Procesevaluatie Curriculum.nu
Bevindingen 6de ontwikkelsessie
- zesde tussenrapport-
Auteurs
Jacob van der Wel
Amsterdam, juni 2019 Publicatienr. 17197f
© 2019 Regioplan, in opdracht van Curriculum.nu
Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/
of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Regioplan. Regioplan aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
Procesevaluatie Curriculum.nu
Bevindingen 6de ontwikkelsessie
1 Inleiding 1
1.1 De zesde ontwikkelsessie 1
1.2 Dataverzameling onder de ontwikkelteams 1
1.3 Dataverzameling onder de ontwikkelscholen 3
2 Bevindingen uit de procesthermometer (6) 5
2.1 Inleiding 5
2.2 De bevindingen uit de procesthermometer 5
2.3 Opmerkingen en suggesties 8
3 Bevindingen verdiepende interviews (6) 11
3.1 Inleiding 11
3.2 De leraar aan zet 11
3.3 Ophalen van informatie bij collega’s 13
3.4 Werken aan samenhang tussen de leergebieden 14 3.5 De ervaringen van Mens & Maatschappij tijdens de zesde sessie 16
4 Conclusies 19
Bijlage 1 – Gemiddelde scores, N en SD (OT) 21
Bijlage 2 – Antwoorden op de open vragen (OT) 27
Inhoudsopgave
Inleiding
1
1.1 De zesde ontwikkelsessie
De zesde ontwikkelsessie (3-5 april 2019) stond in het teken van het (verder) ontwikkelen en bijstellen van de bouwstenen, en het aanbrengen van samenhang tussen de leergebieden.
Door de korte termijn waarop deze ontwikkelsessie is gepland, konden niet alle leden van de ontwikkel- teams aanwezig zijn. De 115 leden die wel aanwezig waren bij deze sessie zijn direct na de ontwikkelses- sie via Basecamp uitgenodigd om een korte vragenlijst in te vullen. Met de vragenlijst peilen we de erva- ringen van de teamleden tijdens de sessie door hun een aantal stellingen over aspecten voor te leggen en hun te vragen in welke mate ze het met de stellingen eens zijn. In hoofdstuk 2 doen we verslag van onze bevindingen uit deze zesde meting.
Op basis van de eerste bevindingen uit deze meting heeft Curriculum.nu enkele thema’s uitgekozen voor duiding en verdieping. Daarvoor hebben we in de tweede helft van april contact opgenomen met een selectie van leden uit de ontwikkelteams. In hoofdstuk 3 doen we daarvan verslag.
In deze periode hebben we geen onderzoeksactiviteiten uitgevoerd onder ontwikkelscholen. Een reden daarvoor is dat ontwikkelscholen in deze maanden niet zijn geconsulteerd.
In de volgende paragrafen beschrijven we de dataverzameling na de zesde ontwikkelsessie. In de vol- gende hoofdstukken beschrijven we de bevindingen uit deze meting.
1.2 Dataverzameling onder de ontwikkelteams
De zesde vragenlijst voor ontwikkelteams
De vragenlijst die na de zesde ontwikkelsessie is voorgelegd aan de leden van de ontwikkelteams om- vatte de volgende vragen/stellingen:
Ben je leraar of schoolleider?
In welke onderwijssector werk je?
Bij welk leergebied ben je betrokken?
1. De doelstelling voor deze ontwikkelsessie was duidelijk
2. Binnen mijn team is voldoende expertise aanwezig om de doelstelling te realiseren 3. De externe feedback stelde ons in staat om ons product verder aan te scherpen 4. De consultatiefase heeft ons gebracht wat ik ervan verwachtte
5. We zijn erin geslaagd om de feedback uit de consultatiefase afdoende te verwerken
Mocht je een toelichting willen geven over het verloop van de consultatiefase dan kan dat hier- onder:
6. Er was voldoende tijd beschikbaar om de doelstelling van deze sessie te realiseren
7. Ik ben tevreden over de voorzieningen tijdens deze sessie (locatie, eten, drinken, et cetera)
Mocht je een toelichting willen geven over de voorzieningen tijdens deze sessie dan kan dat hier:
8. Ik krijg van mijn school voldoende uren om mijn werkzaamheden voor het ontwikkelteam te kunnen uitvoeren
9. Ik ben tevreden over de gekozen werkvormen
10. Het perspectief van de onderwijssector waarin ik werk, kwam voldoende tot zijn recht 11. Ik ben tevreden over wat ik zelf heb kunnen bijdragen tijdens deze ontwikkelsessie 12. De ondersteuning vanuit het ondersteuningsteam is toereikend
13. Ik sta achter het resultaat van deze ontwikkelsessie
14. Ik verwacht dat ons ontwikkelteam erin zal slagen om een goed eindproduct op te leveren 15. Ik verwacht dat leraren het resultaat van deze ontwikkelsessie begrijpen
16. Het perspectief van de leerling komt goed tot zijn recht in het resultaat 17. Het resultaat van de ontwikkelsessie is toekomstgericht
18. We zijn erin geslaagd om keuzes te maken rondom de kern van het curriculum 19. We besteden voldoende aandacht aan brede vaardigheden
1 Inleiding
2 20. Ik ben tevreden over de mate waarin mijn ontwikkelteam erin is geslaagd om de bouwstenen (ver-
der) te ontwikkelen en bij te stellen
Heeft jouw team nog specifieke informatie of ondersteuning nodig om de bouwstenen succesvol af te ronden?
21. Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams
Mocht je een toelichting willen geven over het bereiken van de doelstellingen tijdens de ontwik- kelsessie dan kan dat hier:
22. In hoeverre heb je geleerd over je eigen functioneren in het team?
23. In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum gebracht?
24. Hoe waardeer je, over het geheel bezien, deze ontwikkelsessie? Geef een rapportcijfer (1-10)
Ruimte voor opmerkingen, suggesties:
Mochten we naar aanleiding van je antwoorden nog vragen hebben, mogen we dan telefonisch con- tact met je opnemen?
Op welk telefoonnummer kunnen we je dan bereiken?
Wat is een geschikt moment om contact met je op te nemen?
De vraag over de mate waarin het team erin is geslaagd om de doelstelling van de ontwikkelsessie te re- aliseren (vraag 20) is aangepast aan de doelen van de zesde sessie. De vraag wordt gevolgd door een open vraag naar de behoefte aan specifieke informatie of ondersteuning om de bouwstenen succesvol af te ronden. Eerder in de vragenlijst hebben we een stelling toegevoegd om te peilen in welke mate de teamleden verwachten dat hun ontwikkelteam erin zal slagen om een goed eindproduct op te leveren (vraag 14).
Respons op de vragenlijst voor ontwikkelteams
11 schoolleiders en 71 leraren hebben na de zesde ontwikkelsessie de digitale vragenlijst ingevuld. De respons per leergebied ziet u in tabel 1.1. Eén lid van ontwikkelteam Nederlands heeft niet ingevuld of hij of zij leraar of schoolleider is.
Tabel 1.1 Respons ontwikkelteams per leergebied
Leraren Schoolleiders
Bewegen & Sport 10 2
Burgerschap 4 2
Digitale geletterdheid 8 2
Engels & Moderne vreemde talen 7 0
Kunst & Cultuur 8 1
Mens & Maatschappij 8 1
Mens & Natuur 9 1
Nederlands 9 2
Rekenen & Wiskunde 7 0
Totaal 70 11
De respons is lager dan tijdens de vorige metingen. De belangrijkste oorzaak daarvoor is dat niet alle teamleden bij de zesde ontwikkelsessie aanwezig konden zijn. In totaal waren er 115 teamleden die vari- erend van een halve dag tot de hele sessie van drie dagen hebben deelgenomen aan de zesde ontwik- kelsessie. Per saldo is de respons onder de deelnemers aan de sessie dus 70 procent. Het is voorstelbaar dat teamleden die maar kort aanwezig waren zich minder aangesproken voelden voor de evaluatie.
3 Het voortgezet onderwijs is iets sterker vertegenwoordigd in de respons dan het basisonderwijs. Van één lid weten we niet zeker in welke sector hij of zij werkt.
Figuur 1.1 Respons per onderwijssector
Iets meer dan twintig procent van de 82 respondenten heeft de vragenlijst direct na de ontwikkelsessie of nog op de avond na de sessie ingevuld. Ruim zeventig procent van de respondenten was binnen vijf minuten klaar met het beantwoorden van de vragen.
32 van de 82 respondenten hebben in de vragenlijst aangekruist dat ze mee willen werken aan een ver- diepend telefonisch interview. Twaalf van hen hebben we benaderd voor een kort telefonisch interview.
Uiteindelijk hebben we met elf teamleden een afspraak kunnen maken.
Telefonische interviews met leden van ontwikkelteams
In de interviews met leden van de ontwikkelteams hebben we het gehad over hun ervaringen als leraar aan zet (teacher in the lead), de inspanningen van het team om collega-leraren te betrekken in de con- sultaties en over wat de ontwikkelteams nodig hebben om succesvol te werken aan de samenhang tus- sen de leergebieden.
Kort voor en tijdens de meivakantie spraken we met vier leden van het ontwikkelteam Mens & Maat- schappij, drie leden van het team Kunst & Cultuur, twee leden van het team Digitale geletterdheid en twee leden van het team Burgerschap. Met één lid van het ontwikkelteam Kunst & Cultuur lukte het niet om een afspraak te maken.
Van de elf teamleden komen er vijf uit het basisonderwijs en zes uit het voortgezet onderwijs. Een van de leden was een schoolleider uit het basisonderwijs. De gesprekken duurden tussen 20 en 30 minuten.
1.3 Dataverzameling onder de ontwikkelscholen
Geen vragenlijsten en interviews voor ontwikkelscholen
In de periode waarover we in deze tussenrapportage verslag doen, hebben we geen digitale vragenlijst uitgezet onder de ontwikkelscholen. Ook hebben er geen interviews plaatsgevonden.
37
2 2 40
Basisonderwijs Speciaal basisonderwijs (Voortgezet) speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs
Bevindingen uit de procesthermome-
ter (6de sessie)
5
2.1 Inleiding
Net als na de vorige ontwikkelsessies hebben we na afloop van de zesde ontwikkelsessie aan de leraren en schoolleiders van de ontwikkelteams gevraagd om een korte vragenlijst in te vullen. De vragen zijn bedoeld om inzicht te krijgen in hoe de teamleden de sessie hebben beleefd, welke lessen we uit hun ervaringen kunnen trekken en om vast te stellen of de belangrijkste doelstellingen van de sessie zijn ge- realiseerd.
Bij de zesde ontwikkelsessie waren de ontwikkelteams niet allemaal volledig aanwezig. De vragenlijst is ingevuld door 82 personen. Een aandachtspunt is dat het aantal respondenten uit de ontwikkelteams Burgerschap, Engels & Moderne vreemde talen en Rekenen & Wiskunde met respectievelijk 6, 7 en 7 vertegenwoordigers uit het team vrij laag is. De resultaten geven daarom niet meer dan een indicatie.
Ook zijn er een aantal aspecten waarop naar verhouding veel respondenten ‘Niet van toepassing’ heb- ben aangevinkt. Het gaat daarbij met name om de aspecten die betrekking hebben op de consultatie- fase.
In de volgende paragrafen beschrijven we de belangrijkste bevindingen uit de vragenlijst.
2.2 De bevindingen uit de procesthermometer
Totaaloordeel over zesde ontwikkelsessie (cijfer van 1 tot 10)
Het gemiddelde cijfer van de negen teams samen is 7,8. Twee leden van het ontwikkelteam beoordelen de zesde ontwikkelsessie met een onvoldoende (5), beiden zijn lid van Mens & Maatschappij. Het ont- wikkelteam Nederlands scoort het hoogste gemiddelde (8,3), het laagste gemiddelde (6,1) zien we bij het ontwikkelteam Mens & Maatschappij.
Figuur 2.1 Totaaloordeel ontwikkelsessie 6
Bewegen &
Sport (n=12) Burgerscha
p (n=6) Digitale
gele tterdhe
id (n
=10) Engels & M
oderne vreem
de talen (n=7) Kunst &
Cultuu r (n=9) Mens & M
aatscha ppij (n=9) Mens &
Natuu r (n=10)
Nederlands (n=
12) Rekenen & W
iskunde (n=7) Totaal (n
=82)
Totaaloordeel (rapportcijfer) 7,6 7,8 7,8 8,0 7,8 6,1 8,2 8,3 8,0 7,8
Vergelijking met de vorige ontwikkelsessies
Na de zesde sessie gaven de leden van ontwikkelteams de sessie gemiddeld een 7,8. Dat is vergelijkbaar met het totaaloordeel na de vorig ontwikkelsessies.
Het opvallendste totaaloordeel is dat van het ontwikkelteam Mens & Maatschappij. Dit team haalde na de zesde ontwikkelsessie een totaaloordeel van 6,1. In geen van de voorgaande sessies is zo’n lage score geboekt. Mens & Maatschappij is ook het ontwikkelteam dat de grootste spreiding over de zes metingen laat zien. De scores van de andere ontwikkelteams liggen rond de gemiddelde score van dat team over de zes metingen.
2 Bevindingen uit de procesthermometer (6)
6 Figuur 2.2 Vergelijking gemiddelde scores sessie 1 tot en met sessie 6
Gemiddelde scores naar leergebied
In figuur 2.3 presenteren we per leergebied (verticaal) wat de gemiddelde score van de leden uit dat ontwikkelteam is op de verschillende aspecten. De maximale score is een 5. Dat betekent dat de stelling volledig wordt onderschreven (‘Helemaal mee eens’). Hoe lager de score, hoe minder sterk een stelling wordt onderschreven.1 We onderscheiden drie categorieën:
score hoger dan 3,5 (donkergroen, met vinkje);
score tussen 2,5 en 3,5 (oranje, met een uitroepteken);
score lager dan 2,5 (rood, met kruisje).
Conclusies naar aanleiding van de gemiddelde scores op de 21 aspecten:
Van de 21 aspecten waarnaar is gevraagd, scoren er 15 een 4 of hoger (op een schaal van 5).
Bij de gemiddelde scores per leergebied springt, net als bij de beoordeling, het ontwikkelteam Mens
& Maatschappij eruit. De gemiddelde score op de 21 aspecten bedraagt bij dat leergebied 3,4.
Bij de acht andere ontwikkelteams zijn de verschillen klein (variërend van 4,0 tot 4,3). De gemiddelde scores op de aspecten zijn bij deze teams bovendien vrij hoog.
In het overzicht zien we één rood signaal, bij het ontwikkelteam Mens & Maatschappij op het aspect Tijd (‘Er was voldoende tijd beschikbaar om de doelstelling van deze sessie te realiseren’). Dit ont- wikkelteam scoort op dat aspect ook veruit het laagst van alle ontwikkelteams.
Het aspect Vertrouwen in eindproduct (‘Ik verwacht dat ons ontwikkelteam erin zal slagen om een goed eindproduct op te leveren.’) is in deze meting voor het eerst aan de teamleden voorgelegd en scoort met een gemiddelde van 4,4 opvallend hoog. Het ontwikkelteam Mens & Maatschappij blijft opnieuw wat achter bij de rest van de teams.
1 In bijlage 1 presenteren we deze gegevens in vijf tabellen. Hierbij hebben we het aantal respondenten (N) en de standaarddevia- tie meegenomen.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
ontwikkelsessie 1 (n=137) ontwikkelsessie 2 (n=112) ontwikkelsessie 3 (n=112) ontwikkelsessie 4 (n=99) ontwikkelsessie 5 (n=102) ontwikkelsessie 6 (n=82)
7
Andere hoog scorende aspecten zijn Ondersteuning (‘De ondersteuning vanuit het ondersteunings- team is toereikend.’) met een score van 4,5, en Doelstelling (‘De doelstelling voor deze ontwikkelses- sie was duidelijk.’) met een score van 4,4.
Over alle ontwikkelteams bezien is het aspect Wisselwerking (‘Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams.’) het aspect met de laagste gemiddelde score: 3,3.
Figuur 2.3 Gemiddelde scores per aspect naar leergebied (met randgemiddelden)*
Bewegen &
Sport (n=12) Burgerscha
p (n=6) Digitale
gele tterdhe
id (n
=10) Engels & M
oderne vreem
de talen (n=7) Kunst &
Cultuu r (n=9) Mens & M
aatscha ppij (n=9) Mens &
Natuur (n
=10) Nederla
nds (n=
12) Rekenen & W
iskunde (n=7)
Totaal (n
=82)
1. Doelstelling 4,5 4,5 4,5 4,3 4,6 4,0 4,6 4,4 4,3 4,4
2. Expertise 4,3 4,0 4,6 4,1 4,7 3,6 4,7 4,3 4,0 4,3
3. Externe feedback# 4,5 4,0 4,3 4,0 4,3 4,0 3,8 4,8 3,7 4,2
4. Consultatiefase# 4,2 3,8 4,0 3,8 3,9 3,3 4,3 3,2 3,9
5. Verwerken feedback# 4,0 3,8 4,2 4,0 3,7 3,7 4,1 4,0 4,0
6. Tijd (sessie) 4,0 4,8 4,4 4,0 4,2 1,7 3,2 3,5 3,0 3,6
7. Voorzieningen 4,2 3,0 4,1 4,0 3,4 2,8 4,0 4,4 4,1 3,8
8. Voldoende uren 4,2 3,7 3,3 4,0 4,3 3,7 4,2 4,0 3,9 3,9
9. Werkvormen 4,6 3,5 4,2 4,1 4,8 3,6 4,4 4,3 4,3 4,2
10. Perspectief sector 4,5 4,2 4,1 4,3 4,6 3,6 4,5 4,3 3,6 4,2
11. Eigen bijdrage 4,3 4,3 3,9 4,1 4,7 3,5 4,4 4,1 4,3 4,2
12. Ondersteuning 4,6 4,3 4,5 4,6 4,3 3,9 4,7 4,7 4,4 4,5
13. Resultaat 4,3 4,3 4,7 4,6 4,5 3,0 4,5 4,4 4,3 4,3
14. Vertrouwen in eindproduct 4,6 4,5 4,8 4,6 4,6 3,6 4,3 4,5 4,4 4,4
15. Begrijpelijk voor leraren 4,0 4,0 3,9 4,1 4,3 3,4 3,7 3,3 4,0 3,8
16. Leerlingperspectief 4,3 4,3 4,0 4,1 4,4 3,4 3,9 4,1 4,0 4,1
17. Toekomstgericht 4,1 4,5 4,5 4,6 4,4 4,0 4,3 4,4 4,3 4,3
18. Kernkeuzes 4,2 4,3 4,3 4,3 4,6 3,7 3,5 4,1 3,7 4,1
19. Brede vaardigheden 4,1 4,8 4,3 4,4 4,3 3,7 3,8 3,8 4,4 4,1
20. Ontwikkelen bouwstenen 4,6 4,3 4,7 4,6 4,2 3,1 4,4 4,4 4,3 4,3
21. Wisselwerking 3,4 3,2 3,1 4,0 3,6 3,0 3,3 3,2 3,3 3,3
Gemiddeld per leergebied 4,3 4,1 4,2 4,2 4,3 3,4 4,1 4,2 4,0
* Voorwaardelijke opmaak binnen de matrix op basis van grenzen 2,5 en 3,5. Randen op basis van onderlinge verschillen (rela- tief).
# Op deze stellingen hebben de respondenten relatief vaak het antwoord 'Niet van toepassing' aangevinkt.
Ontwikkelingen ten opzichte van de vorige meting zijn:
Op de meeste aspecten die zowel in de zesde als in de vijfde meting zijn voorgelegd zijn de scores vergelijkbaar, ze vallen binnen een marge van 0,2.
De indruk is dat ontwikkelteams na de zesde sessie wat tevredener zijn over het realiseren van het doel van deze ontwikkelsessie (‘Ik ben tevreden over de mate waarin mijn ontwikkelteam erin is ge- slaagd om de bouwstenen (verder) te ontwikkelen en bij te stellen.’) dan na de vijfde sessie.
Alleen bij het aspect Voorzieningen (‘Ik ben tevreden over de voorzieningen tijdens deze sessie (loca- tie, eten, drinken, et cetera).’) scoren de ontwikkelteams duidelijk lager dan na de vorige ontwikkel- sessie: 3,8 tegen 4,7. De locatie waar de vijfde sessie plaatsvond viel beter in de smaak.
Met uitzondering van het ontwikkelteam Mens & Maatschappij zijn de ontwikkelteams over het ge- heel bezien (dus op het gemiddelde per leergebied) even tevreden als of tevredener dan na de vijfde ontwikkelsessie.
8 Leren van werken in ontwikkelteams
Bij de leereffecten van deelname aan een ontwikkelteam ligt de gemiddelde score voor de vraag ‘In hoe- verre heb je geleerd over je eigen functioneren in het team?’ op 3,6. Op de vraag ‘In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum gebracht?’ ligt de score met 3,5 een fractie lager. In grote lijnen is dat vergelijkbaar met de vorige meting. Enkele teams (Mens & Natuur, Ne- derlands en Kunst & Cultuur) zijn wat positiever over wat ze leren van deelname aan het proces dan de andere teams.
Figuur 2.4 Effect van deelname aan ontwikkelteams op eigen ontwikkeling, naar leergebied
2.3 Opmerkingen en suggesties
2In de zesde vragenlijst voor ontwikkelteams zijn vijf open vragen opgenomen. Hierin konden leden van de ontwikkelteams een toelichting geven over de consultatiefase, de voorzieningen, de informatie die nog nodig is om de bouwstenen af te ronden en het doelbereik van de ontwikkelsessie. Aan het eind van de vragenlijst kregen de leden van de ontwikkelteams de gelegenheid om opmerkingen en suggesties plaatsen. Hieronder presenteren we per onderwerp een korte samenvatting van de bevindingen.
Consultatiefase
Leden van de ontwikkelteams wijzen erop dat de consultatiefase anders was ingericht dan gebruikelijk.
Verschillende leden merken op dat er informeel feedback is opgehaald bij de stakeholders en dat deze inbreng waardevol was.
Voorzieningen
Er zijn verschillende opmerkingen over de kwaliteit (ook ten aanzien van specifieke dieetwensen) en de kwantiteit van eten. Vanuit het ontwikkelteam Kunst & Cultuur komen geluiden over de geschiktheid van de werkruimte. Opnieuw zijn er ook weer positieve reacties.
2 De antwoorden op de open vragen zijn integraal opgenomen in bijlage 2.
- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0
In hoeverre heb je geleerd over je eigen functioneren in het team?
In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum gebracht?
9 Behoefte aan specifieke informatie of ondersteuning om de bouwstenen af te ronden
Deze vraag is nieuw ten opzichte van de vorige metingen. De meeste opmerkingen hebben betrekking op de tijd die nodig is om het proces succesvol af te ronden. Een opmerking gaat kort in op het verloop van de zesde ontwikkelsessie.
Bereiken van de doelstellingen
Verschillende teamleden wijzen erop dat er nog geen of onvoldoende overleg over de samenhang heeft plaatsgevonden met de ontwikkelteams Mens & Maatschappij en Mens & Natuur doordat deze ontwik- kelteams nog bezig waren met het verder ontwikkelen van de bouwstenen. Ook in zijn algemeenheid merken teamleden op dat er nog wel wat te winnen valt bij het realiseren van samenhang tussen de leergebieden.
Opmerkingen en suggesties
Onder deze vraag vinden we enkele opmerkingen over de locatie (minder van kwaliteit, de reistijd om bij de locatie te komen) en over de afronding van de ontwikkelsessie (te snel, onbevredigend).
Bevindingen uit de
verdiepende inter-
views (6de sessie)
11
3.1 Inleiding
In overleg met Curriculum.nu is ervoor gekozen om drie onderwerpen door te spreken met een selectie van leden van de ontwikkelteams Burgerschap, Digitale geletterdheid, Kunst & Cultuur en Mens & Maat- schappij. We hebben gesproken met elf leden van deze ontwikkelteams, vijf van hen zijn werkzaam in het basisonderwijs, zes in het voortgezet onderwijs. Met één lid is het (nog) niet gelukt om een afspraak te maken. Vier van de teamleden hebben we ook tijdens een eerdere interviewronde al eens geïnter- viewd.3
De drie onderwerpen die we hebben besproken zijn:
leraar aan zet;
ophalen van informatie bij collega’s (‘ambassadeurschap’);
werken aan samenhang tussen de leergebieden.
In de onderstaande tabel geven we een geanonimiseerd overzicht van de respondenten met wie we na de zesde ontwikkelsessie hebben gesproken.
Tabel 4.1 Overzicht respondenten verdiepende interviews
Ontwikkelteam Functie Sector Eigen inbreng* Wisselwerking** Totaaloordeel
Burgerschap leraar vo + + 9
Digitale geletterdheid leraar vo + - 8
Digitale geletterdheid leraar vo + - 8
Kunst & Cultuur leraar po + + 8
Kunst & Cultuur leraar po + + 7
Kunst & Cultuur leraar vo + + 8
Mens & Maatschappij leraar po + ± 7
Mens & Maatschappij leraar po + ± 5
Mens & Maatschappij leraar vo + n.v.t. 6
Mens & Maatschappij leraar vo ± -
# schoolleider po + - 8
* Resultaat op stelling ‘Ik ben tevreden over wat ik zelf heb kunnen bijdragen tijdens deze ontwikkelsessie’.
** Resultaat op stelling ‘Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams’.
# Respondent is een schoolleider, daarom hebben we het ontwikkelteam onherkenbaar gemaakt.
3.2 De leraar aan zet
Na de vorige ontwikkelsessie spraken we al met een aantal leden van ontwikkelteams over de positie van de teamleden als leraar aan zet. De leden van de ontwikkelteams hebben in het najaar van 2017 ge- solliciteerd naar het lidmaatschap van het ontwikkelteam. In onze eerdere gesprekken noemden leden van ontwikkelteams de behoefte om als leraar (of als schoolleider) bij te dragen aan de verbetering van het onderwijs als motief om te solliciteren naar een positie als lid van het ontwikkelteam. Ook noemden ze persoonlijke ontwikkeling als reden. Ze waren tevreden over de rol die ze in het ontwikkelteam zijn gaan vervullen en hebben het gevoel dat ze als leraar ook daadwerkelijk iets hebben in te brengen.4 Dat beeld is herkenbaar voor de teamleden die we na de zesde ontwikkelsessie spraken.
Na de zesde ontwikkelsessie hebben we met een aantal andere teamleden verder gepraat over deze rol.
Het accent daarbij lag tijdens deze gesprekken meer op wat de teamleden van de deelname aan het tra- ject leren en wat zij daarvan meenemen naar school.
3 We proberen dit zo veel mogelijk te voorkomen, maar hebben niet altijd voldoende ‘nieuwe’ kandidaten binnen een ontwikkel- team die we voor de interviews kunnen benaderen.
4 Zie onze vijfde tussenrapportage (d.d. 30 april 2019).
3 Bevindingen verdiepende interviews (6)
12 Teamleden maken onderscheid tussen inhoudelijke en meer procesmatig vaardigheden die ze opdoen tijdens de werkzaamheden die ze verrichten voor het ontwikkelteam. Een van hen beschrijft de onder- wijsinhoudelijke kant als volgt:
Door het schrijven voor Curriculum.nu en het praten over de curriculumherziening heb ik geleerd meer vanuit het curriculum te denken. Ik overzie ook een groter stuk van de leerlijn, dus niet alleen meer het voortgezet onderwijs.
Het is kennis die veel teamleden nog niet in huis hadden:
Ik had geen ervaring met het werken aan de ontwikkeling van een curriculum. Ik heb nu veel scherper op mijn netvlies wat ik wil bereiken met het onderwijs.
De meeste teamleden hebben niet eerder deelgenomen aan een dergelijk proces. Het is een nieuwe er- varing waar ze ook procesmatig veel van opsteken:
Hoe je iets voor elkaar krijgt. Hoe je omgaat met verschillende meningen. Ik ben daarin wel gegroeid.
Inhoudelijk natuurlijk ook wel een beetje. Maar het meest leer ik van mijn deelname aan dit proces en het werken in teamverband.
In het vorige hoofdstuk gaven we in figuur 2.4 de scores van de effecten van deelname aan Curricu- lum.nu op de eigen ontwikkeling (zie pagina 8). Gemiddeld genomen zeggen teamleden na de zesde me- ting meer te leren over het eigen functioneren in een team dan dat ze nieuwe inzichten krijgen over de ontwikkeling van het curriculum. Bij twee van de vier teams waarvan we spraken met enkele teamleden is dat andersom: leden van ontwikkelteams Digitale geletterdheid en Kunst & Cultuur zijn juist wat posi- tiever over het verwerven van nieuwe inzichten. We weten niet waarom ze hierin verschillen van andere teams.
De inzichten die teamleden bij Curriculum.nu hebben verworven hebben gevolgen voor de wijze waarop teamleden naar hun school kijken:
Ik kijk met een andere blik naar hoe het er in onze organisatie aan toe gaat.
Teamleden benutten de inzichten in de klas en bij de rol die ze binnen de team vervullen. Zo vertelt een docent uit het voortgezet onderwijs dat haar inzichten in het vak dat ze geeft zijn veranderd:
In mijn eigen vakgebied ben ik bijvoorbeeld veel bewuster met mediawijsheid bezig, waar ik digitali- sering voorheen vooral als technologische ontwikkeling benaderde.
Een ander teamlid vertelt dat ze de inzichten van Curriculum.nu toetst in de praktijk van de klas:
Op school probeer ik alles uit. Ik vraag reflectie aan de leerlingen en krijg dat ook van ze. We werken nu meer vanuit context en functie. Van leerlingen hoor ik dat ze er nu meer van leren.
De intensieve contacten binnen de ontwikkelteams tussen basis- en voortgezet onderwijs zijn voor ver- schillende teamleden een eyeopener. De aandacht voor de doorgaande lijn tussen basis- en voortgezet onderwijs is voor hen een vanzelfsprekendheid geworden.
Verschillende teamleden benutten de vaardigheden bij de uitvoering van aanvullende taken die zij uit- voeren voor de school:
Binnen mijn basisschool ben ik de innovatiecoördinator. In die rol kan ik veel met wat ik bij Curricu- lum.nu leer.
En:
Ik ben betrokken bij de schoolontwikkeling. Wij zijn een technasium en ik werk mee aan de ontwikke- lingen op dat terrein.
Er zijn echter ook teamleden die hun nieuw opgedane vaardigheden minder makkelijk kwijt kunnen bin- nen de school waar ze werken:
Mijn school doet niet zoveel aan schoolontwikkeling. Wat ik heb geleerd kan ik maar beperkt kwijt.
Bedenk dat scholen vaak stugge organisaties zijn, waar verantwoordelijkheden vastliggen en er wei- nig ruimte is voor dit soort taken.
13 Verschillende teamleden wijzen erop dat ze al voordat ze bij Curriculum.nu betrokken raakten niet hele- maal representatief zijn voor de leraren:
Als mensen die aan de curriculumherziening werken zijn we een apart slag. We vormen geen goede afspiegeling van het onderwijs. We zijn goed opgeleid, nieuwsgierig en staan op voor innovaties.
En:
Ik was altijd al in zekere zin de ‘expert’ op school. Ik hoor wel dat ze bang zijn dat ik word ‘wegge- kocht’.
Dat laatste lijkt niet helemaal denkbeeldig. Een teamlid merkt op:
Ik vraag me wel af hoe het verder gaat. Wat gebeurt er als we straks klaar zijn? Hoe krijgen we men- sen mee in het proces? En voor mij persoonlijk: hoe hou ik mijn werk uitdagend? Ik heb bedacht dat ik een opleiding ga doen. Ik verwacht dat ik in de toekomst niet meer voor de klas sta, maar dat ik een functie zoek die meer boven het onderwijs staat, in de begeleiding van processen in het onderwijs.
Ze is niet de enige die denkt ze na Curriculum.nu een nieuwe uitdaging nodig heeft:
Mijn eigen eiland lijkt te klein geworden. Ik merk aan de andere leden van ons team dat ze in het zelfde schuitje zitten: we zijn de school ontgroeid. Ik zie om me heen dat teamleden nieuwe uitdagin- gen zoeken. Als het afgerond is, geldt dat zeker ook voor mij.
Teamleden zijn het erover eens dat ze veel leren in het traject. Een van hen merkt op het jammer is dat het geen diploma oplevert:
Deelname aan Curriculum.nu voelt als het afronden van een master zonder afsluitend papier. Dus zonder fysieke beloning aan het eind. Dat is wel jammer.
3.3 Ophalen van informatie bij collega’s
Uit de voorgaande metingen, maar ook uit eerdere interviews met leden van ontwikkelteams, weten we dat het moeite kost om de collega’s uit het onderwijsveld te betrekken bij Curriculum.nu. Veel collega’s zijn niet of nauwelijks op de hoogte van de curriculumherziening. Bij de consultaties zijn doorgaans niet veel leraren aanwezig. De veronderstelde redenen daarvoor zijn tijdgebrek en het hoge abstractieniveau van de producten van de ontwikkelteams, naast de onbekendheid met Curriculum.nu.
Tijdens de interviews hebben we teamleden gevraagd of zij of hun team oplossingen hebben gevonden om meer collega’s aan te spreken. Verschillende teamleden doen dat op individueel niveau, vaak binnen de eigen school, maar ook binnen het eigen netwerk:
Mijn netwerk benader ik actief, dat zijn zo’n honderd mensen, collega’s, deels in onze regio. Ik heb er werk van gemaakt, tot persoonlijke mails aan toe, maar het levert weinig respons op. Ik vind dat best teleurstellend. Ik snap het ook wel, ik weet zelf hoe druk onze baan is.
Een van de teamleden met wie we spraken werkt op een ontwikkelschool. De inzichten van haar ontwik- kelteam zijn binnen deze school een gespreksonderwerp dat met regelmaat op de agenda staat:
Mijn school is een ontwikkelschool. Mijn collega’s doen de taken van de ontwikkelschool. Dat we aan beide meedoen, heeft zo zijn voordelen: ik kan mijn collega’s bijpraten over de ontwikkelingen uit het ontwikkelteam en ontvang meteen feedback van hen.
Overigens is niet ieder teamlid even actief bezig met het uitdragen van Curriculum.nu:
Ik ben daarin niet zo actief. Ik werk vijf dagen op school en heb er eigenlijk geen tijd voor. Ik merk dat Curriculum.nu wel ambassadeurs zoekt, maar ik kan de rol als PR-dame niet vervullen. Al vind ik het waardevol om gesprekken met collega’s aan te gaan.
Voor Mens & Maatschappij ligt volgens een van de teamleden de focus op dit moment vooral op het af- ronden van de bouwstenen en niet op het vergroten van de belangstelling voor de producten in het on- derwijsveld:
We zijn vooral bezig met het klaren van onze opdracht.
14 Andere teams zijn nadrukkelijk op zoek naar meer inbreng vanuit het onderwijs. Een lid van het ontwik- kelteam Digitale geletterdheid beschrijft hoe zij en haar team proberen de producten van het team zo toegankelijk mogelijk te maken:
Ons team heeft een toelichting geschreven voor docenten. Elke grote opdracht is samengevat in 200 lettertekens. De docent kan in een oogopslag zien waar het over gaat en of het relevant is voor hem of haar. Ik verwacht dat het daardoor wat toegankelijker is. We horen toch best vaak dat het taaie kost is, veel leeswerk.
En:
In mijn contacten met collega’s probeer ik het zo concreet mogelijk te maken. Door voorbeelden te geven. Door uit te leggen hoe je het kunt lezen en hoe je het kunt gebruiken. Bij sommige onderwer- pen hebben collega’s weinig beleving. Als je uitlegt wat het inhoudt en op welke eenvoudige manier je er vorm aan kan geven dan krijg je meestal meer begrip.
Ook een teamlid van het ontwikkelteam Kunst & Cultuur geeft enkele voorbeelden van hoe haar team de interesse uit het veld probeert te vergroten:
Voor een van de drie bijeenkomsten kunnen geïnteresseerden zich zelf aanmelden via een open in- schrijving. Voor de andere twee bijeenkomsten worden wel weer de mensen uit onze netwerken uit- genodigd. Stakeholders, vakverenigingen en collega’s uit onze netwerken.
En:
Verder zoeken we heel gericht naar potentiële geïnteresseerden. Met name de cultuurcoördinatoren, als we naar het basisonderwijs kijken. Via de besturen proberen we die te benaderen. Het zijn de mensen die zich druk maken over onze onderwerpen. Het zijn mensen die er iets mee willen en ook iets mee kunnen.
Verschillende teamleden wijzen erop dat de actuele producten van het ontwikkelteam toegankelijker zijn voor collega’s die vooral zijn geïnteresseerd in de praktijk van het onderwijs:
Ik vind ook dat het nu pas interessant voor ze wordt. Omdat het langzamerhand voldoende uitge- werkt begint te raken. Nu de conceptuele fase min of meer afgerond is, is de aansluiting bij de prak- tijk sterker.
Ten slotte wijst een lid van het ontwikkelteam Burgerschap erop dat de groep mensen die meepraat over de curriculumherziening ook anderszins nogal eenzijdig is samengesteld: de ontwikkelteams en de experts die worden geraadpleegd bestaan vrijwel uitsluitend uit hoogopgeleide witte mensen.
Een van de teamleden plaatst verder als kanttekening dat het moeilijk uit te leggen is wat de status van de producten van Curriculum.nu is en welk vervolg eraan gegeven wordt:
Wat lastig is, is dat het niet duidelijk is wat er verder mee gebeurt. Als collega’s daarnaar vragen moet ik het antwoord schuldig blijven. Ik weet het ook niet. Het is in handen van de politiek. Docen- ten zijn geneigd om te vragen wat het voor de lessen gaat betekenen, ook dat weet ik niet.
Uit interviews na eerdere sessies weten we dat leden van ontwikkelteams het belangrijk vinden dat er inbreng is vanuit het veld, ook vanwege het draagvlak in het veld, maar dat deze niet per se noodzakelijk is om tot een goed product te komen.5 In de lijn kunnen we ook de opmerking van een van de leden van het ontwikkelteam Digitale geletterdheid plaatsen:
Er komen weinig mensen naar de sessies. Toch hebben we vaak juist wel goede sessies. Beter dan in het begin van het traject toen de opkomst groter was. De mensen die komen zijn de mensen aan wie je iets hebt.
3.4 Werken aan samenhang tussen de leergebieden
Ook de samenhang tussen de leergebieden is een onderwerp waarover al na eerdere sessies is gespro- ken met leden van ontwikkelteams. Uit die gesprekken weten we dat het een behoorlijke uitdaging is om de samenhang tussen de leergebieden vast te stellen. Na de zesde ontwikkelsessie is met teamleden
5 Zie bijvoorbeeld de derde tussenrapportage (d.d. 16 januari 2019).
15 gepraat over de actuele stand van zaken rond het werken aan samenhang en over wat de teams nodig hebben om dit tot een goed einde te brengen.
Een lid van het ontwikkelteam Kunst & Cultuur vertelt over de huidige stand van zaken:
We hebben echt enorme stappen gezet. Met alle leergebieden behalve Mens & Maatschappij en Mens & Natuur. Ik overlegde met Burgerschap. We hebben de bouwstenen punt voor punt doorgeno- men en waar we samenhang zien, hebben we dat met superscript in de tekst gemarkeerd. Datzelfde is ook gedaan met andere teams: digitale geletterdheid, de talen, bewegen & sport. Het gaat echt tot op de details.
Ook leden van de ontwikkelteams van Burgerschap en Digitale vaardigheden zeggen vorderingen te heb- ben geboekt. Voor het ontwikkelteam Mens & Maatschappij ligt de situatie echter anders:
Voor ons team is het al heel wat als we onze vijf ‘moedervakken’ op een lijn weten te krijgen.
Dat de ontwikkelteams van Mens & Maatschappij en Mens & Natuur nog bezig zijn met de afronding van hun eigen producten, staat het maken van afspraken met deze ontwikkelteams over de samenhang in de weg. Een lid van het ontwikkelteam Digitale geletterdheid zegt hierover het volgende:
Belangrijkste voorwaarde om afspraken over de samenhang te maken, is dat de andere ontwikkel- teams er ook klaar voor zijn.
Het ontwikkelteam Digitale geletterdheid heeft, net als het team Burgerschap, daarbij een aanvullend belang:
Voor ons is het best lastig. Ons leergebied is op veel scholen geen vak dat apart wordt aangeboden.
Er zijn in de laatste sessie trouwens wel stappen gezet.
Hoewel er verschillen zijn tussen ontwikkelteams in de mate waarop ze de bouwstenen hebben uitont- wikkeld, schaven ook de teams die daar al verder mee zijn nog aan hun producten. Het komt regelmatig voor dat een team wijzigingen in haar teksten doorvoert waarover met andere teams al afspraken over de samenhang zijn gemaakt.
Verschillende teamleden hebben behoefte aan wat meer sturing vanuit Curriculum.nu bij het maken van afspraken over samenhang, onder meer over de wijze waarop het zoeken naar samenhang wordt aange- pakt:
We hebben heldere afspraken nodig vanuit Curriculum.nu. Er is veel onduidelijkheid over hoe we het gaan aanpakken. Houden we het bij de teksten van de teams? Of gaan we naar gedeelde teksten?
Daarover is nog geen beslissing gevallen. Er zijn nog geen afspraken over de grote opdrachten. Als je ze nu leest, zie je dat de grote opdrachten van Burgerschap bijvoorbeeld veel meer op een microni- veau inzoomen. In ons ontwikkelteam (Mens & Maatschappij) werken we op een hoger abstractieni- veau. Hoe vervlecht je beide grote opdrachten met elkaar?
Ook over de plaats van Burgerschap en Digitale geletterdheid in het onderwijs hebben leden van ontwik- kelteams vragen:
Wat we nodig hebben? Meer duidelijkheid over de status van een vak als burgerschap, en digitale geletterdheid. Voor mij is dat nog onduidelijk.
Eén teamlid vraagt zich af of het niet handiger is om een aantal algemener gedeelde bouwstenen uit te werken:
In onze bouwstenen verwijzen we soms al naar bouwstenen van andere teams. De vraag is of het niet beter is om een aantal gedeelde bouwstenen op te stellen.
Teamleden weten ook niet goed wat er na de oplevering van de bouwstenen gebeurt:
Verder is het belangrijk dat er meer duidelijkheid ontstaat over wat er nog van de teams verwacht wordt. Wat gebeurt er als we de stukken opleveren? Wat is onze rol daarbij?
16 In de gesprekken met leden van ontwikkelteams noemen ze verschillende aandachtspunten die betrek- king hebben op de samenhang. Een van hen wijst bijvoorbeeld op verschillen in abstractieniveau dat wordt gehanteerd door de teams:
Het onderwerp van het ontwikkelteam Burgerschap is veel minder breed dan onze onderwerpen. Ze hebben de ‘luxe’ dat ze kunnen focussen op een smaller terrein. Ze werken dat ook erg gedetailleerd uit. Bijvoorbeeld ten aanzien van de verkiezingen: organiseer verkiezingen in de klas. We hebben het over democratiseringsprocessen in veel abstractere zin.
De vraag van dit teamlid is hoe je dit bij elkaar brengt.
Een lid van een ander ontwikkelteam merkt op dat niet elk leergebied even vanzelfsprekend aan bod komt binnen iedere schoolsoort. Ze wijst op de verschillende sectoren binnen het vmbo en in het prak- tijkonderwijs. Scholen die zich richten op zorg en welzijn hebben bijvoorbeeld minder aandacht voor as- pecten uit een leergebied als Mens & Natuur. Het is belangrijk om daarmee rekening te houden tijdens het zoeken naar samenhang.
De ontwikkelteams hebben gedurende het proces al veel bereikt. Met name binnen de eigen leergebie- den zijn belangrijke vorderingen gerealiseerd. Dat er nog stappen moeten worden gezet om meer sa- menhang aan te brengen tussen de leergebieden is inherent aan de wijze waarop het proces is ingericht:
Het komt deels door het proces. We zijn begonnen vanuit het eigen leerdomein te werken en kijken nu pas naar de samenhang.
Deels had dat wellicht opgevangen kunnen worden door de werkgroep samenhang die vorig jaar is ge- start. Vanuit verschillende ontwikkelteams horen we echter dat er twijfels zijn over de rol van deze werkgroep:
Ik zit voor mijn team in de werkgroep samenhang. Dat heeft nog weinig opgeleverd. We praten veel, maar er worden geen beslissingen genomen.
3.5 De ervaringen van Mens & Maatschappij tijdens de zesde sessie
De bevindingen uit de procesthermometer (hoofdstuk 2) wijzen erop dat de leden van het ontwikkel- team Mens & Maatschappij niet helemaal tevreden zijn over de opbrengsten van de zesde ontwikkelses- sie. Tijdens de interviews spraken we met vier van hen en vroegen hun om een korte toelichting en om suggesties om het verloop van de ontwikkelsessie te verbeteren.
Waar veel andere teams al behoorlijk ver waren bij de ontwikkeling van de bouwstenen, stond het ont- wikkelteam Mens & Maatschappij behoorlijk onder druk om flinke stappen te zetten bij de ontwikkeling van de bouwstenen. Leden van het ontwikkelteam stellen dat er weinig tijd was om de ontwikkelsessie goed af te ronden. Door de tijdsdruk kwam veel te liggen bij de medewerkers van SLO:
Door tijdgebrek kunnen we het niet zelf.
Wellicht hoort het ook bij het proces:
Ik denk dat dit ook wel bij dit soort processen hoort. Tussendoor borrelen soms dingen op die je als- nog moet oplossen. De agenda is lastig aan te houden.
Een van de leden van dit ontwikkelteam waarmee we spraken staat niet helemaal achter de beslissingen die aan het einde van de ontwikkelsessie onder tijdsdruk zijn genomen:
Op de laatste dag was er een lijst met beslissingen die moesten worden genomen. Er was geen tijd om daarover te praten.
Voordat de ontwikkelsessie plaatsvond, is er overleg geweest tussen SLO en leden van het ontwikkel- team die in de gelegenheid waren om daarbij aanwezig te zijn. In deze bijeenkomst zijn de keuzes deels al voorbereid. Het teamlid dat niet tevreden is was niet hierbij aanwezig. Het teamlid dat zelf in het ba- sisonderwijs werkt, had de indruk dat alleen leraren uit het voortgezet onderwijs tussentijds zijn geraad- pleegd.
17 Het teamlid gaf verschillende suggesties om herhaling te voorkomen:
laat de leden van het ontwikkelteam meebeslissen over de agenda;
let erop dat er voldoende tijd is om eventuele aanpassingen door te voeren;
zorg ervoor dat bij tussentijdse raadplegingen het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs verte- genwoordigd zijn;
let erop dat belangrijke beslismomenten niet worden uitgesteld tot het einde van de ontwikkelses- sie.
Conclusies
19 Ontwikkelteams
Van 3 tot 5 april 2019 vond in Veldhoven de zesde ontwikkelsessie voor de ontwikkelteams plaats. Deze sessie is later aan het programma van de ontwikkelteams toegevoegd. Daardoor konden niet alle team- leden bij deze sessie aanwezig zijn. De vragenlijst die we na de zesde sessie hebben voorgelegd, is inge- vuld door 82 leden van ontwikkelteams. Zoals gebruikelijk vroegen we in de vragenlijst naar de ervarin- gen tijdens de ontwikkelsessie. In hoofdstuk 2 presenteren we de bevindingen uit de vragenlijst. Naar aanleiding van deze bevindingen hebben we voor en tijdens de meivakantie 2019 met elf teamleden verder gepraat over hun ervaringen als leraar aan zet, over het consulteren van het onderwijsveld en over de wisselwerking tussen ontwikkelteams. Een verslag van deze gesprekken vindt u in hoofdstuk 3.
Het gemiddelde cijfer (‘totaaloordeel’) dat de 82 leden van de ontwikkelteams gaven aan de zesde ont- wikkelsessie is een 7,8. Dat komt overeen met de vorige metingen. Nieuw is wel dat de score van één team duidelijk achterbleef: de leden van het ontwikkelteam Mens & Maatschappij kwamen samen uit op een 6,1. De scores van de andere ontwikkelteams lagen over de zes metingen bezien rond het gemid- delde.
Met uitzondering van het ontwikkelteam Mens & Maatschappij keken de leden van de ontwikkelteams tevreden terug op de zesde ontwikkelsessie. Opvallend was de hoge score op de stelling ‘Ik verwacht dat ons ontwikkelteam erin zal slagen om een goed eindproduct op te leveren’ (4,4). Hoewel het ontwikkel- team Mens & Maatschappij ook op dat aspect wat achterbleef, leken de leden van de ontwikkelteams er over het algemeen vertrouwen in te hebben dat ze het proces goed kunnen afsluiten. Een aandachts- punt bleef wel de wisselwerking tussen de teams ten behoeve van het vaststellen van de samenhang tussen de leergebieden.
De gemiddelde scores op de aspecten die zowel in de huidige als in de vorige meting zijn voorgelegd, lagen dicht bij elkaar. Net als in de vorige metingen meting was er maar één rood signaal. De indruk was dat de teams door de bank genomen tevreden waren met wat ze in de zesde sessie hebben bereikt. Dit gold wel in veel mindere mate voor het ontwikkelteam Mens & Maatschappij. Uit gesprekken die naar aanleiding van de vragenlijst hebben plaatsgevonden met enkele leden van dit team, maken we op dat enkele van hen de opbrengst van de sessie als geforceerd ervaren.
Na de vragenlijst is met elf personen dieper ingegaan op hun rol als leraar aan zet, op het consulteren van het onderwijsveld en op werken aan de samenhang tussen de leergebieden. De leden onderschre- ven de bevindingen over de leraar aan zet uit de vorige meting, ze stelden vast dat ze als leraar een dui- delijk inbreng hebben. Ze leren ook veel van deelname aan het traject, ze doen zowel onderwijsinhou- delijke kennis als procesmatige kennis op. Ze slagen er in verschillende mate in dit ook te benutten in hun dagelijks werk, in de klas en op de school waar ze werken.
Uit eerdere metingen weten we dat het moeilijk is om collega’s uit het onderwijsveld te betrekken bij de consultaties over de producten die het ontwikkelteam oplevert. Teamleden praten erover binnen eigen kring, op school, maar benaderen vaak ook hun eigen netwerk actief. Pasklare antwoorden op hoe de participatie kan worden verbeterd waren er niet, wel is er de hoop dat als de producten directer raken aan het primaire proces, het meer leraren zal aanspreken.
Ook de vaststelling van de samenhang tussen de leergebieden is een aandachtspunt dat al in eerdere metingen is besproken. De ontwikkelteams zijn inmiddels zo ver met de afronding van hun producten dat leden van de ontwikkelteams verwachten dat de teams beter in staat om afspraken te maken over deze samenhang. Verschillende leden merken op dat ze behoefte hebben iets meer sturing daarbij.
Ontwikkelscholen
In deze periode is geen informatie opgehaald bij ontwikkelscholen.
4 Conclusies
Bijlage 1
Gemiddelde scores, N en standaarddeviatie
(ontwikkelteams)
21 In de onderstaande tabellen presenteren we:
De gemiddelde score (mean) per stelling per leergebied (zoals eerder al gevisualiseerd in figuur 3.3).
Het aantal respondenten dat op een stelling heeft gereageerd. De N kan variëren binnen een leerge- bied omdat respondenten die ‘Niet van toepassing’ hebben ingevuld buiten beschouwing zijn gela- ten.
De standaarddeviatie. Dit is de maat waarmee we de spreiding van de gegeven antwoorden kunnen duiden: hoe groter de standaarddeviatie, hoe groter de verschillen tussen de verschillende waarne- mingen.
Tabel B1.1 Score, N en standaarddeviatie per leergebied Bij welk leergebied ben je
betrokken?
De doelstelling voor deze ont-
wikkelsessie was duidelijk
Binnen mijn team is vol- doende exper- tise aanwezig om de doel- stelling te rea- liseren
De externe feedback stelde ons in staat om ons product verder aan te scher-
pen
De consultatie- fase heeft ons
gebracht wat ik ervan ver-
wachtte
We zijn erin geslaagd om de feedback uit de consul-
tatiefase af- doende te ver- werken Bewegen &
Sport Mean 4,50 4,33 4,55 4,18 4,00
N 12 12 11 11 11
Std. dev. ,674 ,651 ,688 ,405 ,775
Burgerschap Mean 4,50 4,00 4,00 3,75 3,75
N 6 6 5 4 4
Std. dev. ,548 1,095 1,000 ,500 ,500
Digitale gelet-
terdheid Mean 4,50 4,60 4,30 4,00 4,22
N 10 10 10 8 9
Std. dev. ,527 ,516 ,675 ,535 ,441
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,29 4,14 4,00 3,75 4,00
N 7 7 6 4 4
Std. dev. 1,113 ,690 ,632 ,500 ,000
Kunst & Cultuur Mean 4,56 4,67 4,25 3,86 3,71
N 9 9 8 7 7
Std. dev. ,726 ,500 ,463 ,690 ,488
Mens & Maat-
schappij Mean 4,00 3,56 4,00
N 9 9 2
Std. dev. ,500 ,882 ,000
Mens & Natuur Mean 4,60 4,67 3,75 3,33 3,70
N 10 9 8 9 10
Std. dev. ,516 ,500 ,463 ,500 ,483
Nederlands Mean 4,42 4,33 4,75 4,25 4,08
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,515 ,492 ,452 ,622 ,793
Rekenen & Wis-
kunde Mean 4,29 4,00 3,67 3,20 4,00
N 7 7 6 5 5
Std. dev. ,488 ,577 ,816 ,447 ,707
Totaal Mean 4,41 4,28 4,24 3,87 3,95
N 82 81 68 60 62
Std. dev. ,628 ,711 ,694 ,623 ,612
Bijlage 1 – Gemiddelde scores, N en SD (OT)
22 Tabel B1.2 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je betrokken?
Er was vol- doende tijd be- schikbaar om de doelstelling van deze sessie te realiseren
Ik ben tevre- den over de voorzieningen tijdens deze sessie (locatie, eten, drinken, et cetera)
Ik krijg van mijn school voldoende uren om mijn werkzaamhe- den voor het ontwikkelteam te kunnen uit- voeren
Ik ben tevre- den over de ge- kozen werkvor- men
Het perspectief van de onder-
wijssector waarin ik werk, kwam vol- doende tot zijn recht Bewegen &
Sport Mean 4,00 4,17 4,17 4,58 4,50
N 11 12 12 12 12
Std. dev. ,632 ,718 ,718 ,515 ,674
Burgerschap Mean 4,83 3,00 3,67 3,50 4,17
N 6 6 6 6 6
Std. dev. ,408 ,894 1,506 1,049 ,408
Digitale gelet-
terdheid Mean 4,40 4,10 3,30 4,20 4,10
N 10 10 10 10 10
Std. dev. ,516 ,316 1,337 ,422 ,568
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,00 4,00 4,00 4,14 4,29
N 7 7 7 7 7
Std. dev. ,816 ,577 ,816 ,690 ,756
Kunst & Cultuur Mean 4,22 3,44 4,25 4,78 4,56
N 9 9 8 9 9
Std. dev. ,667 ,882 ,707 ,441 ,527
Mens & Maat-
schappij Mean 1,67 2,78 3,67 3,56 3,56
N 9 9 9 9 9
Std. dev. ,707 1,202 1,118 ,726 ,726
Mens & Natuur Mean 3,20 4,00 4,22 4,40 4,50
N 10 10 9 10 10
Std. dev. 1,135 ,667 ,441 ,516 ,527
Nederlands Mean 3,50 4,42 4,00 4,25 4,25
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,905 ,669 ,603 ,622 ,622
Rekenen & Wis-
kunde Mean 3,00 4,14 3,86 4,29 3,57
N 7 7 7 7 7
Std. dev. 1,155 ,900 1,069 ,488 1,134
Totaal Mean 3,62 3,84 3,91 4,23 4,20
N 81 82 80 82 82
Std. dev. 1,157 ,909 ,944 ,690 ,728
23 Tabel B1.3 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je
betrokken? Ik ben tevre-
den over wat ik zelf heb kun- nen bijdragen
tijdens deze ontwikkelses- sie
De ondersteu- ning vanuit het
ondersteu- ningsteam is toereikend
Ik sta achter het resultaat van deze ont- wikkelsessie
Ik verwacht dat ons ontwikkel- team erin zal slagen om een goed eindpro- duct op te leve- ren
Ik verwacht dat leraren het re- sultaat van deze ontwik- kelsessie be- grijpen Bewegen &
Sport Mean 4,33 4,58 4,25 4,58 4,00
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,778 ,669 ,866 ,515 ,739
Burgerschap Mean 4,33 4,33 4,33 4,50 4,00
N 6 6 6 6 6
Std. dev. ,516 ,516 ,816 ,837 1,095
Digitale gelet-
terdheid Mean 3,90 4,50 4,70 4,80 3,90
N 10 10 10 10 10
Std. dev. ,876 ,527 ,483 ,422 ,568
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,14 4,57 4,57 4,57 4,14
N 7 7 7 7 7
Std. dev. ,690 ,535 ,535 ,535 ,690
Kunst & Cultuur Mean 4,67 4,33 4,50 4,56 4,33
N 9 9 8 9 9
Std. dev. ,500 ,707 ,535 ,527 ,500
Mens & Maat-
schappij Mean 3,50 3,89 3,00 3,56 3,38
N 8 9 9 9 8
Std. dev. ,926 ,601 ,500 ,726 1,188
Mens & Natuur Mean 4,40 4,70 4,50 4,33 3,67
N 10 10 10 9 9
Std. dev. ,516 ,483 ,527 ,500 ,866
Nederlands Mean 4,08 4,67 4,42 4,50 3,27
N 12 12 12 12 11
Std. dev. ,515 ,492 ,669 ,522 ,786
Rekenen & Wis-
kunde Mean 4,29 4,43 4,33 4,43 4,00
N 7 7 6 7 7
Std. dev. ,488 ,535 ,816 ,535 ,577
Totaal Mean 4,19 4,46 4,29 4,43 3,84
N 81 82 80 81 79
Std. dev. ,709 ,592 ,783 ,631 ,823
