Kaartsystemen van M . Boelens en J. van Raalte
(Card index systems by M. Boelens and J. van Raalte) door W . F. Chaudron
blz. 123
Repertorium van tijdschriftliteratuur op het gebied van accountancy en bedrijf shuishoudkunde ... (Literature abstracts from periodicals in the field of accountancy and business economics)
blz. 124
D E E C O N O M I S C H E S T U D IE B E O O R D E E L D N A A R H A A R R E S U L T A T E N
door Prof. Dr ]. F. Haccoü
O n d e r deze titel heeft D r J. G. Stridiron in E conom isch-Statistische B erichten van 31 O ctober jl. n aa r aanleiding van een door hem opgestelde statistiek een aa n tal conclusies getrokken. H e t onderw erp is belangrijk genoeg om daarop nog terug te komen 1). Ik wil mij daarbij beperken tot w a t de schrijver over de bedrijfseconom ie zegt en vooraf een p aa r a l gem ene opm erkingen maken.
E erst enkele algem ene opm erkingen. D an moet ik beginnen met te constateren, d a t de door de schrijver gepubliceerde statistiek, hoe ver dienstelijk de opstelling in het algem een moge zijn, voor zijn betoog w ei nig zegt. H e t is nl. niet de bedoeling van het economisch hoger onderwijs om jongelieden op te leiden voor „d e” industrie of „d e” departem enten, m aar om een vorming te geven, w elke hen, gegeven de nodige persoon lijke kw aliteiten, later in s ta a t m oet stellen leidende functies in te nem en. Is het aantal, d at de studie volbrengt, reeds relatief klein, nog kleiner is h et getal dergenen, die over de vereiste capaciteiten voor leiding geven op hoog niveau beschikken. D oor de uiterst globale indeling d er statistiek is zij, zolang daarbij het bereikte niveau n a een zeker tijdsverloop niet w o rd t gegeven, van weinig w aarde.
H e t valt bij een beschouw ing van de opzet op, d at de rijksaccountants niet evenals de accountantskantoren onder de vrije beroepen doch onder de departem entele dienst zijn opgenom en. H oew el formeel juist, komt het mij voor, d at dit hier, w a a r het juist g aa t om de geam biëerde functie, m inder gelukkig is. H e t ongesplitst laten van de gegevens over Indonesië (ruim 3 % d er bekende functies) en de grote groep „onbekend” (ruim 10 °/o van het to taal) versterken de conclusies niet.
E en derde algem ene opm erking is deze, d at het wel een m erkw aardige speling is, d at de conclusies van D r Stridiron bij een n ad e re analyse door zijn cijfers eerder w orden verzw akt dan versterkt. Immers, A m sterdam heeft altijd de specialisatie tegengegaan, terw ijl R otterdam juist n aa r die specialisatie streeft. E n w a t leren nu de cijfers van de schrijver? V oor
1951 het volgende:
!) Dat zulks eerst thans en hier, en niet in E.-S. B. geschiedt, vindt oorzaak in het feit, dat dit artikel reeds eind November aan haar redactie werd aangeboden, welke in Januari j.1. voorstelde te wachten op een nieuwe beschouwing van de hand van de auteurs, welke evenwel op 13 Februari nog niet was verschenen.
particulier- en
over-A lgem een R otterdam A m sterdam
heidsbedrijf 39,0 % 37,8 % 42,7 %
overheidsdienst sem i-overheidsdienst
18,9 % 2) 21,2 % 15,8 %
en vrije beroepen vrije beroepen,
onder-16,2 % 14,5 % 13,0 %
wijs en overige 25,9 % 26,5 % 28,5 %
100,0 % 100,0 % 100,0 %
D it overzicht toont, d a t in het geval w aarin doelbew ust de specialisatie is nagelaten, een groter deel der alumni in het bedrijfsleven terechtkom t. E enzelfde aanw ijzing w o rd t verkregen
enz. verder w o rd t gesplitst:
indien de groep vrije beroepen
accountancy, pers en publiciteit en
A lgem een R otterdam A m sterdam
andere vrije beroepen 18,2 % 18,0 % 22,4 %
onderw ijs 4,5 % 4,2 % 4,1 %
Indonesië 3,2 % 4,3 % 2,0 %
D eze cijfers bevatten dus aanw ijzingen in een andere richting dan de conclusies van de schrijver; hun w a ard e is echter m aar even betrekkelijk. N em en wij bovendien de rijksaccountants in de groep accountancy, dan kunnen wij constateren, d at van de A m sterdam se alumni 67,9 % in het particuliere bedrijf of het vrije beroep zijn terecht gekom en, tegen van R otterdam 58,2 en in het algem een 59,3 % . H e t verschil is voor A m ster dam dus w el sprekend. Ik wil mij nu verd er to t de bedrijfseconom ie be perken.
D e bedrijfseconom ie w o rd t n a a r de opvatting van de auteur in het k ader van het economisch hoger onderw ijs fout gedoceerd; zij geeft een veel te geringe praktische scholing; de bedrijfseconom en kunnen niet plannen, geen routing-schem a maken, geen loonstelsel uitw erken en zij sturen, als zij er zich mee bemoeien, de taak an aly se en w erkclassificatie m aar in de w ar. D e doctorandus in de Econom ische W e te n sc h a p p e n sta a t in tal van opzichten ten achter bij de assistent-accountant, de commerciële kracht en, ook al om dat deze de taal der arbeiders spreekt, bij de in genieur.
D e laatste begint, n aa r de mening v an de schrijver, met een voorsprong: hij spreekt de taal v an de arbeider; de proportionaliteit der produktiem id- delen is voor hem een levend begrip; hij heeft leren rekenen m et m achine- en m an-uren. O f hij die ta a l zo goed spreekt en of hij in de praktijk zo hoog w o rd t aangeslagen als de H e er S. ons wil doen geloven, moge, af gescheiden van gunstige uitzonderingen, aan de han d van het oordeel van practici w orden betw ijfeld. O o k hij zal veel in de praktijk m oeten leren en dan and ere dingen d an die w elke de H ogeschool hem heeft bij gebracht. Hij heeft een bepaald arsen aal van kennis m eegekregen d at hem later veel zal vergem akkelijken, om dat het hem een kostbare achtergrond geeft, m aar ook voor hem is alle begin moeilijk.
V a n de gevorderde assistent-accountant w o rd t geconstateerd, d a t de praktische bruikbaarheid voor bedrijfseconom isch w erk algem een erkend w ordt. H e t m erkw aardige hiervan is, d a t deze assistent-accountant veelal zijn praktische opleiding o n tv an g t van academ isch-gevorm de accountants
2) De auteur geeft hier ten onrechte 19.9 %.
zodat hij dan w el een buitengew one praktische aanleg moet hebben om desondanks zo bruikbaar te zijn.
D e ,,commerciële k ra c h t” doet het n a a r de m ening van D r S. ook prim a, dan k zij de commerciële handboeken en bedrijfseconom ische m onografieën — grotendeels door de theoretische onpractici geschreven —- en w int voortdurend aan w a ard e voor het bedrijf w a a r hij w erkt. N atuurlijk zijn er onder hen, evenals onder de assistenten-accountants, uiterst bekw am e m ensen, die het ondanks hun gebrek aan scholing voor de hogere ra n gen, heel ver brengen, m aar er lopen er m assa’s rond, die niet het op timisme des heren S tridiron bevestigen.
D e vergelijkingen zijn dan ook wel uiterm ate ongelukkig. W a t moet de studie in de economische w etenschappen beogen? Zij moet aan degene, die de studie volbrengt, in het algem een geven een' basis, w elke hem in sta a t stelt zich een inzicht te vorm en in de sam enhang van het economisch gebeuren. H e t gaat hier dus om het inzicht in h et economisch gebeuren; de theorie w elke hij van universiteit of hogeschool m edeneem t, vorm t het fundam ent, w aarop hij later zelfstandig de situaties moet kunnen beoor delen. O f de studie geheel aan deze eis voldoet, m oge hier than s in het m idden blijven; ook mijns inziens kleven aan de opleiding belangrijke b e zw aren, w elke hier nu onbesproken w orden gelaten.
In dit algem ene k ad e r nu heeft de bedrijfseconom ie tot taak de student n iet te geven een vakopleiding, m aar hem m ede voor te bereiden tot het verkrijgen van het nodige inzicht in het bedrijfsgebeuren en zijn sam en hangen. D oor het overbrengen v an het ervaringsm ateriaal van generaties en op een breed vlak w orden hem via de w etenschappelijke analyse en synthese gekristalliseerde ervaring en norm en m edegegeven om hem te leiden bij zijn beslissingen en te behoeden voor fouten. H e t kan niet de ta a k van een w etenschap zijn om hem een hand w erk te leren, h e t moet h aa r taak zijn om hem door de kennis van oorzaak en gevolg het alge m ene te geven, d at hij straks kritisch — en d at moet de w etenschap hem tevens leren .— op het bizondere m oet toepassen. D e handgrepen — p lan ning, routing, enz. •— moet hij in de praktijk als technieken leren, de uni versiteit bren g t hem inzicht in de betekenis dezer h andgrepen in het kader van het geheel. Juist de verbreding van de kennis der algem ene sam en h angen in het economisch leven en d aa rd o o r de verdieping van h et in zicht zijn onm isbaar voor hen, die straks als leider of sub-leiders op v er schillende plaatsen in het praktische leven .—• bij bedrijven of overheid —• zullen zijn geroepen; het economisch gebeuren w o rd t steeds com plexer en zonder een sterke achtergrond is het w elh aast niet m eer mogelijk zich een inzicht te vorm en. M a a r dit houdt d an tevens in, d a t deze studie in principe niet de kant van de specialisatie mag w orden opgedrongen, d at zij juist moet geven de achtergrond van het algem ene. D e toekom stige leider op hoog en m inder hoog niveau heeft juist dit algem ene nodig om straks het bizondere goed te kunnen ontleden en d aa rn a die m aatregelen te nem en, w elke op de bizondere situatie passen. Z o u de economische studie d it vlak verlaten, dan zou zij in een gevaarlijke positie kom en: zij zou vakonderw ijs w orden zonder d a t er een b an d m et het vak en zonder d at er zelfs m aar een schijn van vakbekw aam heid is. B ovendien zou dan het terrein zo breed w orden, dat het niet m eer mogelijk zou zijn ook nog het algem ene aa n de stu d en ten m ede te geven.
evenals bij de m eeste economische doctorandi, de h anden scheef; hij zal zich m oeten aanpassen aan nieuw e eisen en nieuw e constellaties. D e commerciële kracht moet daartoe ook beschikken over bepaalde eigen schappen en een bepaalde aanleg; al naarm ate hij deze in g rotere om vang heeft, zullen de aanpassing en de prom otie sneller gaan. H e t zal hem veel inspanning kosten om, al naarm ate hij hoger op de ladder komt, juist die kennis te vergaren w elke onontbeerlijk is om het v e r eiste inzicht te vormen. D e beginm oeilijkheden hebben ook de doctorandi in de Econom ische W e te n sch ap p e n ; ook zij zullen zich m oeten aanpassen en zij m oeten d aa rto e nog genoeg kneedbaar — dus jong —■ zijn. H et verw orven inzicht, mits gebaseerd op de w erkelijkheid, is daarbij aan de ene k an t een voordeel, anderzijds kan het echter een groot bezw aar zijn als zij de aanvankelijk opgedragen taken als „beneden hun w aard ig h eid ” zien. D och indien zij de aanleg en de eigenschappen hebben, dan m aakt juist de verw orven algem ene kennis het hun mogelijk in een veel kortere tijd de kennis en routine van het vak te leren en dan stelt deze kennis hen in sta a t op de hogere sporten van de ladder hun taak n aa r behoren te vervullen. H e t is een volledige miskenning van een economische op leiding om te m enen, d at hier kooplieden w orden gevorm d in de zin van inkoop- en verkoopchefs; heeft de student de daarto e nodige aanleg en eigenschappen, dan zullen deze m et of zonder economische opleiding tot ontplooiing komen.
D e bedrijfseconom ie moet inzicht in de vraagstukken van organisatie, kostprijs en financiering geven; voor h et toepassen v an het B edeaux- stelsel kan ook een flinke arbeider w orden opgeleid. V o o r planning en routing kan een routine w orden ontw orpen, m aar juist als die routine dreigt te w orden doorbroken, b estaat behoefte aan de man met het inzicht. Inzicht in vele gevallen uitsluitend in het betrekkelijk enge bedrijfsgebeu- ren, in and ere gevallen in het algem een economisch gebeuren en zijn re percussies. D it geldt niet alleen voor de hoogste leider, dit geldt, wil diens initiatief goed begrepen w orden, ook voor sub-leiders op lagere sporten van de ladder. D e economisch opgeleide moet dan echter steeds over meer capaciteiten dan zijn economische aanleg alleen beschikken. E n de oplei ding moet erop gericht zijn niet om hem van de praktijk van het econo misch gebeuren te vervreem den, m aar juist om hem daarm ee ■—■ en dus ook m et het bedrijfsleven ■— vertrouw d te m aken. D e bedrijfseconom ie m oet dus geven een algem ene w etenschappelijke analyse en synthese, m aar daarbij de w erkelijkheid steeds voor ogen hebben. C ontact -— ook tijdens de studie —■ met de praktijk van het economisch leven is even noodzakelijk als het feit, dat de doctorandus na zijn studie nog voldoende soepelheid heeft, dus nog jong genoeg is, om zich aan te passen. U iteraard dient hij te beschikken over de eigenschappen w elke overigens voor zijn functie zijn vereist. D och het zou mijns inziens funest zijn de bedrijfs econom ie als een typische vak stu d ie te brengen, niet alleen om dat dan het algem ene inzicht verloren moet gaan, m aar ook om dat thans de praktijk van het economisch leven zich in zijn v arianten zo snel ontw ikkelt, dat zonder het algem ene inzicht die vakstudie snel zou zijn verouderd en voor een belangrijk deel w aardeloos zou zijn gew orden.
H e t v ra ag stu k — ook van de studieduur — is moeilijk; de ideeën van D r S tridiron zijn echter uiterm ate gevaarlijk, om dat zij de essentiële betekenis van de w etenschappelijke beoefening v an de bedrijfseconom ie blijken te m iskennen.
