AAN DE SLAG MET

(1)

KRACHTIG TAALLEREN:

AAN DE SLAG MET VLUCHTELINGEN (MET EEN

TRAUMA-ACHTERGROND)

Pandora Versteden

(2)

Multidisciplinair expertisecentrum rond taal, onderwijs en samenleving (verbonden aan de faculteit Letteren, KU Leuven) _ ’since 1990’

Missie? Taal inzetten als motor voor gelijke leerkansen voor iedereen, een leven lang _ Taalrijk, kansrijk!

www.cteno.be

Wie zijn we?

(3)

Op het programma

1. Aan de slag met casussen

2. Aanpak SOM-labo vluchtelingen

3. Werken aan de taalontwikkeling van

vluchtelingenkinderen

(4)

Aan de slag met casussen

4

(5)

Casussen in beeld

- Said (BaO)

- Issam (OKAN-SO)

 Duid voor jezelf aan:

- 1 WOORD: het woord dat de casus samenvat

- 1 ZIN: de zin die je bijblijft - 1 FRASE: wat je vreemd

vindt/niet goed begrijpt

 In groep: bespreek

(6)

Reflectievragen:

- Is de casus herkenbaar?

- Herkennen jullie de aanpak van het steunteam in de manier waarop jullie werken?

- Hoe kunnen jullie deze aanpak ev. vertalen om ze te kunnen gebruiken in jullie eigen praktijk?

- Kennen jullie andere aanpakken die werken?

6

(7)

Casusbespreking

BaO: Saïd SO: Issam

• Belang van welbevinden

• Tijd die nodig is

• Co-teaching/ondersteuning in het algemeen

• Alles valt of staat met omkadering

• Emotioneel luik speelt een belangrijke rol

• Moeilijke oriëntering: inschatting ouders

• Taalachterstand is bepalend voor schoolsucces

 Zorgt voor frustraties bij leerkrachten

(8)

Casusbespreking

BaO: Saïd SO: Issam

• Welbevinden staat centraal <> schoolse prestaties

• School doet er alles aan om de leerling verder te helpen

• Ondersteuning van SOM

• Gemis (vrienden, familie, begrip, taal…)

• Frustraties vanuit de vlucht

• Weinig ingezet op werken rond trauma / vluchtverhaal

8

(9)

Aanpak SOM-labo vluchtelingen

 collaboratieve zorgnetwerken en steunteam vluchtelingen

(10)

SOM-labo vluchtelingen

• Samenwerking met SOM, Stad Leuven, PraxisP, CLB…

• Ondersteunen van psychosociale en academische trajecten van gevluchte kinderen & jongeren

• Micro-niveau – steunteam & collaboratief zorgnetwerk rond gevluchte kind en gezin

• Meso-niveau – interdisciplinair vormingstraject in leerlabo’s

• Macro-niveau – ondersteuning sensitief schoolbeleid in professionaliseringstraject

(11)

Uitgangspunt: (psychosociale) zorg op school voor vluchtelingenkinderen en -jongeren

- Laagdrempelige, toegankelijke hulpverlening

 school als ‘primary care setting’

- Bevorderen van gezin-schoolinteractie

 school als brug naar maatschappelijke participatie

- Ondersteunen van interculturele relaties

- Deskundigheidsbevordering bij schoolse actoren

 rol van schoolse relaties & praktijken

(12)

Collaboratieve zorg op school

(Deruddere, Jans, Versteden & De Haene, 2018; Nadeau et al., 2017; Rousseau et al., 2012)

12

GESPECIALISEERDE ZORG

MAATSCHAPPELIJKE INBEDDING:

COLLABORATIEF ZORGNETWERK VANUIT DE SCHOOL

gezin – leerkracht – CLB – zorgcoördinator – welzijnswerker – culturele gemeenschap –

buurtwerk

(13)

Collaboratieve zorgnetwerken: aanpak

Hulpvragen rond vluchtelingen op school worden centraal aangemeld

Het Steunteam Vluchtelingen (STV) analyseert de casus en zet de gepaste, multidisciplinaire ondersteuning op

Het STV zet -indien nodig- een collaboratief zorgnetwerk op met zorgverleners binnen (zorgcoördinator, leerkracht(en),

(taal)beleidscoördinator…) en buiten de school (ouders, lokale actoren…)

om het maatschappelijk en psychologisch netwerk rond een kwetsbare

leerling terug op te bouwen

(14)

Het Steunteam Vluchtelingen

Experten vanuit verschillende expertisedomeinen:

- Maatschappelijke participatie en vrijetijdsbesteding - Taalontwikkeling en onderwijs

- Psychosociaal welzijn

14

(15)

Werken aan de taalontwikkeling van vluchtelingenkinderen

 Wat is de impact van trauma op (taal)ontwikkelingsprocessen?

 Hoe kunnen we daarop inspelen?

(16)

Trauma en gedwongen migratie

De chronologie van trauma: traumatisering in trajecten van gedwongen migratie VOOR, TIJDENS en NA de vlucht

(Lustig, 2004)

Impact van stressoren in resettlement even groot of zelfs groter dan impact traumatische gebeurtenissen voor de vlucht

(Miller & Rasmussen, 2010)

Cumulatie van stressoren

16

(17)

Impact van trauma op (taal)ontwikkeling

Toegenomen kwetsbaarheid voor psychosociale moelijkheden

(e.g. Reed et al., 2012)

Emotionele en gedragsproblemen

(e.g. Montgomery, 2008)

• DSM-geclassificeerde angst-, depressieve en post-traumatische stressstoornissen

^(e.g.

Reed et al., 2012)

• Angst, depressieve of post-trauma symptomen die niet voldoen aan DSM-criteria voor diagnose

(e.g. Lustig et al., 2004; Vervliet et al., 2013)

Veerkracht

(e.g. Reed et al., 2012; Betancourt & Khan, 2008)

(18)

Veelzijdige interactie van trauma met ontwikkeling

• Complex samenspel tussen omgevingsfactoren en hersenontwikkeling

(e.g. Van der Kolk, 2014)

• Impact trauma afhankelijk van leeftijd van kind op moment trauma

(e.g. Punamaki, 2002)

• Traumatische ervaringen als potentiële breuklijnen in de ontwikkeling

• Bijzondere kwetsbaarheid van jonge kinderen

(e.g. Lieberman, 2011)

• Rol van vooraf bestaande ontwikkelingspsychopathologie

(e.g. Reed et al., 2012)

18

Impact van trauma op (taal)ontwikkeling

(19)

Ontwikkeling in context – gezinsrelaties

De impact van gedwongen migratie op gezinnen

• Trauma in gezinnen (gezinsseparatie, verlieservaringen)

(e.g. Rousseau et al., 2001)

• Stressoren voor, tijdens en na de vlucht impacteren gezinsrollen, -relaties en kunnen gezinnen onder druk zetten

(Bala & Kramer, 2010)

• Gezinsrelaties als plaats voor veiligheid en herstel na trauma

(e.g. De Haene et al., 2018)

• Waarde van schoolse traject kind/jongere in betekeniseving en nasleep van vlucht/migratie

(Roubeni et al., 2015)

Een kind is nooit alleen – aandacht voor gezin op school - ouderbetrokkenheid

(20)

Gemeenschappelijk kader

 De krachtige taalleeromgeving

(Verhelst, 2006)

als meest geschikte model om

taalontwikkelingsprincipes te vertalen naar de onderwijspraktijk

20

Positief, veilig en rijk leerklimaat

Betekenisvolle taken

Ondersteuning door interactie

(21)

! Hoge

verwachtingen

(22)

Werken aan veilige oefenkansen

22

Positief kijken naar nieuwkomers

Plaatsing Werken aan welbevinden

Samenwerking binnen en buiten de school

Werken met cultuur

(23)

Werken aan veilige oefenkansen

• Positief kijken naar de AN

• Voorgaande scholing in kaart brengen + te weten komen waar de AN goed in is, wat hij graag doet ...

• Niet alles zien als een tekort: spreekt andere talen, heeft culturele bagage…

• ! Toetsen (bv. IQ) hebben cultureelgebonden bias

• Oog hebben voor het zelfbeeld van een leerling

(24)

Werken aan veilige oefenkansen

• Plaatsing

• Oog hebben voor hechting: met welke leerkrachten gaan de kinderen een relatie aan?

• Flexibiliteit in trajecten (cf. OKANs-onderzoek, OCG-traject)

• Bv. Eerst snuffelperiode en dan flextraject, of eerst flextraject en dan snuffelperiode?

• Bv. Leerlingen vrij laten instappen in flex, of meer sturen vanuit de OKAN-werking?

• Bv. Vooral kiezen voor vakken uit basisvorming, of net eerder voor praktijkvakken?

• Taalbadklas vs. gemengd systeem? Cf. GLANS

24

(25)

Werken aan veilige oefenkansen

• Welbevinden

• Focus in eerste instantie op veiligheid – duidelijkheid – voorspelbaarheid

• Achtergrond van het kind een plekje geven in de klas, bv. de eigen taal en symbolen van de leerling binnenbrengen

• Bewustwording bij leerkrachten rond mogelijke trauma’s bij leerlingen

• Focus evenzeer op de aanknopingspunten tussen kinderen als op de mogelijke verschillen

• ! Het baat om in te zetten op klasklimaat ten koste van functionele doelen

! Leerkracht ≠ traumatherapeut

(26)

Werken aan veilige oefenkansen

• Samenwerking binnen de school

• ! Veilig leerklimaat strekt zich uit over meer dan één leerjaar, bv. lk KK3 wordt in het begin van het schooljaar af en toe vrijgeroosterd voor

ondersteuning in L1

• Alle schoolse partners samen verantwoordelijk, bv. GLANS:

Groeien en Leren voor Anderstalige Nieuwkomers via Schooltaal

26

(27)

Werken aan veilige oefenkansen: GLANS

• De Mozaïek (Leuvense basisschool) werkte een onderwijsmodel uit

voor hun AN

(28)

Werken aan veilige oefenkansen: GLANS

28

(29)

Werken aan veilige oefenkansen

• Samenwerking buiten de school

• ! Belang van gezinsrelaties: (h)echt partnerschap met ouders

• Ouders hechten vaak veel belang aan schooltraject

• Ouders zijn vaak via via op de hoogte (> interpretaties)

• Gesprekken met ouders: echt luisteren

• Via een tolk!

• bv. Kijken jullie er ook zo naar? Hoe voelen jullie je hierbij?

• Mensen erkennen in hun situatie

• Bv. Kind was echt de beste van de klas in Iran

• Overleg met externe partners, bv. buurtwerker, huisarts, buurvrouw…

(30)

Werken aan veilige oefenkansen

• Werken met cultuur

• Bewust van culturele verschillen

• Dynamisch cultuurdenken

• Gelijkenissen

• School diversity politics (cf. eerder)

(Celeste et al., 2019)

• Interpersoonlijke ontmoeting

30

(31)

‘Ankers’ voor taal

Concrete hier-en-nu-context Aansluiten bij interesses,

leefwereld… én de buitenwereld

(32)

Ondersteunen van de AN

32

Samenwerking binnen en buiten de school (zie eerder)

Oog hebben voor alfabetiseringsprocessen

Ondersteuning op verschillende vlakken

Differentiatie Aansluiten bij taalleerproces

(33)

Reflectie

• Wat neem je mee?

• Wat betekent dit voor jouw praktijk?

• Welke werkzame elementen komen terug?

(34)