Rookvrije Sportverenigingen
voor een Rookvrije Generatie
Onderzoeksresultaten en tips
In 2015 zijn de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij gestart met een initiatief om sportverenigingen in Nederland rookvrij te maken. Veel kinderen komen op sportverenigingen waar vaak nog buiten wordt gerookt, bijvoorbeeld langs de lijn. Terwijl zien roken, doet roken. Een rookvrije sportvereniging biedt het goede voorbeeld.
Het initiatief ‘Rookvrije Sportverenigingen’ stimuleert verenigingen om een rookvrij beleid in te voeren en geeft hen handvaten hoe dit te realiseren. Het initiatief bestaat uit een informatiepakket en verenigingen kunnen begeleid worden door adviseurs, zoals een Team:Fit coach, buurtsportcoach of GGD medewerker. Ook zijn er fysieke promotiematerialen zoals borden beschikbaar om het rookvrij beleid uit te dragen.
Welke overwegingen hebben sportverenigingen om
wel of geen rookvrij beleid in te voeren?
De wil van sportverenigingen om een rookvrij beleid in te voeren is groot. Drie overwegingen spelen daarbij een belangrijke rol:
Aan de andere kant zien verenigingen ook belemmeringen. Er zijn vier soorten redenen die hen ervan weerhouden om een rookvrij beleid in te voeren:
Nu is het de tijd om over te gaan tot het invoeren van een rookvrij beleid; er is veel draagvlak en een veranderende sociale norm.
Sportverenigingen die met succes een rookvrij beleid hebben ingevoerd kunnen worden ingezet om bovengenoemde belemmeringen zoveel mogelijk weg te nemen. Zij kunnen laten zien dat deze belemmeringen in werkelijkheid wel meevallen of niet aanwezig zijn (zie hiervoor studie 2). Ga in gesprek met rokers en betrek ze bij het beleid.
Benadruk het belang om kinderen te beschermen tegen roken bij verenigingen die nog niet rookvrij zijn.
Veel draagvlak
Er is op verenigingen veel draagvlak voor een rookvrij beleid (‘kinderen moeten worden beschermd tegen roken’, ‘roken en sport(verenigingen) gaan niet samen’).
Het functioneren van de vereniging (‘het wegblijven van bezoekers en leden’, ‘een daling van de baromzet’, ‘het verlies van rokende vrijwilligers’).
De uitvoerbaarheid van een rookvrij beleid (‘rookvrij beleid zal niet worden nageleefd’, ‘de handhaving van een rookvrij beleid zal problemen met zich meebrengen’).
De prioriteit/noodzaak van een rookvrij beleid (‘de vereniging is te druk met andere zaken’, ‘mensen hebben geen last van rokers’).
Problemen in de omgang met rokers (‘rekening willen houden met rokers’, ‘een rookvrij beleid is betuttelend’).
Gunstige omstandigheden
Op sommige sportverenigingen zijn de omstandigheden gunstig (‘weinig rokende leden’).
Tips
Sociale norm
De sociale norm t.o.v. roken is aan het veranderen (‘roken is niet meer normaal’, ‘roken is een uitstervende gewoonte’, ‘steeds meer plekken zijn rookvrij’, ‘rokers zijn gewend aan het feit dat ze vrijwel nergens meer mogen roken’).
Onderzoek 2:
Hoe verloopt de invoering van een rookvrij beleid op
sportverenigingen?
De invoering van een rookvrij beleid op sportverenigingen verloopt veelal succesvol. Dit blijkt op verschillende wijzen:
Steun
De meeste leden steunen het beleid.
Positief
Mensen die toch roken reageren veelal positief als ze worden aangesproken.
Steun voor het beleid (bijv. van rokers).
Kenmerken van de sportvereniging (bijv. een groot of klein terrein).
Formulering van het beleid (bijv. wie is verantwoordelijk voor de handhaving?).
Steun van lokale en nationale organisaties (bijv. gemeentes). Communicatie met rokers
(bijv. de manier van aanspreken).
Verandering van sociale norm t.o.v. roken (bijv. steeds meer rookvrije omgevingen).
Communicatie over het beleid
(bijv. het gebruik van rookvrije borden).
Zichtbaarheid
Het beleid leidt tot minder roken, dat vrijwel niet meer zichtbaar is.
Norm
‘Niet-roken’ is op veel verenigingen de norm geworden.
Aan de andere kant zijn er ook situaties waarin invoering – met name handhaving en naleving van het beleid – nog niet optimaal verloopt:
Geen kinderen
Wanneer er geen kinderen
aanwezig zijn op de sportvereniging.
Verplaatsing
Wanneer het roken verplaatst naar de ingang.
Alcohol
Wanneer er alcohol in het spel is, zoals in de ‘derde helft’.
Tot slot zijn een 7-tal factoren geïdentificeerd die succesvolle invoering van een rookvrij beleid kunnen bevorderen of belemmeren:
Zorg voor een duidelijk beleid, o.a. geen gedoogsituaties op bepaalde tijden, dagen of bepaalde delen van het terrein en duidelijkheid over wie verantwoordelijk is voor de handhaving.
Ga in gesprek met rokers, dit kan steun en acceptatie vergroten.
Sportverenigingen zijn geholpen met tips of een handreiking hoe ze rokers goed zouden kunnen aan-spreken, met name in lastige situaties.
Zet in op een integrale aanpak en een gezonde sportomgeving in de breedte, waar ook alcoholbeleid aan bod komt.
Werk samen, bijvoorbeeld met NOC*NSF (die bezig is met het invoeren van Gezonde
Onderzoek 3:
Steunen jongeren een rookvrij beleid op sportverenigingen
en waarom?
De meeste jongeren steunen een volledig rookvrij beleid op sportverenigingen. Hiervoor dragen zij vijf argumenten aan:
Bescherming
Kinderen moeten niet worden blootgesteld aan roken.
Imago
Een rookvrij beleid zorgt voor een goed imago van de sportvereniging.
Gaat niet samen
Roken gaat niet samen met sporten en sportverenigingen.
Voorkomen
Een rookvrij beleid helpt om roken bij kinderen te voorkomen.
Ongewenst
Meeroken op verenigingen, zoals langs de velden, is ongewenst.
Draag uit dat jongeren niet alleen voorstander lijken te zijn voor rookvrije sportverenigingen, maar ook van andere rookvrije plekken waar kinderen komen, omdat zij grote waarde hechten aan het
beschermen van kinderen tegen roken.
Draag uit dat er onder jongeren een groot draagvlak is voor een rookvrij beleid en dat dit draagvlak lijkt toe te nemen na invoering.
Tips
Een klein deel van de jongeren heeft zijn bedenkingen. Sommigen geven de voorkeur aan een deels rookvrij beleid t.o.v. een volledig rookvrij beleid. Zij zeggen geen last te hebben van rokers of vinden dat er beter rekening gehouden moet worden met rokers.
Tot slot lijken jongeren die lid zijn van een rookvrije sportvereniging iets positiever te staan tegenover een rookvrij beleid dan jongeren die lid zijn van een niet-rookvrije sportvereniging. Zij benadrukken de voordelen en zij zien minder belemmeringen met de invoering van het beleid dan jongeren op niet-rookvrije verenigingen.
1 4
2 5
Hoe kijken jongeren aan tegen de relatie tussen roken
en sport?
Het overgrote deel van de jongeren vindt dat roken en sport niet samengaan. Hun overtuiging is dat:
Roken je sportprestaties beïnvloedt.
Je conditie verslechtert en je raakt sneller buiten adem.
Roken niet past bij een sportvereniging.
Op sportverenigingen gaat het om sporten, niet om roken, ook niet in de derde helft als het gezellig is.
Roken en sport gewoon niet bij elkaar passen.
Het is voor jongeren heel eenvoudig: roken is ongezond en sporten is gezond.
1 2
Op rookvrije sportverenigingen kunnen jongeren duidelijker aangeven waarom roken en sport volgens hen niet samengaan.
Aan de andere kant benoemen sommige jongeren ook andere overtuigingen:
Verschil
Er is een verschil tussen topteams en gezelligheidsteams (bij topteams past roken écht niet).
Compenseren
Sporten zou de negatieve effecten van roken enigszins kunnen compenseren.
Mate
De hoeveelheid die iemand rookt zou bepalen of roken sportprestaties beïnvloedt.
Techniek
Roken zou je techniek niet aantasten.
De bevinding dat roken en sport volgens jongeren niet samengaan pleit voor de invoering van een rookvrij beleid op alle sportverenigingen.
Geef meer voorlichting aan jongeren om onjuiste overtuigingen m.b.t. de relatie tussen roken en sport recht te trekken.
De bevinding dat jongeren roken en sport niet bij elkaar vinden passen lijkt erop te duiden dat sport een beschermende factor kan zijn die het rookgedrag van jongeren mogelijk terug kan dringen. Sport kan mogelijk worden ingezet op plekken waar nog veel wordt gerookt, bijvoorbeeld door het stimuleren van sportdeelname.
Tips
1 3
2 4
Meer informatie
Over dit onderzoek
Ben je een sportvereniging en wil je aan de slag met een rookvrije sportvereniging? Kijk voor tips, ervaringen, materialen en ondersteuning van Team:Fit coaches op:
www.rookvrijegeneratie.nl/sport
Meer informatie over de gezonde sportomgeving (niet alleen rookvrij, maar ook alcoholbeleid en een gezonde sportkantine)?
Zie voor inspiratie de website van NOC*NSF: www.nocnsf.nl/gezonde-sportomgeving Of ga naar www.teamfit.nl/sportlocaties/doe-mee voor begeleiding
Zien hoe andere verenigingen het hebben aangepakt? Zie voor tips en ervaringsverhalen o.a.:
www.rookvrijegeneratie.nl/verhalen
www.allesoversport.nl/artikel/zo-maak-je-jouw-sportvereniging-rookvrij
Sportverenigingen
Gemeenten
Ben je als gemeente al aan de slag voor het realiseren van een Rookvrije Generatie, maar heb je vragen over de uitvoering?
Neem contact op met de lokale GGD en bij meer overstijgende, juridische of beleidsvraagstukken neem contact op met het ondersteuningsteam van de VNG via lokalepreventieakkoorden@vng.nl.
Wil je als gemeente aan de slag met het rookvrij maken van belangrijke omgevingen voor kinderen? Neem contact op met de lokale GGD en kijk op www.rookvrijegeneratie.nl/gemeenten voor meer informatie.
Voor vragen over het onderzoek kunt u contact opnemen met onderzoeker Heike Garritsen. h.h.garritsen@amsterdamumc.nl
Gezondheidsfondsen voor Rookvrij (Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds), NOC*NSF, Vereniging Sport en Gemeenten, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Gemeente Amsterdam, GGD Amsterdam, GGD Gooi- en Vechtstreek, GGD Brabant-Zuidoost, GGD GHOR en Sportief Advies. Dit promotieonderzoek (2018-2022) wordt gefinancierd door ZonMw.
Garritsen, H.H., Rozema, A.D., van de Goor, L.A.M., Kunst, A.E. (2020)
Rookvrije Sportverenigingen voor een Rookvrije Generatie: onderzoeksresultaten en tips.
