Bekende Nederlander, opiniepeiler, ondernemer, tv-verschijnsel.
Maurice De Hond is een merk, een persoonlijkheid zoals er in Belgje en wellicht ook elkers in de wereld geen tweede van bestaat. Een gesprek over zieke democratieën en de nakende revolutie. “We leven in een wereld waarin, in slow motion, de oude politieke instituties in elkaar aan het storten zijn. Het gebeurt gewoon voor je ogen. Kijk naar België.”
Door Jeroen de Preter (De Morgen)
Maurice De Hond weet het heel zeker: er komt een ingrijpende revolutie aan. Nog hoogstens drie tot vier jaar en het is zover. “Wat we vandaag beleven”, zegt De Hond, “is de eindfase van de westerse parlementaire democratieën. Stuiptrekkingen van een systeem dat zijn beste tijd heeft gehad.”
Voor wie iets over zieke - De Hond zou zeggen: terminale - democratieën wil weten, is ons land uiteraard een interessante case.
De Hond weet dat. In mei 2010 was hij te gast in het praatprogramma Phara. Het gesprek ging toen onder meer over de nakende verkiezingen, en welke thema’s bepalend zouden zijn. “Ik herinner ik dat me nog heel precies”, zegt hij. “Ik vertelde dat het in de aanloop naar de Nederlandse verkiezingen alleen maar over bezuinigingen was gegaan.
Een uiterst belangrijk thema, maar bij jullie bleek dat helemaal niet te leven. ‘Bij ons gaat het over Brussel-Halle -Vilvoorde’, hoorde ik zeggen. Toen ik vroeg hoe België dan dacht te besparen, werd me verteld dat dat na de verkiezing wel bekeken zou worden. En dat er veel verwacht werd van de fraudebestrijding. Tja.”
Eens terug in Nederland twitterde u dat België het nieuwe Griekenland zou worden.
“Ja, al kun je ondertussen wel stellen dat heel Europa het nieuwe Griekenland aan het worden is. De westerse democratieën zijn simpelweg niet bij machte gebleken om adequaat te reageren op de snelle en ingewikkelde veranderingen die bijvoorbeeld de komst van de euro met zich hebben meegebracht.
Vandaag is muntunie een puinhoop. De democratieën hebben niet kunnen ingrijpen, omdat hun politieke stelsel compleet verouderd is.”
Hoe bedoelt u, verouderd?
“De parlementaire democratie zoals we die vandaag kennen is hier ongeveer midden de negentiende eeuw opgekomen. Sindsdien is dat systeem in essentie niet meer gewijzigd. Het heeft lange tijd ook vrij goed gewerkt. Het werkte omdat het gesneden was op maat van een samenleving die stabiel en
overzichtelijk was. Politieke leiders vertegenwoordigden de belangen van homogene groepen, de zuilen.
Daardoor waren die politici onaantastbaar.
“Grosso modo kun je zeggen dat onze parlementaire democratie tot in de jaren tachtig is blijven
functioneren. Vanaf dan is onze samenleving dramatisch gaan veranderen. Als je 50 jaar geleden in een bepaalde bevolkingsgroep zat, dacht je over bijna alle kwesties die zich in de samenleving aandienden, min of meer hetzelfde. Vanaf de jaren tachtig is dat, door hogere opleiding en toegang tot meer en meer informatiekanalen, uit elkaar gaan lopen. Met als gevolg dat je binnen zo'n groep - voor zover het vandaag nog een groep is - vandaag heel veel tegenstellingen kan hebben. Een recent voorbeeld:
onlangs heb ik een peiling gehouden over de kwestie van de asielzoeker Mauro.
Uit mijn peiling bleek dat 25 procent van de PVV-kiezers (de aanhang van de rechtspopulistische Geert Wilders, JdP) vond dat hij moest blijven.”
“Het probleem is dat ons politieke stelsel zich helemaal niet aangepast heeft aan die compleet
veranderde samenleving. Net als in de 19de eeuw is deze structuur nog altijd top-down georganiserd. En nog altijd gaat de politiek ervan uit dat de samenleving bestaat uit homogene groepen die allemaal hetzelfde denken en die zij menen te kunnen vertegenwoordigen. Terwijl die groepen niet meer homogeen zijn en die politici dus ook hun belangen niet meer vertegenwoordigen. Het gevolg is dat in haast alle Europese landen het vertrouwen in politici daalt, de traditionele partijen klappen krijgen en het bijgevolg steeds moeilijker krijgen om op basis van verkiezingsresultaten regeringen te vormen.
Ongetwijfeld zien veel politici dat zelf ook wel in. Alleen hebben ze er geen belang bij het systeem te veranderen. Ze zouden er hun eigen positie mee ondergraven. En dus doen ze, zolang het systeem hen niet definitief afstraft, gewoon voort.
“Kijk maar naar de regeringsvorming in België. Het is toch van de gekke dat de politieke elite in België anderhalf jaar na datum nog geen regering heeft kunnen vormen? En het is toch nog gekker dat die politieke elite zich daar niet dusdanig voor schaamt dat ze collectief heeft besloten om hun mandaat weer af te staan? Stel dat er een onafhankelijke instantie in de wereld zou bestaan die de politici overal moet beoordelen. Die zou deze politici toch stuk voor stuk royeren?”
Toen u dat verhaal bij Phara kwam vertellen, werd u nog net niet weggelachen door een andere praatgast van die dag, Steve Stevaert. “HIj dacht dat ik gek was, ja. Net als Louis Tobback, die ik al een aantal maanden eerder had ontmoet. Ik kan me voorstellen dat Tobback best wel een erudiete en verstandige man is, maar zijn kijk op de politiek is echt niet meer van deze eeuw. Toen het ging over het succes van Wilders was het enige wat hij nog kon uitslaan: ‘het ligt aan de kiezers. Die moeten maar niet zo dom zijn om voor zo’n figuur te stemmen.’ De houding van zo’n Tobback illustreert perfect hoe die generatie politieke leiders niet ziet - of niet wil zien - hoezeer de samenleving de jongste decennia veranderd is. Hier sprak een politicus die niet begrijpt wat de kiezers bezielt en ze duidelijk ook niet meer vertrouwt. Ik heb het al vaker geroepen: het is niet de kiezer die zijn vertrouwen in de politiek heeft verloren, nee, het is de politiek die de kiezer niet vertrouwt.”
Misschien heeft Tobback wel gelijk als hij het verstand van de kiezer wantrouwt. Het feit dat een kwart van die zeer rechtse Wilders-aanhang vond dat die ene asielzoeker Mauro wel mocht blijven, kun je toch bezwaarlijk een teken van grote politieke intelligentie noemen?
“Jouw vraag impliceert een ééndimensionele en daardoor simpele visie op de gemiddelde Wilders- kiezer. Veel politici kijken er zo naar, en het is ook de visie van veel journalisten. Terwijl de werkelijkheid complexer is. Een belangrijk deel van Wilders’ aanhang stemt om andere redenen voor
zijn partij dan jij denkt. Ik ken nogal wat PVV-stemmers. Hun belangrijkste drijfveer is een afkeer van het establishment, dat op vele punten volgens hen heeft gefaald. Die afkeer is ondertussen zo groot geworden dat ze een aantal rare dingen die Wilders zegt op de koop toe nemen. Als ik aan een gemiddelde PVV-er vraag wat die van zijn kopvoddentaks vond (een taks die het dragen van
een hoofddoek zou gaan belasten, JdP), zegt die: ‘belachelijk’ voorstel. De PVV-kiezers zijn vaak lager opgeleiden, dat klopt, maar dat wil echt niet zeggen dat ze dom zijn. Wat zij dagelijks meemaken geeft ze ook kennis van zaken van de dagelijkse praktijk op straat, die het establishment vaak mist. ”
“Weet je, ik ben ook scheidsrechter in het voetbal. Nooit heb ik ook maar één gezagsprobleem gehad.
En weet je hoe dat komt? Omdat ik mensen als gelijke benader, wie ze ook mogen zijn. Als een speler een fout maakt, zal ik hem aanspreken op zijn verantwoordelijkheid. Maar altijd vanuit respect voor de mens die voor me staat en ermee rekening houdend dat ik het ook fout kan hebben. Als je dat niet doet, en als scheidsrechter een soort Louis Tobback-achtige, arrogante houding aanneemt en je boven de spelers plaatst, wekt dat bij die spelers weerzin op. Zo gaat dat ook met kiezers. Als je hen het gevoel geeft dat ze domme mensen zijn en ze daarom maar best niet te veel inspraak krijgen, krijg je het tegenovergestelde van wat je beoogt. Je verliest autoriteit en je wekt weerzin op. Als ze de dan de kans krijgen om je onderuit te halen, dan halen ze je onderuit.”
Alleen is die kiezer niet bij machte de politiek onderuit halen. Je kan politici alleen maar afstraffen door voor andere politici te kiezen.
“Juist, en dat maakt dat die kiezer alleen maar meer weerzin krijgt voor de politiek. Maar vergis je niet, op een dag zal de kiezer het matje eronderuit trekken. Door massaal voor een anti-establishment partij te kiezen, of, als dat niet kan, op straat te komen. Dan heb je revolutie.”
In België hebben we al anderhalf jaar geen regering, en toch blijft alles rustig.
“Het voordeel dat politici lange tijd hebben gehad, en misschien ook nog wel heel even hebben, is dat hun handelen geen onmiddellijke invloed heeft op je dagelijkse leven. We hebben het over het
algemeen goed. Als ze nog een half jaar discussiëren, levert dat hoogstens nog een stuk amusant toneel op. Het is entertainment, waarover we ons kunnen ergeren en waar we - misschien wel vooral dat - om kunnen lachen. Maar die geamuseerde kijk op de politiek zal fundamenteel veranderen als binnenkort de grote economische recessie zijn intrede doet. In wezen zitten we al in die recessie. En reken maar dat het nog veel erger zal worden. Ondertussen is niemand die bij machte om daar iets aan te doen. Kijk naar Griekeland, of andere landen met een hoge staatsschuld. Je kan zeggen:
we helpen die landen uit de nood, of je kan zeggen, dat doen we net niet. Is het ene beter dan het andere? Mijn stelling: in beide gevallen is de uitkomst even erg. Wat je ook onderneemt, onze groei zal zeer binnenkort daling worden. Onze pensioenen zullen onbetaalbaar worden, en zo zullen er nog meer zekerheden sneuvelen. Er staat ons een grote recessie te wachten, en die recessie zal anders dan alle voorgaande recessies zijn. Bij vorige recessie konden we nog met de beschuldigende vinger wijzen naar de sjeiks, die geen olie meer wilden leveren. Of we konden de recessie toeschrijven aan de internetbubbel.
Dit keer wordt het anders. Wat ons financieel zal gaan gebeuren zal de de politiek de schuld van krijgen.”
Is het casinokapitalisme niet de grote schuldige?
“Nee. Uit al mijn onderzoeken blijkt deze recessie primair aan de Politiek wordt toegeschreven. Het is de politiek die de eurozone heeft gecreëerd en de euro-landen ook alle ruimte heeft gegeven om zich daarbinnen te misdragen en het probleem daarna niet opgelost heeft.”
Is dat ook uw eigen visie?
“Ik deel die visie, ja. Persoonlijk ben ik heel erg voor Europa. Het heeft geweldig veel voordelen. Maar de constructie die in de loop van de jaren negentig is gemaakt met de euro en de snelle uitbreiding en alle landen met hun eigen veto’s, die deugt niet. Er is ook geen democratische legitimiteit aan gegeven, integendeel zelfs De politici wilden liever geen referenda, omdat ze bang waren dat we tegen zouden stemmen. Terwijl zo’n referendum net een heel goed instrument is om de bevolking mee
verantwoordelijk te maken. Die verantwoordelijkheid wordt nu doorgeschoven naar de politici, en terecht, want we hebben niet eens kunnen zeggen of we het ja dan nee wilden.
“De kiezers zullen het establishment op Europa afrekenen, en dat kan dramatische gevolgen hebben.
Want stel je nu eens voor dat zo’n anti- establishment-partij de grootste wordt in een groot Europees land. Dat pakweg Marine Le Pen president wordt van Frankrijk. Er hoeft maar één groot land uit de euro te stappen, en de hele unie gaat onderuit.”
Volgens uw eigen peilingen is de euroliefde in Nederland alvast onder het vriespunt gezakt. Bijna de helft wil de gulden terug, en 83 procent vindt dat ze te weinig te zeggen heeft over Europa.
"Dat wijst toch op een groot democratisch deficit, nee?"
Zeker, maar is er wel een alternatief? Mario Monti, inmiddels Italiaans premier, slaagde er als
eurocommissaris in om Microsoft op de knieën te krijgen in een zaak van oneerlijke concurrentie. Dat was hem vanuit Italië niet gelukt.
"Dat is waar, maar er is, toch niet in Nederland, niet één politicus die de moeite heeft gedaan om de kiezers voortdurend uit te leggen wat voor een geweldige ontwikkeling de Europesee eenmaking wel is.
Integendeel. Als er problemen waren in Nederland was dat “de schuld van Brussel” De
Nederlandse kiezer heeft er één keer over mogen stemmen (in 2005), en heeft nee gezegd tegen de Europese grondwet. Vervolgens heeft de politiek er via een achterdeur voor gezorgd dat het ja werd.
"Ik sluit niet uit dat Europa inderdaad de enige manier kan zijn om uit de problemen te komen. Maar je kan meer Europa alleen maar legitimeren als je de kiezer mee krijgt in dat verhaal. En hem mee
laat beslissen. Als je dat niet doet, dan zal die kiezer de eerste de beste anti-Europeaan in het zadel hijsen.”
***
Wordt u wel eens populisme verweten?
“Dat vind ik zo’n onzinwoord."
Populisme houdt onder meer in: wantrouwen tegenover het establishment en de elite, en groot vertrouwen in de wijsheid van het volk.
"Mensen die mijn ideeën populistisch noemen, zeggen eigenlijk impliciet dat zij verstandiger zijn dan de rest, dat hun denken het juiste is en dat zij vrij van elk onderbuikgevoel. Dat uiteraard allemaal in tegenstelling tot mensen die er anders over denken, dat zijn dan de populisten.
“Weet je wat ik denk? Ik denk dat ook die elite het niet meer weet. Ik denk dat de politieke leiders die nu met Europa bezig zijn ‘s avonds voor het slapengaan op hun knieën een schietgebedje opzeggen.
Die weten het ook niet meer hoor, hoe je zo'n eurocrisis moet aanpakken. Daar is het probleem veel te complex en te onoverzichtelijk voor. Ik durf rustig zeggen dat ik het niet weet. Wat ik wel zeker
weet, is dat het niet langer uitmaakt hoe je het aanpakt. Het is een grote chaos. En de kiezers zullen dit de politiek aanrekenen. En terecht.”
Vanwaar dat geloof in de wijsheid van de kiezer?
“Het boek The wisdom of crowds heeft me een grote aha-erlebnis bezorgd. Er staat een prachtig voorbeeld in beschreven. Het gaat over een fabriek met lopende band waarmee dagelijks duizend producten worden gemaakt. De mensen die aan die band werkten bleken maar matig tevreden over hun werk: hun tevredenheid gaven ze een 5 op 10.
Wonderlijk genoeg is die fabriek erin geslaagd om met één ingreep zowel de productie als de
tevredenheid te verhogen. Hoe hebben ze dat gedaan? Ze hebben de band tien procent sneller laten lopen én iedereen een knop gegeven waarmee ze de bandsnelheid konden verlagen. Het resultaat? De productie nam met 7 procent toe, en de tevredenheidsscore steeg naar 6,5 op 10. Om twee redenen.
Die knop gaf die arbeiders niet alleen het gevoel dat ze hun eigen lot in eigen handen hadden, het was ook een blijk van vertrouwen van het managment.
“De relatie tussen politiek en kiezers is niet anders. In het huidige, archaïsche systeem - het systeem Tobback, zeg maar - wordt de kiezer niet vertrouwd. Geef hen zeker geen knop, want die zouden ze toch maar misbruiken om minder te moeten werken. Terwijl mensen zich net verantwoordelijker gaan gedragen als je bereid bent hen die verantwoordelijkheid te geven.
“Op basis van die gedachte heb ik in 2003 een politiek systeem beschreven dat wél aansluit bij de samenleving van de 21ste eeuw. In mijn systeem kies je een premier en een kamer, elk met een eigen taak. De premier stelt onmiddellijk na de verkiezing een regering samen en doet voorstellen. Hij of zij regeert. De kamer controleert de voorstellen van de regering en mag ze al dan niet bekrachtigen. Zegt de kamer nee, dan betekent dat dat ze hun mandaat van de kiezer verschillend interpreteren. Komen ze er zelf niet uit, dan kunnen ze naar de kiezer stappen om via een referendum uitsluitstel te brengen wie de mening van de kiezer juist vertegenwoordigd, de premier of de kamer.
"Het aardige aan dit systeem is dat de kamer nooit 'nee' zal zeggen als die weet dat de bevolking het eens is met de regering. Aan de andere kant zal de regering ook nooit iets voorstellen als ze weet dat 70 procent tegen is. En daardoor zal men meer inspanningen verrichten om vooraf de burgers te betrekken bij hun planvorming en mee te krijgen.
“Een van de grote krachten van dit systeem is dat het flexibel is. De wereld verandert razendsnel vandaag. Het gaat zo snel dat je als bedrijf, maar ook als overheid, niet overeind kunt blijven als je niet snel kan handelen. Dat maakt dat het huidige politiek systeem zo onwerkbaar is geworden. Het is inflexibel, en dat inflexibele systeem hebben we nog extra-inflexibel gemaakt door er een Europese laag overheen te leggen. Dan hoef je ook niet te schrikken dat het zo misgaat zoals nu.”
Een mogelijk nadeel van uw systeem is dat onpopulaire maatregelen nog minder dan vandaag een kans zullen maken.
“Dat denk ik niet. Men neemt toch geen onpopulaire maatregel om de kiezer te pesten. Er is toch een goed doel. En dat zal je dan als politicus moeten uitleggen.n. Als je als politicus dan die onpopulaire maatregel niet verkocht krijg bij je achterban of kiezers, kan dat twee dingen betekenen. Ofwel ben je een slechte verkoper,
ofwel is je plan niet goed. Als het plan goed is, en jij kan het verkopen, zal de kiezer je volgen. Daar ben ik van overtuigd.
“Ik geef je een voorbeeld uit mijn eigen praktijk. Dertig jaar geleden was ik directeur van een bedrijf waar honderd man werkte. Maandelijks hielden we ze goed op de hoogte van het wel en wee van het bedrijf en een personeelsvertegenwoordiger maakte standaard deel uit van het managementteam. Op een gegeven ogenblik - begin jaren tachtig, het was crisis - kregen we een probleem met de bank. We kregen een miljoen gulden minder krediet.
Om het probleem op te lossen zagen we maar één mogelijkheid: een maand geen salarissen uitbetalen.
We hebben dat natuurlijk toen aan onze mensen uitgelegd. En beloofd dat we die salarissen alsnog zouden betalen als het weer kon. Wie geen maandsalaris kon missen, mocht apart komen, voor een regeling. In totaal hebben vier mensen daar gebruik van gemaakt. De 96 anderen gingen akkoord, en hebben acht maanden later alsnog hun salaris gekregen. Met twee weken rente..”
Wordt er in Nederland naar uw ideeën geluisterd?
"Ik heb toegang tot de meeste belangrijke politici. Ik spreek ook met enige regelmaat met hen. Over het algemeen zijn ze het wel eens met de hoofdlijnen van mijn analyse. Maar ze beseffen ook dat hun systeem niet van binnen uit te veranderen is en blijven opereren binnen de regels van het bestaande systeem. Daarin hebben ze trouwens gelijk. De verandering zal er pas komen na een revolutie. Als in België de rente oploopt tot zeven procent bijvoorbeeld, en driehonderd duizend Belgen op een plein gaan staan om te zeggen: nu komen we er pas af als jullie die troep hebben opgeruimd. En als jullie het niet vrijwillig doen, dan zullen wij het hardhandig doen.”
Vindt u zichzelf een visionair?
"Ten aanzien van de gevolgen van de technologie ben ik dat zeker. In 1995 al heb ik in
mijn boek ‘Dankzij de snelheid van het licht’ de internetrevolutie en de gevolgen daarvan voorspeld. Op politiek vlak heb ik in 1998, een dag na de verkiezing, gezegd dat het me niet zou verbazen mocht er bij een volgende verkiezing een nieuwe partij ontstaan die met de juiste persoo vanuit het niets groter zal worden dan de grootste traditionele partij. Vier jaar later kwam Pim Fortuyn.”
Voor wanneer voorspelt u die grote politieke revolutie?
"Ik denk dat het de komende drie tot vier jaar zal gebeuren. We leven momenteel in een wereld waarin, in slow motion, de oude politieke instituties in elkaar aan het storten zijn. Het gebeurt gewoon voor je ogen. Kijk naar België. België is er in anderhalf jaar niet in geslaagd om een regering te vormen. Politici hebben zichzelf collectief een brevet van onvermogen gegeven. Zolang er niet besloten wordt tot nieuwe verkiezingen, kan dat blijven duren. Wie weet vier jaar, tot er nieuwe verkiezingen zijn. Dat is toch krankzinnig?”
***
U bent in Nederland beroemd geworden met opiniepeilingen. Al jaren komt u viawww.peil.nlelke week met een nieuwe peiling. Hoe representatief zijn die?
"Bij de verkiezingsuitslagen zit ik er per partij gemiddeld 1 tot 1,5 procent naast."
In België hebben peilingen een slechte reputatie, onder meer omdat ze de politieke werkelijkheid kunnen beïnvloeden. Dat doen uw peilingen ook. Onlangs nog, toen u kon vertellen dat 70 procent van de CDA- kiezers vond dat asielzoeker Mauro moest blijven. Het gevolg was dat het CDA een bocht nam.
"Die peiling zat daar voor iets tussen, onder meer. Maar het is niet zo dat ik de werkelijkheid maak. Die 70 procent bevestigt wat er al is en de politici ook ervaren vanuit hun leden of achterban. Ik heb dat feit alleen maar zichtbaar gemaakt voor iedereen.
“Ik weet dat daar in België anders over wordt gedacht, maar ik vind het net veel democratischer om zichtbaar te maken wat onder de kiezers leeft. Ik vind het ook erg belangrijk dat politici dat weten.
Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat ze hun kiezers altijd moeten volgen. Wat ik wel zeg is dat politici oog voor moeten hebben voor wat hun kiezers denken. Als er een discrepantie is tussen hun denken en dat van de kiezer, moeten ze energie besteden in het mee krijgen van die kiezer. En als dat niet lukt, moeten ze daar hun conclusies uit trekken.”
Voor welke partij stemt u?
"Voor geen enkele. Ik vertrouw mijn stem niet langer toe aan een partij die vervolgens met mijn mandaat dingen doet waarvan ik nooit nog het gevoel heb dat ik daar invloed op heb. De enige partijen waar ik ooit voor gestemd heb, zijn PVDA en D66. Maar ik ben afgehaakt. In 2003 had D66 voor de verkiezing gezegd dat ze nooit een regering met CDA en de VVD zouden steunen. De verkiezingsuitslag was nog niet bekend of ze deden het wel. De PVDA is een ander verhaal. Die partij, en dat geldt voor alle klassieke partijen, heeft haar waardevolle idealen van vroeger niet kunnen vertalen naar het nu. Ik hoor bij de PVDA alleen slogans van mensen die voor de problemen van gisteren de oplossingen van gisteren aanreiken."
Wat u zegt ruikt wel naar anti-politiek.
"Ik ben niet anti-politiek. Helemaal niet. Ik geloof alleen niet in de politiek zoals die nu wordt bedreven.
Ik geloof in burgers. En ik niet alleen. Daarom denk ik dat er een revolutie zal komen, en dat die niet veraf is. Dat wil niet zeggen dat we elkaar met hooivorken te lijf zullen gaan. Het kan ook kunnen betekenen dat we - zoals in 2002 - plots iemand als Fortuyn in Rotterdam out of the blue 34 procent zien halen. Iets dergelijk kan ook in België gebeuren. Stel je voor dat - ik zeg maar wat - die G1000 bij jullie een politieke partij wordt, en plots 34 procent haalt. Dat is ook een revolutie."
Fortuyn heeft het systeem toch niet kunnen veranderen?
"Fortuyn is vermoord. Het is moeilijk om te zeggen wat er gebeurd zou zijn als hij nog zou leven. Maar het is erg waarschijnlijk dat hij op eigen houtje veertig zetels binnengehaald. Dan spreek je over een revolutie."
Was u een aanhanger van Fortuyn?
"Mijn hoop was dat hij een katalysator van verandering zou worden. Als premier had hij niet gedeugd.
Ik weet hoe zijn karakter in elkaar zat - na drie maanden was zijn premierschap een lachertje geworden.
Maar zijn analyses waren sterk . Wat me interesseerde was hoe hij zich buiten het politieke systeem plaatste. In België neemt de N-VA nu die rol op zich. Als jullie binnenkort een regering krijgen, zullen zij die anti-etablishment- stemmen naar zich toetrekken. Maar een andere beweging zou die even goed kunnen krijgen. Een ding weet je bijna zeker: de volgende verkiezingsuitslag zal de regeringsvorming het alleen nog moeilijker maken. "
***
Maurice de Hond (www.mauricedehond.nl) is in Nederland niet alleen beroemd als opiniepeiler.
Vijf jaar geleden kwam hij in het oog van een storm te staan toen hij vroeg om de zogenaamde
"Deventer moordzaak" te heropenen. Volgens hem zat en zit de vermeende moordenaar, Ernest Louwes, ten onrechte in de cel. De Hond startte op eigen houtje een onderzoek en concludeerde dat niet Louwes, maar de klusjesman van de het slachtoffer de dader was. Het Openbaar Ministerie in Nederland nam akte van De Honds onderzoek, maar deed er verder niets mee. In 2007 werd De Hond zelf veroordeeld omdat hij de man die de misdaad volgens hem had gepleegd, met naam had
genoemd. Hij werd veroordeeld tot twee maanden voorwaardelijk en moest de klusjesman tienduizenden euro’s betalen.
Mag ik u vragen waarom u zich in die zaak hebt gemengd?
"Ik denk dat ik een nogal sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel heb. Mijn beide ouders hebben in Auschwitz gezeten. Ze hebben me daar veel over verteld. De lessen die ze eruit getrokken hebben, hebben ze ook aan me doorgegeven. ‘Stel je nou eens voor’, zei mijn vader ooit, ‘je loopt over straat en aan de overkant zie je hoe drie mannen een oud vrouwtje in elkaar slaan. Dan kan je twee dingen doen.
Je kan er naartoe gaan en proberen in te grijpen, of je kan doorlopen. Als je ze gaat helpen
, loop je het risico dat je in elkaar geslagen wordt. Als je doorloopt, loop je het risico voor de rest van je dagen met een schuldgevoel rond te lopen.’
U bent in die Deventer-moordzaak ter hulp gesneld.
"Ja, al ging het me niet om die beschuldigde op zich. Ik heb geen persoonlijke band met hem. Mij ging het om de rechtspraak, en hoe die hier alweer gefaald had. Ik had ervoor kunnen kiezen om gewoon door te lopen, zoals bij dat oude vrouwtje, maar dan had ik er net zo goed slapeloze nachten aan overgehouden. Dus kon ik maar beter ter hulp snellen. Niet om die man te redden, wel in de hoop dat onze rechtspraak er beter van zou worden. Want het onderzoek bij misdaden in Nederland is slecht en dat besef je pas als je echt het hele dossier van een zaak kent.. In Nederland zitten wellicht tussen de honderd en de 200 mensen langdurig onschuldig vast, niet zelden omdat er evidente fouten zijn gemaakt."
U bent veroordeeld omdat u gezegd hebt wie volgens u wel de dader was.
"Ja."
Bent u nog altijd zeker van uw zaak?
"Ik mag dat niet in het openbaar zeggen, want dan ga ik twee maanden de gevangenis in. Maar ik heb mijn zaak wel bij het Europees hof aanhangig gemaakt. Omdat ik vind dat mijn recht op vrije
meningsuiting op ernstige wijze geschonden is geweest, waarbij mijn insteek de kwaliteit van de rechtspraak was. Mijn pleidooi had als titel “Waar Macht faalt moet de Burger spreken”. . Bovendien is dat recht geschonden door rechters die zelf een onderdeel zijn van het falen."
"Het probleem met justitie is verwant met het probleem de politiek. In beide gevallen gaat het om autonome stelsels die op een bepaald ogenblik losgezongen werden van de werkelijkheid. Dan krijg je de katholieke kerk, met priesters die ongestraft kinderen kunnen misbruiken. Je kan het de kerk niet kwalijk nemen dat die misbruiken er waren. Maar je kan ze wel kwalijk nemen dat velen het wisten, en het besluit hebben genomen erover te zwijgen. Zwijgen om het instituut te redden was voor hen belangrijker dan spreken om een individu te redden. Net hetzelfde gebeurt hier bij politie en Openbaar Ministerie. Het instituut overeind houden vinden ze belangrijker dan het lot van velen die door dat instituut onterecht worden vastgehouden.
"Kijk, iedereen maakt fouten. Ik ook. Het gaat erom hoe je daarmee omgaat. Ik heb al gezegd dat ik scheidsrechter ben. Soms fluit ik, zonder 100 procent zeker te weten of het een overtreding was. Het gebeurt dat zo'n speler dan naar me toe komt om te zeggen dat het geen overtreding was.
'Misschien heb je wel gelijk', antwoord ik dan. 'Alleen: van mijn positie bekeken leek het een fout, dus heb ik gefloten. Die spelers accepteren dat. Als ik zou zeggen dat ze hun mond moeten houden, dat ik het fluitje heb en dat ze, als ze grote mond niet houden, nog een gele kaart krijgen, dan zouden ze boos worden. Maar ze worden niet boos. Ze geven me door deze aanpak respect. Dat is wat ik wil vertellen. Dat maakt mijn cirkeltje rond."
