VERSLAG
OMTRENT DE VERRICHTINGEN DER
Dr. A. KilYPERSTICHTING
OVER HET JAAR 1929
EXTRA-NUMMER VAN
ANTIREVOLUTIONAIRE STAATKUNDE ORGAAN VAN DE
Dr. ABRAHAM KilYPERSTICHTING
VERSLAG OMTRENT DE VERRICHTINGEN
DER Dr. A. KilYPERSTICHTING
OVER HET JAAR 1929
Alvorens wij ons gewone jaarlijksche overzicht geven van de werk-zaamheden der Kuyperstichting gedurende het jaar 1929, mogen wij met een enkel woord de aandacht vestigen op een drietal omstandigheden, die in dat jaar invloed op den omvang en den aard dier werkzaamheden hebben geoefend.
Als zoodanig noemen wij in de eerste plaats de Kamerverkiezingen. Hoewel de Kuyperstichting niet rechtstreeks deelneemt aan den stembus-strijd, ondergaat haar arbeid uiteraard den invloed daarvan. Ook in het jaar 1929 was dit het geval. Vooral onderwerpen als staatspensioen, sociale verzekering, defensie en het vraagstuk van de verhouding van godsdienst en politiek, - onderwerpen, die bij de jongste verkiezingen sterk naar voren kwamen - vroegen herhaaldelijk onze belangstelling, hetzij in verband met verzoeken om inlichtingen of advies, hetzij ter voorziening in behoefte aan lectuur.
Ook door middel van het verspreiden van diverse kleine vlugschriften konden wij het onze er toe bijdragen, om met het oog op de verkiezingen in ruimeren kring de gewenschte voorlichting te verstrekken.
Een tweede omstandigheid, die, vooral in het laatste gedeelte des jaars, invloed op onze werkzaamheid oefende, was de in den Iaatsten tijd oplevende Anti-Revolutionaire jongeren Actie. Hoewel de Kuyperstichting als zoodanig buiten deze actie staat, verleent zij aan degenen, die daaraan deelnemen en zich door studie en bespreking op de hoogte willen stellen van de theoretische en practische beteekenis der Anti-revolutionaire beginselen, gaarne een zoo ruim mogelijken steun in den vorm van voorlichting en Iectuurverstrekking. En wij mochten dan ook reeds in 1929 ervaren, dat tal van jongerenclubs van deze medewerking onzer stichting met dankbaarheid en - naar wij hopen - ook met resultaat, gebruik maakten.
. 'I
6
organisaties werden in het leven geroepen. Het initiatief voor het op-richten van dergelijke organisaties kan uit den aard der zaak niet van de Kuyperstichting uitgaan, al mocht zij reeds verschillende malen de-genen, die het initiatief namen, door het verstrekken van verschillende gegevens, behulpzaam zijn. Doch wel hebben deze organisaties, die ge-leidelijk de plaats gaan innemen van den Bond van Antirevolutionaire Gemeenteraadsleden, voor den arbeid der Kuyperstichting beteekenis, wijl zij onder de Antirevolutionaire raadsleden het besef verlevendigen, dat studie en samenwerking ter versterking van hunnen invloed zeer ge-wenscht is. En het bleek ons dan ook reeds herhaaldelijk, dat door het oprichten dezer provinciale vereenigingen meer dan tot dusver belang-stelling gewekt werd voor het centraal bureau der Kuyperstichting, speciaal ook met het oog op de gemeentepolitiek
Wij zulllen deze nieuwe levensuitingen der Antirevolutionaire Partij niet alleen met levendige belangstelling blijven gadeslaan, maar ook met de middelen, die ons bureau ter beschikking staan, blijven steunen.
BESTUUR.
*
*
*
Volgens art. 7 van de Statuten der Kuyperstichting traden de leden van den Raad van Beheer op 1 September 1929 als zoodanig af. Bij besluit van de Deputatenvergadering van dat jaar werd de heer H. Colijn opnieuw benoemd tot Voorzitter van den Raad van Beheer en de heer
]. ]. C. van Dijk tot Penningmeester. Door het Centraal Comité werden
herbenoemd de heeren: A. W. F. ldenburg, Mr. j. Terpstra, Mr. H. Bijle-veld, Ds M. van Grieken en Dr. j. Severijn.
Verder werden door verschillende kieskringbesturen herbenoemd de heeren A. Bax (Tilburg), j. Bos (Groningen), Mr. A. Bruch (Haarlem),
]. A. ]. jansen Maneschijn (Dordrecht), j. Deutekom (Amsterdam),
Mr. P. E. Briët (Leiden), Mr. j. j. Croles (Friesland), Prof. Dr. H. Bouwman (Zwolle), B. Schuurman (Drenthe), Ds. G. Renting (Nijmegen), H. van Anctel (Utrecht), ]. van Anctel (Den Haag) en j. G. Schouten
(Den Bosch).
In de plaats van den heer D. Harms, die zijn lidmaatschap in verband met vertrek naar elders neerlegde, benoemde de kieskringcentrale Den Helder den heer L. Harms te Zaandam.
7 CENTRAAL BUREAU.
Personeel.
Tengevolge van de benoeming van Mr. ]. ]. Hangelbroek tot Adjunct-Directeur van het Bureau van den Schoolraad voor de Scholen met den Bijbel, zag het Bestuur in den loop des jaars een bekwaam en gewaar-deerd medewerker heengaan. In zijn plaats werd benoemd tot Adjunct-Secretaris van het Bestuur en Assistent aan het bureau, Mr. C. Beeken-kamp, die tegen het einde des jaars zijn nieuwe functie aanvaardde.
Overigens bleef de bezetting van het bureau, althans wat de belang-rijkste plaatsen aangaat, ongewijzigd.
Lokaliteit.
Wat aangaat de lokaliteit dient vermeld, dat sinds September 1929 in het pand Dr. Kuyperstraat 3 gevestigd is de kanselarij der Zuid-Afrikaansche Legatie. Met uitzondering van eenige zolderruimte is thans dit gansche perceel in gebruik.
Bibliotheek.
De bibliotheek werd door aanschaffing van verschillende nieuwe ge-schriften aangevuld. In totaal bedroeg het aantal nieuwe boeken 219, waarvan op het gebied van binnen- en buitenlandsch staatsrecht; staat-kunde en partijwezen 38; economie en statistiek 19; armenzorg en sociale aangelegenheden 26; administratief recht en gemeentepolitiek 14; jaarboeken en verzamelingen 23; oud-Hollandsch recht, kinderrecht e.d. 6; geschiedenis 10; algemeene en rechtsphilosophie 4; financiën 11; onderwijs 6; internationale aangelegenheden 19; kerk en godsdienst 5; strafrecht 6; sociologie 7; koloniën 14 en diversen 11. Daarbij komen nog de present-exemplaren en schenkingen uit particuliere bibliotheken. De afzonderlijk geplaatste theologische bibliotheek werd in den loop des jaars opnieuw geordend en systematisch gerangschikt. Daarnaast werd voortgezet het werk aan den systematischen catalogus, die thans nagenoeg geheel in dubbel aanwezig is.
Verder werkzaamheden.
8
dat de omvangrijke arbeid, aan deze lectuurverstrekking verbonden, in steeds ruimeren kring belangstelling ontmoet of wekt.
De onderwerpen, waarop deze dossiers betrekking hebben, zijn van zeer verschillenden aard. Behalve de reeds door ons genoemde onder-werpen bleken bij het aanvragen van lectuur dit jaar vooral de belang-stelling te trekken onderwerpen als: de volkenbond, het koloniale vraag-stuk, zondagsrust, lijkverbranding, vaccinedwang, sociale verzekering, met name ziekteverzekering, financiëele verhouding tusschen rijk en ge-meenten, het geneeskundig schooltoezicht, kerk en staat, het optreden der Staatkundig Gereformeerde Partij, middenstandsvraagstukken, woeker-bestrijding en bedrijfsorganisatie.
Het bezwaar van niet-terugzending van in bruikleen verstrekte lectuur deed zich ook in 1929, en zelfs nog in sterkere mate dan in de vooraf-gaande jaren, gevoelen. Dit is ons, na hetgeen wij hieromtrent in ons vorig jaarverslag hebben opgemerkt, een ernstige teleurstelling.
De groote moeite en kosten, die de Kuyperstichting op zich neemt, om alle aanvragers zoo spoedig en zoo afdoende mogelijk te helpen, geven haar aanspraak op de meest mogelijke zorgvuldigheid van de zijde der bruikleeners bij de terugzending der lectuur. En het is dan ook zeer onaangenaam, dat van de in het voorafgaande jaar uitgeleende dossiers, niet minder dan 86 op het oogenblik dat wij dit schrijven, nog niet zijn terugontvangen. Voorzoover mogelijk, zal het niet-teruggezondene ten koste van de nalatigen worden aangeschaft. En ook door andere maat-regelen zullen wij trachten de schade tengevolge van niet-terugzending van lectuur te herstellen. Doch inmiddels wordt door deze nalatigheid een geregelde lectuurverstrekking bemoeilijkt. Daarom doen wij nogmaals een dringend beroep op al degenen, die van de diensten van het bureau gebruik maken, om door een vlotte en accurate terugzending der ge-leende lectuur onze taak te vergemakkelijken.
lnt.usschen mag dit bezwaar ons toch niet weerhouden er onze vol-doening over uit te spreken, dat dit deel van den arbeid der Kuyper-stichting zich blijft uitbreiden en ondubbelzinnige bewijzen van waar-deering ontvangt.
Ook de gewone adviesarbeid was dit jaar weer belangrijk. Bepaalde
cijfers - die trouwens weinig zouden zeggen - daaromtrent kunnen
wij niet geven, wijl deze adviezen niet altijd schriftelijk, doch dikwijls ook mondeling werden verstrekt. Een tweetal malen werd onzerzijds door het houden van een referaat een bepaald onderwerp toegelicht. Evenals vorige jaren publiceerden wij verschillende adviezen in de rubriek Vraag en Antwoord van de maandelijksche editie van "Anti-revolutionaire Staatkunde".
9
dossiers werden meerdere exemplaren samengesteld met het oog op gelijktijdige aanvragen van gegevens of advies betreffende eenzelfde onderwerp. Vooral inzake het voorbereidend lager onderwijs, het school-artsenwezen, de houding der gemeentebesturen ten aanzien van publiek vermaak en zondagsrust konden wij met behulp van deze dossiers allerlei gegevens verschaffen.
Wat de geregeld inkomende couranten, tijdschriften en verdere perio-dieken aangaat, zij opgemerkt, dat de belangrijkste artikelen regelmatig worden gecatalogiseerd en opgelegd ten gebruike, zoowel bij den prac-tischen en wetenschappelijken arbeid van het bureau, als bij de lectuur-verstrekking.
Het register op
De Standaard
werd tot en met het jaar 1926 voltooid.Zoo spoedig mogelijk hopen wij uitvoering te geven aan het voornemen, om afschriften van dit register in beperkten vorm ter beschikking te stellen van belangstellenden.
In den loop van 1929 zag het reeds ten vorigen jare aangekondigd tweede deel van Ds. Rullmann's Kuyperbibliographie het licht.
Mr. Hangelbroek's studie over de rechts- en staatsleer van Althusius werd onderbroken door zijn benoeming bij den Schoolraad. Intusschen hopen wij, dat deze nieuwe werkkring hem op den duur gelegenheid laten zal, deze aangevangen studie te voltooien.
Een aanvang werd gemaakt met een systematische behandeling van de belangrijkste vraagstukken op staatkundig en maatschappelijk gebied in het licht der Antirevolutionaire beginselen, in het bijzonder van het vraagstuk der bedrijfsorganisatie.
PUBLICATIES.
De publicaties der Dr. Kuyperstichting gedurende het jaar 1929 be-perkten zich tot diverse propagandageschriftjes, die in samenwerking met verschillende drukkerijen met het oog op de Kamerverkiezingen en tegen het einde des jaars werden uitgegeven. Behalve de geschriftjes, reeds in het vorig jaarverslag vermeld, verschenen in 1929 een tweetal vlugschriften van de hand van Ds. M. van Grieken, getiteld resp. "Sluit de Gelederen" en "De sociale wetgeving, Ds Kersten en wij" en een vlugschrift van de hand van den heer ]. Schouten over Staatspensioen. Voorts werden vanwege de Kuyperstichting gepubliceerd een serie Standaardartikelen van de hand van den heer Colijn onder den titel "Van de Overheid en 's Heeren Wet" en de rede van Prof. Dr. H. Visscher, gehouden in de Tweede Kamer bij de algemeene beschou-wingen over de Staatsbegrooiing 1930, onder den titel "De scheidende broeders en het voorbeeld der Vaderen". De beide laatstgenoemde
ge-schriften werden tegen geringe vergoeding van
f
1.- per 100 exemplarenter beschikking van de Kiesvereenigingen gesteld.
,, i
! i
10
maandelijksche editie aangaat, zijn vijfden jaargang. Een uitvoerig syste-matisch register op deze vijf jaargangen werd gepubliceerd. Van de driemaandelijksche uitgave werd de derde jaargang voltooid.
Het aantal abonnementen laat nog zeer te wenschen over. Trekt men de 150 gratis- en recensie-exemplaren af, dan bedraagt het aantal abonnementen gedurende 1929 van de maandelijksche uitgave 1176 en
van de driemaandelijksche uitgave 658. Deze cijfers zijn in verhouding tot den omvang der Antirevolutionaire partij en het aantal kiesvereeni-gingen, jongelingsvereenigingen en andere organisaties, voor wie de inhoud van het tijdschrift van belang is, veel te gering.
En deze getallen zouden onmiddellijk aanzienlijk stijgen, wanneer er wat meer interesse voor dit ongetwijfeld belangrijk deel der Kuyper-stichting gevonden werd. De abonnementsprijs kan geen beletsel zijn. Want deze is, gezien den omvang van het tijdschrift, zeer laag. En de gunstige beoordeeling, die den inhoud ten deel valt, geeft aanspraak op een veel grootere waardeering dan uit het aantal abonnementen blijkt. Wij mogen daarom hierbij nogmaals krachtig opwekken, om ook door het lezen van "Antirevolutionaire Staatkunde" den arbeid der Kuyper-stichting te doen slagen.
Van de in het tijdschrift behandelde onderwerpen noemen we: Groen van Prinsterer; de maatschappelijke en staatkundige ontwikkeling in Zuid-Afrika; de geschiedenis der Antirevolutionaire Partij; het bolsche-wisme; medezeggenschap; rnaritale macht; huwelijkswetgeving; finan-ciëele verhouding Rijk en gemeenten; coalitie; handelsverdragspolitiek; parlementaire geschiedenis; onrechtmatige overheidsdaad; vaccine-vraagstuk; winkelsluiting; ouderlijke macht; sociale politiek; schoolartsen-vraagstuk; landbouwarbeidswet; herziening gemeentewet; kerk en vredes-beweging; Zuiderzeekwestie; en een historische bijdrage over het anti-revolutionaire Kamerlid Dr. Mr. D. Koorders.
's Gravenhage, Maart 1930. De Adjunct-Directeur:
De Commissie, benoemd door den Raad van Beheer der Dr. Abraham Kuyperstichting, om, overeenkomstig het bepaalde in art. 15 van het Huishoudelijk Reglement van dien Raad, advies uit te brengen over de rekening en verantwoording van den heer Penningmeester, heeft de eer te rapporteeren:
1. dat zij de balans en de exploitatierekening met totaaltellingen van resp.
f
1.003.651.99 enf
53.430.38, gedateerd 1 Maart 1930 en geteekend door den Penningmeester, heeft nagezien, de daarin voor-komende cijfers heeft vergeleken met de boekhouding, de daarop betrekking hebbende bescheiden ten deele heeft gecontroleerd en tot de slotsom is gekomen, dat de cijfers van de balans en de exploi-tatierekening in overeenstemming zijn met de boekhouding en de geraadpleegde bescheiden, en de boekhouding op correcte en over-zichtelijke wijze is gevoerd;2. dat zij er zich van overtuigd heeft, dat de in de balans op-genomen effecten voor een waarde van
f
380.400.- (waaronderf
85.000.- in 6% obligaties van de Vereeniging voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs) aanwezig waren in de safe bij de Amsterdamsche Bank te 's Gravenhage.Voorts bevonden zich in voormelde safe de stukken, betrekking hebbende op de uitstaande leeningen aan scholen, hypotheken aan scholen en hypotheken aan particulieren, resp. ten bedrage van
f
206.091.40,f
165.900.- enf
178.500.-.Ten aanzien van de leeningen aan scholen bleken alle desbetref-fende acten geheel in orde.
Met betrekking tot alle hypotheken werden aanwezig bevonden grosse der hypotheekacte, borderel van inschrijving, verklaring van hypotheekbewaarder, assurantiepolis en de verklaring, bedoeld in art. 297 Wetboek van Koophandel, met uitzondering van de stukken betreffende eene hypotheek van
f
32000, welke begin januari 1930 is afgelost. Dat deze aflossing heeft plaats gehad,-is aan de Com-missie gebleken.Zij adviseert mitsdien de rekening en verantwoording van den Penning-meester goed te keuren, en brengt nog onder Uwe aandacht, dat zij zich geheel kan vereenigen met de in de exploitatierekening opgenomen afschrijvingen.
's Gravenhage, 26 Maart 1930.
.. I
: i ''
12
Balans der Dr. A. Kuyperstichting
1
ACTIEF
't Kuyperhuis . . • • • • afschrijving • . . • • • Huis Dr. Kuyperstraat No. 3
afschrijving Meubilair. . afschrijving Bibliotheek • afschrijving Effecten . . . . Leeningen { Waarborgsommen . aan Ob!ig. Chr. Nat. Sch. scholen Hypotheken . • . Hypotheken aan particulieren Amsterdamsche Bank . . Postcheque- en girodienst Kas 't Kuyperhuis Debiteuren Interest . . • .
I
23000.-. " 6000.-" 25000.-" 6000.-~..
~356.-" 1356.-" 5714.75 " 3714.75 " 206091.40 " 85000.-"165900.-I
17000.-"
1Ç.OOQ,-"
1000.-" 2000.-" 295400.-" 456991.40 " 178500.-" 10072.65 " 3198.74 " 69.31 " 6798.95 " 13620.94I
1003651.99Exploitatie-rekening
over
l
Salarissen . . .f
17886.85 Bibliotheek (afschrijving) " 3714.75 Abonnementen . . . " 1011.57Kosten wetensch. studie • "
5032.-Meubilair (afschrijving) . • "
1356.-Huishoudelijke onkosten " 2137.81
Onderhoudskosten . . • . " 913.16
Belastingen . . . " 2694.92
