E. Franquinet, Maskeraad · dbnl

(1)

E. Franquinet

bron

E. Franquinet, Maskeraad. Goffin, Maastricht 1927

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/fran022mask01_01/colofon.php

© 2013 dbnl / erven E. Franquinet

(2)

Aon de naogedachtenis van Häör, die miech et ierste de Mastreechter klanke heet gelierd.

E. Franquinet, Maskeraad

(3)

Maskeraad

(4)

Maskeraad

GEER rappeleert uuch nog dee sjrikkelik werreme zomer, noe e jaor of drei, veer geleije? Et waor op ene naomiddag in Augustus van dat jaor, dat veer mie laoge-n-es zaote te luiere-n-in e paar reete fauteuilkes op et terras van eine van de groetste café's, die um euze Vriethof gelege zien.

Onder ‘veer’ vèlt te verstoon: mene vrund Ferd Noele, de bekinde sjèlder, en iech.

De stikkend wèrrem atmosfeer drökde-n-us tot 'n lui indolensie, boe zellefs eus - sober! - dröpke neet van kós verlosse. De conversaassie flodde, wie me ziech begriepe kint, ónder deen drök van de hits neet zoe hiel erreg en veer heele-n-us tan ouch hoofzakelik bezig mèt e tamelik imbesiel bekieke van de gleeskes, die veur us sténte, en boe-in et goudgeel en liech-roze

(5)

naat 'n aordig speul van leechsträölkes doog róndspritse mèt fèlle glans.

Noe en dan luuchdde-n-eine van us zene kop ins op en kneep zen ouge tou bij et kieken-op te ope ruimte veur us, boevan de kiezel oraanjewerrem breuide-n-in et hel leech, en de buim, mèt stöp euverpoeierd, truusteloes te blajer leete hange, mèt inkel heij en dao nog get deepblauwe lommer, dee allein mer van keulde spraok in die gleujetige hits. Enen inkele passant zaog me mer, dee ziech nog zoeäöl meugelik te lommer oetzeukde, en noe en dan, es er 'n ope plaots moos euversteke, ene langzame sjadu mèt ziech mèt sleipde.

Es veer eve zoe gekeke hadde, leete veer de kop weer zakke, verblind bijnao door de sjerrepde, boe kleure-n-en tinte mèt tegenein aon bótsde-n-in dat martelend leech.

En toch, es iech zèk, dat et einigste, wat nog levend aon us waor op tat momint, eus ouge waore, dan beweer iech neet te väöl. Trouwes,

(6)

bij mene vrund waor dat vaste geweente, want, oetgezunderd sommige periodes van vertrouwelikheid, es er zoe ins op zene praotstool góng zitte, waor er miestal ene stèlle, geslote mins, dee al wat tao in ze binneste reurde of zellefs broezjde, allein mer uterde-n-in die groete zonnige landsjappe, die geer allemaol wel van em kint.

Ouch noe zaog iech em weer, e bitsje veureuver gebuig, mèt zen ouge-n-et speul vollege van e kleisper flitske, dat langs te kopere rooj van 'n étalaazje löstig op en aof dansde, wie er opins mèt ene róf zene kop opstaok um zen attensie te

besteije-n-aon e bepaold punt van de Vriethof.

Iech vollegde ze gekieks en mèrrekde-n-al gaw, dat et veurwerrep van zenen intres e jónk vruike waor, dat van de kant van de Sintervaos aofkaom en, zónder ziech van zon of hits get aon te trèkke, de gleuietige-n-oven, dee Vriethof hèdde, in zen vol lengde, dweers euverstaok.

(7)

Zoe oet de veerte maakde ze in häör luuchtige zomerkleiaazje op ten oraanje-echtige fong 'n fèl witte vlek, sjerrep van kontoer. Wie ze korterbij waor gekomme, kós iech häör beter opnumme. Et elegant figuurke-n-in et liech zomertoilètsje, dat hiel rejaol de slanke, fien gevörremde beinsjes leet zien, woort bekroend door e sjattig geziechske vol leve, boe de dónker ouge-n-in glansde wie gitte, en boe-euver oetgespreid laog tee zachte, ongewete lach, dee mer allein kan toubehure-n-aon de gelökkige van dees wereld. Ze kaom tamelik kort langs eus täöfelke veurbij en noe kós iech opmèrreke, wie verzörreg in eelik opziech dat ze oetzaog, en zoe gans van zellef kaom de gedachte bij miech op, dat tit vruike wel ein van die wienig sjöpsele zou zien, die al hun winse-n-en verlanges direk vervöld weze, en die door et leve wandele wie door enen hoof van loeter gelök en vräög.

Wie verwónderd woar iech tan ouch, te

(8)

mèrreke, dat, wie ze veurbij waor - ze had euze kant neet opgekeke - mene vrund zach zene kop sjöddelde, en stèllekes veur ziech zellef fluusterde: ‘Errem vruike’, met 'n expressie van deepe kompassie op ze geziech. Et is te begriepe, dat miech tat intrigeerde en dat iech em in men nuisjierigheid vroog: ‘Kinste häör dan?’

Eve keek er verduzeld op; et waor dutelik, dat er, zónder d'raon te dinke, dat iech bij em zaot, die wäörd gefiezeld had. 'n Ougenblik meinde-n-iech 'n opkommende koejigheid op ze geziech te mèrreke; toen waor et, of er get van ziech aof zat, en:

‘Kom’ zag er, ‘iech weet, daste zwiege kins es et t'rop aon kump, en dan... de idée van rónd te moote loupe mèt zoe get op ten hart, en et noets aon enen andere te mage vertèlle, heet miech al dèks genóg zwoer gelege’.

Er tipde-n-ins eve aon ze glaas; dan haolde-n-er zene sigarèttekoker oet zen tes, vergaot miech 'n sigarèt te offreere en staok zellef ein

(9)

op. Iech wis noe, dat iech 'n intressante gesjiedenis zou te hure kriege, en, zónder dat iech et miech bewus waor, bestónt ter opins veur miech gein luiigheid mie, gein brannende hits, niks anders es 'n gespanne aondach veur etgeen noe komme zou.

Ferd pafde-n-iers ins e paar kiere flink aon zen sigarèt, blaosde dan door neus en mónd tegeliek 'n dikke grijsblauw wollek oet, die langzaam umhoeg klumde, en begós toen:

‘De vraogs miech, of iech tat vruike kin? Zeker; en es te häöre naom huurs, zals tiech häör ouch wel kinne. Et is te einige dochter van de bankeer Belders’.

‘Ao! is tat tie?’ veel iech em in de reije, ‘dan kin iech häör wel, wieste zèks, teminste van naom. Iech rappeleer miech nog gans Bood, dat ze noe zoe get drei jaor geleije getrouwd is mèt te jonge Solberg, dee groete kommersant; eederein had et toen t'reuver, dat tie twie zoe'n gooj partij aonein dooge’.

(10)

‘Zjus’, antwoordde Ferd, ‘dan wètste zoe get eveväöl es te mieste lui, en dan zulste häör ouch wel, wie eederein, veur 'n gelókkige, good - want jummers: riek - getrouwde jong vrouw hawwe. Wie vergis te diech tan!’

‘Mer’, meinde-n-iech te moote protesteere, ‘dee gelökkige lach op häör geziech, dat vruntelik, leef uterlik, dat wijs ter toch op, zou iech meine, dat iech neet zoe erreg te neve bin’.

‘Maskeraad, mene gooje jong, komedie! Mer laot iech dadelik tebij zèGGe: de mies verheve, zellefopofferende maskeraad, die iech oets van me leve höb mètgemaak;

ein, boe iech miech vol tristige kompassie veur buig. Mer luuster nao wat iech tiech gaon vertèlle en oordeil dan zellef.

Et veurig jaor, op ene sjoene zomernaomiddag waor iech weer ene kier mèt sjetsbook en kleuredoes in men tes rónd aon et dwaole

(11)

door de umstreke van eus stad, um ins te kieke-n-of ziech soms ouch nog örreges e punt zou laote vinde van boe-oet iech Mastreech nog noets had bekeke. De wèts wie verleef iech bin op tat berregland, dat in weij gollevinge-n-oetlöp en zoe óngemèrrek in de vlakte-n-euvergeit, boe-euver ziech in wisselende tinte-n-aonein rije die lang, smaal stökker akkergrónd, dieste in vogelvlöch kins euverzien en boebove-n-ene fèlblauwen hiemel steit van gleujetig ultramarien.

Um zoe'ne perspectivistiese kiek op te dinger te kriege, moos iech naturelik de huugde zeuke, en naodat iech iers zoe e bitsje van hot nao haar gezworreve-n-had, decideerde-n-iech miech, de Bergerstraot te numme en op te wandele nao Berreg en Terbliet, van boeste die sjoen veergeziechter höbs, die iech al zoe dèks geperbeerd had, mer die miech nog noets good genóg gelök waore, nao mene zin.

Wie iech al zag: et weer waor deen daag manjefiek. De loch waor boetegewoen klaor en

(12)

daobij sjijnde-n-e lekker zönneke, dat gelökkig neet zoe brande wie noe op 't momint, zoedat te beleechting van et landsjap van deen aard waor, dat me-n-et ziech neet beter winse kós; alle kleure stónte sjerrep en ónverdoezeld tegenein oet, enfin, et waor enen idealen daag veur opelochwèrrek en sjetse.

Iech had te weeg nao Amy al links laote liGGe en klumde noe op me doedsgemaak de ierste huugde van de Bergerstraot op, boebij iech miech zoe noe en dan ins umdrejde-n-um te kieke-n-of iech wied genóg geavanseerd waor veur ene sjoene panorama. Intelik tochs miech, dat iech hoeg genóg gekomme waor, en iech begós noe ins oet te kieke nao ein of ander klein binneweegske, boe iech e vrij oetziech zou höbbe en röstig zou kinne wèrreke. Al gaw vónd iech zoe get en iech

wandelde-n-et weegske-n-ins op.

Nao e paar menute begós iech evel te mèrreke, dat et oetziech heij neet zoe erreg

(13)

gunstig waor en daorum besloot iech mer, veur aon wèrreke te dinke, iers nog e flink stök weijer te goon. Mer noe zaog et er al gaw nao oet, of me weegske miech lielik in de steek zou laote, want wie weijer iech kaom, wie mie et op enen haole weeg begós te liekene, en al hiel gaw had ten talu mie es mans huugde, zoedat iech gaar niks mie van et landsjap zien kós. En daobij krunkelde-n-et weegske ziech ouch nog wie 'n slang. Iech dach tan ouch, wie iech nog e paar menute gewandeld had, dat et et bèste zou zien, ins ten talu op te klumme, deils um ins te kieke of et nog wel de meujte weerd zou zien, weijer te goon, deils um miech ins tegooj te oriënteere, want iech waor noe al mie es e kerteer van de groete weeg aof en van al dat gedrejs waor iech gans te riechting kwiet geraak.

De kins noets wete, wat ene krónkelweeg veur diech heet weggelag! Et landsjap, dat aon men veuj laog, wie iech boven op ten talu

(14)

stónt, waor prachtig! Veur miech oet en nao links leepe langzaam en gollevend in bijnao volmaakde rundinge de lèste vertaksele van eus berregland nao umlieg, en d'reuver, in smaal baone, rijde ziech aonein in alle tinte van greun tot blauw en geel tot roed-broen de versjèllende veldvröchte, die eus riek land oplievert, heij en dao ónderbroke door trupkes dónker struuk en buim, boetösse-n-oet loerde de

geelmellegere en gewitselde boerehäöf en huiskes mèt hun roej en blauw daker.

Weijer nao achtere woorte de heuvelhèllinge wie langer wie vlaker, um intelik oet te loupe in de breij Maosvallei, die wiemelde van weije, bóngerde en moossems, en boe-in de dörper en al de gehuchsjes wie oet 'n reuze-blokkedoes waore-n-opgebouwd.

Hier dao veur miech, en Heugem bij de Maos; dao Kadier en Kier en weijer eweeg Grónsveld en daoachter Merregraote, en hiel in de blauw veerte Eijsde, tochs miech, en dat allemaol ónder deen helderen hiemel, dee allein mer aon

(15)

mene rechterkant woort bevuild door de rouk van de Mastreechse fabrikke. De Maos waor amper te zien, haaf verborrege-n-achter häöre greune boord, mer d'rachter vörremde de Sint Pietersberreg 'n sjerrepe aoflijning tege de deepblauw loch, en hiel in de veerte waor et Belsj heuvelland, boevan me zou meine, dat et ziech in de wolleke-n-oplosde.

Wie lang iech tao zoe höb stoon kieke, weet iech neet, mer intelik zeukde-n-iech miech e pläötske-n-oet um te goon zitte, haolde sjetsbook en kleuredoes veur den daag en begós in groete lijne men ónderwerrep oet te zètte. Dat flodde nog al en toen begós et kleursjetse; mer noe waor et mis. Boe et aon laog, weet iech neet, mer et wou neet. Wel e paar oore aon e stök waor iech drök aon de gaank, zoe drök, dat iech niks mie rontelum miech hoort of zaog, boete-n-et landsjap en men kleure; en die kleure veele-n-eedere kier zoe verkierd oet, dat iech op et lèste koed woort, door den hiele

(16)

kraom e paar dikke blauw striepe zat, me sjetsbook touklatsde en de boel spietig neve miech neer goojde.

Dat broch miech trök in de wèrrekelikheid, en noe waor, tot men groete verwóndering, ein van de ierste impressies die op mene weer tot zen umgeving trökgekierde geis inwèrrekde, et huure van 'n onderdrök gekriet, dat örreges achter miech vandan moos komme. Dat kriete, wie ingehawwe-n-et ouch waor, getuigde toch van zoe'n immens sjagrijn, dat iech, door nuisjierigheid, en ouch wel e bitsje door kompassie bevange, direk besloot, miech op te huugde te stèlle, van wee dees utering van leid wel maagde komme, en te perbeere, es et meugelik waor, get balsem op tie won te lèGGe. Iech staok tus sjetsbook en kleuredoes weer bij miech, stónt zoe zachskes meugelik op en staok mene kop veurziechtig euver de rand van den talu’.

Heij heel mene vrund eve-n-op met vertèlle, tipde-n-ins aon ze gleeske, staok te sigarèt, die

(17)

em ónder et spreke waor oetgegange, weer aon en pafde-n-e paar wöllekskes oet, die er op ze gemaak achternao loerde, wie ze umhoeg krunkelde door de straffe loch.

Et waor dutelik, dat er plezeer had van de spanning boe-in er miech had wete te bringe; daoveur wou er miech eve-n-op heite koole laote zitre, veurdat er de óntknuiping van ze vertèlsel gaof.

De hits, boe iech ónder et vertèlle niks van gemèrrek had, laog noe weer drökkend op miech en et verwónderde miech, wie stèl alles waor róntelum us; allein in de veerte örreges tinkde 'n fietsebel.

Nao 'n klein poos góng mene vrund door:

‘Es iemes miech veur deen tied oets zou höbbe vertèld, dat e touval wie dit miech te gelegenheid zou geve, door te dringe-n-in et geheim van e levesleid, tot op tat momint zörreg-völdig veur de boetewereld verborrege, dan zou iech tao euver höbbe gelache; zoeget kós toch zeker nörreges anders veurkomme-n-es in

(18)

die awwerwètsche romangs van vreuger, mer vas neet in et wèrrekelik, neuchter minseleve. En toch, luuster!

Iech hoof tiech zeker neet te besjrieve, wie geslagen-n-iech waor van verwóndering, wie iech euver de rand van den talu zaog, dat langs te weeg 'n vrouw ziech in et graas had laote neerzakke, die häör bèste doog um häör kriete-n-in häöre zakdook te verstikke, en dat tie vrouw niemes anders waor es... mevrouw Solberg.

Iech had häör veur deen tied al dèkser op dinés en bij ander okkazies van deen aard getroffe en iech kós miech häör ónmeugelik anders veurstèlle-n-es 'n elegant vruike mèt e vruntelik uterlik en ene sjarmante lach op et geziech. Wat iech noe veur miech zaog, versjeelde daovan hiemelsbreid: et liechaam, ineingekrump, laog wie enen houp voel langs te weeg neergesmete; aon beidskante van de zakdook, dee ze stief tege häör geziech gedrök heel, kleurde häör wange dónker-roed van et kriete.

(19)

Opins - iech dach toch zeker, dat ze miech neet zou kinne zien - woort ze miech mèt ene sjrik gewaar. Direk stónt ze op en perbeerde ziech te herpakke; mer dat góng neet zoe inins, en wie iech al ónder op te weeg tegeneuver häör stónt - want wat kós iech anders doen es nao häör tou goon wie ze miech gezeen had? - zaog iech nog te traone biggele-n-euver häör hoeggekleurde wange. En ze keek miech aon mèt häör, noe dóffe, dónker ouge, haaf verwietend, haaf smeikend.

Iech moot tiech ierelik zèGGe, dat iech miech op tat momint sjrikkelik verlege veulde en neet wis, wat mèt me persoon aon te vange-n-of wie 'n converzaassie te beginne. Mer ze redde miech oet tie benajde positie, door, wie ze toch begreep dat iech häör al langer kós höbbe beloerd, oppenuits in traone los te breke. Dat hollep miech euver men verlegenheid weg; iech dwóng häör zachsjes te goon zitte-n-op ten talu, zat miech neve häör en naodat iech men spraok

(20)

had trökgevónde, vroog iech häör, wat häör mankeerde, of ze ziech dèks neet good veulde, of iech häör mèt eets kós hellepe en mie van die dinger, die ste zoe al nudig vins, veur de borde te bringe, es te iemes wèls truuste en de wèts neet boe er bedreuf euver is.

In et begin kraog iech gein ander antwoord op al men vraoge, es eedere kier opnui gekriets; mer opins, iech rappeleer miech neet mie op wat veur e gezèkde van miech, braok ten diek van stèlzwiege, dee zoe lang häör leid had wete-n-in te hawwe, door, en in ene vlood van wäörd, die dèks wie de golleve van 'n losgebroke rivier et eint euver et ander toemelde, stördde ze häör hart veur miech oet. Wat iech et allerminste zou verwach höbbe bij dees jong vrouw, die der altied zoe leveslöstig en

ónbekömmerd oetzaog, woort miech oet tee stroum van wäörd dutelik: häör ganse uterlikke hawwing waor niks anders es 'n maskeraad, boemèt ze de hèl van 'n óngelökkig houweliksieve bedèkde.

(21)

In et kort kaom, wat ze, miech vertèlde, heij op neer: nao hun hiel kort angazjemint - heer had altied zitte d'rop aondringe, dat et houwelik mer zoe gaw meugelik zou geslote weurde - waore de ierste paar maond van hun sameleve veurbijgegange-n-in dee roesj van verleefdigheid, dee aon de wittebroedsweke-n-eige-n-is. Ze waor dervan euvertuig, dat toen zeker häöre maan häör wèrrekelik leef had. Heer waor altied eve komplezant veur häör en perbeerde zoeväöl meugelik aon al häör winse-n-en verlanges van verweend einig keend te voldoen. Et sprik vanzellef, dat zij ouch, noe häör hart opebleuide veur 'n hiel nui wezelikheid boe ze in häör meidskesjaore neet van had kinne druime, ziech mèt et innigste wat ze in ziech had, hechdde-n-aon de maan, dee häör dee nuie wereld lierde kinne, en dat ze, van häöre kant zoeväöl meugelik perbeerde um al zen kleinste verlanges te veurzien en te zörrege, dat er in gein inkel opziech reije zouw höbbe-n-um te klaoge.

(22)

Mer toch, wie ze ouch häör bèste doog, um in óntèlbaar kleinighede de euvergroete leefde veur häöm die häör vervölde, te doen oetkomme, moos ze, nao e paar maond al mèrreke dat er minder hartelik veur häör begós te weurde en langzamerhand van häör vervreemde. In et begin waor dat neet mie es 'n ónbestump geveul in häör, dat ze ziech neet wis te explikeere; dan begós et häör op te valle, dat ziech tie aofscheijing uterde-n-in et naolaote, gebruuk te make van de versjèllende okkazies die zich aon em veurdooge, um häör mèt et eint of ander e plezeer te doen. In deen tied

woorten-n-ouch te reize, die er, wie er zag veur zen zake nao Breusselt moos doen, mer altied mie en langer van doer, en et veel häör op, dat er bij ze thoeskomme minder vruntelik Lege häör waor es vreuger.

Toch zou ze, onnuzel wie ze waor, bij dat alles nog aon gei koed höbbe gedach, en gemeind höbbe-n-et aon zegeslaag in de zake te

(23)

mooie wiete, es ze neet op ene koejen daag op 'n vrie maneer oet ten droum waor gehollepe.

Ene breef, häör oet Breusselt tougesjik door iemes, dee ónderteikende mèt ‘un ami’, vertèlde häör, zonder deukskes t'rum te drejje, dat ze wel ins maagde wete mèt wee ze getrouwd waor; dat häöre maan zen reize allein mer óndernaom um e vrundinneke te kinne treffe, boe er mie um sjijnde te geve-n-es um zen eige vrouw, en dat et zellefs zoe erreg waor, dat zen handelsrelaassies ter sjan van spraoke.

Stèl diech veur, wie dat nuits op häör veel! Naturelik waor häör ierste gedachte, dat tao niks van woer waor; dat moos gesjreve zien door ene steuker, ene zjaloeze, ene konkurrent van häöre maan, dee et slech góng en dee noe ouch hun et leve perbeerde te vergalle. Häöre maan zou wat tao van em in dee breef gezag woort, zeker neet doen - häöre maan, boe ze zoeväöl van heel... Ze loos te breef nog ins euver. Nein, dat zou heer toch neet doen, nein....

(24)

Mer toch, me hoort zoe dèks van die dinger; wieväöl maander dooge zoe get neet, en... boemèt waor heer de lèste tijje zoe aofgetrokke, zoe wienig vruntelik tege häör gewees? En den twiefel kraog häör te pakke en begós häör te martele. Neet lang zou et doore-n-of teen twiefel woort zekerheid; wie Solberg e paar daog tenao trok kwaom van de reis vollegde 'n explikaassie tösse hun twieë. De bruut, dee ziech óntmaskerd zaog, óntkinde niks. Jao, alles waor zoe, wie men et häör gesjreve had. Wie dat meugelik waor? Wel, bekinde-n-er häör cynies, kaajd eweg, umdat er ziech in häör had vergis, umdat ze-n-em in et houwelik neet tat had wete te geve, wat heer in zen heite drif van häör had verwach.

- En dat, neettegestaonde häör weij, weij leefde, 'n leefde die ze geperbeerd had te utere-n-in al die óntèlbaar klein plezeerkes, boemèt ze zen winse wis te veurkomme.

Et waor häör of alles rontelum häör wegzonk, of ze nörreges, nörreges mie steun kós einde.

(25)

Toch vónd ze-n-ers. Neet veur niks waor ze et keend van braaf awwers; häör deep relizjieus geveul gaof häör ene groeten troes; dao klemde ze ziech aon vas, en zeker is et, dat et häör trökheel van väöl, wat häör anders mesjiens in ene nog deepere pool van eelend en lijje zou höbbe gestoete. Mer toch, wie groet ten troes van häör relizjie ouch waor, er waor neet in staot häör euverstellepend leid gans te stèlle; ze waor toch mer e gewoen, minselik vruike, dat hungerde nao get levesgelök, wat häör noe opins, zónder erberreme, woort aofgenómme.

Et waor deezellefde relizjieuze zin, en ouch häör groete leefde veur häör awwers, die nörreges get van aof wiste en neet anders meinde, es tat hun einigste dochter gelökkig getrouwd waor, die häör et veurstèl van echsjeijing, boe er kort taonao bij häör mèt aonkaom, dooge-n-aofwieze.

Nao deen tied woort heer wie langer wie bruter tege häör; en góng nog dèkser en veur

(26)

langeren tied op reis, en de korte tijje dat er thoes waor, achde-n-er häör gei vruntelik woord weerd, mer snawde-n-al wat ze zag, es ze allein same waore, kort aof. Zoe leefde ze in 'n altieddoorende foltering; waor er bij häör, dan maakde-n-er häör et leve óndragelik; waor er weg, dan pijnigde häör de gedachte aon die ander vrouw, boe er noe zen leefde-n-aon wegsjónk, die er häör óntheel. En ónder die marteling bleef ze zwiege um neet ouch et hart van häör gooj awwers te breke, die altied zoe hun bèste hadde gedoon um hun einigste keend gelökkig te make.

Waor dao mer e kinneke gewees; dat zou häör groetste leid höbbe verzach en mesjiens ouch häöre maan wel weer tot häör höbbe trökgebrach nao 'n korte

aofdwaoling. Mer hun kort leefdeleve van mer einige maond waor neet mèt tit gelök bekroend gewoorde en einzaam sleipde ze heur kruus veurt.

En et maske, iers allein ter wèlle van häör awwers aongenómme, van 'n altied mónter

(27)

lachend, gelökkig jónk vruike, waor langzamerhand verstijf op häör geziech; en al wis te wereld ouch aof van et sjandaolig leve van häöre maan, dan toch zou noets iemes te wete komme, wiezier zijzellef temèt bekind waor en wie ze d'rónder lijde.

Jao, ze begreep dèks genóg de bedèkde touspeulinge, die in häör prezensie gemaak woorte door kinnesse die nuisjierig tenao waore, te wete te komme, wat ze van et gedrag van häöre maan aofwis; mer dan heel ze ziech, of ze-n-et neet snapde en lachde d'reuver weg, en niemes mèrrekde, wie häör hart häör daobij pijn doog.

Soms evel woort et häör te mechtig; dan vlöchdde ze weg in de einzaamheid, wied eweg van häör hoes, boe ze ziech toch nog altied ónder de oug van häör personeel veulde, weg nao et ein of ander verlaote veldweegske, um dao, ónder God zene vrijen hiemel, óngemèrrek en door niemes beloerd, häör martelend leid vrij oet te klaoge.

(28)

Et waor op ein van die einzaam umzwerrevinge, dat iech häör, door e boetegewoen touval had verras en zoe, ónverwachs, waor komme neer te zien in ein van die onpeilbaar deepdes van verborrege minseleid.

Dat waor et, boe in et kort, wat ze miech vertèlde, op neer kaom. Wie ze zoe ins vrij alles had kinne-n-oetstorte, wat al zoe lang in häör binneste opgekrop had gezete, verminderde häör sjagrijn ziechbaar; mer ouch woort ze ziech opins bewus, wat ze had pries gegeve, en iech zaog häör ouge 'n oetdrökking aonnumme, boe spiet euver wat ze gezag had en 'n stèl vraog, et zwiege dao euver te wèlle bewaore, mètein vermink waore. De begrips, dat iech häör, ouch zónder dat ze-n-et miech mèt wäörd hoofde te vraoge, belaofde, dat, wat ze miech had touvertrouwd, neet publiek te zulle make. Dankbaar reikde ze miech häör hand. ‘Mer kom’, zag ze tegeliekertied, ‘iech moot trök nao hoes; et begint al laat te weurde’. En noe

(29)

al laog weer et stereotiep lechske-n-op häör geziech; zoe gaw waor ze ziech zellef weer meister.

Iech vroog häör, of iech häör e stókske zou aofbringe, mer ze wou liever allein goon, en nao miech nog ins te hand gedrök te höbbe, góng ze en wandelde weg, de kant van de groete weeg op, zónder nog eine kier um te kieke. Al hiel gaw onttrok enen drej van den haole weeg häör aon men oug en iech bleef allein achter mèt men gedachtes, die op tat momint wel erreg verward waore. Iech bleef tao zoe nog get stoon; langzamerhand kaom iech weer op men pozitieve; iech besloot, ouch mer nao hoes te goon en wandelde-n-et weegske weijer op’.

Heij heel mene vrund op mèt spreke. Eve bleef er veur ziech oet kieke; toen opins:

‘Iech had tiech tat eigelik neet moote vertèlle, want noe höb iech men belofte gebroke, - en toch, de wèts neet wie good et miech deit, zoeget

(30)

neet veur miech allein te hoove hawwe. Euveriges, iech reken op ten diskreessie’.

‘De kins ter van op aon’, gaof iech em veur antwoord, ‘dat iech, zoelang es iech door dit weijer te vertèlle, häör einige sjaoj zou kinne doen, mene mónd zal wete te hawwe’.

‘Merci’, zag er, ‘iech vertrouw op tiech’. En op zen gorloozjie kiekend: ‘Et spit miech, mer iech zeen dat et al bijnao kerteer nao veer is, en um haaf vijf zou iech bij Fransen in Wiek zien; iech geluif, dee wèlt wel e stökske van miech koupe’. Er reep te garçon, betaolde, reikde miech te hand en góng.

Iech zaog zen korte figuur, breid in de sjouwers, met ene veerende pas door et gleujetig zonneleech stappe en langzamerhand kleiner weurde, totdat ten hook van de Groete Staat em opslókde-n-in zene blauwige sjadu en er oet men oug verdween.

'n Breujende verlaotenheid, zoe lang noe weer de weije, leege Vriethof veur miech;

in

(31)

mene kop waor et te vol, um men gedachtes te ranzjeere; allein zaog iech oet tee chaos klaor opduke-n-et vrouwegeziech van testrak, mer noe verstard tot e maske, boe-op ene wanhopige griemslach 'n vruntelikke oetdrökking moos veurstèlle.

Iech höb naturelik me woord tegeneuver mene vrund gehawwe; mer noe, dat te jóng vrouw al e paar jaor geleije, nao 'n korte krenkde, gestorreve-n-is, noe häör awwers allang veurgood oet Mastreech vertrokke zien en häöre maan God wèt boe gebleve-n-is, noe mein iech óntdoon te zien van de band van men belofte en vrij-oet dees lijjesgesjiedenis te mage vertèlle.

(32)

Louis Savré Dadaïs

(33)

Louis Savré Dadaïs

(34)

IECH zaot te leze-n-in Welters' ‘Limburgschen Legenden’, wie der geklop woort.

‘Binne’, zag iech. Et waor de maog.

‘Menier’, zeet ze, ‘dao is enen hier dao, dee wèlt uuch spreke... mer et is zoe'ne rare!’

‘Jê, wie zal iech uuch zèGGe.... zoe vreemp aongedoon, en er sprik ouch zoe raar’.

‘En heet er neet gezag, wee er is?’

‘Jewel, menier; et waor menier Sevree, moos iech mer zèGGe’.

‘Menier Savré’ reep iech. ‘Laot tee ezzebleef ins gaw binne! En geer moot in et vervolleg neet zoe direk get raar vinde-n-aon lui, die der neet kint, begrepe?’

(35)

Trinet is nog pas kort bij us in deens; ze heet zeker nog neet väöl van de wereld gezeen, um enen ónbekinde mins dadelik raar te neume.

Wel, wel, Savré, Louis Savré, menen awwe vrund, boe iech same mèt op te Rikslager en oppet Gymnasium had gezete, en dee iech oet te oug verlore had, wie iech góng studeere-n-in Holland! Heer waor in de zjoernalistiek gegange, waor aon et reize geslage, en in gein tije mie had iech get van em gezeen of gehuurd. En dao kaom er miech noe inins weer opzeuke; dee gooje, awwe vrund. Zen hart trok em toch weer nao Mastreech tou!

Mer wat kós tie stom maog noe raar aon em vinde, aon häöm, dee, zoelang es iech em kinde, altied et veurbeeld gewees waor van ene sjarmante, nette jong. Enfin!

De maog stoedde de deur ope, en mèt blijdsjap in et hart, ene lach um mene mónd en oetgestoke han doog iech al ene stap nao väör, um dee gooje vrund ins rech hartelik welkom

(36)

te heite nao al die vervloge jaore; - mer op et geziech van de versjijning, die de opening van de deur völde, wie de maog opzij waor gegange, bleef iech verpópzak stoon. Kós iech men ouge wel betrouwe?

Veur miech zaog iech, van bove nao ónder bekeke: ene hiele lange, smaale hoege zije, système 1850; dao-ónder - jè, dat waor toch wel et geziech van mene bèste Louis, get awwer en get magerder es iech et miech rappeleerde, mer enfin, er waor toch trök te kinne. Op tat geziech vollegde, altied in de orde die iech heij

bove-n-aongaof, ene wölle sjaal (veer zaote-n-in de maond Juli, en et waor redelik werrem veur deen tied van et jaor) met alle kleure van de regebaog; dan kaome-n-e stök of zes baone-n-of étaazjes, wie der et neume wèlt, van 'n zwarte stof, die same-n-enen euverjas mooste veurstèlle, dink iech, en dao-ónder-oet staoke twie hiel smaal brookspiepe van groete zwarte en witte blokke, brookspiepe, die rösde-n-op

(37)

kenarie-geel sjeun van 'n flinke maot, iech dink zoe nómmer 49 of 50.

Iech had nog neet tegooj den tied gehad um al dat sjoens mèt aondach en

verwóndering te besjouwe, wie die mirakuleus versjijning häör twie errem in de loch staok (iech zaog e paar greun gare hejsse), ene sjriew leet wie e mager verreke dat geslach weurt, en daonao op miech aof kaom störreme-n-ónder et roope van: ‘Ach!

broednudige starekieker! Wat e blauw gelök, tiech weerum veerkentig trök te zien!’

Iech doog e paar stappe-n-achteroet en perbeerde-n-um aon den andere kant van de taofel te komme, want mèt gekke moot me altied verziechtig zien.

‘Sjrik neet, leeve gaaspot!’ zag, of liever: brölde-n-et wónder, ‘laot miech iers men révérence make’ (er doog et, wie er et zag) ‘en laot miech miech róntelum aon diech veurstèlle: Louis Savré, Dadaïs’.

Op tie wäörd veel ene stein van men hart;

(38)

et waor gelökkig neet zoe erreg, es iech iers gedach had; gevierelik zou er wel neet zien. Iech kaom achter men taofel vandan en gaof em de hand; er kneep wel er bitsje hel, mer et veel toch nog mèt.

‘De moos miech ekskuzeere’, zag iech em, ‘mer iech wis neet, tas-te Dadaïs waors gewoorde’.

‘Jewel; of eigelik: nein; want Dadaïs zien is geliek aon neet Dadaïs zien, en neet Dadaïs zien is weer etzelfde es wel Dadaïs zien; dus bin iech enen Dadaïs, dee neet Dadaïs is, en dus eigelik bin iech Super-Dadaïs’.

Iech moot zèGGe, dat te logika van die redeneering miech neet rech dutelik waor;

mer, dao men enen mins nets moot krenke-n-in zen euvertuiging, en umdat iech erg nuisjierig waor, um te vernumme, wie em dat óngelök euverkomme waor, vroog iech em: ‘Vertèl miech toch ins, Louis, wie is et gekomme, das-te diech höbs aongeslote bij dees modern kunsbeweging?

(39)

Mer trèk iers tenen euverjas ins oet, want te zals er wel daonig werrem höbbe mèt zoe'n dik dink aon um dezen tied van et jaor’.

‘Dekorum, dekorum’, bromde Louis, ónderwijl dat er, nao zen sjerrep aofgelag te höbbe, mèt veul meujte van oet te zèsde étaazje van zene jas nao ónder klumde. Wie er daomèt veerdig waor, vawde-n-er den hiele kraom zier sekuur op en lag em toen in enen hook van de kamer neer; zene hoege zije deponeerde-n-er bove trop.

Iech kraog noe nog mie van zen admirabel kleiaazje te zien. Zene kop had er zoe kaal laote sjere, dat er van bove wie ene komplete biljartbal oetzaog. Inplaots van e bendsje droog er, hoeg um zenen hals geslote, ene fiolètte zije das, op e sjoklaatbroen humme; 'n hiemelsblauw, hiel kort jeske mèt kopere en ene roeje zjilee mèt nikkele knuip maakde same 'n hiel aordige kleurekombinaassie oet bove de geblokde brook en de kenarie-geel sjeun. Iech kós neet naolaote,

(40)

em te bewóndere, mer iech zag mer niks; et zou em dèks kónne-n-irriteere.

Er zat ziech noe hiel deftig op et puntsje van zene stool en begós miech in zen wónderlikke taol zen levesgesjiedenis te vertèlle, boebij er aonhawwend de kemikste geziechter trok, wie ene clown van Carré et em neet zou höbbe naogedoon, zoe dat iech alle meujte had um miech good te hawwe. Mèr iech heel miech in, want niks is wijer van miech, es ene mins in ze geziech oet te lache.

‘Mene formidabele körreketrèkker’, zoe begós er dan op ene plechtigen toen, ‘et is miech 'n woer ier, diech mèt 'n parabool dutelik te make, wie ellipties ene mins door 't leve kan róndgeslingerd weurde! Veurdat iech twie kier ei jaor en drei maond door de drökpeers fiengeknepe waor, zoe dat mene kop tösse men tiene zaot, vloog iech per aëroplaan nao de stare-n-op en diechde, tot de wereld tevan kraakde-n-in zen kneuk. Iech zaot te sjoGGele-n-in de hoeger

(41)

sfere en stampde-n-alins mèt mene rechter of mèt mene linkervoot - dat weet iech neet mie zoe percijs - e paar stare van de ierste gruudde van hun plaots, zoedat te lui reepe: Wat weurt et duuster! Mer ocherrem, alles is vergankelik wie ene blomkuul, en van dat alievig sjoGGele woort iech stief en mager wie 'n hout. Dao versjoot miech 'n staar, en iech woort tot euver men eekstrouve verleef op 'n alderaordigste meidske, blauw van kleur, mèt oraanje haore, ouge wie 'n voes zoe groet en e mundsje, allein gemaak um Hawaiian Songs te fiezele! Iech waor gek wie ene komkommer, bestèlde miech 'n gouwe kouts mèt veer gevleugelde sjummele en góng häören errem vraoge. Iech kraog häöre voot,... mer boe!

Toen sloog miech et sjagrijn met greune rouw; iech kierde miech et binneste boete, en noe zwerref iech rónd euver de ganse wereld, sjriewend de veerse die iech maakde-n-in men elend, eet druug roggebroed met kiezelstein en

(42)

drink niks anders es maogbitter. En zoe kom iech op mene lijesweeg ouch nao men gooj aw stad trök. Binne-n-e paar daog zal iech heij in de Staarzaol einige van men leste diechwèrreke-n-oetbeuke. Luuster’, zag er, en er haolde-n-oet zen binnetes e paar verfroemelde pepèrkes, ‘luuster, wat tie steinaw muze mèt häör gries geziech miech in de neus gefluusterd heet. Et steit heij wel op zen Hollans, mer iech zal et tiech in 't Mastreechs veurdrage, dat blijf ziech toch geliek:

Haaf-drei-poëem.

Hoeg is men vinster

En de broen-roeje maon lik trachter;

Das ene kuul, gestaof in unnesajs.

Die sajs, die weurd gemaak mèt:

Enen haave liter werrem water, E snuifke peper en 'n hanfel zaajt.

Zes unne, fien gesnooje, get mesjaot

(43)

En 'n tas terveblom.

Dat reurt me good doorein En goojt et taan de vinster oet.

Hoeg is tie vinster.

Iech tèl de roete:

Ein, twie, drei, veer, vijf, veer, drei, twie, ein;

Die vinster heet ein roet, Transparant zwart;

Dao kiek iech dèks door oet En roop:

Dada! Dada!! DADA!!! DADA!!!!

En es iech door die roete zeen Dan veul iech in menen dikken tien

(44)

Anna Blume, Kurt Schwitters - Kurt Schwitters, Anna Blume.

Appolinaire, Appolinaris, Enen uil, dee neet gaar is, Dee liet miech traon gedinke

Wie dat iech noe ein, twie, drei jaor geleije Rijdde-n-op ene kameel,

Uni häör die iech allein aonbeide, (Kwatta-tablette koste zès cent)

Häör, die häör blauw geziech en gouwe haore Noe neet mie aon men zjileetes liet röste, Die mèt häör veuj, gans óngewasse...’

‘Sjeij oet, sjeij oet!’ ónderbraok iech em, want iech hoort et belle-n-aon de deur en dach, dat et men vrouw dèks zou zien, die trökkaom van häör kemissies. Me kós neet wete, wat tao in dat gediech euver dat meidske mèt tat blauw geziech en die óngewasse veuj nog wel allemaol mie verteld zou weurde.

‘Wie, sublieme...?’ begós er, mer iech veel

(45)

em in de reije: ‘Men vrouw kump tao zjus toes, geluif iech. De wèts toch zeker wel, dat iech, sinds veer us neet mie gezeen höbbe, mèt Fien Beckers getrouwd bin?’

‘Mèt Fien Beckers?’ reup er, en iech zeen em van kleur versjete; - iech dach ter noe pas aon, dat heer vreuger nog nao men vrouw gelangoereerd had. Er waor noe mèrrekbaar zenewechtig gewoorde; zen pepèrre had er gaw opgeborrege-n-in e binnetèske, en er raapde zenen hood en zene jas al op mèt 'n angstig geziech.

‘Wat deiste?’ zag iech, ‘de geis miech toch neet verlaote, veurdas-te eve men vrouw höbs goojen daag gezag?’

‘Nein, nein‘, klaogde-n-er, ‘wat moot ze wel van miech dinke, mèt tie kleijer aon;

ze zal zeker meine, dat iech stabelgek gewoorde bin. Zèk häör in Gaodsnaom, es ze heij soms binnekump, dat iech nao ene bal-masqué gaon, wèlste?’

Et veel miech tot men groete verwóndering

(46)

op, dat er noe inins spraok wie ene gans gewoene mins, al doog tie idee van ene bal-masqué midde-n-in de maond Juli nog wel get raar aon.

‘Mer iech dach, es Dadaïs...’ begós iech.

‘Jê, jao‘, zag er, ‘mer iech wèl toch neet tegeneuver Fien veur gek stoon. Zuug ins, iech zal diech alles percijs vertèlle, es te mer veur den vrouw...‘

Dao woort geklop; et geziech van Louis ververtrok ziech zenewechtig. Op me

‘binne’ kaom Trinet te kamer in.

‘De pos, menien’, zag ze, en ze reikde miech e paar breeve-n-euver.

‘Is mevrouw nog neet trök, Trinet?’ vroog iech. ‘Iech dach, dat iech häör hoort belle’.

‘Nein menier, et waor de faktör mer’. En Trinet góng.

Louis waor ziechbaar opgeluch. Er veegde ziech ze geziech mèt ene groete roete zakdook aof.

(47)

‘En noe op te borde mèt was-te miech te vertèlle höbs, mensje’, zag iech. ‘Iech geluif, de höbs miech tao get zitte te bedondere’.

Iech waor serjeus e bitsje koed gewoorde.

En toen vertelde-n-er miech, in good, dutelik Mastreechs, dat er, naodat veer us et lèste gezeen hadde, iers zjoernalis gewees waor; toen begós er veerse te make en stèlde. ziech tao wóndere van veur; er leet te zjoernalistiek vare en... zaot in e paar maond tied op zwart zaod. Touvallig kraog er de gelegenheid, 'n Dadaïstiese séance mèt te make, en dat broch em aon et naodinke. Et waor 'n gemeekelike meneer um sjoen cents te verdeene en - er woort Dadaïs. Er had ter neet euver te klaoge gehad.

Allein moos er naturelik tegeneuver eederein komedie speule, wie gekker, wie liever.

Mer de gedachte, dat veur Fien te mooie doen, Fien, die... enfin, dat kós iech zeker wel begriepe... Dat had em van zen positieve aofgebrach, en zoe had er ziech verraoje.

(48)

‘Mer belaof miech’, zoe besloot er zen gesjiedenis, ‘das te miech et plezeer wèls doen, mundsje tou te hawwe, want anders vèlt miech te ganse veurstèlling, die iech heij wou goon geve, in et water. Dat wèls-te, es awwe vrund, toch zeker wel doen, hê? En noe gaon iech ins, want te begrips wel, dat iech Fien zoe liever neet zou rankontreere’.

En er klumde suksessievelik tot in de zèsde étaazje van zenen euverjas, sloog zen sjerrep um en zat zen kachelpiep op.

Iech broch em tot aon de deur en zaog em nog effe nao, wie er dao deftig en serjeus wegstapde, 'n wónderlikke silhouet.

In 'n haaf menuut had er al wel vief, zès koejonges achter ziech aon...

(49)

De moord in de Helstraot

(50)

De moord in de Helstraot

ET is al tamelik lang geleije, en dao zulle mer wienig Mastreechteneers zien, die ziech nog get ter van herinnere. Dao waor ouch neet väöl bezunders aon: ene vastelaoveshawwer dee, waarsjijnelik in 'n zaate bui, ruizig had gekrege mèt enen andere zaatlap en daobij doedgestoke waor. Ze liek woort nog dezellefde nach gevónde-n-in de Hèlstraot, in den oethook, vlaak achter de poort; de mäördeneer hadde ze de vollegenden daag al te pakke - et waor en aw vijandsjap - de zaak kaom väör, en de kerel kraog e paar jaor. En heijmèt is et hiel geval vertèld - teminste wat betröf te algemein bekinde feite.

Et zou dan ouch neet te meujte weerd zien, die aw hiestorie heij nog ins op te holle, es ter

(51)

neet nog get anders aon vas had gezete, get wat indertied bij de behandeling van de zaak neet ter spraoke-n-is gekomme, en toch zjus get wat aon dees banaal moordaffeer veur miech zoeväöl relief gegeve heet, dat iech ze miech noe nog, nao zoe'ne langen tied, in al häör bezunderhede kin rappeleere, en dat iech ze van me leve wel noets zal vergete.

Me zal ziech aofvraoge, wie et tan kós zien, dat, es ziech toch róntelum die moordzaak zoen gewiechtige gebäörtenisse höbbe-n-aofgespäöld, daovan toen niks bekind is gewoorde. De kwestie zit zoe, dat eigelik zjus datginnige, wat miech et aondinke d'raon zoe levetig hèlt, mèt te zaak op ziechzellef neet väöl te make had.

...Mer laot iech te feite naogoon, wie ze ziech höbbe veurgedoon, dan kint me begriepe en oordeile.

Veer hadde eus vrun mèt hun dames nao hoes tou gebrach, en kaome noe oet et Villaparrek trök gewandeld, um langs te kortste weeg

(52)

eus eige woeninge, die in de stad laoge, op te zeuke. Et waor

Vastelaoves-Maondagnach en al tamelik laat - of vreug, wie me-n-et numme wèlt.

Veer waore mèt te lèste van de Redótbal weggegange; en dan nog iers eve-n-e löstig gezèlsjap tot achter in et Villaparrek wegbringe, terwijl de straote van et gevruur zoe glad zien, dat me koelik veuroet kump, maakde, dat et al aordig tege de mörrege leep, veurdat veer op ten trökweeg waore. Et vroor nog altied, dat et kraakde, - zoe'n ech naowintersgevruur, - en al maagde-n-us ouch in et begin, wie veer van de bal aofkaome, de kop nog get gezwiemeld höbbe van al et danse, de aordige maskes en et good buffèt, noe waore veer al lang weer kaajd en kallem gewoorde, want ónder eus winterpalto's waore-n-eus verkleiderspekskes mer dun en gaaroet neet werrem.

Zjang Nujen, dee mèt miech nao de stad trök wandelde, waor geine koeje kerel van zenen aard; ene bedaarde, vruntelikke jong,

(53)

altied veerdig um iemes van deens te zien es et em meugelik waor; ene mins boe me staot kós op make en dee mer ei woord had. En toch, er had get, wat maakde, dat niemes em eigelik es ene gooje vrund wou besjouwe, dat er nörreges gevraog woort in den intieme familiekrink en dat te awwers van meidskes op trouwbare leeftied de sjrik um et hart sloog, es ze mèrrekde, dat heer get erreg vruntelik tege hun dochters waor. Et waor dit, dat er aon God noch gebod geluifde, en opelik te veur oetkaom ene volslage-n-atheïs te zien. Wie dat zoe bij em opgekomme waor, kós geine mins zèGGe en waor ouch neet te begriepe; zen familie bestónt weijer, veur zoeveer bekind, oet allemaol eve braaf, relizjieus lui, en me wis, dat zen awwers erreg t'rónder lijde, dat hunne zoon zoe van hun gooj principes waor aofgedwaold. Mer wie gedeenstig en mètgaond Zjang ouch waor, op tat punt wis er neet van tougeve. Dèks móste dao wel sjerrepe konflikte

(54)

gewees zien thoes, want Papa Nujen waor geine gemeekelikke, en me wis tat ouch ten awwe Pastoer Bertels ziech alle meugelikke meujte had gedoon, um Zjang op te gooje weeg te hawwe, mer niks sjijnde-n-in staot gewees te zien, em van zen ónbegriepelikke ideeë-n-op et terrein van ze gelouf en zen zielsrös aof te bringe.

Ouch van zen kinnesse hadde-n-ers wel ins mèt em dao-euver gediskuteerd, mer ze hadde-n-et noets weijer kinne bringe, dan dat er op et lèste, es et em te lang begós te doore nao zien zin, et gesprek op get anders gooide; en dao waor er hiel hendig in. Me spraok noe mer noets mie mèt em euver die kwestie, want tat haolde toch niks oet, en daobij, es et euver ander dinger góng, waor er den aordigste mins, dee me ziech dinke kós, en ze gezèlslap mie es weerd.

Ouch noe hadde veer et mer allein gehad euver de kaw en dat et zoe laat gewoorde waor - wie veer zjus ónder de Poort Waarachtig

(55)

doorkaome, späölde de karrelejong en sloog et veer oor - en iech bedach miech, dat veer beter de Hèlstraot door kóste goon es euver de Pieterstraot, umdat heer in de Breistraot moos zien en iech op te Kleine Grach.

‘Laote veer heij langs goon’, vroog iech em; er vónt et good, en wie veer veurbij de Vief Köp waore, teurende de Hèlpoort dónker en hoeg in de kaw winternachloch.

‘Geer die heij binnegaot, laot alle hoop mer vare’, citeerde Zjang, wie eus stappe hooi umhoeg klónke-n-ónder et poortgewellef. Mer pas waore veer d'rónder oet, of heer pakde miech opins bij menen errem.

‘Et heet toch neet gesnied’, zag er en wees op ene witten houp, dee laog in den oethook, dee me, direk es me-n-ónder de poort door is, aon zene linkerkant heet. Et waor, wie iech al zag, vreerend weer en de maon sjijnde helder en klaor, mer in deen hook kós et leech toch neet komme. Iech bekeek te witten houp ins tegooj;

(56)

et tochs miech dat iech ene minselikke vörrem d'rin trök kinde, zoe wie iemes tee op zen hoeke zit.

‘Zou et dèks ene zaate verkleider zien?’ vroog iech, ‘dan zal dee zen lol wel op kinne-n-in die kaw’.

‘Me moot zoe iemes toch neet heij laote liGGe’, meinde Zjang, ‘et zou de mins zenen doet kinne zien, mèt tat weer’.

En veer stapde nao de figuur tou, um ins te kieke, wat veer aon et geval kóste doen. Et bleek wèrrekelik ene verkleider te zien, in e wit pieropekske, dee ineingedoek in den hook zaot te slaope, wie me zoe zou zèGGe.

‘Hei, vrundsjap’, reep Zjang, en er tikde de óndutelikke versjijning op te plaots boe häör sjouwer moos zitte. ‘Foj’ zag er tegeliek ‘iech geluif tat tee smerige kerel gegöbbeld heet; er heet allemaol dónkel vlekke-n-op ze pekske en iech veulde ouch zoe get natigs aon mene vinger. Steek ins e zwegelke-n-aon’.

(57)

Iech doog, wat er vroog; 'n ougenblik verliechde-n-et zwaak vlemke den duusteren hook, veurdat te wind et weer oetbloos. Nier dat inkel momint waor laank genóg gewees, um us get te laote zien, wat us alletwie doog keeke van de sjrik: de

vlekke-n-op et pak van de verkleider waore roed, dónker-roed, en de natigheid aon de vinger van Zjang waor ouch roed,.... roed blood.

Veer stónte dao wie geslage, zeker wel e paar menute laank. Iech waor den ierste, um miech te herpakke.

‘Veer moote de peliessie waarsjouwe’, zag iech. ‘Laote veer enen deender goon hoole. Of nein’, bedach iech miech, ‘eine moot heij blieve-n-um op te passe dat tao niks gebäört; mesjiens is te maan nog neet doet. Blief tiech; iech loup nao et

peliessiepöske-n-op te Pieterstraot’.

Iech wachde zen antwoord neet aof, mer góng op weeg, zoe gaw es men bein miech veuroet wouwe bringe. Iech avanseerde evel

(58)

neet hel mèt tie glats en iech waor al hallef boete-n-aosem, ouch al van de emoossie, ie iech aon de Pieterstraot waor. Berreg op góng et nog lestiger en twie kier had iech bijnao op me geziech gelege, veurdat iech te peliessiepos bereik had. Ze keke dao iers wel get vreemp op van dee verkleider, dee dao kuimenteere-n-aonkaom, en iech geluif, dat ze miech al 'n slaopgelegenheid toudachte, mer wie iech aon et vertèlle góng, mèrrekde ze al gaw dat et meines waor, en enen hoofagent en enen deender waore direk veerdig um mèt miech op weeg te goon.

Veer stapde weer veurziechtig te Pieterstraot aof, door et parrekske langs et Paoter Vinkteurensje en zoe ónder de Poort door.

In den oethook aongekomme, keek iech verwónderd op; bij et leech van de elektriese lanteere van den hoofagent zaoge veer, dat Zjang neve-n-et liek op zen kneeje laog; et sjijnde dat er us neet had hure-n-aonkomme

(59)

- eus stappe mooste anders toch hèl genóg geklónke höbbe mèt tat gevruur - en zellefs van et leech niks gemèrrek had, want wie iech men hand op zen sjouwer lag en ‘Heila’

zag, keek er gans verduts op en vroog: ‘Biste noe al trök?’, wat iech tamelik vreemp vónt, want iech moos toch lang genóg ónderweeg zien gewees, en iech kós miech neet veurstèlle, dat zoe'n nachwach bij e liek iemes kort zou valle.

‘Höbste geslaope?’ vroog iech em.

‘Nein’, zag er, ‘iech zaot te dinke’.

Miech tochs, dat tat dinke dan toch wel erreg deep moos gewees zien, mer iech kraog te gelegenheid neet, um daonao te vraoge, want noe had ten hoofagent us nudig. Dee had intösse gekonstateerd, dat tao gei leve mie in et korpus zaot; - de maan waor al zoe kaajd wie ene stein - en er verzeukde-n-us, 'n hendsje te hellepe, um et liek nao de peliessiepos te bringe, boe us tan nog einige vraoge zouwe gestèld

(60)

weurde en eus naome opgeteikend veur et weijer ónderzeuk.

Et waor 'n sinister persessie, die dao door de nach te Pieterstraot op trok; - en iech waor blij wie enen ingel, wie veer e klein eurke later weer op straot en noe veurgood op weeg nao hoes waore.

Euver den hiele weeg zag Zjang gei woord - iech moot ierelik zien en zèGGe, dat iech ouch neet väöl zin in praote had - en zoe leepe veer, in gedachte verzónke, nevenein op. Aon de Breistraot zag er miech goojendaag. Iech kaom noe eve rech tegeneuver em te stoon, en iech sjrikde devan, wie bleik er oetzaog. Et geval moos em al hiel erreg aongepak höbbe. Iech winsde-n-em et bèste en maakde dat iech nao hoes kaom.

Et is te begriepe, dat iech neet gaw mene slaop kós einde; mèr wie iech te vollegenden daag tege de middag opstónt, veulde iech miech weer gans lekker, en al dach iech tan ouch nog

(61)

ten haven tied aon wat veer de veurige-n-aovend hadde mètgemaak, iech leet er miech neet al te zier door oet men humeur bringe; - et is toch mer eine kier op et jaor Vastelaovend.

's Aoves trok iech weer d'rop oet, mer Zjang trof iech tot men verwóndering nörreges. Den daag tenao - Asselegoonsdag - wie iech aon menen déjeuner zaot, kaom er bij miech binne. Er zaog väöl serjeuser oet es anders, en op zene veurkop meinde-n-iech get zwarts te zien, wie 'n oetgeveeg kruiske - mer dat moos zeker 'n vergissing van miech zien.

Er góng zitte.

‘Wel’, zag iech, ‘wat bis tiech vreug op te wandeling. Biste gistere-n-aovend neet oetgewees? Iech höb tiech nörreges gezeen’.

‘Nein’, antwoordde-n-er ‘oetgewees, dat is te zéGGe verkleid of nao ene bal, bin iech neet. Iech höb ten hiele-n-aovend bij Pastoer Bertels gezete’.

Men botram veel miech bijnao oet men hand.

(62)

Mer iech herpakde miech; dat waor 'n mop, of iech had em verkierd verstande.

‘Wie?’ vroog iech. ‘Wat bedoelste?’

‘Jao’, zag er bedaard, ‘bij Pastoer Bertels, ins serjeus praote’. Er zweeg eve. ‘Zuug’, góng er toen door, ‘wie iech tao Maondagaovend allein gezete höb bij dat liek van dee vent, dee dao zoe opins, mèt ene zaate kop mesjiens, van heijoet nao de iewigheid tougegange-n-is, toen is miech van alles door men herses beginne te speule, boe iech van te veure noets aon gedach had. Iech, had van ze leve neet ten doed van zoe kort bij gezeen, en zeker neet zoe'nen doed.

Wel, wat iech allemaol gedach höb, kin iech zoe percijs neet vertèlle; mer iech kraog tao opins hiel nui perspectieve veur men ouge. Et waor miech, of iech tot noe tou, zónder et zellef te wete, men ziel achter e maske verborrege had gehawwe en of miech tat maske-n-opins woort aofgetrokke en iech noe eigelik pas mèrrekde, wat tao al deen tied achter had gezete.

(63)

Et gevolleg taovan waor men veziet aon Pastoer Bertels, boe iech gistere den hielen aovend laank mèt hób zitte riddeneere; en et rezultaat van die riddenaassie zuuste heij’. En er wees op zene veurkop. Iech had dus toch good gezeen.

‘Jao’, góng er door, ‘gistere-n-aovend veur den ierste kier nao jaore höb iech miech weer gebeech, en vanmörrege bin iech te kommunie gewees. Mer noe gaon iech ins gaw trök nao hoes. Men aw lui wete nog niks tevaan - wat zulle die opkieke!‘

En er stónt op, reikde miech te hand en góng.

Dat iech em neet te goojendaag winsde, waor neet oet ónbeleefheid of ónvruntelikheid - iech kós gewoenweg gei woord oetbringe.

(64)

Beer

(65)

Beer

DE zous et neet wèlle geluive’, zag menier Berkelmans, en er broch zen achste glaas Bejjers beer langzaam nao zene mónd, dee mer wie e klein openinkske stónt in zenen dikke, roeje kop.

‘Naturelik neet’, gaof iech em veur antwoord.

Er zat ze glaas neer en zaog miech aon.

Et waor ene sjoene zomeraovend, en veer zaote veur de kaffee van Meijers op te Sjaanderweeg te geneete van de keulde nao ene werremen daag en van de passaazje van oto's, fietse en wandeleers.

Iech veulde, dat iech get al gaw waor gewees mèt men antwoord en bedach miech, wie et weer good te make.

‘Zuug’, perbeerde-n-iech, ‘de moos miech

(66)

good verstoon: es et get waor wat me direk wel zou wèlle geluive, hoofdeste zoe neet te beginne. Höb iech geliek, of neet?’

Menier Berkelmans pakde ze glaas weer op, bromde get wat neet te verstoon waor, en drónk ins. Zen dikke wange gónge bool stoon, zen keel klókde-n-op en neer en er lekde ziech mèt zen tóng de sjoem van zen bovelip.

‘Huur ins, jongemins’, zag er toen, ‘iech weet neet percijs ofste miech noe neet veur de gek wèls hawwe, en et spit miech bijnao, dat iech begonne bin mèt tiech tie gesjiedenis te vertèlle’, (iech had nog gei woord van 'n gesjiedenis gehuurd), ‘mer, noe iech toch eine kier e begin höb gemaak, gaon iech ouch weijer demet. Luuster noe!

De wèts, wie de lui ziech indertied de kop t'reuver höbbe gebroke, wat tao toch mèt tee gooje Fons Luurs kós gebäörd zien, dee zoe inins, op ein nach tied, tösse dat er 's aoves mèt miech same van Berreg aof nao Mastreech

(67)

gewandeld kaom, totdat er de vollegende mörrege-n-in alle vreugte in et veld bij Sittard woort gevönde, raadgek waor gewoorde. Ze höbbe miech toen van alle kante met vraoge bestörremp en laam gemaak, mer iech höb tao nets väöl pozetiefs op geantwoord, in de ierste plaots, umdat tösse-n-us niks bezunders gepasseerd waor, en weijer umdat iech zellef neet wis of kös begriepe, wie et meugelik waor dat ze-n-em nog levetig bij Sittard hadde kinne trökvinde, naodat iech gemeind had em veur men ouge te zien versplintere, en umdat iech bang waor, dat es iech zjus vertèlde, op wat veur 'n meneer ervan miech waor weggenómme, ze miech zouwe goon verdinke van mèt et huitsje te loupe; en, ierelik gezag, iech veulde neet väöl deveur, um em nao Vinraoj achternao te moote reize. Daoveur höb iech mer altied róndvertèld, dat er, op weeg nao Mastreech, inins hiel hel van miech waor weggeloupe zónder e woord te zèGGe. Mer dat is in wèrrekelikheid noets et geval gewees.

(68)

De zaak is noe al zoe lang geleije, en deen erreme Fons zit zoe vas in Vinraoj, dat iech tiech noe wel ins in finesse op te huugde wèl bringe van wie ziech tat geval heet veurgedrage. En dan zèk iech nog ins: de zuls et neet wèlle geluive. En toch is alles wat iech tiech noe gaon vertèlle de zuver woerheid en niks anders es te woerheid’.

En um aon zen wäörd krach bij te zètte en ziech et weijer vertèlle gemeekelikker te make, naom menier Berkelmans ene flinke slók Bejjers, veurdat er weijer gong:

‘Fons had op ene goojen daag door e gelökkig touval op te weeg nao Berreg e klein kaffeeke ontdèk, boe e glaas Mastreechs aajd gesjónke woort, - nein, dat hejste moote preuve! Et tink besteit noe neet mie, jaomer genóg; en ouch et beer is neet mie wat et toen waor, veur den orelog. Es iech aon dat beer dink... dao leetste-n-e glaas awwe Boergonje veur stoon!’

(69)

Heij loerde menier Berkelmans tristig nao et Bejjers, dat veur em stónt, en zöchde.

‘Enfin! Mie es eine kier zien veer op zoe'ne sjoene zomeraovend wie noe same de Bergerstraot opgewandeld en neet trök nao Mastreech gekomme, veurdat veer gepreuf hadde, good gepreuf van dat bereump aajd. Jongemins, de lui van allewijl wete zoe get neet mie te appresjeere. Ze zouwe, wat veer dooge, zoepe neume, ziech vol sjödde mèt beer; mer wat zien ze wied te neve! Al hejje veer 'n ganse ton leeggedrónke, dan zouwe veer nog eelik glaas, jao eelikke slók, mèt te groetste attensie gepreuf en gekäörd höbbe, zoe wie beveurbeeld ene muziekleefhöbber e bezunder sjoen stök preuf en käört in ze gehiel en in zen apaarte motieve. Mer kom dao allewijl ins um, - trouwes, et beer zellef is et neet mie weerd. Boe weurd nog good Mastreechs gebrouwd? En boe gesjónke? Zwieg miech taovan!’

Er zweeg zellef e tiedsje, drónk toen kort

(70)

en rezoluut ze glaas leeg en bestèlde ziech e nuit.

‘Mer laot iech neet aon de geng blieve euver dat beer’, góng er voorts, naodat er de sjoem van ze nui glaas had aofgedrónke, ‘iech zou miech kinne sjaggerneere. Um weijer te goon mèt wat iech aon et vertèlle waor: ouch op teen aovend in kwestie waore veer in et klein kaffeeke op te Bergerstraot, volgens eus geweente, eint, of liever: e paar, goon preuve. Wètste, dao höbbe ze in et Frans zoe sjoen woord veur:

‘déguster’; dat gief tiech, vin iech, zoe Bood te idée weer van: mèt smaak en aondach, langzaam en bedachzaam preuve. Zjus wie veer mèt tat beer dooge.

Et leep zoeget tege-n-èllef oore, wie veer trök nao de stad wandelde. Et waor deen dag bezunder werrem gewees, en zellefs noe waor de werremde wienig minder es euverdaag en 'n ónweer hóng in de loch. De wolleke pakde ziech al same en in de veerte grommelde-n-et

(71)

heij en dao zoe bitsje. Et tochs miech et verstendigste, flink op te wandele, want iech had wienig plezeer d'raon 'n ónweer mèt mesjiens 'n lielikke sjoor rege-n-op me daak te kriege veurdat iech thoes waor. Fons evel naom de zaak luuchtiger op; um ierelik te zien: er had wel e paar glazer mie gedrónke-n-es iech en dat sjijnde-n-em get nao de kop tou gegange te zien. Neet, dat er zaat waor of zoe, dat gaaroet neet; allein manifesteerde-n-er mer 'n bezunder veurleefde veur 'n wandeling door et ope veld, en al perbeerde-n-iech ouch, em aon ze verstand te bringe, dat veer beter dooge mèt rechoet nao hoes te wandele, et hollep miech niks. Wou iech allein weijer goon euver de groete weeg, dan moos iech tat tellef wete; heer priffereerde-n-et noe, um nog e stökske-n-um te wandele. Enfin, iech wou geine speulbreker zien en gaof em zene zin; en zoe slooge veer dan e zijweegske-n-in en kuierde same door et veld.

(72)

Fons had et hoeg woord, en wèrrekelik, er kös aordig vertèlle-n-es er good op dreef waor, wie deen aovend. Allerlei gebäörtenisse en avonture-n-oet ze leve, woer en ónwoer, passeerde de revue, alles veurgedrage mèt zoe'ne brio, daste neet wis, watste moos geluive van etgeen er vertèlde en wat neet. Toch kóste-n-al die vertèlsels men aondach neet gans aofhawwe van wat róntelum us gebäörde; iech zaog et ónweer zoe dreigend opkomme, dat iech Fons mie es eine kier ónder ze vertèlle-n-ónderbraok, um em te waarsjouwe, dat veer mooste zien örreges ónder daak te komme; mer heer waor zoe in ze praote, dat er eelikke kier mer zag: ‘Jao, achtrein’ en dan weer weijer vertèlde. Totdat op et lèste naturelik gebäörde, wat iech al lang had zien aonkomme:

et ónweer euverveel us. Opins zaog iech oet te veerte 'n gardijn van rege nao us tou komme, en iedat iech ze mene vrund kós wieze, waor ze bij us. Veer bevónte-n-us toen zjus vlaak bij e klein böske

(73)

van get struuk en lieg buimkes, en veer maakde dat veer dao ónder kaome, um teminste et erregste van de sjoor te óntloupe. 'n Hoes of ander sjuilplaots vaan deen aard waor, zoe wied es eus ouge drooge, neet te zien.

‘Dao höbste-n-et noe’, zag iech, wie veer us, zoe good en koed es et góng, ónder de blajer van 'n groete stroek, e stök weegs et böske-n-in, verstoke hadde, um op tie maneer tege-n-et allererregste van de rege besjerremp te zien, ‘hejste mer nao miech geluusterd, veurdat et te laat waor. Noe zitte veer heij en wee wèt wie lang et nog doort, veurdat tee rege-n-ophèlt, en naat weurde veer heij op ten doer naturelik toch’.

Of et zoe moos zien, kaom dao zjus op tat momint 'n hiel dikke dröppel achter in mene nek valle en leep tösse me bendsje door langs mene rök aof. Iech riezelde, en woort wèrrekelik giftig op Fons, wie dee niks anders wis te zèGGe-n-es: ‘Iech had neet gedach, dat tat ónweer zoe gaw korterbij zou komme’.

(74)

‘Iech höb tiech toch genóg gewaarsjouwd’, gaof iech em koed veur antwoord.

Fons waor te zier ene gooje jong, en er veulde zeker ouch te zier good, dat heer óngeliek had, um ziech ouch van ziene kant koed te goon make. Daorum haolde-n-er mer zene sigarekoker oet en offreerde miech 'n sigaar. Iech kós tat, al waor iech tan ouch koed, neet aofsloon, en eve denao zaote veer alle twie, nevenein op eus hoeke ónder die groete stroek, te dampe.

Et ónweer waor in deen tössentied tot vlaak bove-n-euze kop gekomme en bleef tao noe hange; slaag op slaag flitsde de sjerrepe blikseme-n-aon alle kante van us neer en den donder waor neet van de loch. Et waor gruuts en sjoen veur te zien, mer daobij toch ouch erreg benajd, veural wie, ónder hèls spektakel, de bliksem in enen hoege kanadas sloog, dee gein hónderd meter veur us oet in et veld stónt. E leech, um blind van te weurde, et krunkele van tek en blajer, eve 'n vlam die umhoeg sjoot

(75)

en e paar wöllekskes rouk die opklumde-n-in de loch, en den tup van de kanadas kaom roesjenteere nao óndere.

Iech moot tiech ierelik bekinne, dat iech bij miech zellef mie es ei sjeetgebedsje doog, en iech geluif Fons al evezier, al perbeerde-n-er ouch um e lachend geziech te trèkke, wie er zag: ‘Die waor raak!’

Et ónweer leet nao dee slaag neet aof, ieder woort et nog erreger. Eve later - iech kós ten tied in men benajdigheid neet sjatte, mer et kint toch neet mie es 'n menuut of zoe denao gewees zien, - enen twiede treffer; noe ene boum get weijer weg, aon euze linkerkant. Iech loerde-n-ins nao Fons; er pafde hel aon zen sigaar en zaog bleik.

Meugelik waor dat mèt miech ouch et geval; allein, iech kós et zellef neet zien’.

Heij moos menier Berkelmans zen keel druug gewoorde zien, teminste er heel even op, um ziech en nui glaas beer te bestèlle, naom, wie

(76)

et gekomme waor, ene flinke slók, dee zen wange doog opbóbbele, en góng, nao zen bovelip mèt zen tong aofgeveeg te höbbe, weer weijer:

‘Nao deen twiede treffer liekende-n-et wel, of te illeminte tot rös waore gekomme, want enen tied laank bleef et stèl. Et regende-n-ouch neet mie, en me zou dus hóbbe kinne dinke, dat alles euver waor, es tao neet in de loch waor blieve bange die voul grijs kleur en die benajdigheid, die diech aon gesmolte loed doen dinke.

- En toen, zjus op et momint, dat Fons miech aonkeek en vroog: ‘Zouwe veer neet ins perbeere?...’, dao kaom et, et versjrikkelikste wat iech oets höb mètgemaak, get wat iech tiech neet veur de geis kan bringe, al wèl iech tan ouch me bèste doen, et tiech zoe good meugelik te vertèlle.

Van bove hoeg, oet te óneindige ruimte van den hiemel, kaom opins 'n vurige straol op us

(77)

tougesjote - nein, gein bliksemstraol, die hej zoe gaw Bewees, dink iech, dat veer neet ten tied zouwe höbbe gehad, um ze te zien, - mer 'n straol, die in die paar sjrikkelikke mominte, die et us vergund waor, häör te zien, ziech doog kinne-n-es ene reusachtige vuurbol, groet wie e klein hoes, dee ene start van vlamme-n-achter ziech aon sleipde. En dee vurige bol kaom, wie et miech tochs, van oet ten hiemel rech op us neervalle. Iech goojde miech plat op te grónd neer en perbeerde, in ei momint te euverdinke, wie iech veur Slevenier zou komme te stoon, mer Fons waor opgesprónge, en sjriewenteere wie ene bezetene rende-n-er weg, et veld in.

Et doorde mesjiens e paar sekonde - et waore ieuwe, boe-in me gans leve-n-in al zen détails veur mene geis te revue passeerde. Toen kraog iech ene slaag euver mene rök, de grónd ónder miech sjöddelde en stampde, en iech voolt wie iech woort opgeluf en weer neergegoojd mèt ene smak, en eve, al had iech tan

(78)

ouch ten hielen tied men ouge stief tou gehawwe, waor iech wie blind gewees van e te sjerrep leech. Iech hoort niks anders es enen dóffe slaag, zoe wie es e zwoer veurwerrep op te zachte grónd bóts, toen e geflöts, dat gaw in sterrekde aofnaom, en toen niks mie, es et klettere van de rege, dee weer begós waor mèt kracht te valle.

Nao e tiedsje riskeerde-n-iech et, men ouge-n-ope te doen. Iech laog nog altied ónder de stroek, boe iech iers gelege had; allein waore, tochs miech, e paar tek aofgebroke en benaome miech et oetziech, en klóntere drek en modder plekde miech op men han en geziech. Iech wou de tek opzij duie, mer noe mèrrekde-n-iech, dat, wat veur en op miech laog, neet e paar tek waore, mer de hiel stroek met wortele en alles. Iech kroop t'rónder oet en zaog rónd. Zoe op et ierste geziech zou me neet zèGGe, dat tao get bezunders waor veurgevalle, behalleve dan dat neet allein de stroek boe veer