Armoede en hoe daarop in te spelen?
Roeland van Geuns
Lector armoede en participatie, Hogeschool van Amsterdam
INHOUD !
1. Oorzaken van armoede 2. Wie zijn er arm?
3. Effecten armoede
4. Wat kunnen organisaties en bedrijven doen?
5. Conclusies
OORZAKEN VAN ARMOEDE !
Armoede heeft oorzaken op drie niveaus Macro: het systeem waarin wij leven
• Economisch gericht op groei
• Sociaal gericht op individu en niet op (ver)delen
Meso: het handelen van instituties
• Bedrijven en overheden die rendementsdenken centraal stellen en geen rekening houden met beperkingen van bepaalde groepen
Micro: het gedrag van mensen
• Mensen die bewust of onbewust verkeerde/onverstandige beslissingen nemen
• Mensen die beperkt zijn in hun (verstandelijke) vermogens waaronder ook taalvaardigheid
WIE ZIJN ER VOORAL ARM !
Groepen die vooral een (zeer) laag inkomen hebben:
• Laag opgeleiden
• Mensen met een zwakke arbeidsmarktpositie
• Mensen met een flexibele arbeidsrelatie (waaronder ZZP’ers)
• Uitkeringsgerechtigden (met name bijstand)
• Mensen met een verstandelijke beperking
• Mensen met beperkte taalvaardigheid
• Chronisch zieken
• Mensen met een zwak netwerk
Armoede is dus oververtegenwoordigd bij mensen die minder mogelijkheden hebben regie op hun eigen leven te voeren:
Zelfredzaamheid is niet voor iedereen even haalbaar Noch de samenleving, noch de mens is maakbaar
BUREAUCRATISCHE ARMOEDEPARADOX !
Maatschappij wordt steeds ingewikkelder
• Digitalisering: steeds onpersoonlijker
• Juridisering: moeilijk taalgebruik
• Controle-gestuurd: steeds meer verantwoording
• Klantgericht: maar die moet steeds meer zelf doen
Gevolg: steeds meet bureaucratische vaardigheden nodig maar
Juist armen beschikken daar minder over
ARMOEDE VERGROOT DIT PROBLEEM!
Langdurige schaarste aan geld leidt tot andere denkpatronen:
• Sterke focus op oplossing van primaire probleem namelijk gebrek aan geld
• Grote mate van efficiency ten aanzien van actuele probleem
• Geen aandacht voor bijzaken
EFFECT ARMOEDE: NIEUWE INZICHTEN ! Focus op kortetermijnprobleem graaft zijn eigen kuil:
Een tunnelvisie die leidt tot
• Korte termijn focus
• Alle aandacht naar hier en nu
• Schaarste aan geld vermindert bandbreedte
• Beperkte bandbreedte => beperkte executieve functies
• Op termijn zelfs lager IQ (met 11-13 punten)
• Gevolg: ‘domme’ of onverstandige keuzes
GEVOLGEN VOOR INSITUTIES!
Hoe kunnen bedrijven, overheid en maatschappelijke instellingen arme huishoudens helpen?
• Veranderen keuze-architectuur (nudging)
• Toepassen inzichten gedragsleer
• Overnemen van wat (tijdelijk) te moeilijk is
• Rekening houden met beperkingen
• Niet uitgaan van gemiddelde burger Maar op de allereerste plaats:
Ga uit van vertrouwen!
WELKE ONDERSTEUNING WERKT?
Creëer bandbreedte om financiële druk te verminderen door
• Interventies zo in te richten:
• Makkelijk
• Aantrekkelijk
• Sociaal
• Tijdgebonden
Kijk naar taal én gedragseffect communicatie (vorm, inhoud, taligheid/visualiteit, et cetera)
MAKKELIJK!
Nudges (steuntjes in de rug) werken veel beter
• Taalniveau aanpassen: maximaal B1, liever A2
• Niet meer standaard rood staan
• Standaardkeuzes aanpassen (DUO)
!
Het aantal studenten dat bij aanvang of tijdens een studie koos voor een maximale lening, nam af van 69 naar 34%.
Het aantal studenten dat na de prestatiebeurs van vier jaar
maximaal leende, kromp van 68 naar 11%.
AANTREKKELIJK!
• Trek de aandacht
• Gebruik plaatjes en kleuren of maak het persoonlijker
• Maak het leuk
SOCIAAL!
• Sociale normen en framing:
Laat zien dat de meeste mensen het gewenste gedrag vertonen
• Sluit aan bij bestaande netwerken
• Moedig mensen aan hun doelen te delen met anderen
50% van de huishoudens in uw buurt heeft een energierekening die 10% lager is dan de uwe
TIJDGEBONDEN!
• Spreek mensen aan wanneer je verwacht dat ze het meest toegankelijk zijn
• Probeer de directe voordelen te vergroten
• Help jongeren met het plannen van hun acties
Op 6 augustus word je 18. Je hebt nog 22 dagen om een zorgverzekering af te sluiten.
Belastingaangifte:
Doe voor 1 mei aangifte
U heeft nog 21 dagen om aangifte te doen
CONCLUSIES
Veel mensen zijn veel minder zelfredzaam dan we denken Nieuwe inzichten leren wat de effecten van armoede zijn Psychologie van de schaarste helpt bij ontwikkelen nieuwe aanpak ondersteuning
Dienstverlening moet rekening houden met MAST Vervang wantrouwen en controle door vertrouwen
Gebruik inzichten van wetenschap en onderzoek en test
nieuwe aanpak uit met experimentele opzet + onderzoek!
Dank u voor uw aandacht!
Roeland van Geuns r.van.geuns@hva.nl 06-24607492
