Léon Veugen, Es God bleef. Bundel sjetse mèt verhaolende inslaag en romantiese oetslaag · dbnl

(1)

inslaag en romantiese oetslaag

Léon Veugen

bron

Léon Veugen, Es God bleef. Bundel sjetse mèt verhaolende inslaag en romantiese oetslaag. Met illustraties van Pieke Dassen. Boekhandel Veldeke, Maastricht 1974 (3de druk)

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/veug001esgo02_01/colofon.php

© 2013 dbnl / erven Léon Veugen, erven Pieke Dassen

(2)

Wijs:

Prélude à l'après-midi d'un faune (Claude Achille Debussy)

Veur miene Pa zaoliger

Léon Veugen, Es God bleef. Bundel sjetse mèt verhaolende inslaag en romantiese oetslaag

(3)

Bij wijze van toelichting

Iets, dat zo duidelijk en uitgesproken is als dit in genoegelijke schetsen vertelde leven in Maastricht, in het Maastrichts van een Maastrichtenaar, behoeft eigenlijk geen toelichting.

Het spreekt voor zichzelf, zoals ook alle muziek, die enkel maar muziek wil zijn, zoals Debussy's ‘Prélude à l'Après-midi d'un Faune’.

De schrijver van ‘Es God bleef’ heeft, zoals meerdere Maastrichtse kunstenaars en schrijvers, een grote bewondering voor dit Franse meesterwerk in tonen, dat zo volmaakt de stemming van een lome achtermiddag uitzingt. Maastricht is rijk aan zulke middagen. Er was ‘De Zondag van een Maastrichtenaar’ van Jan Hul (vader en zoon). Er was ‘De Zondagmiddag van een Stille Katholiek’ van Pierre Kemp. En er waren die stille middagen, die Léon Veugen wijdde aan het optekenen van zijn genoegelijk gezellige, modern Maastrichtse schetsen.

En om de grage lezer goed te doordringen van de stemming van luchtig lome behagelijkheid, waarin hij à la Debussy aan 't mijmeren geslagen is en speels als een faun zijn kostelijke mémoires met een knipoog voor de begrijpende lezer aan het papier toevertrouwde, heeft hij van zijn proza een anachrosticon gemaakt. En zo vormen de beginletters van zijn losse herinneringen, als het snoer waaraan dit alles geregen is, de titel van het Franse orkestwerk, dat hem inspireerde.

Dit moest even toegelicht. Maar dat wij héél blij zijn, dat dit boek, dat wij reeds in manuscript kenden en hogelijk bewonderden, thans in druk verschijnt, met illustraties van de geestige en fijngeestige Pieke Dassen, behoeft géén toelichting....

Frans Brunklaus.

(4)

(5)

[I]

Pa en Ma zien oet. Iech lik gans allein in de kamer, in mie klein bèdsje neve 't groet bèd vaan Pa en Ma, dat leeg is. D'r brandt e klein spaorlempke aon d'n aandere kant vaan dat groet bèd. Iech kin 'n hiel klein bitteke zien. Klaor wakker bin iech. Iech weet hiel zeker, tot Pa en Ma oet zien al höbbe ze dat miech neet gezag. Iech weet neet wat iech moot doen. Kriete of speule mèt mien hinnekes? Dat is e rónd plenkske, boerop e stök of vijf zès kippe stoon. In 't midde vaan 't plenkske zit e leukske en door dat geetsje loupe de tuikes, die aon de kippe zien vasgemaak. Onder het plenkske koume die tuikes bijein. Es iech aon die tuikes trèk pikke de kippe nao 't voor, dat op 't plenkske is gesjèlderd. Boe blieve Pa en Ma toch?

Ze gónge neet dèks oet, want ze hadde 'n hiel drök leve. In 'n slachterij is altied hiel väöl werk, zoewel veur de maan es veur de vrouw. En daan waor 't bij us zoe mèt de kinderzege gestèld, tot ziech regelmaotig um de twintig maond get kaom aonmelle.

Dat waor ‘vas rech’.

Mia waor twintig maond veur miech gebore. Dao weet iech netuurlijk hielemaol niks vaan. Pa heet dèks genóg gezag, tot ze 'ne ganse lange kop had. Zoeget wie unne Zeppelin! Dat is in eder geval gans good gekoume, want 't is werechtig e knap vrommes gewore.

Iech höb 't ins naogegaange wienie tot iech gebore bin. Op 'nen donderdag waor 't um èlf oor 's aovends en 't had dus neet väöl gesjeeld of 't waor vriedag gewore.

Donderdag, daartig oktober negentienhónderdnegentien. Ze höbbe miech Bernardus genump nao de Pa vaan mien Ma, dee petere waor. En zoe heit iech dus Bèr. Sommige

(6)

lui höbbe d'r wel ins Bert vaan gemaak, umtot Bèr of Bèrke zoe benkelik plat Mestreechs klink.

Iech bin nog vaan de wijsvrouw, Mevrouw Schiepers. Die had ouch Mia gehaold.

De kinder, die nao us kaome woorte gehaold door Mevrouw Vliets. Meh, dat maak gei versjèl in de kwaliteit, geluif iech.

De mieste lui wete pas nao 'n week, wat 't kènneke waog. Meh bij us waor dat aanders.

In de winkel stónd 'n echte waog en die waor op bufstökke en viedele spek berekend.

De gewiechte woorte geregeld nao 't ijkkentoer gebrach. 't Waor dus hiel betrouwbaar.

Drei kilo zès óns en drei loed. Pa had 't veur Ma opgesjreve op 'n nota oet de winkel:

Firma J. Leenders-Houben, Electrische Rund- Kalfs- en Varkensslagerij, Specialist in fijne vleeswaren. En Ma bewaorde 't breefke in 't geldkiske bij al de aander paperasse boe ze noets vaan kós sjeije. Iech waor dus nog sjus veur sletingstied binne.

Noe neet tot Pa ziech nog gaw 'n dröpke góng drinke op de gooien aofloup en op ziene stamhawwer. Nein, Pa drónk geine sterken draank. Es koejong vaan e jaor of vieftien had heer ziech ins laote verleije um e paar gleeskes beer te drinke. Heer had zoeget op ziene kop gestande en thoes 'n roet kepot gemaak. Nou, 't pak rammel wat heer daonao vaan Ama had gekrege, um vaan de commentaar nog mer te zwiege, had häöm veur ieuwig vaan d'n alcohol geneze! Nein, Pa dach mer allein: ‘Es heer d'n daag mer haolt, dee kleine wörm. Mörge, es God bleef, weurd heer geduip. Daan kin häöm niks mie gebäöre.’ En Pa sleep neet väöl deen ierste nach, want heer mós eder kier ins in 't weegske goon kieke of de kleine grummel nog aosemhaolde.

(7)

Dat heet heer bij eder keend gehad: vaan 't ierste tot 't negende. 't Liefste had heer nog mer eine, dee flink kwaakde. Daan hoofde heer zich nörgens bang veur te make.

Deen daartigste oktober negentiennegentien. Dat is 'nen daag, boe de astrologe neet väöl goods vaan wete te vertèlle. Jao, iech höb dat mer ins allemaol laote naogoon.

Ze kinne miech wel doezend kier vertèlle tot 't mer flawwe köl is. Meh wie Slivvenhier is gebore, zien d'r toch ouch drei Keuninge op 'n staar aofgegaange. En die kaome sjus op tied! Nou op deen daartigste oktober vaan negentiennegentien stónd de zon in 't teike vaan de sjorpioen en de maon in capricornus. Dat maak d'n óndergrónd vaan mie karakter ‘centripetaal’, dat wèl zègge: iech moot altied 't näödsje vaan de kous wete. En weijer zègge de gelierde: ‘de sexualiteit späölt in eur leve 'n groete rol. Geer zölt leefhöbbe mèt hart en ziel, mèt passie en mèt jaloezij. Geer höb 'n vaste wèl en väöl geveul. Geer kint sjerp zien en sarcastisch. Geer moot oppasse veur wreedheid en hoevaardij. Geer zeet väöleisend en gereserveerd. In eur sympathie en antipathie zeet geer intuïtief’.

Noe vraog iech 't uuch: dao likste in d'n weeg, zoé stèl en zoè röstig tot Pa meint, totste d'n daag neet zals hole en dao höbbe de zon en de maon en de stare al evekes oetgemaak, totste 'ne gemeine valse kerel zals zien en totste zals mote sappele met de sexualiteit. Caspar, Melchior en Balthasar, geer wèt alles vaan stare, wat dunks uuch daovaan?

In eder geval woord Pa ze gebed verhuurd. Iech haolde

(8)

d'n daag en iech woord gekleid in dat sjoen wit klèdsje vaan batist mèt kant. In datzelfde klèdsje is mien tant geduip en weijer al mien breurkes en zusterkes, de kinder vaan mien breurs en zusters en mien eige veer snake. ‘Noe is heer zoe blaank wie 'nen ingel’, zag Pa, wie veer weer thoes kaome.

Iech höb zelfs d'n daag vaan vaandaog gehaold. Meh, jummig nog aon ton: wat höb iech daomèt 'ne sjoene kans gemis um dee blaanken ingel te bleve. Wat höbbe de zon, de maon en de stare miech gekoejeneerd!

(9)

[II]

Regelmaotig um de twintig maond kaom dus e kènneke debeij in us hoeshawwe.

Nao miech kaom Pol; toen Lieske, die later gestorve is; toen Cielke, die mèt d'n helm is gebore; toen Anneke; toen woord 't tied tot d'r weer ins e breurke kaom: dat waor Jeanke, meh dee höbbe veer neet lang mage hawwe; nao häöm is Fieneke gekoume en toen later - nao 'nen hiele lange tied - Pia. Meh toen Pia kaom waor iech al me broed aon 't verdene op 't kentoer vaan 't febrik.

Dat bezeuk vaan d'n ooievaar gaof netuurlijk edere kier 'n groete consternatie. 't Hoeshawwe en de winkel zónder Ma? Dat ging neet. Gelökkig hadde veer Ama en Ampa um us te hellepe. En daobij hadde veer ouch nog 'n maog en 'ne knech. Caspar waor eigelijk nog mer e lierjungske. De snuiter waor zoe greun wie graas! ‘Anna’, zag heer tege de maog, wie Pol gebore waor: ‘iech vind dat noe allemaol wel hiel sjoen mèt dat kènneke bove, meh wat heet Medam daomèt te make? Wee zörreg tot de kemissies op tied klaor zien, tot iech gein herrie krijg met de klante?’

‘Medam moot bove blieve bij 't keend’, zag Anna.

‘'n Sjoen beweging’, zag Caspar. ‘En tot ze noe oetgerekend op zaoterdag mèt zoe keend koume aonzètte! Daan höbbe veer toch al niks te doen. 't Is godgeklaog!’

Anna leet häöm mer zoe wies. Meh Caspar wou toch gere get mie wete:

‘Zèk Anna! Wat kreig zoe sjäöpke noe te ete?’

De maog stikde haos vaan de lach. ‘'nen Tleur ertesop, is 't noe good?’ sjaterde ze.

‘Dat is toch väöl te zwoer veur zoe klein keend’, meinde Caspar.

(10)

(11)

Ama en Ampa kaome altied wel get hellepe, ouch es d'r gein nuij kinderkes waore gebore. Iers kaome ze allebij vaan 's mörregens vreug tot 's aovends laat. Ama waor 'n hiel good mins, meh ze waor 'ne kaptein en ze kós 't neet naolaote um Ma gooje raod te geve en zelfs te kapittele. ‘José, de mós de greunte mèt väöl mie water opzètte!

José, dee luter is te werm veur de wolle was. Keend, zörreg tot Sjèf beter it; heer is neet zoe sterk; kookste wel lekker genóg veur häöm?’ En zoe ging dat door. Op 'ne kier moot Ma ins häör gedöld höbbe verlore en toen zien d'r e paar hel wäörd gevalle.

‘Good José,’ zag Ama, ‘iech veul 't wel: iech bin heij teväöl. De zals miech neet mie zien en Pa blijf daan vaanzelf ouch weg!’

Dat heet ze sjeins drei daog vol gehawwe. Toen zag ze tegen Ampa: ‘Gaank ins kieke of ze diech neet nudig höbbe. En este straks nao hoes kumps, num daan de was mèt tot iech dee heij kin doen. Veer zien christene en veer mote us hellepe!’ En zoe gebäörde 't. Ampa bleef trouw ederen daag koume. Heer knejde 't gehak, heer stökkerde de bieste, heer völde de wurskes en heer leet us bajke reije op ziene knee.

Want Ampa waor gek op us, al leet heer us dat eigelijk noets mèrke. Trouwens, heer verweende us ouch neet. De mins waor zelf zoe invoudig opgetrokke, tot 'm dat nog neet in z'ne kop zou zien opgekoume.

En eder week naom heer de was mèt. Iers droog heer de körref allein, meh wie d'r miejer was waor en d'r 'ne groetere körref mós koume, leet heer ziech hellepe door Caspar, door Anna of - wie veer al get groeter waore - door eine vaan us. Ama zeukde de was daan oet en zat 't

(12)

allemaol op in de groete ketel. Es 't good gekook had woord alles euver gesjöp in 't wasmesjien. Dat mesjien had 'nen hiele gooje motor, merk ‘Ampa’. 't Waor nog zoe'n apparaat, dat geslage mós weure mèt 'ne stek. En dao kós deen erme Ampa ziech 'n haaf oor tot drei kerteer mèt ammezere.

Iech geluif tot d'r noets op de wereld zoene twiede gooje söl gewees is wie mienen Ampa. Meh dát waor häöm toch wel e bitsje te mechtig. ‘Foi, wat 'n eintoenig werk,’

zag heer, ‘iech krijg 'ne lame erm devaan.’ Meh Ama had gein compassie mèt häöm.

‘Doeg 't mer ter leefde Gaods,’ zag ze, ‘en bèj diech mer get óndertösse. Dat is e good werk veur sjeetgebedsjes.’

Zoe kin iech miech rappelere, tot iech Ampa dao wel ins aon de slaag höb zien stoon op de steiweeg in zien hummesmouwe. Jao, riechtig aon de slaag. ‘Jezus Maria Jozef’

eine slaag op; ‘Jezus Maria Jozef’ eine slaag neer; ‘Jezus Maria Jozef’ eine slaag op... en zoe door. Soms zag heer ‘Mijn Jezus barmhartigheid’ ‘Mijn Jezus

barmhartigheid’. (300 dagen aflaat telkens).

Iech höb wel ins gedach, tot Sint Petrus deen erme mins wel verwins moot höbbe, es heer al die sjeetgebedsjes heet mote aoftörreve veur z'n administratie. 't Is netuurlik ouch hiel good meugelik, tot es eine vaan us later aon d'n hiemel kump, Petrus zal zègge: ‘Wat? Bis tiech eine vaan Leenders vaan Mestreech. Loup mer door, dat is 'n femilie-vrijkaart.’

(13)

[III]

Es Ampa d'r neet waor of es heer geinen tied had um ziech mèt miech te occupere, zaot iech altied 't liefste bij Ma achter de winkelbaank. Ze had ziech dao 'n houte vluurke laote lègge en dat waor ouch wel nudig, want in 'ne slachterswinkel moot 't altied kaajd zien. Veural in winterdaag kreigste daan iespiegele vaan veu este orelaank op 'ne steine vloer moos stoon. Iech zaot daan in 'n heukske tösse 't keske vaan d'n èllentrik, boe ouch de zwoer gewiechte veur de baskuul stónte, en de winkelbaank, die aon d'n achterkant sjuifdeure had en boeïn 't vleispepier en de tuutsjes bewaord woorte. Iech ammezeerde m'ch dao mèt e potloed en e stökske pepier. Iech waor altied aon 't sjrieve! Menier Renkes, dee 'n vleisgrosseerderij had en eder week e paar kier bij us kaom, zag daan ouch dèks: ‘Dat Bèrke vaan uuch, dat weurd vas 'ne sjrijver!’

Meh in de regel wiste de lui, die bij us op de winkel kaome, neet ins, tot iech dao achter die winkelbaank zaot, want iech waor hiel erg röstig, sjus zoe stèl wie Ampa, dee ouch bekans noets get zag. Toch waor 't gek, tot veer twieë us ónderein altied zoe good kóste opdrejje. Es Ampa 't meug waor miech peerdsje te laote rije vroog iech häöm altied: ‘Ampa, teiken ins e bajke!’ Dao waos heer hiel good in, meh heer doog 't neet dèks. Ampa waor vaan boerelui. Heer waor pas mèt de slachterij begónne, wie heer mèt de dochter vaan 'ne gerinnomeerde slachter trouwde. Veur deen tied had heer allein mer boerewerk gedoon. En heer waos boer gebleve. Es heer 'n mop vertèlde waor 't 'n echte boeremop. Es heer veur miech e peerd teikende, waor dat 'n ech boerepeerd met flinke dikke batse. Heer teikende ouch altied 'ne ruiter d'rop, mèt 'n sjoen möts en op die

(14)

möts 'n pluim. Es iech vroog: ‘Ampa, wie hèt dee maan?’, daan zag heer altied:

‘Keubeke.’

't Waor ouch 'ne brave mins deen Ampa vaan us. Heer lierde miech 't ónzevader en 't weesgegroet en e kruiske make en alle sjeetgebedsjes die heer kós; en dat waore 'rs nogal get. Soms zaot heer stèllekes get te bèjje in 'n duuster heukske vaan de kamer. Daan had heer in zien han 'nen hiele lange roezekrans, dee tot op de grónd sleipde. Dee waor väöl langer es dee vaan Ma of dee vaan Pa. ‘Dat is 'nen echte roezekrans,’ had Pa m'ch ins gezag, ‘die veer höbbe zien neet ech, dat zien mer rozehoedjes.’ Iech dach totste de Pa vaan iemes z'ne Pa moos zien um aon zoene roezekrans te koume.

D'r waore trouwens wel miejer zake boe iech zoe m'n eige idee euver had. Zoe zèk iech ins tege Ma, wie iech bij häör achter de winkelbaank zaot: ‘Ma, iech höb jeuk aon miene soons.’

‘Wat zèkste Bèrke,’ zeet Ma, ‘boe höbste jeuk?’

‘Hei Ma,’ zag iech en iech wees op m'ne navel. ‘Aon m'ne soons.’

‘Meh jong,’ zeet Ma. ‘wie kumpste debij um dao soons tege te zègge?’

Iech maakde häör 't kruus veur. ‘Kiek,’ zag iech, ‘veer zègge toch altied: in naam des vaders en des zoons....’

In us femilie is naoderhand noets mie euver navel gesproke. Bij us hèt dat ‘soons’!

In deen tied hadde Pa en Ma hiel get leid aanders! Iers waor Ampa Houben, miene Petere, gestorve. Ma waor toen in verwachting vaan Pol. Ze kraog 't op häör

(15)

(16)

zenuwe en kós 'nen hielen tied neet wèrreke. Ederen daag mós ze 'n lang wandeling make. Daan kaom Tant Lie häör hole. Tant Lie waor gein echte Tant vaan us, meh dat wiste veer toen neet. Dat waor 'n echte lollige; ze doog Ma en Pa altied hiel erg lache mèt häör fratse en häör verhaole en es Ma terök kaom vaan de wandeling lepe häör dèks nog de traone euver de wange vaan 't sjatere, wat ze gedoon had ónderweeg.

Jao, die Tant Lie heet häör ech de bovenop geholpe. Tot Ma naoderhand noets mie euverspanne is gewees, höb iech noets kinne begriepe. Want 't leid begós toen pas.

Pa kraog 't aon de blinnen derm mèt boekvliesóntsteking! 'n Paar daog waor 't d'rop of d'rónder! De jonge Pol kraog 't aon de neerkes en wie 'r daovaan begós op te knappe kraoge Mia en Pol same exceem. Bij Mia doorde dat 'n haaf jaor. Bij d'n erme Pol bekans 'n haaf leve! Mia en iech kraoge diphterie. Iech heel 'n krengde aon de klere devaan euver, boe iech 'n haaf jaor mèt gesappeld höb. In deen tössentied mós Pa nog ins nao 't hospitaol veur 'n operatie en dat doorde in deen tied toch altied nog 'nen daag of tien. En dat mèt zoe'n drökke zaak!

De lui bij us op straot zagte: ‘Dao is geine stein dee vèlt of zie kriege 'm op z'ch.’

Meh diezelfde lui hollepe us good dedoor. D'n eine nao d'n aandere kaom vraoge of ze soms get kóste hellepe. Of ze kaome mèt gooje raod of mèt 'n krachtige medicijn.

Of ze hadde gehuurd vaan 'n heilig menneke in Gellick of in Gölpen, dee mèt zalf vaan kruije en mèt bèjje de lui beter maakde, veural vaan exceem! En hiel dèks brachte ze us rillekwieë vaan lui, die wel nog neet heilig waore verklaord, meh die zaote te wachte op de gelegenheid um veur 'nen erme sappeleer e sjoen, dudelik, proper wónder te doen, zoe-

(17)

tot ze wel heilig verklaord zouwe kinne weure. Dao waor daan es regel wel e beukske bij mèt de gebèjje veur 'ne noveen en e printsje vaan de brave mins. 't Is 'n sjan tot 'ch 't moot zègge, meh miech heet 't noets väöl gehollepe. Dat waor ouch neet te verwachte, want es ze miech zoe'n rillekwie opspangde, zaot iech dao altied aon te peutere, sjus zoelang totdat 't stökske stof vaan 't kloesterhabijt, of wat 't daan ouch waor, örgens op de grónd terech kaom en neet mie te vinde waor. Iech höb dao al get steeg veur gekrege. Iech waor um zoe te zègge 'n marteleer veur 't gelouf vaan de braaf lui bij us oet de buurt.

(18)

[IV]

Luuster ins Pol, iech geluif tot iech bove 't nuij kènneke huur kriete!’ Iech stónd aon Pol ze bèdsje te rammele, zoetot heer obbins wakker woord en metein begós te greine.

Heer had 's mörgens noets gooj zin en iech geluif tot dat kaom, umtot heer zoe gaw es heer wakker woord, z'nen elend besefde. Heer zaot in deen tied vaan ónder tot bove vol puiste en oetslaag en ze móste häöm's aovends cartonne mansjètte aondoen.

Aanders kretsde heer ziech z'n erm en bein en zienen hals gans ope.

't Dróng dus neet door tot Pol, meh dat waor trouwens e bitsje väöl gevraog, want heer waor toen nog gein twie jaor! Meh iech waor 'rs ruim drei en iech waor gans oetgelaote. De zuster, die miech ederen daag kaom verzörrege, had miech al weke en weke geleije gezag, tot iech mer good mós bèjje veur e nuij breurke of zusterke.

En noe waor 't daan sjijns gekoume. Dao waor tenminste bove op de kamer vaan Pa en Ma get hiel kleins aon 't kriete. Dat hoort iech hiel duidelijk. Iech hoopde tot 't e zusterke zou zien, want vaan breurkes wie Pol, die de gansen daag jenkde, had iech mien tuut vol.

Nao 'nen hiele lange tied kaome zwoer stappe d'n trap aof. Pa? Nein, neet Pa allein.

D'r waor nog iemand aanders bij. Iech hoort ze tegenein praote. Iech dorf de deur vaan de kamer neet ope te doen um Pa te vraoge of 't 'n nuij breurke of 'n nuij zusterke waor. Ze gónge nao ónder. En dat kènneke bleef mer kriete. Pol waor weer in slaop gevalle; dee kuimde zoe noe en daan e bitsje. Eindelijk hoort iech de stappe vaan Pa weer nao bove koume. Weer wou heer veurbij loupe, nao bove tou. Meh iech reep hiel hel en toen kaom heer nao binne.

(19)

Heer had e ketelke mèt werm water bij z'ch. Iech zaog tot Pa gekrete had; heer had roei ouge en z'n lippe trilde. Iech had 't noets ieder mètgemaak - toen nog neet - meh iech wis op dat momint hiel zeker tot heer gekrete had. En toch waors heer neet bedreuf. ‘Bèrke, de höbs e nuij zusterke gekrege,’ zag heer en heer puunde miech.

‘Meh, de mós good veur Ma bèjje, want die is obbins kraank gewore en ze is hiel zwaak.’

't Nuij zusterke hèdde Lieske en 't waor 'n hiel sjoen kènneke. Dat wis Mia m'ch te vertèlle, die al nao de bewaorsjaol góng en ziech zelf moch aonkleije. Ze had 't kènneke evekes mage zien en Ma waor zoe bleik! Die had tege häör gelache en gezag, tot 't neet zoe erg waor en tot ze wel gaw beter zou zien.

Iech mós in bèd blieve ligge. Anna, de maog, brach miech iers e sneike broed en 'n eike en e glaas mèlk. Um tien oor kaom de zuster. Zuster Allecoq! Dao waors iech gek op. Die kaom m'ch wasse, me bèdsje opmake, verhäölkes vertèlle en zègge tot iech toch veural good mós ete es iech nog ins oets beter wou weure. En daan duijde ze miech zach op m'nen hals, boe 't gans dik waor vaan de klere. ‘Hier,’ zag ze, ‘dit moet allemaal weer mooi dun worden, maar dan moet je goed eten!’ Iech doog m'n bès, meh iech kreeg soms gein hepke door m'n keel en dèks gebäörde 't, tot Mia trök kaom oet de bewaorsjaol en tot iech dao nog zaot mèt e versawweld eike. Dat waor get um mistruustig vaan te weure en Ma kós hielemaol neet de tege. Daoveur had ze zuster Allecoq laote koume, die väöl mie gedöld mèt miech had. De zuster zörgde wel deveur, tot iech gooj zin had. Ze haolde alle meugelikke grepjes mèt miech oet.

Iech had

(20)

in deen tied sjoen krolle. ‘Kom hier,’ zag ze daan, ‘ik zal je een strik in je haar make, dan ben je geen Bèrke meer, maar Bernardine; dat vind ik 'n veel mooiere naam.’

Jao, iech waor ech gek op zuster Allecoq. 'ne Kier zag ze tege Ma: ‘Foei, die stoute Bèrke, die wil me alsmaar kusjes geve!’ Iech kin m'ch neet väöl mie devaan rappelere.

Allein vraog iech miech aof, wie iech 't zou höbbe mote klaorspeule mèt die kopkleppe, die de begijnsjes in deen tied droge.

't Heet wel 'n haaf jaor gedoord veurtot iech eindelik waor opgeknap vaan die klere.

Toen waor ouch veur miech d'n tied aongebroke um nao de bewaorsjaol te goon. In dee zelfden tied begós 't Ma te drök te weure mèt al die ape euver de vloer. Ze waor daan ouch hiel blij, tot Ama aonbooj um us op goonsdag- en zaoterdagmiddag te verzörrege. Direk nao de sjaol gónge veer daonao tou. Veer aote dao en dat ete waor gans aanders es thoes. Hiel dèks aote veer sop mèt eerappele en greunte daoin fien gemaak en daan daobij soppevleis en e klein unneke. Ampa pakde ziech 'nen hiele boel unnekes en e paar dikke komkommers. Daan aot heer wie 'ne sjeurendeerser.

Es Ama häöm vroog: ‘Wie vinste 't Sjeng?’, daan zag heer altied: ‘Köstelik Nèt.’

Daan zaot Ama hiel gruuts te kieke es of ze wou zègge: ‘Iech bin nog ins 'n gooj hoesvrouw.’ Trouwens, dat zag ze dèks genóg vaan ziechzelf. ‘Bij miech is altied alles eve proper,’ zag ze; ‘In mien hoes vinste gein zwijnerij! De kins alle keskes ope make en alle laoje ope trèkke. Iech zèk mer zoe: opgeruimp is netjes!’

(21)

Ze waor ouch hielemaol neet gruuts of get vaan deen aard! ‘Iech maak m'ch neet op wie de gekke medamme, die alles aon hun vot haange! Meh dao kin ouch geine mins get vaan miech zègge. Iech bin proper op miechzelf. Es iech oet moot veur e kemissieke, al is 't mer veur ónder aon de straot... of es iech eve nao de kèrk gaon, daan gaon iech altied eve mèt 'ne nate punt vaan 'nen handdook door me geziech!’

(22)

(23)

[V]

Um 'n idee devaan te kriege wie proper en wie degelik Ama waor, zou me eigelik zoene zaoterdagaovend mote höbbe mètgemaak, es veer gewasse woorte.

Mèt us lijfke nog aon woorte veer in 't houte kuupke gezat. In dat kuupke waor 'ne lawwe luter vaan water mèt greun zeip. Bij de lèste vaan us (in later jaore, wie veer mèt vijf of zès kinder achterein door dee koep móste) waor 't dèks modder mèt greun zeip. Meh dat hindert neet: in dee koep woorte toch allein mer ‘de ónderpartije’

gewasse.

Ama had dat good oetgekiend. Ze wèrrekde aon de loupende band. Ondertösse tot d'n twiede in de koep góng wèrrekde zie d'n ierste hielemaol aof. Dat ging zoe: de woors bij d'n kladde gepak, oet dat kuupke geluuf en met d'n nate batse op de taofel geplak. ‘Pletsj’, góng dat ederkier es dao e paar veerse batse op die taofel kaome.

Die houte, sjoen witgesjoorde taofel!

Daan trok ze us lijfke oet. Owee este probeerdes nao ónder te kieke. Dao hadste niks mèt te make, wat Slivvenier d'ch veur 'n oetrösting had mètgegeve. En daan kraoge d'n erm, boors, rök, hals, nek, oere, geziech, haore... alles inins 'n hiel gooj beurt.

Mèt greun zeip! De klunters zaote us nog dèks in de haore of in de oere es veer thoeskaome. En pitse tot dat deeg! Meh, 't moot gezag zien: es Ama us gewasse had en us nog ins flink had opgewreve (soms ouch opegewreve) mèt häöre blauwe, geblokde handdook, daan blónke veer wie de spiegels. Daan plakde'n us haore of ze 'ne ganse kwak brillantine dr'in gedoon had.

(24)

Es veer 't allemaol gehad hadde, woord de koep en de kómp nao de bijkeuke gedrage en oetgesjöd. De taofel woord aofgeveeg mèt 'ne sjotelsplak. Op de plaots, op die sjoen houte, witgesjoorde taofel, boe veer iers mèt us batse gezete hadde, woord noe 't broed en 't euvergebleve soppevleis gesnoje. Of dat smaakde!

Owee, es eine 'nen hap in z'ne mónd staok veur tot veer gebèjd hadde. Daan sjote häör ouge vuur en vlam. ‘Dao! Dao begint weer eine te ete. Wie 'n bies!’ Jao, 'n bies, dat waor veur Ama alles wat neet dougde. Es veer 'n ónnöttig woord zagte, es veer aon de aandere get lete zien ondertösse tot veer us ‘vaan óndere’ móste wasse, es veer us begaojd hadde mèt modder of mèt taar... daan waore veer 'n bies... niks mie of minder es 'n bies.

't Waor neet altied soppevleis wat veer op us broed bij Ama krege. Soms waor 't ouch sjroep. En in de winter kraoge veer dèks pere oet d'n eige hoof. Dat waor pas lekker.

Ama en Ampa hadde in hunnen hoof bijna niks aanders es perebuim en deen tuin waor good besjöt. Iech kin miech neet ei seizoen herinnere, tot ze te weinig pere hadde. Ampa plökde ze zelf en heer lag daovaan 'n deil in de kelder en 'n aander deil op die leeg kamers in dat hiel groet hoes, bove örgens op 't twiede of op 't derde, of op de zolder. Iech geluif haos, tot ze dat groet hoes hadde veur de pere lekker zach en sjoen geel te laote weure. Zoe'n peer, in sjijfkes gesnoje bij de boterham, dat smaak!

Nao 't ete mochte veer nog eve speule. Väöl speulgood waor d'r neet bij Ama. 'n Blokkedoes, boe ze hiel erg zuinig op waor; 'n does mèt wel hónderd versjèllende

(25)

knuip en tuikes en aander klómmele. Mèt dat lèste kóste veer us nog 't bèste ammezere.

Meh daan... es veer zoe kerteerke gespäöld hadde en Ama en Ampa intösse alles vaan 't ete hadde opgeruimp, daan kaom 't ergste. Op d'n kneje op de baank zitte en bèjje. Iers 't aovendgebed, daan de roezekrans en daan 't gebed veur de vervolgde gelovigen van Rusland en Mexico en de vijf ónze vaders en weesgegroeten vaan de Derde Orde, boe Ama en Ampa lid vaan waore. En este daan dachs tot alles gedoon waors, kaome de sjeetgebedsjes, boe de aoflaote mèt verdeend móste weure veur de erm zielkes in 't vagevuur. Sjizzes-Maria....

En dat waor nog niks: es veer zoe menuut of tien aon de geng waore, daan begóste de stumme vaan Ama en veural vaan Ampa zoe versjrikkelik eintoenig te weure, totste d'n ouge haos neet mie kós ope hawwe vaan de slaop. Gein wónder tot veer dèks mer einen oetweeg wiste um wakker te blieve: us aon te stoete of stiekum te stampe en te probere neet te stikke vaan de lach. Ongelökkig deginne dee ziech neet good kós hawwe. ‘Wat, mós tiech heij de zaak op stelte zètte ónder 't gebed! Höbste oets zoene Guus gezeen? D'roet! Gaank mer in d'n duuster op 't huiske stoon!’

En daan stónste dao in d'n duuster op de gaank of op de W.C. en daan doorde 't nog ins zoe lang!

Wie gelökkig waore veer es veer door de frisse aovendloch nao hoes tou mochte.

Dat ierste stökske, boe nog gein hoezer stónte, waore veer altied bang. Want dao waor 't duuster en dao stónte böskes en buim en veer hadde Ampa wel ins get hure zègge euver 'ne werewouf.

(26)

Meh daan kaome veer al gaw in de bewoende wereld, boe nog leech brandde in de winkels; en daan rende veer oetgelaote nao hoes. Dao hadde ze nog al ins get leid mèt us um us stèl en mèt good fetsoen nao bèd te kriege. ‘Ze höbbe de rooj weer vaan de kónt aof,’ zag Anna daan. En Pa zag daan niks, meh Ma lachde ins.

(27)

[VI]

Dao heet op de stang vaan Pa z'ne fiets wel zeker tien jaore e klein zadelke gezete.

Dat gebruukde heer zelde of noets mie in later jaore. Mer dat heet heer ins 'ne kier daorop gesjrouf, wie iech 't op m'n zenuwe had en heer mèt miech nao Sint Cornelis vaan Borghare góng. Dao haolde heer de Pestoer oet de Pastorie en daan gónge veer de kèrk in. De Pestoer hóng zich e breid lint um z'nen hals en pakde e vies beukske, boe-oet heer 'nen hiele boel laos wat geine mins verstónd. Es heer zoe noe en daan opheel en sjuin euver ze brèlke loerde, wis Pa tot heer ‘Amen’ mós zègge. Nao 'n kier of vijf ‘Amen’ waor 't gebed oet. De Pestoer leep mèt us nao boete en Pa gaof häöm geld veur de kèrk. Iech waor weer ins 'ne kier euverleze. Sint Cornelis heet good geholpe. Iech höb vaan deen tied aof geine las mie vaan m'n zenuwe gehad.

Wie kaom iech aon die zenuwe? Iech geluif tot 't mèt Caspar begónne moot zien.

Caspar, uzze knech, dee 't zoe vreiselik lollig vónd um us de stupe op 't lief te jaoge.

Es eine vaan us euver de gaank of bove euver 't portaol leep, hadste alle kans, tot obbins 'n kasdeur of 'n kelderdeur opegóng en tot dao 'ne have wèlle mèt 'ne sjrieuw nao boete kaom. Soms sjrieuwde heer neet en deeg heer de deur pas ope este al veurbij waors. Meh daan snapde heer d'ch blimsemsgaw bij de hein. In eder geval:

iech begós 's nachs te keke in m'ne slaop en daan kóste ze miech neet tot bedare bringe.

Die zusterkes ónder de baoge, mèt hun bewaorsjaol, waore hiel leef begiene, meh iech höb zoe'n idee, tot die streek mèt Zwarte Piet ouch neet good is gewees veur m'n zenuwe. De jong, dee neve miech in de baank zaot,

(28)

had korehalme mètgebrach. Die móste in d'ne mouw steke; daan krope ze nao bove langs d'nen erm op en kaome ze aon d'nen hals weer oet. Tegen d'n tied tot ze aon d'n sjouwer zaote te kriebele, móste d'ch good höbbe um 't neet oet te keke vaan de jeuk en vaan de lol. Dat höb iech ins eine kier te lang geprobeerd. Toen iech 't neet mie hawwe kós, begós iech te kwake vaan de lach. ‘Bèrke Leenders, kom voor de klas staan.’ Iech waor nog te slap um rech te koume. Enfin, die begijn wèlt miech oet de baank koume trèkke. Meh iech zat m'ne voot dweers. Um miech 'ne poet oet te riete, waors ze toch sjeins te christelijk of te zwaak. Ze góng 'n aander zuster debij hole. Mèt twie begiene tege miech kwake; mèt twie begiene aon miech trèkke. Iech lachde noe neet mie, meh keek wel hiel lielik en iech verdomde 't: ze kraoge miech neet veur die klas. De begiene trokke ziech trök. ‘Nou Bèrke, daan moet je het maar zelf weten. Maar ik heb je gewaarschuwd!’ Dao kump obbins oet 'nen hook, oet de loch, of oet 't ruusterke ónder 't bord, 'n akelige, zwoer stum. ‘Ik ben Zwarte Piet.

Boe-oe... als dat stoute jongetje niet gauw voor de klas komt staan, zal ik naar beneden komen en hem in de zak stoppe.... Boe-oe.’ De ganse klas sjrikde en beefde. Iech mós wel goon, al höb iech ierlik gezag toen veur d'n ierste kier getwiefeld aon Zwarte Piet. 't Waor miech teväöl doorgestoke kaart. Meh iech had toch floep. Had iech noe mer ins good gejenk veur die klas, daan hadde de begiene m'ch oet compassie weer laote goon zitte. Nein, iech verdomde 't en iech höb de ganse middag veur dat smerig ruusterke gestande.

't Mieste respek hadde veer eigelik veur Sjezeke. In de gooi kamer bij us thoes hóng 'n plaat, boe Sjezeke op

(29)

stónd. Mèt zien linkerhand wees heer op zien hart en vaan de rechterhand staok hier twie vinger op um us te wieze tot veer altied braaf móste zien es veer bij häöm in d'n hiemel wouwe koume. En mét z'n ouge keek heer d'ch rech aon, ofste noe bij de taofel stónds, of bij de kas of bij de deur vaan de winkel.

Iech vroog ins aon Mia: ‘Zou Zjezeke us noe euveral kinne zien?’ Die had 't pas op sjaol gelierd en ze kaom mèt 't gans verhaol: ‘in de kelder zuut heer diech, op de zolder zuut heer diech, op 't huiske zuut heer diech, in de bèdsje zuut heer diech. Jao, al zouwste in 't midde vaan e groet bos kroepe in 'n hiel depe koul, daan zuut heer diech nog!’ Iech vroog of Sjezeke daan ouch door de moer zou kinne kieke. ‘Jao,’

zeet Mia, ‘zelfs in 't oerwoud.’

‘Oerwoud,’ vroog iech, ‘wat is dat noe weer?’

‘Dat is get mèt hiel väöl buim en väöl bieste en mèt missionarisse.’

Toch kós iech 't neet geluive vaan dat kieke door de moer. Iech höb 't geprobeerd.

Iers góng iech door de roet vaan de deur nao de winkel kieke. Sjezeke keek miech rech aon. Iech leep door de gaank nao de kamerdeur en doog die inins ope; en jawel huur. Sjezeke keek miech rech aon en staok nog altied die twie vinger op. Toen leep iech op m'n tiene door de gaank nao de steiweeg en iech kroop dao tot ónder de vinster, die vaan de kamer waor; wie iech miech obbins optrok en nao binne loerde, waor Slivvenier weer 't ierste. Heer keek miech streng aon, nog strenger es aanders, es of heer zègge wou: ‘Bèrke, de mós miech neet belazere.’

(30)

Meh iech waor nog neet hielemaol gerösgestèld, want iech had al ins gemèrk tot 't portret vaan Ampa Houben, wat in 'n duuster heukske hóng en wat veer neet zoe good kóste zien, miech ouch altied aonkeek. Iech höb ouch dat probleem mer weer aon Mia veurgelach. Die wis euveral raod op: ‘Ampa zal daan wel heilig zien,’

meinde ze. ‘Heilige kinne ouch alles zien. Ze kinne zelfs door de moer zweve.’ Iech zag: ‘Wat is dat: Zweve?’ Mia mós d'r evekes euver naodinke. ‘Dat is vlege,’ zag ze, ‘zónder vleugels.’ En toen probeerde ze 't miech veur te doen. Meh ze veel ocherm op häör geziech en begós te kriete en Ma, die oet de keuke aon kaom loupe, dach tot iech häör get gedoon had en gaof miech 'n opdonder. En d'n heilige Ampa Houben, dee nóndepie toch miene Petere waors, is neet ins tössebei gekoume!

(31)

[VII]

Es in deen tied twie auto's op einen daag door de straot kaome, waor get apaarts te doen in Mestreech. D'r waore netuurlik wel 'nen hieleboel kare. 's Mörreges es de boere nao de mert trokke, waor 't compleet drök. En zoe tegen 'n oor of ein, kaome ze weer terök, meh daan hadde ze neet mie zoe'n vaart. D'r waore trouwens altied wel e paar boere, die vaan 't ei heiligehuiske nao 't aander trokke op hunne weeg nao hoes. ‘De kaar is leeg, de boer is gelaoje,’ zag Pa es heer door de kiekoet zoe'ne voormaan neve ze peerd zaog sukkele. Hoegerop, boe de straot weeg woord en boe groete dikke buim aon beids kante stónte, waore nog aander scènes te beleve: dao stónte de boerinne, die de ganse mörrege hun behoefte neet hadde kinne doen en 't amper hadde kinne oethawwe vaan de kaw en de natte veuj... die stónte of zaote tege 'ne boum. Ze hadde dao sjeins op gerekend, want ze hoofde niks aanders te doen es flink breidoet te goon stoon en de zaak mer te laote loupe. Es 't erg drök waor gewees op de mert, zaogste 's middags vaan al die buim e beekske loupe nao de geut.

Sjoene, prachtige, röstige tied! De lui wèrkde hel en lang. Ze gónge neet väöl oet.

Allein nao de Kèrmis netuurlik en daan mèt Vastelaovend...! Daan kóste ze z'ch ins good dedoor goeie. Miene Pa neet! Dee kraogste mèt geine stek de deur oet. En Ma, die 't altied d'reuver had, tot ze wel ins gere mèt Carnaval oet wou goon, heet 't mer eine kier geprobeerd. Toen hadde ze ziech get aongetóddeld, zie en Tant Lie, die häör waor koume hole; en toen waore ze goon jatse. Meh, wie ze drei straote wied waore, kaome ze vaan erremooj terök, want ze waore compleet slap vaan de lach.

En ze waore nog

(32)

geine mins tege gekoume, dat waor 't sjoenste! De lui waore gaw content. Ze hadde neet väöl nudig um ziech te ammezere. 's Aovends, es 't werk gedoon waor, zatte ze z'ch mèt 'ne stool aon de deur en lete soms 'n kan beer hole; en daan mer klasjenere;

ziech ónderein 't nuits vertèlle wat ze allang wiste; 't dreuvig nuits es 'n óngelök gebäörd waor of eine zwoer kraank waor gewore, 't plezerig nuits es get lolligs te doen waor. Ze vertèlde z'ch wel hónderd kier 't zelfde en ze móste altied weer d'rum lache. ‘Wètste nog Sjèf,’ zag Ma tege Pa, ‘wètste nog wie Pie Caris vaan heijneve op z'ne monica zaot te speule en wie heer begós mèt Drie Koningen zagen een sterre en oetsjeijde mèt Trink trink Brüderlein trink!?’ ‘Jao José,’ zag Pa en lachde ins. Ma góng gewoen weijer, want dao waor mesjien eine vaan 't gezèlsjap, dee 't verhaol nog neet gans vaan boete kós:

‘'s Zóndagsmiddags lèk iech m'ch altied evekes gere eweg, zoe vlak nao 't ete. Iech zèk tege Sjèf: Gaank diech noe nao bove, daan lèg iech m'ch wel eve mèt m'ne kop op taofel. Meh heer zeet: gaank diech noe nao bove, want de höbs vanach gein oug tougedoon mèt dat gejenk vaan Polke. Iech zèk: Dao slaop iech toch neet want Pie Caris zal wel weer op zienen trèkmonica goon speule. Meh enfin, iech gaon toch mer nao bove. Iech höb nog gein oug tougedoon of... jewel huur: dao begint 't kónzert.

't Ei leedsje nao 't aander, altied 'tzelfde repertoire. Heer späölt neet slech, dat maag iech neet zègge, meh op zóndagmiddag es 'ne mins wèlt slaope, daan höbste al gaw genóg devaan. Of 't häör, Mevrouw Caris, noe ouch get begós te vervele... iech weet 't neet. In eder geval huur iech häör obbins zègge: Allei Pie,

(33)

noe 'ne wals.... En dao begint 't: Drie Koningen zagen een sterre. Iech dink: iech bin ins benuid boe dat op oet drejt. Nou, geer maag raoje... op Trink trink Brüderlei trink.

Noe vraog iech d'ch!’

Mèt dat verhaol had Ma altied väöl succes.

(34)

[VIII]

Ampa... dát is 'nen erme mins!’

Dat hoort iech Anna ins tege Caspar zègge. En iech begreep dat neet good. Want bij us op de winkel kaome wel ins vaan die erm lui, die zónder get te vraoge bij de deur bleve stoon, miestal mèt de kop get sjuins nao óndere. Daan pakde Ma vaan achter 't snijmesjien e pekske vaan de stapel pekskes dee dao al gereid laog. Dao zaot e stökske huidvleis in. Dat woord bijnao neet verkoch in deen tied, al waor 't nog zoe lekker. Soms aote veer 't bij de boterham. ‘Deh, noe preuf ins,’ zag Ma daan,

‘dat kriege de bedeleers, umtot de klante 't neet wèlle. De lui vaan alleweil zien stiefgevrete. En lès kump zoene astrante kerel bedele... iech geef häöm e stökske huidvleis en heer goeit 't weer terök op de winkelbaank.... “Huidvleis,” zag heer,

“das good veur 'nen hónd!” Zoe'nen däögeneet!’

Ampa zou dus zoenen erme mins zien! Onbegriepelik! En Ama zag sjus zoe dèks, tot ze riek waor. ‘Al bin iech riek, iech blijf einvoudig. Dat seert 'ne mins!’ En soms zag ze debij: ‘Meh es eine vaan m'n kleinkinder priester weurd, daan gaon iech op mèt 'ne lange sleip, want dat is de groetste ier die ze miech kinne geve.’

En Ampa zou dus erm zien! Iech kós 't m'ch neet veurstèlle. Wie iech zoe d'rop begós te lètte, waore d'r toch wel dinger die miech opvele. Beveurbeeld: aander lui die iech kós hadde e wasmesjien en deen erme Ampa stónd m'ch dao edere maondag en soms twie kier in de week aon dat awwerwèts apparaat te zwungele ‘Jezus Maria Jozef’

eine slaag op - ‘Jezus Maria Jozef’ eine slaag neer! En veer hadde bij us thoes e klein meuleke veur de greunte te maole, meh Ama had dat neet en

(35)

daan mós Ampa de greunte mèt 'n hakmets op 'n houte plenkske fien houwe.

Of 't zoe mós zien... veer aote twie kiere achterein bij Ama huidvleis op de boterham!

Had iech toen mer m'ne bavvie opein gehawwe.... Iech zag: ‘Ama, huidvleis is dat neet allein veur de erm lui?’ Toen hadste m'ch get mote hure. Slivvenier woord obbenuits aon 't kruus geslage en mós iers nog drei kier d'rónder valle veurtot ze dee sjók te bove waor. En 't ergste waor: wie ze oetgelammenteerd waor zeet Pol, dee toen ouch al mèt moch nao Ama en Ampa: ‘Iech lös dat neet!’ En heer sjoof z'n tleurke weg.

‘Dat had geer vreuger mèt móte make...,’ zag Ama, ‘in d'n tied tot iech nog in de slachterij waor... toen stónte de lui in 'n rij te wachte um aon de beurt te koume es veer huidvleis verkochte. En dao woord get gemaak.... Dee groete ketel, jao dee groete zwarte ketel dee noe nog bij uuch in de kelder steit, dee góng hielemaol vol en daan mós iech nog twie kleinere debij opzètte. Mehhhh, dao kaome ouch de bèste kruije in. Iech goeide neet mèt de möts denao. Us huidvleis waor in de ganse stad bekind. Iech loerde neet op e paar cent es 't góng um de kwaliteit vaan de salpieter of de notemesjaot!’ En daan keek ze ins gruuts nao Ampa. ‘Heh Sjeng?’ zag ze tege häöom. Ampa keek rech veur ziech oet en zag: ‘Jao Nèt.’

Jao, Ama waor mesjien wel riek, meh Ampa waor 'nen erme mins. Heer had noets väöl cent op tes. In die platte portemonnaie vaan häöm zaot koelik e wöllemke. En die had 'r neet ins nudig, want heer roukde nog gei

(36)

sigeerke per daag en daan waor 't nog altied eint vaan Pa. En drinke deeg heer hielemaol neet. 't Is of dee mins noets doors had. Soms es veer 'n wandeling mèt häöm maakde, lepe veer ore achterein in de brandende hits vaan de zomer. Op 't lèste waore veer doedmeuj en daan hadde veer zoenen doors tot veer de peulkes neve de weeg zouwe leegdrinke. Noets höbbe veer vaan häöm gedoon gekrege tot heer us trakteerde op limmenaad. Heer zou us ouch noets op 't tremke zètte es veer dao mèt de tóng op us kneeje vaan Tournebride terök kaome. En es veer zagte: ‘Ampa, draag miech ins,’ daan zag heer: ‘Iech höb 'ne knook in m'nen erm.’ Of heer vertèlde us, tot heer vreuger tot Itteren of Beek mós loupe um de verkes te goon koupe. En daan vertèlde heer tot vreuger de verkes levend gekoch woorte en tot ze daan thoes op de steiweeg woorte vasgelag mèt 'n kètting aon 'nen iezere rink. Nou, dat is woer, want dat höb iech later aon Pa gevraog en dee heet miech nog einen iezere rink geweze, dee achter 'n rèk verborge waor.

Ampa heel ziech gere erm es ze 't op z'ne portemonnaie hadde verzeen. Veer zien ins eine kier mèt häöm nao de kèrmis gewees en geluif noe mer tot veer häöm de kop höbbe vol gezanik um ins op de peerdsjes te mage. Meh veer kraoge nog gei zoerbuneke.

Heer had mer ei zwaak! Op de vrije mert had heer 'n abonnemint. Dao kós heer ore loupe zwerreve. En daan bleef heer altied 't langste kieke bij die kerels, die op 'n hoeg kis gónge stoon en mèt hun rappe tóng en hun gepeperde möpkes de lui wiste vas te hawwe totdat ze begóste oet te pakke wat ze te verkoupe hadde. Geer kint dat wel: daan springe ze vaan die kis aof en pakke

(37)

't fleske of 't metske of 't karvattespengske in e klein stökske dun pepier en hawwe 't d'n ierste de bèste boer, dee nog neet 't bezej heet gehad um eweg te loupe, veur z'n neus: ‘Ja, voor deze meneer, 'n dubbeltje astublieft; wie nog meer, haast u, het zijn de laatste!’ Kiek, deen ierste de bèste erme maan dee ze zoeget in z'n vioel kóste duije, dat waor hiel dèks mienen Ampa!

(38)

[IX]

Loup ins gaw nao de kepotte vaas en hool m'ch vijf sigare,’ zag Pa tege miech. En iech in ein vaart devaan door mèt de twie wöllemkes stief in m'n hand. 't

Sigarewinkelke vaan juffrouw Bellefroid waor aon d'n euverkant vaan de straot, e klein bitsje hoegerop. Pa hoofde neet bang te zien tot iech mèt de verkierde ligare terökkaom, want juffrouw Bellefroid kós ze merk. Heer hoofde ouch neet bang te zien tot iech ónder 'nen auto of ónder 'n kaar zou koume, want op zoe'ne röstige zóndagmiddag kaome huugstens e paar boeresjeeskes veurbij en de kans tot zoe'ne rare kwiebus mèt 'nen automobiel langs kaom, bij ús langs, waor neet erg groet.

Trouwens dat verkier vaan die daog hoorste al 'n half oor vaan teveure aonkoume.

Juffrouw Bellefroid waor hiel knap en slaank. Ze waor ouch vruntelik veur ederein dee dao in de winkel kaom. 't Waor häör niks te väöl um e stök of twintig kiskes oet de rèkke te pakke en ope te breke es d'n ein of aandere boeremins z'n käös neet good kós make. Zoe waor 't ouch dee middag. D'r stónte drei jong boere in de winkel; vaan de kante vaan Tóngere of dao in de buurt sjat iech, want die kaome hiel väöl bij us langs. Die boeremanslui hadde sjijns gedach: ‘V'r zien d'r jao toch in Mesjtriech, v'r goon d'r jao ins 'n goow Hollendse sigaar koupe!’ En zoe stónte ze dao bij juffrouw Bellefroid, die vruntelik en behölpzaam achter de winkelbaank stónd aof te wachte wat de hiere beleefde. D'r stónte zeker al tien kiskes ope veur hun en dao waore ganse veerse bij, die nog noets waore ope gewees, en nog wiste ze neet wat ze zouwe doen.

‘Wat zien dát veur ein?’, zag eine vaan de kerels en heer wees op 'n kis die op de bovenste plaank stónd. De juffrouw pakde

(39)

weer häör trepke en zat 't tege 't aongeweze vak. ‘Zien ze dat, menier?’ vroog ze en pakde 'n kis oet de rij. ‘Nein,’ zag de kerel, ‘d'r moot wiejer nao links rieke!’ 't Trepke stónd verkierd meh juffrouw Bellefroid heel z'ch good vas mèt ein hand en boog euver d'n tóp vaan 't trepke. Ze stónd noe nog mer mèt ei bein op d'n trej, 't aander had ze opgestoke um häör evewiech te hawwe. En die kerels hadde lol obbins. ‘Pas d'r mer op,’ zag eine, ‘tot d'r neet valt.’ En mer lache jonges! Toen zag 'nen aandere:

‘Hoej, 't zou zund zien vaan zoe'n aardige pul.’ Toen de juffrouw mèt 't kiske weer ónder waor, zaog iech tot ze 'ne ganse roeje kop had gekrege. Mèt 'ne plumeau veegde ze de stöb vaan 't kiske. Ze duijde 't mets ónder d'n dèksel en snooj 't aon drei kante ope. Toen staok ze 't mets ónder d'n dèksel aon de väörkant, boe 't negelke zaot en ze wipde d'n dèksel mèt negelke en al op. En toen sloog ze de prachtig gekleurde schötblajer um. Dao laoge de sigare in 't gelid. ‘'n Prachtige sigaar,’ zag ze tege de boerehiere, ‘die kump 'n döbbelsje!’ Ze had nog altied 'n roei kleur. De hiere kóste nog neet decidere.

‘Dag Bèrke,’ zag ze obbins tege miech. ‘Kin iech diech mesjien al hellepe. Vief sigeerkes veur Pa zeker, he?’ Iech knikde vaan jao. 't Merk vaan Pa stónd neet wied oet de buurt en 't kiske waor al haaf leeg. Meh ze maakde 't eve veurziechtig ope of 't e nuij kiske waor en mèt eve väöl zörreg vawde ze de schötblajer um veur tot ze 't tuutsje pakde; evekes in dat tuutsje bloze zoetot 't ope stónd en met die slaanke vinger vaan häör die sigare hiel dificiel vasgepak en in 't tuutsje gestoke. ‘Heij Bèrke,’ zag ze en ze gaof 't m'ch zoe in m'n han, tot iech de sigare neet kepot kós duije. Iech gaof m'n

(40)

twie wöllemkes. Die vele rinkelend in de laoj en iech kraog 'n döbbelsje terök. ‘Mèt tien, heh Bèrke?’ zag de juffrouw. ‘Dag jong!’

Iech vónd dat 'n leef juffrouw, die juffrouw Bellefroid en iech waor altied e bitteke gesjokkeerd es Pa of Ma häör de ‘Kepotte Vaas’ numde. 't Sjijnt tot ze Pa ins 'n haaf oor aon de klets had gehawwe, of nog langer. Wie heer thoes kaom, had Ma gezag:

‘Meh Sjèf, boe hingste oet in Godsjuzzekesnaom!? Iech kin neet veuroet mèt me werrek es d'r geine is um eve op de winkel te passe!’ En toen had Pa vertèld tot juffrouw Bellefroid häöm zoelang had bezok mèt e verhaol. ‘Boe ging dat daan euver, tot dat zoe lang mós dore?’ vroog Ma. ‘Euver 'n kepotte vaas en nog get miejer vaan dee flawwe köl!’ zag Pa.

't Waor 'ne prachtige zomersen daag. De straot waor werm, de loch waor werm, 't leech waor werm. Al in 't winkelke bij juffrouw Bellefroid had iech geveuld, wie 't leech alles oppótsde en sjoener maakde. Dao hóng in die zaak 'ne lekkere reuk vaan toubak en sigare en mèt dat zonleech, dat mèt e paar sjuin straole door de zijkant vaan de kiekoet veel, waor 't sjus ofste dat leech kós ruke of totste de reuk kós zien.

En boete waor 't nog sjoender. De loch waor deepblauw, de hoezer aon de zonkant hadde 'ne gouwe sjien. Hoeg in de loch vloog 'n koppel doeve. Iech hoort hun vleugels zoeve door de loch. Daan hoort iech nog hiel zach 't roekoewe vaan de doeve op 't plat vaan menier Raomekers. En wied eweg, mesjien wel in de buurt vaan Wolder, 't gerammel vaan 'n kaar op de weeg. Weijer niks. Gein beweging, gei geluid. 't Waor zoe vreemp tot

(41)

iech toen bleef stèl stoon midden op de straot mèt in m'n rechterhand 't tuutsje mèt de vijf sigare en in m'n linkerhand dat döbbelsje. 't Waor jummers es of 't leve stèl stónd... es of de deur vaan d'n hiemel ope waor... es of iech Slivvenier hiel stèllekes kós hure lache. Iech had m'n ouge ope, meh iech zaog gein hoezer of gein straot mie.

Iech zaog allein nog e gekleurd leech. En iech hoord allein dat lache vaan die doeve of vaan Slivvenier, dat stónd m'ch eins, want lache waor 't. En iech voolt deep in m'ne rök e werm tintelend geveul nao bove kroepe. Dat greujde en dat woord erger en 't kroop langs m'ne nek en m'nen hals nog hoeger, nao m'n oere, m'n ouge en iech woord d'r compleet duzelig vaan, meh zoe plezerig duzelig tot iech zou wèlle lache en kriete tegeliek.

De winkeldeur bij juffrouw Bellefroid góng ope. De drei boeremanslui kaome lachentere de straot op. Wat e spektakel maakde die kerels met z'n dreie. Iech leep door nao hoes mèt m'n sigare en m'n döbbelsje. Pa stónd aon de deur. ‘Wat waorste dao aon 't druime?’ zag heer. ‘Iech höb d'ch twie kier gerope en de bleefs mer stoon dao midde in de straot!’ Iech had 'm ech neet gehuurd. Trouwens, Pa waor neet koed op m'ch en Ma lachde ins, wie heer 't häör vertèlde. ‘Nou,’ zag ze, ‘dat druime heet heer vaan geine vreemde!!’

(42)

(43)

[X]

Alle kinder die de ierste heilige Communie mote doen, weure aonstaonde goonsdag um half veer verwach in de lange gaank.’ Dat beriech kaom op 'ne goojen daag oet de loch valle. Iech wis nog vaan niks. En thoes wiste ze ouch nörgens vaan. Veer gónge miestal bij de broun Paoters nao de Mès en dao woorte gein Parochieberiechte veurgeleze.

Jummig-nog-aon-tou. Euver twie weke mós iech m'n Communie doen en iech had nog niks gelierd. Op sjaol neet, in de kèrk neet en thoes waor nog neet ins gezörreg veur e Communiepekske. En de kamer mós nog getappeseerd weure en de gaank mós noe ouch mer ins obbenuits geverf weure, want dat waor de lèste kier neet good gewore.

Jao, in zoe groet hoeshawwe kin me 't koelik bijhawwe. Iech waor zónder väöl alteratie op de liersjaol terechgekoume. Iech zaot al in de twiede klas en Mia góng al nao de veerde!

M'n ierste Heilige Communie euver veertien daog. Ze hadde us op sjaol vertèld: ‘Dat is een groot feest, niet om de gebakjes, die je dan mag eten en ook niet om de cadeautjes, die je dan krijgt. Maar dan komt Onze Lieve Heer in je hartje wonen.’

Dat had netuurlijk depen indrök op us gemaak. Vaan Ama zou iech twie gouwe tiensjes kriege en die zouwe op e spaorbaankbeukske weure gezat. Dat had Mia ouch gekrege, wie ze häör Communie doog. Vaan Noonk Sjarel kraog iech vas en zeker e zèlvere völpotloed. Dat mós sjoen in 't duuske bewaord blieve totdat iech groet waor. Daan zou iech weijer get sjèlderijkes kriege mèt Slivvenierkes op en

(44)

ingelkes. En mesjien... mesjien zou iech 'nen echte lere voetbal kriege, of 'ne vlegende Hollender. Dat zou e vrundsje vaan m'ch kriege. Dat wis heer noe al. Iech zag 't ins tege Ma, meh die wis 't ouch al: ‘Op deen daag kump Sjezeke bij diech woene en die cadeaukes, dat is mer bijzaak.’ Toch hoopde iech op 'ne voetbal of 'ne vlegende Hollender.

Meh, 't ergste waor: iech wis nog hielemaol neet wat d'r noe eigelik gebäörde. Wie iech dee goonsdagmiddag um half veer in de lange gaank m'n opwachting góng make, kaom iech tot de óntdèkking, tot die kinder al alles wiste. 't Woord allein nog evekes gerippeteerd en de volgende week zouwe veer veur de lèste kier mote koume en daan zou 't allemaol in orde zien. Daan zouwe veer ouch kinne beechte.

Ierlik gezag, vaan beechte wis iech nog hielemaol niks.

Iech vroog Mia um raod. Die wis 't m'ch wel weer te vertèlle: ‘Daan geiste op dat benkske zitte en es daan 't hökske ope geit, daan móste zègge: “Eerwaarde Vader geef mij uw priesterlijke zegen, mijn laatste biecht is geleden...” en daan zèkste mer tot 't d'n ierste kier is.’ Iech snapde niks devaan. ‘En daan móste d'n zun vertèlle,’

zag Mia. Iech vónd 't mer erg lestig. Vaan dat hökske, dat ope zou goon es iech op 't benkske ging zitte, begreep iech niks. Ging dat zoe mer vaanzellef? En daan al die sjoen Hollandse wäörd, die iech zou mote opzègge... iech kós ze mer neet ónthawwe, wie dèks tot Mia ze m'ch ouch heet veurgeknawweld. Op 't lèste zag iech zoeget:

‘Priestervader, geef mij uw eerwaardelijke zegen, mijn eerste biecht is geleden en dit is de laatste keer....’ Mia woord wie langer wie giftiger.

(45)

Op dee bewuste daag vaan de generaole rippetitie en vaan 't beechte barsde iech vaan de zenuwe. Die rippetitie ging nog, meh dat beechte.... Aander jonges zaote z'ch te duije en te stampe, sjus of ze nog neet genóg op hunne kerfstek hadde. En iech zaot wie 'nen houteklaos nao al die houte ingele en apostele op de beechstool te kieke en óndertósse water en blood te zweite. 't Doorde vreiselik lang, meh eindelik waor iech aon de beurt. Iech had e geveul of iech vaan loed waor en iech kaom neet vaan m'n plaots. De aander jonges duijde m'ch in 't hökske.

Vaanaof dat momint tot óngeveer e kerteer later moot iech zoeget boete weste zien gewees. Iech weet neet wat mèt m'ch gebäörd is en iech höb 't noets gewete. Iech geluif wel tot iech get gezag höb. Hiel vaag stónd miech dao nog get vaan bij. Meh of iech ouch get gehuurd had, wis iech gaaroet neet mie. Mesjien höb iech wel tege e geslote hökske zitte bazele, óndertösse tot de beechvajer mèt 'ne jong aon d'n aandere kant bezig waor. En bin iech toen daan mer vaan erremooj opgestande en weggegaange? Iech wis 't ech neet. Mia snapde toen op häör beurt niks devaan, wie iech haäör verslaag deeg vaan mien belevenisse.

‘Wat höbste veur pinnetentie gekrege?’ vroog ze. Iech zèk gans verbouwereerd:

‘Pinnetentie, wat is dat noe weer?’

‘Wieväöl totste mós bèjje veur straf,’ zag Mia. Iech wis 't neet.

‘Höbste d'ch daan hielemaol niks gebèjd,’ vroog Mia. Iech had gaaroet niks gebèjd.

Iech had dao gezete, wie 'nen hónd, dee aon 'n deur zit te wachte tot ze eindelik ins ope geit en heer 'm kin klipsere.

(46)

‘Daan móste terök goon en d'ch opnuij beechte,’ zag Mia. Dat noets. Noets!

‘Este óngeldig höbs gebeech en de geis toch te Communie, daan deiste doedzun,’

zag Mia.

Iech kaom e klein bitteke ónder d'n indöuk.

‘En este d'n ierste heilige Communie verkierd gedoon höbs kumpste vas en zeker in de hèl. Dat heet de zuster us gezag.’

Iech voolt miech ei baar eelend!

Iech zag: ‘Mia, wat veur pinnetentie hads tiech gekrege d'n ierste kier?’

‘Dat weet iech neet mie,’ zag ze, ‘meh iech höb wel ins 'ne ganse roezekrans opgekrege.’ Iech geluif tot ze gruuts d'rop waor.

Iech zag: ‘Wat hadste toen daan gedoon?’

Iers wou ze 't neet zègge. Meh iech wou 't wete. Iech mós noe einmaol d'rachter koume, wat veur tarieve ze hadde. Eindelik vertèlde ze 't. Sjaak Verjans had häör zien bloete vot laote zien.

‘Meh de hads toch zelf niks gedoon?’ vroog iech verbaas.

‘Iech had geloerd,’ zag Mia, ‘en dat is ouch hiel erg zun.’

't Woord 'n hopeloos geval. Iech had vaan me leve al zoeväöl bloete votte gezeen en nog noets m'n ouge tougepits. Iech zou wel op m'n bloete ven nao Scherpenheuvel mote goon um dat allemaol good te make. En wat nog erger waor: iech kós miech hielemaol neet rappelere of iech wel get euver bloete votte gebeech had.

Iech höb toch m'n ierste Communie gedoon. M'n ierste heilige Communie. Zónder obbenuits te beechte. Zónder pinnetentie. Iech höb neet de mood kinne opbringe um nog ins te goon in dat duuster hökske.

(47)

Iech kraog de twie gouwe tiensjes vaan Ama en 't zèlvere völpotloed vaan noonk Sjarel en ouch nog 'nen hieleboel sjèlderijkes en beeldsjes. Geine voetbal en geine vlegende hollender. Iech begreep tot iech 't neet verdeend had. Dat veulde iech hiel good. Iech höb m'ch wel misselik kinne ete aon de tuurtsjes en dat höb iech daan ouch zoe good gedoon, tot iech 's middags neet capabel waor um nao 't lof te goon.

Euver die Communie bin iech noets erg gerös gewees. Iech höb mesjien wel alles bijein twintig roezekranse gebèjd um die ierste vergete pinnetentie good te make.

En naodat Pa m'ch vertèld had tot 'ne echte roezekrans vieftien tientjes had, waor iech wat dat betröf ouch al neet erg op me gemaak. Iech höb toen de roezekrans vaan Ampa 'ne kier geliend. Iech zeen m'ch nog zitte op dat houte steulke, dat miech zoe'n pijn deeg aon m'n kneeje. Wie mie pijn tot 't deeg wie beter tot iech m'ch begós te veule. De underste kralle vaan de roezekrans sleipde euver de grónd. 't Doorde 'n ieuwigheid veurtot 'ch 'm had róndgebèjd, meh iech had 't deveur euver want iech wou neet in de hèl kouwe.

En 't holp neet. Iech heel deen angs tot iech 't noets mie good kós make. Toen höb iech 't daan toch mer ins gebeech aon 'ne Paoter en dat kosde miech 'n geweldige zelfeuverwinning. Meh de Paoter zag: ‘late-we-dan-maar-alles-insluite en bid dan maar voor penitentie: drie wees-gegroetjes en nu dan een akte van berouw!’ Dat zag dee Paoter.

Is 't neet veur d'ch in d'n pans te biete: drei weesgegroetjes!

(48)

[XI]

Paoter Verentius, dee zoe good kin preke, heet ins ónder 'n lijdensmeditatie gezag:

‘Gij moet Adam en Eva niet veroordelen om de zonde die zij bedreven, al begrijpt ge ook niet, dat zij de paradijselijke gelukzaligheid voor een appel hebben

prijsgegeven, want zelf zoudt gij precies hetzelfde gedaan hebben.’

Iech moot dee gooje mins geliek geve, want iech höb ins het lèste oordeil euver miech aofgerope veur get wat nog in de verste verte geinen appel waor.

Ampa had in zienen hoof 'nen hieleboel buim stoon. Aon die buim greujde heerlikke pere. 't Waor noe wel neet de bedoeling, tot veer op us goonsdag- en

zaoterdagmiddage die buim zouwe kaal plökke, want in 't naojaor woorte die pere geplök en oetgespreid in de vakke ónder in de kelder en bove op de zolder, meh 't waor toch neet erg es veer us ins 'n peer pakde vaan zoe'ne boum. Meh... Ama en Ampa hadde geinen eine appeleboum. Dat vónte ze sjus zoe erg wie die lui, die bij us tegeneuver woende en die um de twie jaor 'n döchterke debij krege en noets, meh daan ouch noets, e jungske! 't Probleem vaan Ama en Ampa waor neet lestig op te losse zou me zègge. Ze hoofde mer get plaots te make veur zoe buimke en eint te koupe. Nou jeh, dat höbbe ze daan ouch gedoon. Ampa kaom op 'ne goojen daag demèt aonzètte. Boe heer 't gekoch had is neet bekind. Aon de vröchte kin me de boum en aon die vröchte zou me zègge, tot heer 't op de vrije mert in z'ne maog gesplits heet gekrege, veur e wöllemke! Meh 't waors 'ne gooje boum zag heer. ‘Kiek mer Nèt,’ en heer wees op 't geel huitsje, dat mèt 'n iezerdräödsje zaot vasgemaak aon 't ónnuzel stekske, dat oet de zak mèt drek nao boete staok. Op 't huitsje stónd mèt potloed gesjreve:

(49)

Cox Oranje. En dat waor toch 't soort wat Ama zoe lekker vónd. Ama zag, tot veer mer 't bèste devaan móste hope en röstig aofwachte.

Dat aofwachte lieverde de volgende resultate op. 't Ierste jaor höbbe veer met groete zörg nao 't buimke gekeke en mèt väöl water en mès höbbe veer gedoon gekrege vaan 't stekske, tot d'r e paar bleedsjes aon kaome. 't Twiede jaor woorte de bleedsjes zijtekskes mèt bleedsjes. 't Derde jaor zaote d'r werechtig e paar bluimkes aon. Meh die doge niks. 't Veerde jaor, wie 't al ech op 'ne boum begós te lieke, kaome d'r nog get miejer bluimkes aon en - hoera - nao e paar weke zaote d'r e paar sjitskes vaan eppelkes aon dat buimke te greuje. Ze waore nog mer koelik te zien en nog zoe greun wie graas, meh... 't zouwe echte Cox Oranges weure, dat stónd vas.

Noe moot iech dit debij vertèlle: in die veer jaore waor Ampa hel achteroet gegaange.

De gooje maan sukkelde mèt verkalking in de kop. In 't begin mèrkde veer dao neet zoeväöl vaan. Heer begós ziech mèt versjeije dinger te vergisse en heer vergaot de kemissiekes, die heer mètkraog. Meh dat woord wie langer wie erger en tege d'n tied tot die greun klitskes aon dat buimke zaote, had heer hielemaol neet mie 't bezej tot dat appele mooste weure. Ama had intösse de zörreg veur d'n hoof op ziech genome.

En speciaal veur häör en in häör opdrach waor dee Cox Oranje boum gekoch.

Ama waor dus hier en meister euver d'n hoof en Ama had us gezag, tot veer vaan alle buim oet deen hoof mochte ete - es veer 't neet te gek maakde - allein vaan deen eine neet. Iech had al ins 'n opdonder gekrege

(50)

umtot iech zoe greun klitske tösse doum en wiesvinger eve had vasgepak um te veule wie hel 't waor!

Heij hadde veer dus de situatie vaan Adam en Eva. Allein mèt dit versjèl, tot d'r in d'n tied vaan Eva nog slange in zoe'ne boum zaote die d'ch vaan alles belaofde. Iech höb noets 'n slang zien zitte in dat appelebuimke. De orders woorte nog strenger geformuleerd toen nao 'ne störm alle klitskes op eint nao waore aofgevalle. Dat eint waor ouch nog e grensgeval! Meh 't bleef zitte en 't woord al e bitteke valer vaan kleur en 't kraog de gruutte vaan 'n walneut. Ama kaom ederen daag kieke.

Iech bleef mer zoe väöl meugelik oet de buurt. Meh ins op 'ne zaoterdagmiddag, wie iech wis tot Ama evekes 'n kemissie waor doen, stónd iech veur deen appel. Iech kós op m'n vief vinger naotèlle tot die huif zoe hel en zoe zoer zou zien estot ze greun waor. Obbins höb iech geplök. Verstand en gewete höbbe dus stèl gestande. Allein m'n hand had sjöld. Die huif, die greun huif, die verrèkte hel greun huif.

Wat had 't nog veur zin te preuve? Iech höb toch mer gepreuf! D'r zaot noe einmaol niks aanders op. En boe zou 't noe nao gesmaak höbbe? Nao get wat nog te gemein waor um zoer te mage heite! Iech höb 't dink weggegoeid euver de moer, zoe wied es iech mer kós en iech bin zoe gaw meugelik nao boete gegaange um veur 't alibi te zörrege.

Dezelfde aovend waor de misdaad óntdèk. En veer allemaol veur 't Tribbenaol:

- Wee heet deen appel geplök?

(51)

- Wee is in d'n hoof gewees?

- Wee is heij dee gemeine deef?

- Wee is heij dee laffe huicheleer?

Geine dee z'ne bavvie opedeeg. Sedert deen aovend höb iech 'n veurstèlling vaan d'n ingel mèt 't vlammend zweerd. Want Ama had 'n tóng wie e zweerd!

Dee bouw heet noets appele gedrage. Wie heer 't volgend seizoen vergaot bloesem te kriege, heet Ama häöm direct laote oetgraove en weggoeje. Iech zeen 't nog gebäöre.

En iech huur häör nog tege Ampa zègge: ‘Wee kuip noe ouch 'nen appeleboum op de vrije mert. Dao weurste toch altied besajs!’ En Ampa, dee ocherm al zoe suf waor, tot heer z'n eige wäörd neet mie bijein kós dinke, gaof 't direk tou: ‘Wee kuip zoeget op de vrije mert.’ En vlak d'rachter zag heer ‘Mijn Jezus Barmhartigheid’. Want die sjeetgebedsjes kós heer nog allemaol en dat waor altied good, al waor 't allein mer veur de aoflaote.

(52)

[XII]

Rech bij us tegeneuver in dat klein smal huiske, moot destieds 'n juffrouw Forreau gewoend höbbe. En die juffrouw had 'n kat. Die kat van juffrouw Forreau zaoliger is 'n legendarische kat in us femilie. Es d'r bij us get kepot waor of eweg en es niemand get devaan wis, daan zag Ma altied: ‘Daan heet de kat van juffrouw Forreau zaoliger 't zeker weer gedoon!’ Good begriepe: 't ‘zaoliger’ sleit op 't mins en neet op de kat.

Jummers, 'n kat die nao 'n hardnekkig sterfbèd gein rös kin vinde en in de buurt bleif róndspoke en daan ouch nog deit wat ze tijdens häör leve gedoon heet, naomelik alles weg klawwe, kepot make en opvrete... zoe'n bies kin me ónder gein veurwaarde

‘zaoliger’ numme.

Wie dèks höbbe veer 't neet gehuurd?! ‘Wee heet die reziene opgegete (of die appelekouwe, of dee pudding!)? Diech Mia? Diech Bèr? Diech Pol? Geine vaan uuch allemaol? Daan heet de kat van juffrouw Forreau zaoliger 't gedoon!’ Iech dink tot veer allemaol wel ins die kat zien gewees. Iech rappeleer m'ch tenminste tot iech ins e lekker stökske riestevlaoj in m'ne gielis had gehoud. Wie Ma binne kaom, zaog ze direk dat leeg tleurke. Ze kaom rech veur miech stoon en dreigde mèt 'ne vinger:

‘Bèr, diech höbs die vlaoj opgegete, zèk 't noe mer direk!’ Nou, iech stónd d'r neet good veur, want iech had al 'n roej kleur en m'n vinger plakde nog get nao vaan de sókker dee op 't keurske gesmolte waor. Iech zèk in d'n ambras: ‘Nein Ma, ierlik woer! Iech höb 't neet gedoon, meh iech höb wel 'n kat de vinster oet zien springe wie iech de kamer binnekaom. Dat zal de kat vaan juffrouw Forreau wel gewees zien, tunks m'ch.’ Ma rammelde m'ch ins good doorein, meh ze