vormgeving en de promotie van het boek Een sterke wilskracht. 21-02-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gewerkt aan het overzicht van literaire

evenementen.

- Michiel Postma kwam langs om de eerste

stukken voor zijn wielrenkookboek Col culinair te bespreken. We hebben wat gebrainstormd en daarbij was ik de bedenker van het kopje ‘Berg beter bekeken’ voor de kadertjes waarin de bergen zullen worden besproken aan de hand van gegevens als hoogte, steilte en klimaat.

(16)

16

07-03-2018 09:30 – 20:00 10,5 - Ik mocht van Anton 3 ingezonden manuscripten bekijken en beoordelen. Twee daarvan vond ik niet goed, de ander leek mij een interessant concept. Helaas had de auteur van het laatstgenoemde manuscript slechts het eerste hoofdstuk geleverd en dat betrof een, naar mijn mening, te lange voorgeschiedenis.

- Verder gewerkt aan het overzicht van literaire evenementen.

- Barbara Henkes kwam langs om het te hebben over mogelijk aan te spreken fondsen voor het boek waar zij momenteel aan werkt, een boek over het slavernijverleden van Friesland. - Bespreking van de het manuscript van de

literaire thriller van Lilian Schneider met Lilian zelf. Anton gaf mij de leiding in deze bespreking, waar nodig vulde hij aan. Lilian stelde mijn commentaren zeer op prijs en Anton gaf te kennen dat ik er veel uit had gehaald. - ’s Avonds was ik aanwezig bij de

presentatieborrel van de flyer Groningen

Boekenstad in café de Wolthoorn. Daar heb ik

kennisgemaakt met enkele mensen, waaronder stadsdichteres Lilian Zielstra en de eigenaar van antiquariaat Isis.

11-03-2018 15:00 – 17:00 2 - Ik was vandaag aanwezig bij de uitreiking van het Beste Groninger Boek in de Forum

Bibliotheek. Palet van Groningen was

genomineerd in de categorie non-fictie, maar won de prijs helaas niet.

- Anton was sowieso een winnaar, want hij nam die middag de Kees van der Hoefprijs in ontvangst.

- Ik heb wat foto’s gemaakt (helaas niet goed genoeg voor op de weblog van de uitgeverij), een lovende uitspraak over Anton genoteerd en het juryrapport over Palet van Groningen opgenomen. 14-03-2018 09:30 – 16:30 7 - Verder gewerkt aan het overzicht van literaire

evenementen.

- Ik heb een lijst gemaakt van alle proza- en poëzieschrijvers van uitgeverij Passage, zodat deze kunnen worden opgenomen in een promotieboekje dat naar de organisaties van literaire evenementen zal worden gestuurd. Anton heeft vervolgens de namen van auteurs die niet willen/kunnen optreden weggestreept. - Ik mocht van Anton wat schetsen maken voor de

(17)

17

indeling van het promotieboekje.

- Vervolgens heb ik gepoogd een klein beginnetje te maken met het schrijven van korte,

omschrijvende tekstjes per auteur voor in het promotieboekje. Het werd al gauw duidelijk dat ik te weinig weet van de afzonderlijke auteurs om deze tekstjes te kunnen schrijven.

28-03-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Ik mocht de dichtbundel Vogelzwemvliegvis van Kasper Peters lezen, indien nodig corrigeren en daarna een omschrijvend tekstje voor de bundel schrijven. Anton vond mijn stukje (zie Bijlage 4) mooi en kan het gebruiken.

- Hans Donderwinkel kwam langs om bij te praten over het kookboek waarmee hij bezig is, een kookboek met hippe gerechten met traditionele Groningse ingrediënten. We hebben het gehad over het formaat, de indeling, papiersoort, oplage en prijs van het boek.

- Ik heb alle intekeningen voor Vogelzwemvliegvis van Kasper Peters uitgetypt en in alfabetische volgorde geplaatst.

- Karel ten Haaf kwam op bezoek voor overleg met betrekking tot zijn roman in de maak Tijd te

verliezen. Hij is terminaal ziek, dus het

manuscript laat op zich wachten. In de tussentijd wil hij, het zij door Anton, het zij in eigen beheer, een dichtbundel uitgeven.

- Er kwamen mensen van de Hanze Hogeschool langs om het te hebben over het jumbileumboek waaraan zij werken. De nieuwe schrijfster (de vorige werd afgekeurd, omdat men haar schrijfstijl vond tegenvallen) was mee. - Tot slot een vrij informeel bezoek van

punkdichteres Diana Ozon.

04-04-2018 09:30 – 17:30 8 - Ik heb samen met Anton de boeken van uitgeverij Passage in de nieuwe webshop op zijn nieuwe website geplaatst. Dit omdat de oude website begint uit te vallen.

- Roos, de vaste redactrice van Anton, kwam langs met het manuscript van Tiemen. Ik mocht haar correcties even bekijken.

- Tijdens de lunch en het verlengde daarvan heb ik met Anton uitgebreid gepraat over het

boekenvak; boekhandels, specialisme, de Wet op vaste boekenprijs, het Centraal Boekhuis, de invloed van webwinkels zoals bol.com, etc. - Margriet van Dijken kwam langs om de plannen

(18)

18

voor de boekpresentatie van haar boek Tiemen door te spreken.

11-04-2018 09:30 – 17:30 8 - Ik mag van Anton een tweede manuscript redigeren; Mannenborstjes van Bill Mensema. Het gaat om het eerste deel uit wat een tiendelige cyclus over de jaren ’80 moet worden.

13-04-2018 12:45 – 14:15 1,5 - Verder gegaan met het redigeren van

Mannenborstjes van Bill Mensema.

25-04-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gegaan met het redigeren van

Mannenborstjes van Bill Mensema. Afgerond.

- Verder gewerkt aan het overzicht van literaire evenementen.

- Aan het eind van de dag ben ik weer met Anton naar zijn magazijn gefietst, alwaar de pallet met dozen vol Tiemen van Margriet van Dijken was gearriveerd. Ik heb foto’s gemaakt van hoe Anton een doos opende en het eerste exemplaar eruit pakte, daarna hebben we de dozen in een box gezet.

28-04-2018 14:00 – 18:30 4,5 - Boekpresentatie van Tiemen van Margriet van Dijken in Middelstum. Ik reed mee met Anton en onderweg hebben we de boeken opgehaald uit het magazijn.

- Eenmaal aangekomen hebben we onze spullen klaargezet in het zaaltje.

- Na afloop van de presentatie heb ik wederom geholpen met de boekverkoop en kreeg ik van Anton een exemplaar, dat ik later door Margriet heb laten signeren.

02-05-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gewerkt aan het overzicht van literaire evenementen. Afgerond.

- Anton heeft mij een derde manuscript, Het lied

van de leugen van Paul Gellings, overhandigd; ook

deze mag ik redigeren. 03-05-2018 12:45 – 13:45

16:00 – 18:00

3 - Verder gegaan met het redigeren van Het lied van

de leugen van Paul Gellings.

04-05-2018 12:20 – 13:50 1,5 - Verder gegaan met het redigeren van Het lied van

05-05-2018 21:15 – 22:15 1 - Verder gegaan met het redigeren van Het lied van

08-05-2018 13:10 – 14:10 1 - Verder gegaan met het redigeren van Het lied van

09-05-2018 09:30 – 16:00 6,5 - Verder gegaan met het redigeren van Het lied van

de leugen van Paul Gellings. Afgerond.

- Daarna heb ik het manuscript met Anton

(19)

19

ideeën bedacht voor het omslag. Mijn voorstel om een afbeelding van de Griekse god

Bacchus/Dionysos te gebruiken viel in goede aarde. Anton dacht vervolgens aan een fontein van deze god.

- ’s Middags heb ik samen met Anton in InDesign twee conceptversies gemaakt voor het omslag van de literaire thriller – inmiddels is gekozen voor de titel Een wreed voorjaar – van Lilian Schneider. Ik ben, net als Anton, enthousiast over het tweede ontwerp.

- Tot slot heb ik nog enkele boeken in de webshop op de nieuwe website van de uitgeverij geplaatst en samen met Anton de enigszins problematische bestelfunctie getest en geëvalueerd.

16-05-2018 09:30 – 16:00 21:10 – 22:10

7,5 - Ik heb samen met Anton in InDesign een drukproef gemaakt van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

- Vervolgens ben ik begonnen met het redigeren van de drukproef. Anton heeft voor mij een kopie gemaakt van de officiële redactiesymbolen, opdat ik deze kan gebruiken.

- ’s Middags ging ik met Anton meer naar de Carrièredag van ZaZa, waarvoor hij een kort college gaf over wat zijn werk zoal inhoudt. - Thuis ben ik verder gegaan met redigeren van de

drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

17-05-2018 12:45 – 13:45 1 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

18-05-2018 11:00 – 13:00 14:10 – 16:40 22:00 – 23:00

5,5 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

20-05-2018 11:45 – 12:45 13:00 – 14:00

2 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

22-05-2018 12:30 – 13:30 1 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

23-05-2018 10:00 – 11:00 11:30 – 12:30 14:30 – 15:30 16:30 – 17:30

4 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

24-05-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian

(20)

20 Schneider.

- ’s Middags heb ik met Anton een begin gemaakt met het in InDesign doorvoeren van mijn

correcties in de drukproef van Een wreed voorjaar. De kwesties waar Lilian zelf over zal moeten oordelen heb ik met rood omcirkeld.

- Tussendoor werd Anton gebeld met het nieuws dat Meindert Talma met Je denkt dat het komt is genomineerd voor de Halewijnprijs. Dit nieuws moet nog even stilgehouden worden.

25-05-2018 10:15 – 12:15 20:00 – 22:30

4,5 - Anton heeft mij een ingezonden manuscript meegegeven, zodat ik er thuis eens een blik op kon werpen. Ik ben er niet enthousiast over. - Verder gegaan met het redigeren van de

drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

26-05-2018 10:30 – 13:00 14:00 – 19:00

7,5 - Verder gegaan met het redigeren van de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider. Afgerond.

- Ik heb mijn logboek wat zorgvuldiger opgezet en heb mijn stageverslag verder voorbereid door een opzet te maken. Daarnaast heb ik een reeks vragen voor Anton bedacht, omdat een interview mij een leukere en zorgvuldigere invulling leek van ‘een schets van de organisatie waar je de stage hebt vervuld’ (stagehandleiding, p. 6) dan een parafrase van dat wat er op internet te vinden is over uitgeverij Passage.

28-05-2018 15:00 – 18:00 3 - Boekpresentatie van Een sterke wilskracht van Inge de Wilde in de Senaatszaal in het

Academiegebouw.

- Samen met Anton, Inge en haar man heb ik onze spullen klaargezet en na afloop heb ik geholpen met de boekverkoop.

30-05-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Vandaag zijn Anton en ik verder gegaan met het doorvoeren van mijn correcties in de drukproef van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider. - Tussendoor werd Anton gebeld met het bericht

dat de nominatie van Meindert Talma bekend mag worden gemaakt. Daarop hebben we het nieuws via verschillende kanalen (blog, mail, Facebook, Twitter, nieuwsbrief) verspreid. - ’s Middags een spontaan bezoek van Michiel

Postma over de tussenstand van zijn kookboek

Col Culinair. Mijn idee ‘Berg beter bekeken’ gaat

(21)

21

05-06-2018 14:00 – 16:00 2 - Vanmiddag kwam Lilian langs voor de drukproef van Een wreed voorjaar, die ik heb gecorrigeerd. Zij gaat er de komende tijd weer mee aan de slag.

- Vervolgens hebben de promotie besproken en een plan gemaakt, evenals ideeën verzameld voor de boekpresentatie.

06-06-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Ik begon mijn dag met het uitwerken van het gisteren opgestelde PR-plan in een schema, compleet met contactgegevens (zie Bijlage 5). - Daarna kreeg ik het voorstel voor de flaptekst

van Lilian te lezen. Anton en ik waren het erover eens dat deze niet geschikt is en dus mocht ik een nieuwe tekst schrijven (zie Bijlage 6).

- Ik heb samen met Anton het manuscript van Het

lied van de leugen van Paul Gellings doorlopen aan

de hand van mijn commentaren. Komend weekend zal Anton deze en zijn eigen punten bespreken met Paul.

- Het laatste deel van de dag heb ik besteed aan het in elkaar zetten van het promotieboekje, met foto’s en tekstjes (zie Bijlage 7).

07-06-2018 13:20 – 14:20 15:30 – 17:00

2,5 - Anton heeft mij gisteren het boek Rock 7 van Bill Mensema meegegeven, zodat ik kennis kan maken met de gebruikelijke stijl van Bill. Ik heb het verhaal ‘Bauhaus’, dat Anton mij aanraadde, gelezen.

- Ik heb nog wat tijd besteed aan mijn stageverslag. 10-06-2018 21:00 – 23:00 2 - Nog wat gelezen in Rock 7 van Bill Mensema. 11-06-2018 08:00 – 08:30

09:30 – 18:00 20:00 – 22:00

11 - Ik heb mijn interview voorbereid door de vragen uit te schrijven en de geluidsopnameapparatuur te testen.

- Op de uitgeverij heb ik Anton geïnterviewd. Hij denkt dat het uitgewerkte interview misschien ook wel iets leuks kan zijn voor op de weblog. - Rondom het interview hebben we nog gesproken

over zijn gesprek met Paul Gellings de dag daarvoor en onze plannen voor de komende dagen.

- Thuis ben ik meteen aan de slag gegaan met terugluisteren en uitwerken van het interview. Het voorlopige resultaat heb ik naar Anton gemaild met de vraag of hij het kan nakijken op onjuistheden en gebreken.

12-06-2018 19:00 – 20:00 1 - Ik heb mijn uitwerking van het interview nog eens herzien.

(22)

22

13-06-2018 09:30 – 17:30 8 - Ik ben de dag begonnen met het schrijven van prijskaartjes voor de boeken die Anton en ik de volgende dag te koop zullen aanbieden op de jaarmarkt in Middelstum.

- Daarna heb ik alle boeken bij elkaar gezocht en ingepakt.

- Vervolgens heeft Anton mijn uitwerking van het interview doorgenomen en nog enkele kleine opmerkingen geplaatst.

- Er volgde een bezoek van Rein Scholte en zijn vrouw voor bekijken van de uithouders van De

markt en het bespreken van het artikel dat die

ochtend in het Dagblad van het Noorden stond. - ’s Middags heb ik de boeken die we willen

verkopen op Zomerzinnen bij elkaar gezocht. - Lieke van den Krommenacker kwam langs om

met ons te brainstormen over een boek over de betovering van de (liefdes)brief.

- Daarop heb ik de prijskaartjes geschreven voor de boeken voor Zomerzinnen.

- Op de computer heb ik een signeerroosterposter gemaakt, die aan de kraam op Zomerzinnen zal komen te hangen.

- De dag eindigde met een bezoek van mensen van Hanzehogeschool om te spreken over de

vorderingen van het te verschijnen jubileumboek

Van meester naar master.

14-06-2018 12:00 – 21:30 9,5 - Jaarmarkt te Middelstum. Ik heb samen met Anton de auto in- en uitgeladen, we hebben de kraam ingericht en (in de kou) bij de kraam gezeten en enkele boeken verkocht. Aan het einde van de dag hebben we alles weer opgeruimd en de dozen met boeken naar de uitgeverij gebracht.

16-06-2018 12:00 – 23:30 13,5 - Zomerzinnen festival. Ik heb wederom samen met Anton de auto in- en uitgeladen, de kraam ingericht en enkele boeken verkocht. Aan het einde van de dag hebben we alles weer opgeruimd en de spullen naar de uitgeverij gebracht.

- Tussendoor heb ik een paar optredens van enkele auteurs van uitgeverij Passage bijgewoond; die van Jan Veenstra en Marga Kool en van Meindert Talma.

26-06-2018 09:00 – 18:00 9 - De hele dag heb ik op de markt gestaan, samen met fotograaf Rein Scholte en zijn dochter Lisa, om het nieuwe boek De markt te verkopen. We

(23)

23

hebben de kraam gezamenlijk op- en afgebouwd. - Aansluitend was de boekpresentatie in de

expositieruimte van Noorderlicht.

27-06-2018 09:00 – 17:00 8 - Vanochtend heb ik thuis mijn logboek bijgewerkt en nog een blik geworpen op mijn uitwerking van het interview met Anton. Dat is nu af.

- ‘s Middags kwam Lilian Schneider weer langs op de uitgeverij om te praten over haar

verwerkingen van mijn commentaar. De

drukproef bleek te vroeg gemaakt, want er moet nog een hoop gebeuren. Komende week krijg ik het nieuwe bestand in handen, zodat ik de nieuwe versie met de vorige kan vergelijken en een laatste maal kan controleren.

- Mijn voorstel voor de tekst op de achterflap is goedgekeurd en daarmee een feit.

- Ik heb nog even met Anton gesproken over zijn overleg met Bill Mensema; Bill heeft geen behoefte aan een bespreking met mij, dus heeft Anton mijn commentaren met hem besproken. - We hebben tevens afspraken gemaakt voor de

afronding van mijn stage (stageverslag, laatste bezigheden).

29-06-2018 09:00 – 17:00 8 - Wederom de hele dag op de markt gestaan, samen met fotograaf Rein Scholte, om het nieuwe boek De markt te verkopen. We hebben de kraam gezamenlijk op- en afgebouwd.

05-07-2018 09:30 – 17:00 7,5 - Vandaag stond in het teken van de afronding van mijn stage. De dag begon dan ook met de vraag: ‘Wat moet er nog gebeuren?’ Ik moet mijn stageverslag schrijven (doe ik thuis) en Anton moet mijn stageverloop en -verslag beoordelen. - Ik heb een begin gemaakt de het lezen van de

nieuwste versie van Een wreed voorjaar van Lilian Zielstra.

- ’s Middags kregen we bezoek van Esther van der Meer en een stagiair van het Dagblad van het Noorden, die kwamen praten over een eventuele boekuitgave met wandelroute van de rubriek Rarekiek.

- Daarna hebben Anton en ik een blogpost aangemaakt met daarin het interview en een selfie van ons tweeën.

- Ik heb de dag weer afgesloten met het redigeren van Een wreed voorjaar.

(24)

24

Lilian Schneider.

02-09-2018 +/-5 - Boekpresentatie van Een wreed voorjaar van Lilian Schneider.

(25)

25 Stage bij Passage in foto’s

Mijn stage begon met de nieuwjaarsborrel van Uitgeverij Passage. Op de foto’s staan mensen die ik toen niet kende, maar inmiddels wel; Anton Scheepstra (uiteraard), Nicolette Leenstra, Sacha Landkroon, Rein Scholte…

Anton had op mijn eerste stagedag voor mij een bureau vrijgemaakt, zodat ik een eigen werkplek had. Vanachter mijn tafel had ik een mooi uitzicht op de indrukwekkende boekenkast.

Aan mijn bureau voerde ik mijn meeste werkzaamheden uit, waaronder het snijden en schrijven van prijslabeltjes ter

voorbereiding van de braderie te Middelstum en

(26)

26

Meteen na mijn eerste dag op de uitgeverij maakte ik voor het eerst een

boekpresentatie mee. Het was de kleurrijke presentatie van De reis

van de zeevaarder van

Nicolette Leenstra, met muziek en voordracht. Ik was enthousiast, want ik had een veel zakelijkere, saaiere setting verwacht.

Buitengewoon druk – er moesten mensen buiten staan – was de boekpresentatie van Tiemen van Margriet van Dijken in Middelstum. Het hele dorp was uitgerukt voor dit boek over een melkboer. Ik heb samen met

(27)

27

Hoe anders was dat in Dwingeloo, op het festival Zomerzinnen! Het zonnetje scheen en het publiek bestond uit leesliefhebbers. We hebben niet bijzonder veel verkocht,

maar de oprechte interesse van festivalbezoekers en passanten deed

ons deugd.

Om nog maar te zwijgen van de mooie kraam. Ik liet mij inspireren

door de bungelende boeken en bedacht dat we onze folders ook

konden ophangen. Voor herhaling vatbaar.

Onze kraam op de braderie in Middelstum zag er zo uit. Helaas voor ons was het koud, winderig en regenachtig weer en bleek het publiek slechts matig

geïnteresseerd in de boeken. Niet voor herhaling vatbaar.

(28)

28

Tijdens de Carrièredag van ZaZa zat ik opeens aan de andere kant van het verhaal; ik kreeg geen voorlichting, maar ik hoorde bij degene die voorlichting gaf. En daar was ook weer het bekende schema met

de uitgever als spin in het web.

Maar liefst twee hele dagen stond ik, samen met fotograaf

Rein Scholte, op de markt om – zeer toepasselijk – het fotoboek De markt te verkopen. We ontvingen veel positieve reacties en verhalen van allerlei mensen; voor velen was het boek een feest der herkenning.

(29)

29

NB: Deze fotoreportage vormt geen volledige representatie van mijn tijd bij Uitgeverij Passage, daar lang niet al mijn bezigheden zich leenden voor een interessante of leuke foto.

Rein Scholte maakte daar deze twee zwart-witfoto’s van mij, geheel in stijl met het fotoboek. Ik ben hem daarvoor dankbaar.

(30)

30

Bijlage 1: Publiciteit voor Je denkt dat het komt, Meindert Talma ‘Die cd is een volwaardige Talmaplaat, met mooi uitgewerkte toetsenpartijen.’ – Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant (17/11/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-11-17-Leeuwarder-courant/index.html

‘In de pop- en literaire wereld zien velen hem nog altijd als een kleurrijke figurant aan de zijlijn, maar hoe onterecht is dat?’

‘Zet toch deze cd nog maar eens op, na eerst dat boek gelezen te hebben.’ – Willem Jongeneelen, OOR (05/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-05-Oor/index.html

4 sterren

‘Muzikaal zijn de liedjes in Je denkt dat het komt fraaier en veelzijdiger getoonzet dan ooit.’

‘Talma’s liedjes klinken soms geestig […], altijd openhartig en vaak ontroerend in hun eenvoud. Een dik jaar na zijn prachtige sportballade Jannes van der Wal onderstrepen plaat en boek opnieuw zijn unieke stijl en stem in de Nederlandse popcultuur.’

– Gijsbert Kramer, Volkskrant (08/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-08-Volkskrant/index.html ‘Zéér eigen en eigenzinnig, deze Meindert Talma.’

– Fons Delamarre, Platomania (08/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-08-Platomania/index.html

4 sterren

‘Talma schrijft gortdroog in de goede zin van het woord, niet heel virtuoos of zo maar wel aanstekelijk, en met een gezond gevoel voor humor.’

‘Voor boek en plaat allebei geldt: hou ervan of haat het, maar Meindert Talma heeft wel heel duidelijk zijn eigen stem.’

‘Dit boek en deze plaat, een mooi samenhangend dubbelpakket, laten zien en horen dat schrijver, dichter en muzikant Meindert Talma op het juiste spoor zit.’

– Jacob Haagsma, Leeuwarder Courant/Nieuwsblad van het Noorden (08/12/2017) Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-08-Leeuwarder-courant/index.html

Kunstof op Radio 1 (podcast): interview met optreden, presentatie door Petra Possel (08/12/2017).

Link: https://www.nporadio1.nl/kunststof/onderwerpen/435937-meindert-talma-popmuzikant ‘Talma’s nieuwe album is weer helemaal prima. Klungel van de Jungle is geweldig, maar Lena Zegt slaat alles. Ontroerendste liedje van 2017 wellicht zelfs.’ – Martijn Vet, Vette Vijftien (14/12/2017) Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-14-Vette-vijftien/index.html

Meindert Talma Heeft-ie het in de kop Als het kriebelvisje Dat met kelderkoorts Zijn orgel laat jammeren Krijgt niemand

(31)

31 Dan onze premier van

Prima de luxe

Polderparelvisser van Het pico bello luim Je denkt dat het komt Tis er al lang.

– Johnny Ceres Jr., Volkskrant (14/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-14-Volkskrant/index.html

‘Er zijn weinig schrijvers die zo’n eigen geluid, zo’n eigen toon, zo’n eigen intonatie hebben als Meindert Talma.’

‘De nummers op het album zijn typische Talma-nummers: veel verschillende muziekstijlen, veel orgel, gekke intro’s en persoonlijke teksten die meer diepgang krijgen door de verbinding met het boek.’

– Cilla Geurtsen, Tzum (14/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-14-Tzum/index.html

4 sterren

‘Mateloos fascinerend en volstrekt uniek.’ – Klaas Knooihuizen, Trouw (15/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-15-Trouw/index.html

‘Meindert Talma is een van de beste songwriters van Nederland.’

‘Dat doet hij hartstikke leuk, met de nodige zelfspot en fantastisch oog voor detail. Volgens mij is Klungel van de Jungle een zomerhit die helaas te laat is voor de zomer.’

– Martin, Lijsterpaal (19/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-19-Lijsterpaal/index.html

CD op 3e_{plaats in Top-10 van 2017, Lijsterpaal (21/12/2017).}

Link: https://lijsterpaal.nl/2017/12/21/lijsterpaal-top-10-van-2017-met-michael-head-motorpsycho-meindert-talma/

Plek 27 in de jaarlijst

‘Hij doet dat met een grote observerende kracht, droogkomisch en gedetailleerd, en intussen steek je ook nog wat op over de Nederlandse popcultuur. “Nederlands Onbekendste Popster” is openhartig en ontroerend.’

– Volkskrant (22/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-22-Volkskrant/index.html

5 sterren

‘Droogkloot, romanticus, hemelbestormer of damspel-aficionado: Talma is het allemaal.’ – Vincent Cardinaal, HUMO (27/12/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-27-Humo/index.html

‘Net als Woody Allen ontbeert Meindert Talma elke vorm van techniek of souplesse. In zijn liedjes laat hij woorden op elkaar rijmen die niet op elkaar rijmen, hij legt zijn klemtonen raar, zijn presentatie is houterig. Maar toch, er is iets met zijn liedjes waardoor ik van ze hou, en waardoor ik ze altijd blijf draaien. Woody Allen en Meindert Talma hebben allebei nou eenmaal the touch of

genius, waardoor alles wat ze maken op een onverklaarbare manier interessant is.’

(32)

32

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-29-Parool/index.html

‘Stel je voor dat schrijver en muzikant Meindert Talma (Surhuisterveen, 1968) zijn dagen had versleten ergens in een kamertje op de Fryske Akademy. Niks tegen de Akademy, maar wat een verspilling van talent zou dat zijn geweest.’

‘Waar andere Friese schrijvers murw geslagen door correctoren uiteindelijk met stijf, onnatuurlijk ABN in de ramsj verdwijnen. “leven” de teksten van Talma en geeft het lokale zijn taal kleur.’

– Arjan Hut, Friesch Dagblad (11/01/2018)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2018/2018-01-11-Friesch-dagblad/index.html

‘Wat ik zelf leuk vind bij andere artiesten hoop ik ook altijd bij mezelf los te maken: dat je verrast wordt.’

– Interview van 8 pagina’s door Willem Bemboom met foto’s door Tim Knol, OOR (18/01/2018) ‘Sommige mensen houden van mijn muziek, anderen haten het. Het is nooit anders geweest. Zolang ik op mijn manier door kan gaan als muzikant en schrijver, ben ik tevreden.’

– Interview van 2 pagina’s door Paul Onkenhout, Volkskrant (19/01/2018)

Live-recensies

‘Want zijn liedjes beschikken over een verhalend karakter, doorspekt met gortdroge humor. Of hij nu zingt over zijn fel bekritiseerde zangstem in Zanger of zijn avonturen tijdens Oerol in Versmobielondernemer, ze zijn allen subtiel meeslepend en uiterst zelfbewust gebracht.’

– Merijn Siben over Meindert Talma op het Explore the North-festival, 3-voor-12-friesland (24/11/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-11-24-3voor12-friesland/index.html

‘Zijn laconieke voordracht tilt de boel boven de banaliteit van alledag uit – heel knap, welbeschouwd.’

– Jacob Haagsma over Meindert Talma op het Explore the North-festival, Leeuwarder Courant (25/11/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-11-25-Leeuwarder-courant/index.html

‘Nu is Talma geen wereldzanger maar een kunstenaar met woorden, tempo en ritme.’

‘De liedjes in combinatie met de beelden laten een ontroerend beeld zien van een jongen die zijn eigen pad bewandelt.’

– Sannette de Groes over Meindert Talma op het Explore the North-festival, 3-voor-12-friesland (25/11/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-11-25-3voor12-friesland/index.html

‘Hij lijkt buiten zijn comfortzone, maar het is precies de knulligheid die Talma het beste uitkomt in deze geestige, boeiende voorstelling.’

– Vincent Meininger over Meindert Talma op het Explore the North-festival, Friesch Dagblad (27/11/2017)

Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-11-27-Friesch-dagblad/index.html

‘Zoals hij zelf zingt is Talma geen “rockzanger als John Lennon” maar in nummers als Mach Mal Pause en Lena zegt komt zijn stem mooi tot zijn recht en weet hij vocaal te ontroeren.’

‘Bij vrijwel iedere andere muzikant zou een cyclus over zijn of haar eigen carrière uitdraaien op een narcistische zelfverheerlijking, maar daar is vanavond geen sprake van.’

‘De nieuwe nummers klinken fris en winnen aan kracht door de verhalen en beelden.’

– Abel de Kam over het optreden van Meindert Talma in Vera, 3-voor-12-groningen (10/12/2017) Link: https://meinderttalma.nl/pers/2017/2017-12-10-3voor12-groningen/index.html

(33)

33

Bijlage 2: Totaaloverzicht literaire evenementen per provincie (een deel)

➢ Landelijk

Stukafest http://stukafest.nl/

@Stukafest

EVENEMENT DATUM 2018 PROGRAMMEUR CONTACT

Amsterdam Februari 21 februari Gijs Mak Contactformulier op website

Breda “ 28 februari “ “

Delft “ 20 februari “ “

Den Haag “ 21 februari “ “

Eindhoven “ 23 februari “ “ Enschede “ 13 februari “ “ Groningen “ 22 februari “ “ Leiden “ 8 februari “ “ Maastricht “ 27 februari “ “ Middelburg “ 27 februari “ “ Nijmegen “ 7 februari “ “ Rotterdam “ 15 februari “ “ Tilburg “ 1 maart “ “ Utrecht “ 8 februari “ “ Zwolle “ 15 februari “ “

➢ Groningen

SLAG (Stichting Literaire Activiteiten Groningen)

Viaductstraat 3-13 (Puddingfabriek) 9725 BG Groningen

https://slaggroningen.nl/

FB: @LiterairGroningen

Dichters in de Prinsentuin

3 dagen in juli

13-15 juli contact@slaggroningen.nl

Poëziemarathon 7 dagen eind januari 25-31 januari contact@slaggroningen.nl Het Grote Gebeuren 1 dag begin november

4 november Rudi Kamminga r.kamminga@slaggroningen.nl

Groninger Forum Oude Boteringestraat 18 9712 GH Groningen

https://www.groningerforum.nl/

FB: @groningerforum

Tussen de middag… - Douwe serveert - Dichter van Geluk

Elke donderdag 12:15-13:15 Buro05 Rijnstraat 8a 9725 ET Groningen +31 (0)641 635 197 http://www.buro05.nl/ FB: @buro05