Meer grip op je darmen : E-coaching voor patiënten met het prikkelbare darmsyndroom

(1)

Meer grip op je darmen

E-coaching voor patiënten met het Prikkelbare darmsyndroom

BacheloropleidingVoeding &Diëtetiek

Auteurs

Lisa Nieuwland en Sofie Tetteroo

Onderwijsinstelling

Hogeschool van Amsterdam

Opdrachtgever

Diëtisten Coöperatie Nederland

Projectnummer

2017137

(2)

Meer grip op je darmen

E-coaching voor patiënten met het Prikkelbare darmsyndroom

Afstudeeronderzoek 2017137, september 2016 – januari 2017

Auteurs Lisa Nieuwland (500666012)

Sofie Tetteroo (500622154)

Opdrachtgever Sacha Visser

Diëtiste, Diëtisten Coöperatie Nederland

Docentbegeleider Lisette van Blokland

Docent opleiding Voeding &Diëtetiek, Hogeschool van Amsterdam

Examinator Yvonne Booij

Docent opleiding Voeding & Diëtetiek, Hogeschool van Amsterdam

Meer grip op je darmen Voeding & Diëtetiek

(3)

Disclaimer.

De schrijvers doen er alles aan om de informatie die wordt aangeboden in dit rapport zo voledig en nauwkeurig mogelijk te laten zijn, maar geven geen garantie aan de juistheid van de verstrekte informatie. Lezers van dit rapport kunnen op geen enkele wijze rechten ontlenen aan de in dit verslag aangeboden informatie. De intellectuele eigendomsrechten op alle aanwezige informatie in dit rapport zijn voorbehouden aan de schrijvers. Het is niet toegestaan om informatie afkomstig vanuit dit rapport zonder voorafgaande schriftelijke toestemming te kopiëren en/of te verspreiden in welke vorm dan ook.

(4)

VOORWOORD/DANKWOORD

Ter afronding van de bacheloropleiding Voeding & Diëtetiek aan de Hogeschool van Amsterdam hebben we gedurende 18 weken, van september 2016 tot en met december 2016, gewerkt aan een afstudeerproject met betrekking tot een e-coaching voor patiënten met het Prikkelbare

darmsyndroom in naam van de Diëtisten Coöperatie Nederland.

De digitalisering van de samenleving heeft er voor gezorgd dat onze interesse in deze opdracht is gewekt. We beseffen ons dat een diëtiste anno 2017 de cliënt ook via internet moet kunnen bereiken. Dit gecombineerd met een veel voorkomende,moeilijkdoorgrondelijkeaandoening als het Prikkelbare Darmsyndroom maakte ons erg enthousiast voor deze opdracht. We zijn blij dat we dit plan hebben mogen uitvoeren voor de DCN.

We willen van de gelegenheid gebruik maken om een aantal personen te bedanken die ons hebben geholpen bij de totstandkoming van onze scriptie. Allereerst willen we onze praktijkbegeleidster, Sacha Visser, bedanken voor haar adviezen en begeleiding. Ook Willy Gilbert, voorzitter van DCN willen we bedanken voor haar begeleiding op de achtergrond. Daarnaast gaat onze dank uit naar onze docentbegeleidster Lisette van Blokland voor haar uitgebreide feedback en motiverende begeleiding. Ten slotte willen we iedereen die heeft meegewerkt aan ons onderzoek, zoals de PDS belangenvereniging, bedanken voor de openhartigheid, inzet en informatie.

Lisa Nieuwland en Sofie Tetteroo Januari 2017

(5)

SAMENVATTING

Doel: Het prikkelbare darmsyndroom is een veelvoorkomende aandoening die bestaat uit

terugkerende periodes van in ernst variërende klachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en een veranderd defecatiepatroon. In Nederland heeft naar schatting 5-20% van de bevolkinglast van PDS. Men krijgt vanuit de basisverzekering drie uur per jaar vergoed bij de diëtist. Aangezien dit erg weinig is voor een complex en veelvoorkomend probleem als PDS is in naam van de Diëtisten Coöperatie Nederland een concept e-coaching ontwikkelt. Naast de al twee bestaande e-coaching programma’s die DCN aanbiedt is het de bedoeling dat er een derde programma op de markt wordt gebracht. Deze zal de naam ‘Meer grip op je darmen’ dragen en betrekking hebben tot het prikkelbare

darmsyndroom.De doelstelling van dit onderzoek is dus het ontwikkelen van een concept e-coaching programma binnen 20 weken voor PDS-patiënten en behandelaars met behulp van

literatuuronderzoek en interviews.Om dit te bereiken moeten de beste practices van e-coach

programma’s worden onderzocht, de behoeftes van PDS-patiënten worden vastgesteld en essentiële onderwerpen worden vastgesteld.

Methode: Dit onderzoek is uitgevoerd door middel van literatuuronderzoek en kwalitatief onderzoek in de vorm van interviews eneen enquête.Het literatuuronderzoek wordt gehouden om de best practices van bestaande coachprogramma’s, de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coachingen de noodzaak van interactiemogelijkheden vast te stellen. De interviews en de enquête worden afgenomen om de meningen en ervaringen over e-coaching te belichten vanuit het perspectief van PDS-patiënten, diëtisten en psychologen. De onderzoeksgroep voor de interviews bestond uit diëtisten, PDS-patiënten en een psycholoog. In totaal zijn er zeven diëtisten

geïnterviewd, waarvan zes met PDS ervaring en drie met e-coach ervaring. Er zijn vijftien PDS-patiënten geïnterviewd tijdens de PDS-patiëntendag in Utrecht en er is één psycholoog van Pluform geïnterviewd, welke veel ervaring heeft op het gebied van e-coaching.

Resultaten: Literatuuronderzoek laat zien dat een combinatie van voorlichting, persoonlijke benadering, herhaling, doelen stellen en bijhouden met een minimale duur van twaalf weken en persoonlijke feedback van een coach leiden tot een effectief e-coach programma.Een vereiste hierbij is een terugkerend vast contactmoment met de coach. Voor PDS-patiënten zijn de

behandelmethoden van Reduce PDS een goede leidraadbij hun behandeling. Uit de interviews blijkt dat een persoonlijke benadering een belangrijk vereiste is bij e-coaching. Heldere informatie en het bijhouden van een voedingsdagboek in combinatie met klachtenpatroon worden door zowel PDS-patiënten als diëtisten genoemd als onmisbare onderdelen.

Conclusie en aanbeveling: De analyse wijst erop dat een twaalf weken durend programma met vaste interactiemomenten met de coach en een persoonlijke benadering belangrijke factoren zijn voor een succesvolle e-coaching voor PDS-patiënten. Voldoende budget en goede scholing van de coach is hierbij essentieel.De tien behandelingsmogelijkheden van Reduce PDS vormen een overzichtelijke leidraad. Het programma ‘Meer grip op je darmen’ biedt de PDS-patiënt de kans om klachten te herkennen en begrijpen.

Trefwoorden: PDS, e-coaching, prikkelbare darmsyndroom.

(6)

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord/dankwoord ... 4 Samenvatting ... 5 1. Inleiding ... 8 1.1 Achtergrond ... 8 1.2 Aanleiding ... 8 1.2.1 Het doel ... 8 1.3 Reeds bekend ... 9

1.3.1 Vanuitde Diëtisten Coöperatie Nederland ... 9

1.3.2 Vanuit de literatuur ... 9 1.4 Opbouw tekst ... 9 2. Methoden en materialen ... 10 2.1 Methoden ... 10 2.1.1 Literatuuronderzoek ... 10 2.1.2 Kwalitatief onderzoek ... 10 2.1.3 Analyse gegevens ... 12 2.1.4 Onderzoeksgroep ... 12 2.2 Materialen ... 12 2.2.1 Onderzoeksinstrumenten ... 12 2.2.2 Pluform ... 13 3. Resultaten ... 14 3.1 Literatuur ... 14 3.2 Interviews ... 18 3.2.1 PDS-patiënten ... 19 3.2.2 Diëtisten ... 20 3.2.3 Psycholoog ... 21 3.3 Enquêtes ... 23 4. Discussie ... 25 4.1 Beperkingen... 26 4.1.1 Pilot ... 26 4.1.2 Keuze programma ... 26 4.1.3 Tijd ... 26 4.1.4 Grote onderzoeksgroep ... 27 4.2 Vervolgonderzoek ... 27 5. Conclusie en aanbevelingen ... 28

5.1 Conclusie per deelvraag ... 28

(7)

5.2 Conclusie op de hoofdvraag ... 28

5.3 Aanbeveling ... 29

6. Literatuur ... 30

Bijlagen ... 32

Bijlage I – Codebomen ... 32

Bijlage II – Interviews PDS-patiënten ... 33

Bijlage III – Interviews diëtisten ... 40

Bijlage IV – Interview psycholoog: Anne Ribbers ... 44

Bijlage V – Verslag PDS-infodag Utrecht ... 46

Bijlage VI – Enquête DCN jubileum congres ... 48

Bijlage VII – Schematisch weekoverzicht... 49

Bijlage VIII – Sheets ... 50

Bijlage IX – Schermen ... 53 Schermen week 1 ... 53 Schermen week 2 ... 55 Schermen week 3 ... 57 Schermen week 4 ... 60 Schermen week 5 ... 62 Schermen week 6 ... 64 Schermen week 7 ... 65 Schermen week 8 ... 67 Schermen week 9 ... 68 Schermen week 10 ... 69 Schermen week 11 ... 71 Schermen week 12 ... 72

(8)

1. INLEIDING

1.1 ACHTERGROND

Deze afstudeeropdracht vindt plaats in opdracht van de Diëtisten Coöperatie Nederland (DCN). De DCN is een landelijk netwerk van vrijgevestigde diëtisten met zo’n 200 leden, opgericht in 1991. Het behartigt de belangen van leden op landelijk, regionaal en zo nodig individueel niveau, organiseert scholingen en houdt haar leden op de hoogte van de laatste inzichten en behandelmethodes. DCN helpt bij kwaliteitswaarborging binnen de praktijk, is aangesloten bij de Klachtregeling Paramedici en heeft een eigen kwaliteitsnorm. Aangesloten praktijken zijn herkenbaar aan het DCN logo. Daarnaast ontwikkeltDCN diensten en producten rechtstreeks gericht aan de consument. Sinds 2003 is Willy Gilbert de voorzitter van DCN, zij begeleid dit project op de achtergrond.5

1.2 AANLEIDING

Het prikkelbare darmsyndroom is een veelvoorkomende aandoening die behoort tot de functionele gastro-intestinale aandoeningen. Het bestaat uit terugkerende periodes van in ernst variërende klachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel en een veranderd defecatiepatroon.1_{In Nederland}

heeft naar schatting 5-20% van de bevolking2_{last van PDS, ook wel bekend als}

IrritableBowelSyndrome(IBS). De diagnose PDS wordt gesteld op basis van de Rome III criteria.3_{Er zijn}

verschillende soorten bewezen behandelingen voor PDS, uiteenlopend van medicatie tot therapieën en voedingsadvies.Men krijgt vanuit de basisverzekering drie uur per jaar voedingsadvies vergoed. Aangezien dit erg weinig voor een complex en veelvoorkomend probleem als PDS gaf dit, in

combinatie met de digitalisering van de samenleving, de aanleiding de mogelijkheid voor een online aanvulling op de reguliere behandeling te onderzoeken. De probleemstelling voor deze studie is als volgt: Hoe kan DCN door middel van e-coaching informatie over PDS aanbieden als aanvullende behandelmethode? Voor deze probleemstelling zal er onderzocht worden hoe deze e-coaching eruit gaat zien om effectief en succesvol te zijn, om zo aan te sluiten op de behoeften van patiënten met het Prikkelbare Darmsyndroom. Deze online aanvulling zal vormgegeven worden als e-coaching. Dit gebeurd in opdracht van de Diëtisten Coöperatie Nederland (DCN).4 _{Uit onderzoek is gebleken dat}

e-coaching een geschikte methode is voor gedragsverandering. Verschillende studies laten zien dat er gedragsverandering plaatsvindt bij personen die een e-coach programma volgen. E-coach

programma’s lijken passend voor het ondersteunen van patiënten, wat de gezondheid van deze patiënten positief beïnvloed. 17,18

1.2.1 HET DOEL

Tijdens dit onderzoek wordt er bepaald hoe informatie betreft het prikkelbare darmsyndroom het beste aangeboden kan worden via een e-coaching programma dat DCN inontwikkeling zal nemen. Er zal binnen dit project een concept van dit programma gevormd worden als eindproduct. De

doelstelling van dit onderzoek is dus het ontwikkelen van een concept e-coaching programma binnen zestien weken voor PDS-patiënten en behandelaars met behulp van literatuuronderzoek en

interviews. Om deze doelstelling te bereiken zijn de volgende deelvragen opgesteld: • Wat zijn de best practices op het gebied van e-coaching programma’s? • Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?

• Welke onderwerpen zijn essentieel voor een e-coaching programma betreft het onderwerp PDS?

• In hoeverre zijn interactiemogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?

(9)

1.3 REEDS BEKEND

Bij de ontwikkeling van dit concept is gebruikt gemaakt van reeds bekende informatie, vanuit de DCN en literatuur. Er wordt onderzocht wat een geschikte duur is voor een e-coach programma voor patiënten met PDS, welke behandelmethodes gebruikt kunnen gaan worden in een e-coach programma en er wordt gekeken of interactie mogelijkheden van essentieel belang zijn.

1.3.1 VANUITDE DIËTISTEN COÖPERATIE NEDERLAND

De DCN ontwikkelt producten en diensten gericht op de consument, zoals de e-coaching programma’s ‘meer grip op je voeding’ en ‘meer grip op je gewicht’. Het programma voor PDS-patiënten zal hieraan worden toegevoegd en zal ‘meer grip op je darmen’ gaan heten. DCN vind dat e-coaching erg belangrijk is in deze tijd van digitalisering. Het prikkelbare darmsyndroom is een belangrijk en veelvoorkomend onderwerp waar nog geen e-coaching programma’s over te vinden zijn en patiënten vinden op internet veel informatie die niet relevant genoeg is volgens DCN. Dit zijn de voornaamste redenen waarom DCN een professioneel programma op de markt wil brengen. Voor de ontwikkeling van de e-coaching wordt gebruikt gemaakt van her programma Pluform.

1.3.2 VANUIT DE LITERATUUR

Er zijn verschillende soorten bewezen behandelingen voor PDS. Het onderzoek Reduce PDS is uitgevoerd door Dr. Marten Otten en licht deze verschillende behandelmethoden toe. Dit onderzoek toont aan wat de behoeftes zijn van PDS-patiënten zijn en vormt hiermee een belangrijke leidraad binnen deze afstudeeropdracht. Reduce PDS wordt verder toegelicht in hoofdstuk 2.1.1

Literatuuronderzoek en hoofdstuk 3.1 Literatuur.

Meerdere studies tonen aan dat e-coaching een effectieve methode is om gedragsverandering te bereiken. Een voorbeeld is het succesvolle programma MumMoodBooster, bedoeld voor vrouwen met een postnatale depressie. Ook online steunprogramma’s voor kankerpatiënten en online coaching bij bingeeating disorder laten postitieve effecten zien bij de deelnemers.4, 17, 18, 22, 23, 24, 25

1.4 OPBOUW TEKST

De tekst is opgebouwd uit de volgende hoofdstukken: methoden, resultaten, discussie, conclusie en aanbevelingen, literatuur en bijlagen. Per hoofdstuk is er een onderverdeling in paragrafen. Zo bestaat het hoofdstuk methoden uit onderzoeksmethoden, onderzoeksinstrumenten,

onderzoeksgroep en analyse gegevens. Het hoofdstuk resultaten bestaat uit de resultaten van het literatuuronderzoek en de interviews en enquête met PDS-patiënten, diëtisten en psychologen. Het hoofdstuk discussie bestaat uit beperkingen en vervolgonderzoek. Het hoofdstuk conclusie en aanbeveling bestaat uit conclusie per deelvraag, conclusie op de hoofdvraag en de aanbeveling. De bijlagen omvatten de codembomen, interviews met de patiënten, diëtisten en de psycholoog, verslag PDS infodag te Utrecht, enquête vragen DCN Jubileum congres, schematisch weekoverzicht,

introductie sheets en de schermen.

(10)

2. METHODEN EN MATERIALEN

2.1 METHODEN

Bij het totstandbrengen van deze afstudeerscriptie wordt literatuuronderzoek verricht en kwalitatief onderzoek gedaan in de vorm van interviews en een enquête. Het literatuuronderzoek wordt uitgevoerd om de best practices van reeds bestaande e-coachprogramma’s te onderzoeken, de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching in kaart te brengen en de noodzaak van interactiemogelijkheden vast te stellen. De interviews en enquêtes worden afgenomen om de meningen en ervaringen met e-coaching te belichten vanuit het perspectief van PDS-patiënten, diëtisten en psychologen.

2.1.1 LITERATUURONDERZOEK

Een belangrijke bron is project Reduce PDS. Dit is een onderzoek uitgevoerd door Dr. Marten Otten en vormt een belangrijke leidraad binnen dit onderzoek. In het onderzoek staat een overzicht van de tien behandelingsmogelijkheden voor PDS-patiënten. Het idee is om de patiënt zelf de keuze in behandelmethode te geven.16_{Andere gebruikte wetenschappelijke artikelen laten zien wat de best}

practices zijn en in hoeverre interactie vereist is bij e-coaching. De literatuur is samengesteld op grond van het onderzoek naar bestaande e-coach programma’s om meer inzicht te verschaffen in do’s en don’ts bij e-coaching. De gebruikte literatuur geeft antwoord op dedeelvragen‘Wat zijn de best practices op het gebied van e-coaching programma’s?’, ‘Wat zijn de behoeftes van

PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’ en ‘In hoeverre zijn interactiemogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’.

Tijdens het literatuuronderzoek is gebruik gemaakt van wetenschappelijke databanken, namelijk Google Scholar, PubMed en de HVA BIB. Bij alle databanken is geavanceerd gezocht om aan de kwaliteitsvoorwaarden te voldoen. De gevonden literatuur moest voldoen aan specifiek opgestelde eisen, deze zijn als volgt:

• Er wordt uitsluitend gebruik gemaakt van wetenschappelijke artikelen, rapporten, statistische databases, boeken, interne bronnen en de bedrijfsgegevens van ons stage bedrijf.

• Er wordt geen gebruik gemaakt van bronnen met een publicatiedatum van acht jaar geleden of ouder.

• Hoe meer citaten door andere onderzoekers, hoe beter.

• Geen gebruik van onderzoeken die in opdracht van een bedrijf zijn uitgevoerd. Omdat voor deze onderzoeken wordt betaald is het mogelijk dat alleen positieve resultaten van het onderzoek naar voren komen.

Onderstaande zoektermen worden voornamelijk gebruikt:

E-coaching, online coaching, online coaching PDS, prikkelbaredarmsyndroom, e-coaching AND PDS, online coaching IBS, IrritableBowelSyndrome, e-coaching AND IBS, best practices e-coaching.

2.1.2 KWALITATIEF ONDERZOEK

Het kwalitatieve onderzoek bestaat uit interviews en enquêtes om zo de meningen en ervaringen wat betreft e-coaching te belichten vanuit het perspectief van PDS-patiënten, diëtisten en psychologen.

(11)

INTERVIEWS

Als onderdeel van dit onderzoek worden interviews afgenomen. Het doel hiervan is de mening van PDS-patiënten, diëtisten en de psycholoog met betrekking tot e-coaching te achterhalen. Er is gekozen voor interviews omdat dit uitermate geschikt is voor het achterhalen van opvattingen en ideeën bij de ondervraagden.Deervaringen met bestaande Pluform programma’s komen ook aan bod. De keuze is gemaakt om open vragen te stellen zodat de ruimte ontstaat om meningen te delen. Met behulp van deze interviews zullen alle vier de deelvragen deels beantwoord worden. De

getranscribeerde interviews zijn terug te vinden in bijlage I, II en III. PDS-Patiënten

De interviews met patiënten zijn afgenomen met behulp van een dictafoonop de PDS-patiëntendag in Utrecht op zaterdag 5 november 2016. Er zijn in totaal vijftien patiënten

geïnterviewd. Met de resultaten van deze interviews zullen de volgende deelvragen deels worden beantwoord: Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’ en‘Welke onderwerpen zijn essentieel voor een e-coaching programma betreft het onderwerp PDS?’.Er wordt gebruik gemaakt van een vooraf opgestelde vragenlijst met mogelijkheid tot uitbreiding waar nodig. Zo wordt er gevraagd of de patiënt ervaring heeft met e-coaching. Wanneer het antwoord ‘ja’ is wordt hier op doorgevraagd. De patiënten worden random uitgekozen, met als enige aandachtspunt dat ze bestaan uit verschillende leeftijdsgroepen. Deze leeftijden variëren van twintig tot

vijfentachtig jaar. Diëtisten

De diëtisten worden op het DCN Jubileumcongres te Veenendaal op vrijdag 2 december

2016benaderd voor een interview. Er zijn in totaal zeven diëtisten geïnterviewd.Hiermee zullen de volgende deelvragen deels beantwoord worden:‘Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’, ‘Welke onderwerpen zijn essentieel voor een e-coaching programma betreft het onderwerp PDS?’ en ‘In hoeverre zijn interactie mogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’.De diëtisten zijn verdeeld in twee groepen, namelijk diëtisten met PDS ervaring en diëtisten met e-coach ervaring. Er is gebruik gemaakt van een vooraf samengestelde vragenlijst die per mail wordt verzonden. Er zijn achttien diëtisten die zich hebben ingeschreven voor de workshop over het programma ‘Meer grip op je darmen’. Na afloop van deze workshop worden de diëtisten verzocht zich te melden voor een interview. Overige diëtisten worden random gekozen op het congres of benaderd via e-mail.

Psycholoog

De psycholoog die wordt geinterviewd heet Anne Ribbers, afgestudeerd psychologe en mede

oprichtster van de programma’s eCoachPro.nl en Pluform.com waarmee ze voor innovatie zorgde op de markt van online coaching. Anne Ribbers heeft een boek en meerdere artikelen geschreven over e-coaching, onderzoek gedaan aan de universiteit en een bedrijf hierin opgezet. Haar expertise ligt echt bij het onderwerp e-coaching. Anne Ribbers is per mail benaderd voor een interview. Met behulp van dit interview zullen de volgende deelvragen deels beantwoord worden: ‘Wat zijn de best practices op het gebied van e-coaching programma’s?’ en ‘In hoeverre zijn interactie mogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’. De vragenlijst is opgesteld naar aanleiding van deze twee deelvragen.

ENQUÊTES

Op het DCN Jubileumcongres krijgen alle diëtisten vooraf een map met informatie uitgereikt, waaronder een enquête betreft het onderwerp e-coaching bij PDS. Er wordt verzocht de enquête in te vullen en na afloop van de dag in te leveren. De keuze voor deze enquêtes berust op een breed bereik, naar verwachting zullen er 150 diëtisten aanwezig zijn die dag. De enquête bestaat uit een aantal gesloten vragen zodat het invullen niet veel tijd in beslag neemt. De enquête is niet opgesteld

(12)

om deelvragen te kunnen beantwoorden maar geeft ons inzicht in onderwerpen die essentieel zijn voor een e-coaching bij PDS. Onderaan de pagina zal er de ruimte zijn voor opmerkingen en tips, welke waardevol zijn voor dit onderzoek. De resultaten van deze enquêtes zullen worden getranscribeerd, gecodeerd en vervolgens geanalyseerd. In bijlage V is de enquête opgenomen.

2.1.3 ANALYSE GEGEVENS

Tijdens het interview zal de onderzoeker het gesprek opnemen met de dictafoon. Hiervoor wordt toestemming gevraagd aan de respondent. De gegevens die de interviews en enquêtes opgeleverd hebben worden na afloop getranscribeerd zodat deze als bijlage kunnen worden opgenomen. Na het transcriberen worden de interviews en het relevante deel uit deenquêtes geanalyseerd. Onder relevant worden de tips verstaan die de diëtisten hebben genoteerd onder aan de enquêtes. Omdat er open vragen worden gesteld is de data niet gestandaardiseerd en dus niet telbaar. Daarom worden patronen en gelijkwaardige antwoorden tot dezelfde categorie ingedeeld. Dit gebeurd door te coderen, zodat de resultaten makkelijk met elkaar vergeleken kunnen worden en een goede conclusie kan worden getrokken. Degegevens worden open gecodeerd, op thema ingedeeld en vervolgens vergeleken door axiaal te coderen. Nadat dit is vastgesteld worden gecodeerde stukken in een codeboom opgenomen. Zie bijlage I – Codebomen. Zowel de interviewafname als de verwerking wordt door beide onderzoekers uitgevoerd.

2.1.4 ONDERZOEKSGROEP

De onderzoeksgroep bestaat uit PDS-patiënten, diëtisten met e-coach ervaring en/of PDS ervaring en psychologen. PDS-patiënten en diëtisten behoren tot de doelgroep van het e-coaching programma. PDS-patiënten worden random geworven op 5 november tijdens de PDS-patiëntendag te Utrecht. Na het interviewzullen zij gevraagd worden hun e-mailadres te noteren voor eventuele verdere bijdrage aan dit onderzoek. Diëtisten worden geworven op 2 december tijdens het DCN Jubileumcongres te Veenendaal, na afloop van deworkshop over het programma ‘Meer grip op je darmen’. Overige diëtisten worden random gekozen op het congres of benaderd via e-mail. De psycholoogwordt via de mail benaderd en zal het interview ook per mail ontvangen.

2.2 MATERIALEN

Binnen het onderzoek wordt gebruik gemaakt van de volgende materialen: Word, Excel, PowerPoint, printer, interviewlijsten, enquêtelijsten, dictafoon en schrijmateriaal.

2.2.1 ONDERZOEKSINSTRUMENTEN

De onderzoeksinstrumenten die gebruikt worden zijn interviews en enquêtes. De interviewvragen zijn opgesteld naar aanleiding van de deelvragen die hiermee beantwoord dienen te worden. De interviews met patiënten geven weer hoe zij tegenover e-coaching staan en wat voor hun van essentieel belang is bij de behandeling van PDS. De vijftien respondenten hebben onder andere aangegeven wat van onmisbare waarde is door middel van de volgende vraag: ‘Wat denkt u dat belangrijke onderwerpen zullen zijn die zeker voor moeten komen in een online coaching voor mensen met PDS?’. In de interviews met diëtisten werd er ook om tips gevraagd, naast ervaringen met PDS en/of e-coaching. Voorbeelden van de vragen voor diëtisten zijn ‘Welke onderwerpen zijn essentieel bij de behandeling van PDS? En ‘Heeft u tips waar een goede e-coaching voor mensen met PDS volgens u aan moet voldoen?’. In het interview met de psycholoog wordt de ervaring met e-coaching in Pluform nagevraagd. Voorbeelden van vragen die hier worden gesteld zijn ‘Wat zijn de do’s en don’ts bij het gebruik van het programma Pluform?’, ‘Hoe zijn jullie te werk gegaan bij de

(13)

ontwikkeling van Pluform? Welke keuzes hebben jullie gemaakt en waarom?’ en ‘Wat zijn belangrijke tips voor ons bij het opzetten van een e-coach programma in Pluform?’. De enquêtes zijn

voornamelijk een waardevolle toevoeging door de tips die de diëtisten onderaan de pagina kunnen invullen. Relevante topics bij zowel de interviews als enquêtes zijn dus de meningen van personen die ervaring hebben met e-coaching, PDS of beide. Deze meningen en tips zijn samengevoegd en gebruikt bij het op stellen van het eindproduct.

2.2.2 PLUFORM

Het concept wordt gemaakt met behulp van het ontwikkelingsprogramma Pluform. Dit programma biedt de mogelijkheid tot het online coachen van patiënten door middel van opdrachten, het ontwikkelen van modules, chatten, videogesprekken en groepsdiscussies. In Pluform kan kosteloos een e-coaching te ontwikkelt worden met een maximum van drie deelnemers. Dit heeft de kans geboden om het concept programma daadwerkelijk in Pluform vorm te geven. Het concept e-coach programma zal door de onderzoekers zelf in Pluform worden gezet, nadat het concept goedgekeurd is door Willy Gilbert en Sacha Visser. Aangezien de Pilot niet gedraaid zal worden binnen dit

afstudeerproject zullen er geen kosten verbonden zijn aan het ontwikkelen van het concept in Pluform. Door het concept in Pluform in te leveren is het gebruiksklaar.

(14)

3. RESULTATEN

3.1 LITERATUUR

In deze paragraaf worden de resultaten van het literatuuronderzoek weergegeven. Een overzicht van gebruikte literatuur is te vinden in hoofdstuk 6 Literatuur. Het literatuuronderzoek is gericht op het beantwoorden van de volgende deelvragen: ‘Wat zijn de best practices op het gebied van e-coaching programma’s?’, ‘Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’ en ‘In hoeverre zijn interactiemogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’.

BEST PRACTICES

Al in 2001 werd de toegevoegde waarde van e-coaching op grote schaal opgemerkt, nadat het in 18 verschillende landen wereldwijd succesvol was toegepast.19_{Dat e-coaching sindsdien nog veel vaker}

effectief bleek is terug te vinden in verschillende onderzoeken.4, 17, 22, 23, 24, 25_{Een voorbeeld hiervan is}

het Australische onderzoek MumMoodBooster, uitgevoerd in 2014. In deze e-coaching bedoeld voor vrouwen met een postnatale depressie is gebleken dat 79% van de deelneemsters na afloop niet meer voldeed aan de criteria van een depressie. Het twaalf weken durende programmabestond uit zes interactieve cognitieve gedragstherapiesessies, een persoonlijke website en op lage intensiteit telefonische coaching. Elke sessie begon met een video waarin werd verteld wat er behandeld zou worden. Het programma moedigde de deelnemers aan de inhoud te personaliseren door

bijvoorbeeld lijsten bij te houden, persoonlijke doelen te noteren en foto’s te uploaden. De zelf-monitoring optie gaf de deelnemers de mogelijkheid hun stemming in te voeren bij dagelijkse activiteiten en opdrachten. In de eerste weken werden deelnemers veel bijgestuurd, maar gedurende het programma werden ze steeds meer aangemoedigd een grotere verantwoording te nemen. Latere sessies begonnen met een korte herhaling van eerder gegeven informatie. De

persoonlijke noot en laagdrempeligheid wordt als sterk punt genoemd, het programma bereikt zowel vrouwen in stedelijke als afgelegen gebeiden.De conclusie van MumMoodBooster is dat het een effectieve behandelmethode blijkt bij een psychische aandoening als postnatale depressie en niet onder doet voor de face-to-face behandeling.17

Een studie uitgevoerd door het Medisch Centrum Groningen toont aan dat online steunprogramma’s ook effectief zijn bij het verbeteren van psychosociale en lichamelijke symptomen. Het gaat hierbij om kankerpatiënten die e-coaching volgden in de vorm van sociale steungroepen, online therapie en een combinatie van informatie, ondersteuning en coaching. In alle gevallen was er sprake van begeleiding door een moderator wiens taken varieerden van het inbrengen van nieuwe

onderwerpen tot het chatten en mailen met deelnemers. De duur van de programma’s varieerde van zes weken tot één jaar. De meeste positieve resultaten werden ondervonden bij e-coach

programma’s die bestaan uit een combinatie van informatie, ondersteuning en coaching.22_Een

behandelduur van twaalf weken blijkt wel in de meeste gevallen een minimale duur voor het behalen van succes. Interventies die korter duren geven significant minder kans van slagen. 4, 14, 17

Een Belgisch onderzoek wijst uit dat vrouwen die recent hersteld zijn van borstkanker graag informatie en ondersteuning ontvangen uit een online bron.23_{Hetzelfde blijkt uit een onderzoek}

uitgevoerd in Ierland in 2009 onder vrouwen die op dat moment leden aan borstkanker. Dit onderzoek omvat veertien artikelen met totaal 2374 deelneemsters. De uitkomsten laten een positief effect zien in het kennisniveau van borstkankerpatiënten omtrent hun ziekte. Alle studies die meededen aan dit onderzoek waren interactieve online programma’s of internet gebaseerde

trainingen.Deze studies wijzen uit dat e-coaching succesvol is om het kennisniveau te verbeteren, zodat er duidelijke best practices naar voren komen. Het doet echter vermoeden dat flexibille toepasbaarheid van de coaching hierbij een belangrijke rol speelt en als best practice aangemerkt

(15)

kan worden. Dit vermoeden wordt gewekt door de vragenlijst met betrekking tot ondersteuning en effect die de deelnemers na afloop van het onderzoek hebben ingevuld. Hieruit blijkt dat het optimaal kunnen afstemmen op onder andere levensstijl van de doelgroep een voorwaarde voor succes is. Het flexibel kunnen toepassen van een e-coaching zorgt voor afstemming op het leven van de deelnemer. 23, 24

De ontwikkelingen en toename van populariteit van e-coaching in de gezondheidszorg stellen de patiënt in staat zijn eigen behandeling in de hand te nemen. Een goed voorbeeld hiervan is een onderzoek uitgevoerd door het VU Medisch Centrum te Amsterdam. Het onderzoek bestond uit een systematic review van databases van januari 1985 tot januari 2009 en had als doel de effectiviteit van online begeleiding ten overstaan van gebruikelijk zorg te evalueren. Hierbij werden onder andere studies gebruikt waarin er interactieve online begeleiding werd aangeboden en de controlegroep bestond uit gebruikelijk zorg. Het resulteerde in een significant positief effect op zelfredzaamheid van de patiënt door middel van online begeleiding ten overstaan van de gebruikelijk zorg. Er werden ook effecten gemeten in het verschil in zelf efficiëntie en het gevoel van eigenwaarde. Omdat de significante effecten over het algemeen wel klein waren moeten resultaten voorzichtig worden geïnterpreteerd.25

Dat e-coaching ook een goede methode is in het behalen van gedragsverandering met betrekking tot gewichtsverlies laat aan Amerikaanse studie uit 2008 zien. Het twaalf weken durende programma bestond hierbij uit motiverende coaching, persoonlijke feedback, doelen stellen en

patiëntenvoorlichting. Een belangrijk doel was het verhogen van de lichamelijke activiteit onder de deelnemers, dit werd onder andere gemeten door middel van een stappenteller. Er werd een positief significant verschil gemeten in de totale hoeveelheid lichaamsbeweging en de hoeveelheid

stappen.27

Bovenstaande onderzoeken laten zien dat een combinatie van voorlichting,persoonlijke benadering, herhaling, doelen stellen en bijhouden en persoonlijke feedback van een coachleiden tot een effectief e-coach programma. Een duur van minimaal twaalf weken is aan te raden.

BEHOEFTES PDS-PATIËNTEN

Het prikkelbaredarm syndroom is een complexe aandoening welke per individu een andere behandeling vraagt. Er kan onderscheid worden gemaakt in voedingsadviezen, leefstijladviezen, therapieën en medicijnen als behandelopties bij PDS.2,3_{Het onderzoek Reduce PDS heeft op basis van}

de informatiebehoefte van PDS-patiëntendetien meest effectieve behandelingsmogelijkheden bij PDS opgesteld. De behoefte van patiënten ligt volgens Reduce PDS bij uitgebreide heldere informatie en de keuzemogelijkheid in behandeling. Gedurende het onderzoek en na het draaien van meerdere pilots is de feedback van vele PDS-patiënten verwerkt. Het is bij deze methoden de bedoeling dat de patiënt zelf een keuze maakt tussen een of meerdere mogelijkheden en dit uitprobeerd. Deze aanpak biedt niet alleen een betere kwaliteit van leven, maar ook een eigen regie in de behandeling. De patiënt voelt zich serieuzer genomen en de arts is minder tijd kwijt aan de behandeling. De tien behandelingsmogelijkheden van Reduce PDS zijn als volgt:

1. Algemene informatie 2. Eliminatiedieet 3. FODMAP dieet 4. Probiotica 5. Hypnotherapie 6. Antibiotica 7. Pepermuntolie 8. Spasmolitica 9. Amitryptiline: tricyclischeantidepressiva 10. Citalopram: serotonineheropnameremmer10, 16

(16)

De tien behandelingsmogelijkheden worden hieronder verder toegelicht.

Algemene informatie: De eerste behandelingsmogelijkheid bestaat uit de uitleg wat de diagnose PDS betekent en wat hier aan te doen is. Geruststelling is hierbij erg belangrijk.Ook de verschillende mogelijkheden en behandelingen worden hierbij doorgenomen. Er wordt de patiënt op het hart gedrukt dat PDS geen psychische ziekte is maar daadwerkelijk meetbaar en aantoonbaar is in de darmen en het zenuwstelsel. Er zijn twee belangrijke factoren die een rol kunnen spelen, namelijk de erfelijke aanleg en de invloed van voeding op de bacteriën in de darmen. 10, 16

Eliminatiedieet: De tweede mogelijkheid behandeld PDS in combinatie met voeding. Ongeveer 70% van de PDS-patiënten heeft het idee dat voedsel een oorzaak is van klachten of het kan verergeren. Een mogelijke oorzaak van PDS is wanneer het autonome zenuwstelsel na een voedselvergiftiging in de alarmstand blijft hangen en bij geringe prikkels klachten veroorzaakt in het maagdarmstelsel. Andere mogelijkheden waardoor PDS-patiënten kunnen reageren op voeding zijn coeliakie, voedselallergie, intolerantie en darmbacteriën. Het is van waarde om als patiënt te onderzoeken welke voeding(middelen) verantwoordelijk zijn voor de klachten, dit kan door middel van het eliminatiedieet. Dit houdt in dat er met behulp van een gespecialiseerde diëtist gedurende enige tijd bepaalde voedingsmiddelenworden vermeden.3, 16

FODMAP dieet: De darmen bevatten een groot aantal darmbacteriën die van onmisbare waarde zijn binnen het spijsverteringstelsel. Een belangrijke taak van deze darmbacteriën is het verteren van restvoedsel. Het FODMAP dieet richt zich op de fermentatie van

koolhydraten.FODMAPstaatvoorFermentation of Oligosaccharides, Disaccharides,

MonosaccharidesAndPolyols.De lijst met FODMAP rijke producten is erg lang, enkele voorbeelden zijn tarweproducten, peulvruchten, melk van dierlijke afkomst en alle zachte kazen. Het volgens van het FODMAP dieet vergt veel tijd en aandacht, zowel bij de advisering als bij de uitvoering. Het is belangrijk dat dit dieet wordt uitgevoerd onder begeleiding van een gespecialiseerde diëtist.1,3, 16

Probiotica: Demicrobiota in de darmen speelt een grote rol in de stofwisseling, energievoorziening en het immuunsysteem. Uit onderzoek blijkt dat de samenstelling van de darmbacteriën bij

PDS-patiënten anders is dan bij gezonde mensen. Er zijn drie soorten bacteriën die een beschermend effect lijken te hebben bij PDS, dit zijn Lactobacili, Bifidobacteria en Enterobacteriacease. Deze bacteriën worden vaak in probiotica gebruikt in een poging de balans bij PDS-patiënten te herstellen. Er zijn veel verschillende soorten probiotica waardoor er regelmatig moet worden getest welke soort geschikt is voor welke patiënt. De mechanismen van probiotica zijn als volgt: competitie voor

bindingsplaatsen, competitie voor voedingsstoffen, vertering van eiwitten en koolhydraten,

stimuleren van de slijmproductie, versterken van het immuunsysteem en de stimulatie van productie van antibiotische stoffen. Om het effect van de behandeling met probiotica goed te kunnen

beoordelen is het aan te raden een dagboek bij te houden met het klachtenpatroon.16

Hypnotherapie: Het is wetenschappelijk bewezen dan hypnotherapie werkzaam is bij 70-80% van de moeilijk behandelbare PDS-klachten. Een hypnose is een sterk geconcentreerde aandacht waarbij men de kracht van het onderbewuste ontdekt. Door middel van symbolen worden lichamelijke reacties uitgelokt, dit vermogen wordt door de hypnotherapeut gebruikt om negatieve reacties te beïnvloeden met rustgevende beelden en geluiden. Zo biedt hypnotherapie de patiënt inzicht in de klachten. Dit zelfde kan worden toegepast bij PDS, door invloed uit te oefenen op de hersen-darmas. Het kan de patiënt helpen invloed uit te oefenen op dat autonome zenuwstelsel en zo de darm te ontspannen.16, 26

Antibiotica: De microbiota in de darmen kunnen worden beïnvloed met antibiotica. Recent is hier een groot onderzoek naar gedaan waarbij 1200 patiënten met PDS een antibioticakuur kregen gedurende veertien dagen. Hieruit bleek dat er significante verbetering optrad in de klachten. Het ging hierbij om het antibioticum Rifaximin, dit wordt echter niet vergoed. Een goedkoop alternatief is

(17)

het antibioticum Neomycine. De kuur van veertien dagen kan eventueel na enkele maanden herhaald worden.16

Pepermuntolie: Pepermuntolie wordt verkregen uit de gedroogde bladeren van de pepermuntplant. Het belangrijkste bestanddeel is methol, dit heeft een krampwerende werking en kan ook

synthetisch worden geproduceerd. Het heeft een antibacteriële werking en het lijkt een kalmerend effect te hebben bij spierspanning van glad spierweefsel. Dit geldt dus ook voor het spierweefsel en de microbiota in het maagdarmkanaal. Het is belangrijk voor capsules met een coating te kiezen die bestand is tegen maagzuur zodat de menthol lokaal in de darmen verlichting kan bieden. Het voordeel van pepermuntolie is dat het snel werkt, het kan daarom ook alleen bij optredende klachten worden ingezet.16

Spasmolitica: Spasmolitica zijn geneesmiddelen met een verslappende werking op de spieren van het maagdarmkanaal, waarmee dus spanningen en krampen verminderd kunnen worden. Hierin berust de werking op het remmen van de (overactieve) zenuwvezelsin de darm door de receptor te

blokkeren. De werking kan al binnen één uur na inname van het spasmoliticum merkbaar zijn. Het is een typisch symptomatisch middel en veranderd dus niets aan de oorzaak van PDS. De werking is per patiënt verschillend, voor sommigen kan het middel niet toereikend zijn.10, 16

Amitryptiline: Amitryptiline is een geneesmiddel dat werkt als tricyclische antidepressiva. Het is van invloed op de stofwisseling van de neurotransmitter serotonine, welke onder andere een belangrijke rol speelt in de darmen. Amitryptiline kan in lage dosering de beleving van pijn verminderen. Het middel moet zes tot acht weken gebruikt worden voordat er effect optreed, omdat de vorming van zenuwcellen in de hersenen tijd kost. Wanneer het blijk te werken is het verstandig de behandeling voort te zetten gedurende één tot twee jaar.10, 16

Citalopram: Citalopramis een geneesmiddel dat behoort tot de SSRI antidepressiva. Het is een serotonineheropnameremmer, zowel in de darmen als in de hersenen. Naast antidepressivum wordt het ook gebruikt bij chronische pijnsyndromen. Het middel moet zes tot acht weken gebruikt worden voordat er effect optreed, omdat de vorming van zenuwcellen in de hersenen tijd kost. Wanneer het blijkt te werken is het verstandig de behandeling voort te zetten gedurende één tot twee jaar.10, 16

Uit onderzoek blijken bovenstaande behandelingsmogelijkheden tot de meest effectieve te behoren. Daarom vormt dit als geheel een compleet informatieaanbod voor PDS-patiënten met betrekking tot de behandelmogelijkheden. Het onderzoek Reduce PDS heeft vastgesteld dat hier de behoefte van de PDS-patiënt ligt.

INTERACTIEMOGELIJKHEDEN

Binnen e-coaching zijn er verschillende mogelijkheden tot interactie, variërend van mailen, chatten, videogesprekken, groepsdiscussies et cetera. Uit verscheidene onderzoeken komt naar voren dat interactiemogelijkheden een positief effect hebben op de resultaten van een e-coaching.7, 8, 13, 14, 17, 18,21_{Zo blijkt dat intensieve directieve begeleiding een gunstigere uitkomst geeft dan wanneer er}

alleen minimale begeleiding bij de e-coaching plaatsvindt 18_.

Een Iers onderzoek uit 2015 laat zien dat online steunprogramma’s onder leiding van een coach de kwaliteit van leven verbeterd bij kankerpatiënten. Er werd significante verbetering genoteerd bij vermoeidheid, sociale steun en omgang met leed. De onderzochte programma’s werden allemaal begeleid door een coach waarmee vaste contactmomenten plaatsvonden en waar vragen aan gesteld konden worden.7_{Vaste contactmomenten blijken ook een positief effect te geven in het}

onderzoek van BMC Public Health uit 2014. Dit onderzoek streefde naar het verbeteren van de lichaamsbeweging onder de deelnemers (N=300) door middel van coaching sessies en Skype afspraken met de coach. Tegenover deelnemers die geen interactie hadden met een coach deed de

(18)

groep die online begeleiding ontving het veel beter. Zo was niet alleen de lichaamsbeweging toegenomen, maar ook de kwaliteit van leven en tevredenheid.8

Een geringe vorm van online coaching alleen bestaande uit wekelijks mailcontact levert ook al voordelen op, zo laat het onderzoek naar e-coaching bij Binche Eating disorder zien. De 74 deelnemers werden ingedeeld in twee groepen. De een volgden een twaalf weken durend

programma gericht op cognitieve gedragstherapie en kregen mailbegeleiding van een psycholoog. De andere groep werd op een wachtlijst gezet. Het resulteerde is een afname van de psychische

klachten. Deze verbeteringen werden volgehouden tot de follow-upzes maanden later. De resultaten dienen echter wel voorzichtig te worden geïnterpreteerd, aangezien de controlegroep geen

behandeling ontving. Ten overstaan van geen behandeling geeft e-coaching door middel van enkel mailcontact dus positieve resultaten, er is hier echter geen vergelijking gemaakt met andere behandelmethodes. Deze studie is wel een goed voorbeeld van het effect van mailcontact met een coach.13

Eerder genoemd is het succesvolle Australische programma MumMoodBooster, bestaande uit zes interactieve cognitieve gedragstherapiesessies, een persoonlijke website en op lage intensiteit telefonische coaching. In de eerste weken werden deelnemers veel bijgestuurd, maar gedurende het programma werden ze steeds meer aangemoedigd een grotere verantwoording te nemen. De combinatie van bijsturing tot het steeds meer geven van verantwoordelijkheid bleken een succesformule.17

Zoals al eerder vermeld geeft intensieve directieve begeleiding dus een gunstiger effect dan alleen minimale begeleiding. Hieronder wordt verstaan dat het gebaseerd is op een protocol, de

onderwerpen van discussie en de doelen worden bepaald door de coach en er was minimaal één maal per week contact tussen de deelnemer en de coach. Bij minimale begeleiding is er van dit alles geen sprake, de deelnemer zal dan alleen zelfstandig een protocol doorlopen. Bij de laatste variant worden minder positieve resultaten behaald en worden de resultaten die wel behaald worden minder lang vastgehouden.18

Bovenstaande onderzoeken tonen aan dat interactie een onmisbaar onderdeel is bij een succesvolle e-coaching. Vooral interactie in de vorm van vaste contactmomenten met de coach, interactieve telefonische of videosessies en de mogelijkheid tot het stellen van vragen door de deelnemers aan de coach.

3.2 INTERVIEWS

Hieronder staan de belangrijkste uitkomsten van de interviews beschreven, onderverdeeld in PDS-patiënten, diëtisten (met PDS ervaring en/of e-coach ervaring) en de psycholoog van Pluform. Zie voor een volledige uitwerking van de interviews bijlage I, II en III.

(19)

3.2.1 PDS-PATIËNTEN

De interviews met patiënten met het prikkelbare darmsyndroom zijn afgenomen op de

PDS-patiëntendag. Deze dag vond plaats op 5 november 2016 in het Beatrixgebouw te Utrecht. Er zijn in totaal vijftien interviews afgenomen onder patiënten deze dag. Van deze vijftien personen waren twaalf vrouw en drie man. Met deze interviews zijn de deelvragen ‘Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’en ‘Welke onderwerpen zijn essentieel voor een e-coaching programma betreft het onderwerp PDS?’ deels beantwoord. De interviews zijn terug te lezen in bijlage I – Interviews PDS-patiënten en een samenvatting van deze dag is te vinden in Bijlage IV – Verslag PDS-infodag Utrecht.

In totaal zochten zeven personen geregeld informatie op internet over PDS, twee deden dit nooit en zes soms. Van de dertien personen die informatie opzoeken vinden tien dat eronline veel informatie beschikbaar is en één persoon vindt dat er weinig beschikbaar is. De overige twee personen hebben hier geen duidelijke mening over kunnen geven. Van de tien personen die van mening zijn dat er veel informatie op internet te vinden is over PDS hebben zeven personen aan gegeven wat ze vonden over deze informatie. Drie personen vinden dat de betrouwbaarheid van het huidige aanbod moeilijk in te schatten is. Vier personen vinden de informatie die online aangeboden wordt niet overzichtelijk. Tijdens de interviews werd er aan de patiënten gevraagd welke onderwerpen volgens hun echt niet mogen missen in een online coaching programma gericht op PDS. De uitkomsten hiervan zijn te zien in figuur 1. Het totaal in figuur1 komt boven de 100% (vijftien) uit. Dit heeft te maken met de mogelijkheid van het geven van meerdere antwoorden per persoon.

De drie gewenste onderwerpen die het meest naar voren kwamen uit de interviews zijn voeding, tips en persoonlijke begeleiding. Van de geïnterviewde vinden zes personen dat voeding een belangrijk

6 1 2 4 3 2 2 1 1 1 1 1

Onderwerpen e-coaching PDS

Voeding Medicatie Klachten Tips Persoonlijke begeleiding Begeleiding op vaste momenten

Hulp bij toepassing veranderingen Buikklachten

Bijhouden momenten van klachten

Meerdere behandelopties Stoelgang

Uitkomen voor PDS FIGUUR 1 - ONDERWERPEN E-COACHING PDS

(20)

onderwerp speelt in een e-coaching programma over PDS en onmisbaar is. Vier personen gaven aan dat ze veel zouden hebben aan tips die gegeven kunnen worden tijdens het volgen van een online coaching. Drie personen vinden het erg belangrijk dat je tijdens het volgen van een online coaching persoonlijke aandacht krijgt van je behandelaar.

De onderwerpen klachten, begeleiding op vaste momenten en hulp bij toepassing van veranderingen kwamen vervolgens naar boven als belangrijke onderwerpen in een online coaching programma voor PDS-patiënten. Twee personen gaven aan dat informatie en uitleg over hoe om te gaan met klachten een belangrijk onderdeel moet zijn van een online coaching programma over PDS. Twee

personenzien begeleiding op vaste momenten als essentieel. Twee personen vinden hulp bij het toepassing van veranderingen erg belangrijk bij een online coaching. Er werd door twee personen aangegeven dat alleen het advies krijgen verandering aan te brengen in het eet- en/of leefpatroon niet voldoende is.

Door een minderheid werden onderwerpen aangegeven zoals medicatiegebruik, buikklachten, het bij kunnen houden van de momenten van klachten, aankaarten van meerdere behandelopties, de stoelgang en het durven uitkomen voor PDS.

Tijdens de interviews is aan de patiënten gevraagd of zei zelf een e-coach programma zouden volgen. Van de vijftien personen reageerde acht hier positief en zeven hier negatief op. Drie personen gaven aan eerdere ervaring op het gebied van e-coaching te hebben, twaalf personen hebben geen ervaring op het gebied van e-coaching.

Op de vraag of ze eventueel geïnteresseerd zijn in het volgen van de pilot reageerde acht personen positief en zeven negatief. Opvallend is dat geen enkel geïnterviewde man positief reageerde op het participeren aan de pilot. Wat verder opvallend is, is dat de gemiddelde leeftijd van de personen die positief reageerden 30,5 jaar is en de gemiddelde leeftijd van de personen die negatief reageerden 43,5 jaar is. De personen die negatief reageerden zijn gemiddeld dertien jaar ouder dan de personen die positief reageerden.

3.2.2 DIËTISTEN

De diëtisten zijn benaderd op het DCN jubileumcongres op vrijdag 2 december 2016 in Veenendaal en vervolgens geïnterviewd per mail. De diëtisten zijn verdeeld in twee groepen, namelijk diëtisten met PDS ervaring (in totaal zes) en diëtisten met e-coach ervaring (in totaal drie).Twee van de

geïnterviewde diëtisten hadden ervaring met beide. Er zijn in totaal zeven interviews afgenomen.Met deze interviews zijn de deelvragen ‘Wat zijn de behoeftes van PDS-patiënten ten opzichte van e-coaching?’, ‘Welke onderwerpen zijn essentieel voor een e-coaching programma betreft het onderwerp PDS?’ en ‘In hoeverre zijn interactie mogelijkheden een vereiste bij het e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’ (deels) beantwoord. De interviews zijn terug te lezen in bijlage II – Interviews diëtisten.

De zes diëtisten met PDS ervaring krijgen heel frequent PDS-patiënten op het spreekuur, van een aantal keer per week tot dagelijks. Drie geven aan van standaard behandelmogelijkheden gebruik te maken, van uitleg tot FODMAP en probiotica. Drie diëtisten geven aan af te gaan op de patiënt en daar de behandeling op aan te passen. Van de zes diëtisten geven er vier aan de drie uur

dieetvergoeding krap te vinden, twee hebben hier geen problemen mee.

Als essentiële onderwerpen worden uitleg over PDS (benoemd door één persoon), eetpatroon (benoemd door één persoon), voeding (benoemd door twee personen), de opbouw van de darmen (benoemd door twee personen), beweging (benoemd door één persoon), invloed van

stress(benoemd door één persoon), productkeuzes (benoemd door één persoon), het

klachtenpatroon in kaart brengen (benoemd door twee personen) en het duidelijk maken van de

(21)

verschillende behandelopties (benoemd door één persoon) genoemd.De informatie waar de PDS-patiënten van de ondervraagde diëtisten behoefte aan hebben komen op één punt allemaal overeen, namelijk duidelijke en praktische uitleg over PDS. Andere informatie die genoemd werd ging over klachtenvermindering, een eetdagboek bijhouden, het (low) FODMAP dieet, de invloed van stress, supplementen, producten die niet ‘mogen’, recepten en tips in lastige situaties.

Tips die door de zes diëtisten werden genoemd zijn het geven van een persoonlijke noot door middel van een intake gesprek en korte filmpjes met uitleg. Duidelijke richtlijnen, praktische tips en het toevoegen van recepten worden ook genoemd. De coach moet enthousiast en competent zijn en tijdig reageren.

De twee diëtisten met e-coach en PDS ervaring geven aan dat e-coaching een waardevolle toevoeging is aan de reguliere behandeling, maar niet voor iedereen geschikt. Een eerste consult face-to-face vinden ze wel prettig. Een groot voordeel is dat e-coaching veel bewegingsvrijheid geeft voor de cliënt en niet tijd- en plaatsgebonden is. Kennisvragen kunnen prima digitaal behandeld worden en bij dringende vragen kan contact worden opgenomen. Interactiemogelijkheden zijn volgens één van de twee diëtisten noodzakelijk, de ander vindt het lastig dit in het algemeen te zeggen. Hun ervaring met e-coaching is over het algemeen erg positief, mits de cliënt zelf ook initiatief toont.

Er is één diëtiste geinterviewd die enkel ervaring had met e-coaching, (nog) niet met PDS. Zij heeft gedurende haar stage voor DCN, inmiddels een jaar geleden, het e-coach programma ‘Meer grip op je gewicht’ begeleid. Zij is van mening dat de laagdrempeligheid en anonimiteit e-coaching een sterke manier van begeleiding maken. Zo geeft zij aan:“Cliënten kunnen er in hun eigen tijd, wanneer het hen uitkomt en in een vertrouwde omgeving gebruik van maken.” (p. 39).Daarnaast heeft ze positieve ervaring met het afwisselen van de soort begeleiding, zoals ze zelf beschrijft:“Er is veel afwisseling mogelijk in het soort begeleiding en er zijn andere mogelijkheden dan met reguliere begeleiding, zoals het gebruik van filmpjes/foto’s en de optie om informatie/advies na te lezen.”(p. 39). Als negatieve punten benoemd ze dat een e-coaching meer zelfstandigheid en zelfdiscipline van de deelnemer vraagt, dat is iets waar veel mensen zich in vergissen. Ook neigt het naar een

onpersoonlijkere aanpak dan reguliere begeleiding, wat de kans op afhaken vergroot. Als laatste punt van kritiek gaf zeaandat er bij e-coaching niet de mogelijkheid is om non-verbaal gedrag te

beoordelen. Interactiemogelijkheden zijn volgens haar erg belangrijk om de deelnemer gemotiveerd te houden. Ook hebben ze graag een beeld bij hun coach. Als tips gaf ze afwisselen van soort

informatieoverdracht (opdrachten, tips, informatie, evt. recepten) en veel interactie met een snelle respons van de coach. Pas op dat het niet te veel op huiswerk gaat lijken. Maak vooraf ook goed duidelijk wat deelnemers precies van de e-coaching kunnen verwachten en zorg voor voldoende mogelijkheid tot evaluatie. Zo weet zowel de deelnemer als de behandelaar waar hij/zij aan toe is.

3.2.3 PSYCHOLOOG

Anne Ribbers is afgestudeerd psychologe en mede oprichtster van eCoachPro.nl en Pluform.com. De afgelopen zeven jaar houdt ze zich op zowel theoretisch vlak als vanuit een onderzoeksperspectief bezig met e-coaching. Ze heeft hier een boek (genaamd ‘E-coaching, Direct aan de slag met het nieuwe coachen’) en meerdere artikelen over geschreven en onderzoek gedaan voor universiteit Tilburg. Tevens werkt ze zelf dagelijks als coach, superviseert e-coaches, begeleid intervisies en geeft trainingen. Door haar drukke schema is het interview per mail afgenomen. Met dit interview zullen de volgende deelvragen deels beantwoord worden: ‘Wat zijn de best practices op het gebied van e-coaching programma’s?’ en ‘In hoeverre zijn interactie mogelijkheden een vereiste bij het e-e-coaching programma voor het onderwerp PDS?’. Het volledige interview is terug te lezen in bijlage III -

Interview psycholoog: Anne Ribbers.

(22)

Volgens Ribbers is e-coaching een vorm van coaching waarbij techniek en internet wordt ingezet om de effectiviteit te verbeteren. Door zowel via teksten te communiceren (asynchroon) als op een interactieve manier (synchroom) ontstaat een intensievere, meer continue en actieve vorm van coaching. Het biedt daarnaast meer flexibiliteit bij zowel deelnemer als coach. Doelstellingen blijven zo in beweging.

Meten in de wereld van coaching is lastig, waardoor het verschil tussen e-coaching en face-to-face begeleiding zich moeilijk laat vaststellen. De trajecten waar Ribbers aan meewerkt worden gemeten met behulp van de Coaching Monitor en de NOBCO (Nederlandse Orde van Beroeps Coaches). Dit geeft een objectief inzicht in de resultaten, welke positief zijn. Uit ervaringen van collega’s van Ribbers blijkt dat face coaching ook positieve resultaten boekt. Opvallend is wel dat face-to-face coaching in combinatie met ondersteunende e-coaching beter op de manier waarop mensen werkelijk leren aansluit en dus gedragsverandering bereikt. Dit zou te maken hebben met het feit dat er bij e-coaching frequenter contact mogelijk is waardoor kleinere stappen kunnen worden gemaakt. Hierdoor kan er gemakkelijk dagelijks in relevante context aan de doelstellingen gewerkt worden. Interactie tussen deelnemer en coach is cruciaal. Het werken met programma’s met bijvoorbeeld automatisch gegenereerde feedback is niet hetzelfde als interpersoonlijk contact. Gebruikers zullen dan sneller afhaken. Uit onderzoek blijkt dat frequent contact op het gebied van e-health

noodzakelijk is om goed resultaat te behalen.

Er kleven volgens Ribbers ook wel nadelen aan e-coaching. Zoals de afhankelijkheid van techniek, apparatuur en internetverbinding. Het vraagt daarnaast een andere denkwijze en de werkwijze veranderd. E-coaching zal voor professionals het beste werken als het volledig wordt geïntegreerd in de dagelijkse praktijk en het vraagt een continue betrokkenheid. Zoals Ribbers aangeeft in het interview: ‘’Het vraagt een shift in je mindset. Werkprocessen veranderen, je aanpak en dus ook agenda planning. E-coaching werkt het beste als je als professional het volledig integreert in je dagelijkse praktijk. Het vraagt ook van jou als professional een continue betrokkenheid.’’ (p. 42). Een ander nadeel voor professionals is het moeten ontwikkelen en trainen van nieuwe vaardigheden waarvoor geïnvesteerd moet worden in (bij)scholing. Ribbers ziet dit te weinig gebeuren maar ook te weinig aanbieders van goede scholingsprogramma’s. Een laatste nadeel is volgens haar dat

e-coaching niet voor iedereen geschikt is, de deelnemer moet voldoen aan een bepaald niveau van lezen en schrijven.

De voorloper van Pluform heet Coach Campus. Op basis van vijf jaar ervaring en feedback van duizenden gebruikers is er, mede door Ribbers, in 2015 een nieuw systeem ontwikkelt: Pluform. Er is gekozen voor een meer robuust systeem waarbij elke functionaliteit tot in detail is uitgedacht. Dit allen op basis van het boek dat door Ribbers geschreven is, het ABC model1_{en eCP-methodiek}2_voor

online begeleiding. De speerpunten hierin waren privacy, veiligheid, gebruiksvriendelijheid en een goede structuur van de dialoog.

Ribbers licht toe waarom het programma Pluform een goed platform is voor coaching. Het is ontwikkelt na jarenlang onderzoek en ervaring in het toepassen van online begeleiding. Naast

gebruiksvriendelijkheid is er geïnvesteerd in een veilige omgeving voor persoonlijke informatie. Het is erg eenvoudig en volledig vormgegeven om e-coaching maximaal te faciliteren en het proces te ondersteunen. Alle vormen van online begeleiding kunnen worden toegepast, zowel via teksten als interactief. Pluform helpt structuur aan te brengen in dialogen, opdrachten en oefeningen. Het is ontwikkelt vanuit het perspectief van de cliënt waardoor het eenvoudig in gebruik is.Pluform onderscheid zich door als enig platform een gecentraliseerde dialoog aan te bieden. Deze dialoog

1_{AcceleratedBehavioral Change, bestaande uit het analyseren van de hulpvraag, internaliseren en behouden} van nieuw aangeleerd gedrag

2_{Ecoach Pro methodiek, methode bestaande uit acht stappen om online communicatie effectief vorm te geven}

22

(23)

houd een persoonlijk gesprek in tussen cliënt en begeleidend diëtist. In deze dialoog kunnen vragen worden gesteld, maar worden ook de opdrahten en informatie hoofdstukken verstuurd. De dialoog tussen coach en deelnemer staat centraal. Andere platformen richten zich meer op processen als administratieve planning of vooropgezette modules. Geen enkele heeft alle dialoog opties in één. Om een goed programma op te zetten in Pluformadviseerd Ribbers dat er op organisatie niveau voldoende budget wordt vrijgemaakt om serieus aan de slag te kunnen gaan. Belangrijk is dat het niet als vervanger van de huidige vorm wordt gezien maar als versterking hiervan. Daarnaast is het van belang dat behandelaars zijn opgeleid in e-coching, investering in (bij)scholing is dus aan te raden. Het implementeren in de processen en reguliere programma’s zorgt voor een geïntegreerd geheel. Het is van belang dat het niet wordt aangeboden als los optioneel onderdeel. Cliënten zullen zich vervolgens beter ondersteund voelen.

3.3 ENQUÊTES

Op het DCN Jubileum congres zijn er enquêtes afgenomen onder de diëtisten die daar aanwezig waren. De enquête bestond uit een vragenlijst met 5 vragen (bijlage V). In totaal waren er 53 respondenten. De afgenomen enquête is te vinden in bijlage V – Enquête DCN jubileum congres. Van alle respondenten heeft 98% ervaring met het behandelen van patiënten met Prikkelbare darmsyndroom, één respondent heeft dit niet. In de enquête werd gevraagd naar de huidige behandelmethodes van diëtisten bij patiënten met PDS. De ondervraagden mochten meerdere antwoorden aankruisen. Van de 53 respondenten gaf 92% aan gebruik te maken van de Richtlijnen Goede Voeding, 66% maakt gebruik van het eliminatie dieet, 74% maakt gebruik van het FODMAP dieet, 81% maakt gebruik van probiotica en één respondent gaf aan gebruik te maken van medicatie als behandelmethode. Als overige opties zijn genoemdpepermuntolie (4 respondenten),

bloedonderzoek, neuro linguïstisch programmeren en uitleg PDS (allen één maal genoemd). Een overzicht van de behandelmethodes is terug te zien in figuur 2. Deze uitkomsten laten zien op welke behandelmethodes de nadruk moet komen te liggen in het e-coach programma.

Figuur 2: Behandelmethode

Er werd gevraagd of de diëtisten op dit moment al gebruik maken van digitaal contact met hun cliënten. 32% gaf aan hier helemaal geen gebruik van te maken, de overige 68% doet dit wel. De manier van digitaal contact varieert bij deze groep van e-mail contact(34 respondenten), WhatsApp

49 35 39 1 43 4 1 1 1

Richtlijnen Goede Voeding Eliminatie Dieet FODMAP dieet Medicatie Probiotica Pepermuntolie Bloedonderzoek NLP Uitleg Aantal respondenten

Behandelmethodes

(24)

(7 respondenten), één respondent maakt gebruik van een online afvallen programma, één respondent geeft aan gebruik te maken van Skype en één respondent gebruikt Mijn Eetmeter. Zie figuur 3 voor een overzicht.

FIGUUR 3: DIGITAAL CONTACT

Van alle respondenten zou 58% het e-coaching programma voor PDS overwegen te gebruiken als aanvulling op de huidige behandeling. 40% weet het nog niet zeker en slechts één respondent geeft aan dit niet te willen.

Als laatste werden er tips gevraagd. Zes respondenten gaven aan graag een digitaal in te vullen voedingsdagboek te zien, waarin het eetpatroon in relatie met klachten in kaart kan worden gebracht. Drie zagen het belang van een stappenplan omtrent de behandeling. Twee respondenten gaven aan dat het belangrijk is om rekening te houden met de drie uur dieetvergoeding in het basispakket. Twee andere respondenten gaven de meerwaarde aan van verschillende

behandelingsmogelijkheden. De volgende tips werden één maal genoemd: neem de Bristol Stool Chart op, vermeld links naar diëtisten die gebruik maken van het programma, mogelijke boeken m.b.t. onderwijs vermelden, aandacht voor overige factoren zoals stress, wees duidelijk over de behandelingsduur, neem de VAS score op, laaggeletterdheid als aandachtspunt, link met psychische klachten, voorlichtingsmateriaal, e-coaching via mobiele telefoon te gebruiken, direct in te zien door de diëtist en betaalbaar. 64% 13% 2% 2% 2% 0% 20% 40% 60% 80%

E-mail WhatsApp Online afvallen Skype Mijn Eetmeter

Digitaal contact

(25)

4. DISCUSSIE

Met deze afstudeeropdracht is de volgende probleemstelling onderzocht: ‘Hoe kan DCN door middel van e-coaching informatie over PDS aanbieden als aanvullende behandelmethode?’.

De belangrijkste resultaten die naar voren zijn gekomen tijdens dit onderzoek zijnverkregen uit het interview met Anne Ribbers, psycholoog bij Pluform. De resultaten van dit interview laten zien dat door e-coaching meer intensievere, continue en meer in een actieve vorm gewerkt kan worden. Daarnaast bied het ook flexibiliteit in de agenda van de coach. Uit de resultaten komt ook naar voren dat interactie tussen coach en deelnemer cruciaal is bij e-coaching. Voorafgaand aan dit onderzoek hadden wij deze resultaten verwacht.

Het interview leverde ook informatie op die wij niet hadden verwacht/geen rekening mee hebben gehouden. Er wordt aangegeven dat de coach nieuwe vaardigheden nodig heeft en die moet ontwikkelen door middel van bijscholing. Deze bijscholing wordt gezien als een investering wanneer men als coach begint met online coaching. Aangegeven is dat er opvallend weinig coaches hiervoor een bijscholing hebben gevolgd.

De literatuur gebruikt voor dit onderzoek laat zien dat e-coaching een effectieve methode is om gedragsverandering te bereiken. Alle gebruikte studies tonen dit positieve effect aan, een aantal laat echter niet duidelijk zien wat dit positieve effect veroorzaakt. Hier is vervolgens een aanname gemaakt naar de best practices, maar totale zekerheid is hierbij niet. Het was lastig om best practices te formuleren op grond van de literatuur omdat hier niet zo veel aandacht aan werd besteed in de te lezen onderzoeken. Daarnaast is het moeilijk te bewijzen of bepaalde eigenschappen van e-coaching ook daadwerkelijk verantwoordelijk zijn voor het succes ervan, wanneer dit wel doet vermoeden. In het onderzoek door het Medisch Centrum Groningen 22_{is het bijvoorbeeld lastig te achterhalen welk}

aspect deze positieve resultaten precies uithaald. In het onderzoekuitgevoerd in Ierland in

2009 24 _{zijnerpositieveresultaten op interactieve online programma’s. De mate of hoeveelheid van}

interactiviteit en watdezeinteractiepreciesinhoud is helaasmoeilijkteachterhalen.

Er zijn voor dit onderzoek interviews afgenomen bij zowel diëtisten, een psycholoogals patiënten. Het interview met de psycholoog is afgenomen bij Anne Ribbers, zij heeft kennis van

gedragswetenschap en heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van Pluform. DCN heeft vooraf besloten dat het e-coaching programma in Pluform ging draaien. Het nadeel van het afnemen van een interview bij een psycholoog van Pluform is dat ze al gekoppeld is aan het bedrijf. Deze koppeling kan er voor zorgen dat bepaalde antwoorden beter naar buiten worden gebracht, om zo Pluform in een goed licht te zetten. Anderzijds is Pluform opgezet vanuit de ervaring en expertise van Anne Ribbers. Ook de feedback van vele gebruikers heeft zij hierbij gebruikt.

De interviews met de patiënten zijn afgenomen op de PDS patiënten dag. Hierdoor hebben wij echt met de patiënten kunnen praten en tijdens het afnemen van interviews was er de mogelijkheid om door te vragen. Echter zijn dit patiënten welke zelf actief zijn met PDS en de behandeling hiervan, aangezien zij vrijwillig naar de PDS patiënten dag zijn gekomen. Minder actieve patiënten zijn hierdoor niet geïnterviewd, waardoor de behoefte van hen niet in kaart is gebracht tijdens dit onderzoek.

De interviews met de psycholoog en diëtisten zijn afgenomen via de mail. Oorspronkelijk zouden de diëtisten net als de patiënten ook face-to-face geïnterviewd worden tijdens het DCN Jubileum congres. Helaas bleek dit hiervoor niet de juiste setting en was er te weinig tijd voor deze interviews. Tijdens dit congres zijn er hierdoor diëtisten geworven welke via e-mail benaderd konden worden voor een interview. Interviewen via e-mail kan helaas ook nadelen met zich mee brengen. De

(26)

mogelijkheid tot doorvragen zoals dat wel mogelijk is tijdens een gesprek is er helaas niet. Hierdoor was het erg belangrijk om vooraf duidelijke vragen op te stellen.

Er is nog geen eerder e-coach programma ontwikkelt voor patiënten met het Prikkelbare darm syndroom. Hierdoor is een deel van ons onderzoek gebaseerd op e-coach programma’s met andere onderwerpen. Er is onderzoek gedaan naar de werking van e-coaching, echter niet naar e-coaching bij PDS aangezien dit nog niet bestaat. Deels is dit onderzoek hierdoor gebaseerd op programma’s welke qua onderwerp niets of weinig te maken hebben met PDS. Uiteindelijk zal dit altijd een discussiepunt blijven wanneer er iets ontwikkelt wordt wat nog niet bestaat of nog geen gebruik van gemaakt wordt. Hier rekening mee houdend is dit onderzoek op meerdere doelgroepen gericht.

4.1 BEPERKINGEN

Dit onderzoek heeft beperkingen met zich meegebracht. In deze paragraaf worden de belangrijkste ondervonden beperkingen besproken, namelijk het draaien van een pilot, de keuze van het

programma en beschikbare tijd.

4.1.1 PILOT

Het is voorbij het doel van deze studie om een eerste pilot te draaien met het concept programma. Dit onderzoek is afgebakend tot het leveren van schermen. De pilot zal in een vervolgonderzoek uitgevoerd worden door Lisa Nieuwland, dit staat verder beschreven in hoofdstuk 4.2. De cliënten die uitgenodigd zullen worden voor het draaien van deze pilot zijn wel in dit onderzoek geworven. Deze patiënten hebben op de PDS patiënten dag aan het eind van de interviews aangegeven of zij wel of niet benaderd willen worden voor het draaien van een pilot in 2017. Uit de responsen is gebleken dat er voldoende patiënten zijn (zeven in totaal) die hier in geïnteresseerd zijn.

4.1.2 KEUZE PROGRAMMA

Het programma wat voor ‘Meer grip op je darmen’ gebruikt zal worden is vooraf vastgesteld door DCN, namelijk het programma Pluform. Dit programma wordt door DCN al reeds gebruikt voor de bestaande e-coach progamma’s ‘Meer grip op je voeding’ en ‘Meer grip op je gewicht’. Er is voor dit onderzoek geen keuzevrijheid geweest in het selecteren van een e-coach programma, wat het onderzoek lichtelijk beperkt. Er is tijdens dit onderzoek niet verder onderzoch hoe andere e-coaching programma’s te werk gaan. De werking van andere programa’s is voor ons dus tot op heden

onbekend.

4.1.3 TIJD

Een andere beperking welke ondervonden is tijdens het uitvoeren van dit onderzoek is de

beschikbare tijd. Het is een relatief groot onderzoek dat in een periode van zestien weken uitgevoerd moet worden. Door dit relatief korte tijdsbestek zijn er soms keuzes gemaakt in de uitvoering welke anders uitgevoerd hadden kunnen worden met een langer of ongelimiteerd tijdsbestek. Keuzes waaraan gedacht kan worden zijn bijvoorbeeld de hoeveelheid interviews die zijn afgenomen bij zowel psychologen, diëtistenen patiënten. Er is een minimaal aantal interviews vooraf vastgesteld (één psycholoog en vijf diëtisten) welke behaald zijn.