Seksuele voorlichting
aan biculturele jongeren:
Wat is nodig?
Onderzoeksresultaten 2020
IN HET KORT
Hoe kunnen we biculturele jongeren het beste ondersteunen met informatie over seksualiteit? Najaar 2020 is hier onderzoek naar gedaan, zowel onder jongeren als onder professionals. In dit rapport staan de belangrijkste uitkomsten.
In het kort: biculturele jongeren maken onderscheid tussen feitelijke informatie over seksualiteit en de sociale aspecten van seksualiteit en relaties. Feitelijke informatie hoeft niet cultuurspecifiek, de sociale aspecten wel. Wat dit laatste betreft, hebben deze jongeren behoefte aan herkenbare ervaringsverhalen en rolmodellen van mensen met dezelfde culturele achtergrond.
Is cultuurspecifieke informatie nodig?
Hoe moet de informatie gepresenteerd wordt?
Waar bereik je biculturele jongeren?
Aanbevelingen
Waarom focus op biculturele jongeren?
Seksueel minder gezond
Biculturele jongeren doen het qua seksuele gezondheid minder goed dan hun leeftijdsgenoten. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ uit 2005, 2012 en 2017.1 Jongeren van Surinaamse komaf laten zich bijvoorbeeld minder vaak testen op soa’s. Ze hebben ook meer kans op een tienerzwangerschap. Jongeren van Marokkaanse en Turkse komaf beschermen zichzelf minder vaak tegen zwangerschap tijdens een eerste seksuele ervaring.
Minder voorlichting
Uit ‘Seks onder je 25ste’ blijkt dat deze jongeren minder goed bereikt worden met passende seksuele voorlichting.
Wat gebeurt er al?
Op de website sense.info en het lesprogramma Lang Leve de Liefde wordt rekening gehouden met diversiteit in de breedste zin van het woord. Ze zijn bedoeld voor alle jongeren in Nederland. Er bestonden cultuurspecifieke websites voor jongeren met een Antilliaanse, Turks of Marokkaanse achtergrond.
Deze werden echter niet goed bezocht. Hiernaast geven steeds meer jongeren aan niet aangesproken te willen worden op hun etnische afkomt.
Dit roept de vraag op: zitten biculturele jongeren wel te wachten op cultuurspecifieke voorlichting?
Over het onderzoek.
4 3 2 1
Inhoud.
Wie hebben meegedaan aan het onderzoek? .
JONGEREN
• Online vragenlijst – ingevuld door 83 jongeren
• Focusgroep interviews – 2 groepen met totaal 9 deelnemers
• Podcastopname – 5 sessies met totaal 17 jongeren
Wie zijn deze jongeren?
Met biculturele jongeren wordt bedoeld:
• jongeren die zijn geboren in Turkije, Marokko, de Antillen of Suriname
• jongeren waarvan één van de ouders is geboren in Turkije, Marokko, de Antillen of Suriname
De jongeren zijn tussen de 15 en 23 jaar. De meesten van hen (82%) zijn in Nederland geboren en hebben een mbo-opleiding gevolgd.
Werving
Via www.sense.info zijn jongeren gevraagd om de vragenlijst in te vullen.
De deelnemers aan de groepsgesprekken komen via een wervingsbureau en via het platform voor urban jongeren.
Onderzoeksvragen
Is cultuurspecifieke informatie nodig?
Hoe moet de informatie gepresenteerd worden?
Waar bereik je biculturele jongeren?
1
2
3
? ? ?
?
?
PROFESSIONALS
• Interviews – met 6 professionals
• Input uit workshop – met 64 deelnemers
Wie zijn deze professionals?
De professionals werken met of voor de doelgroep. Het gaat om medewerkers van Pharos, Soa Aids Nederland, Voedingscentrum, Rutgers, Afromagazine en Jongeren Die Het Kunnen.
Workshop
Tijdens een workshop op het nationaal congres SOA/HIV Seks 2020 hebben 64 onderzoekers, beleidsmakers en managers input gegeven en gereageerd op de onderzoeksuitkomsten.
1 Bron: Graaf, H. de et al (2017). Seks onder je 25e. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2017.
Rutgers en Soa Aids Nederland.
1 Is cultuurspecifieke.
informatie nodig? .
Identiteit: voel je je Nederlands?
Van de 83 biculturele jongeren geeft ruim 61% aan zich Nederlands te voelen. Ze voelen zich Nederlands omdat ze in Nederland wonen, in Nederland zijn geboren of hier zijn opgegroeid en de Nederlandse taal spreken. Als laatste wordt soms gesteld dat ze zich in het land van herkomst minder verbonden of begrepen voelen. 73,5% van de jongeren uit de vragenlijst geeft aan zich verbonden te voelen met de cultuur van herkomst. Ze zijn trots op hun afkomst of voelen zich verbonden omdat ze zo zijn opgevoed.
In de vragenlijst geven jongeren aan dat de verbonden- heid met de cultuur van het land van herkomst wordt versterkt door ervaringen, bijvoorbeeld als ze met de familie samen zijn. Jongeren met een Surinaamse en Antilliaanse achtergrond zeggen regelmatig dat ze zich met de eigen cultuur verbonden voelen vanwege hun donkere huidskleur.
Biculturele jongeren voelen zich dus over het algemeen verbonden met zowel Nederland als met de cultuur van herkomst. Het gebruik van inclusief taalgebruik, beeld en bejegening heeft invloed op de manier waarop een boodschap bij hen aankomt.
Voorlichting: wel of niet rekening houden met cultuur?
De meeste jongeren (62,7%) geven in de vragenlijst aan dat hun cultuur invloed heeft op hoe zij aangesproken willen worden. 37,3% geeft aan dat zij seksuele voorlichting willen die rekening houdt met hun cultuur of geloof. Ze maken onderscheid tussen basisinformatie over seks & voortplanting en informatie over liefde en relaties.
Wanneer is basisinformatie nodig?
Biculturele jongeren vinden dat de basisinformatie over seks, soa’s en zwangerschap voor alle jongeren moet gelden. Ook de professionals vinden algemene informatie over seks relevant voor alle jongeren.
Zij vinden het belangrijk dat er neutrale informatie beschikbaar is op algemene websites.
Voorbeelden van basisinformatie
Anticonceptie, zwangerschap, soa’s, vragen over je eigen lichaam en of dit normaal is, seksuele identiteit, relaties, liefde, de eerste keer seks, beter in bed worden (vrouwelijk orgasme, te snel klaarkomen), geloof/
cultuur en liefde (hoe dit te bespreken met ouders?).
68,7% van de jongeren in de vragenlijst heeft wel eens vragen over liefde, seks en relaties. Deze feitelijke informatie beschouwen de biculturele jongeren als net zo relevant voor zichzelf als voor andere jongeren.
Dergelijke feitelijke informatie kan volgens de
deelnemers aan de groepsgesprekken en de podcasts dus gericht zijn op alle jongeren, met aanpassing van de toon en taalgebruik naar deze doelgroep.
“ Aan de ene kant zou ik denken, ja wel
cultuurspecifieke informatie, omdat je dan die culturele vorming erin hebt. Maar aan de andere kant ga je dan weer clubjes maken. Terwijl we eigenlijk allemaal dezelfde informatie zoeken:
de basisinformatie.”
Wanneer is cultuurspecifieke informatie nodig?
Jongeren vinden cultuurspecifieke informatie nodig op het moment dat er advies gegeven wordt over relaties en gedrag.
Voorbeelden van cultuurspecifieke informatie Het aangeven van wensen en grenzen, hoe je in gesprek kunt gaan met je ouders over seks, maagd blijven tot het huwelijk, het aangaan van relaties. Dat is sociaal en dus cultuurspecifiek. Hierover wilden de deelnemers aan de groepsgesprekken en podcasts wel graag cultuurspecifieke informatie.
“ Als het gaat om relaties en liefde voel ik mij minder aangesproken. Als er staat bijvoorbeeld:
neem je vriendin mee naar huis. Dat is minder aansprekend, want dat gebeurt niet. Ik neem haar niet mee naar huis.”
“ Als ik bijvoorbeeld een verhaal vertel over stiekem daten in Amsterdam en opgehaald worden door mijn ouders in Rotterdam, dan begrijpen mijn Nederlandse vriendinnen dat niet.”
En de professionals?
Ook de professionals vinden cultuurspecifieke informatie en culturele sensitiviteit belangrijk.
Professionals geven aan dat het belangrijk is om bij problemen die jongeren tegenkomen oog te hebben voor de cultuur en identiteit van de jongeren en om daar cultuursensitief mee om te gaan. ‘Algemene info is algemeen, trouble shooting is op maat.’
Professionals zien daarin een rol voor zichzelf als neutrale en respectvolle ondersteuner. Zo zegt een professional: ‘Het is belangrijk om als professional geen oordeel te hebben over cultuurspecifieke zaken. Vergeet niet dat de jongeren ook te maken hebben met hun achterban. Je hoeft niet alles te begrijpen. De insteek moet zijn: waar kan ik je mee helpen en wat heb je nodig zodat je zonder schuldgevoel thuis kan komen en je ouders in de ogen kan kijken?’
Ja, biculturele jongeren hebben
behoefte aan cultuurspecifieke
informatie. Dat wil zeggen: als
het gaat om het sociale aspect
van seksualiteit. Zij hebben graag
toegang tot ervaringsverhalen van
jongeren met dezelfde culturele
achtergrond als zijzelf. Het laat de
informatie voor hen leven en zorgt
dat zij zich erin herkennen. Daarbij
is het belangrijk dat degene die
het verhaal vertelt ook echt kennis
heeft van hun cultuur.
2 Hoe moet de. informatie.
gepresenteerd. wordt? .
Hoe belangrijk is herkenning?
Biculturele jongeren geven aan dat ze cultuurspecifieke informatie eerder geloven als het aansluit bij de eigen ervaring en verhalen van vrienden. Het is belangrijk dat een cultuurspecifiek verhaal of advies duidelijk afkomstig is van iemand met dezelfde culturele achtergrond. De herkenbaarheid kan vergroot worden met authentieke ervaringsverhalen. Biculturele jongeren hebben veel belangstelling voor het horen van ervaringsverhalen. ‘Ik kan wel 100 keer lezen, je moet het veilig doen. Maar pas als je bepaalde ervaringen en verhalen hoort, ga je het toepassen in je leven.’ Cultuurspecifieke ervaringsverhalen komen het liefst van echte jongeren uit de eigen doelgroep. Dan worden ze als betrouwbaar beschouwd. ‘Kan het voor en door de doelgroep gemaakt worden? Mensen buiten mijn cultuur die zeggen hoe ik dingen moet doen, daar herken ik mezelf niet in.’
Dit zeggen de professionals
Professionals sluiten zich hierbij aan. Om aansprekend te zijn voor biculturele jongeren vinden professionals het belangrijk dat de geboden informatie divers is, zonder door te slaan in stereotyperingen. Zij zien herkenbare ervaringsverhalen of filmpjes van jongeren van verschillende culturele achtergronden als een goed hulpmiddel daarvoor.
Het is belangrijk dat de verhalen goed aansluiten bij de belevingswereld van de jongeren. Dat kan met simpel taalgebruik, passende inhoud en herkenbare rolmodellen. Het is voor biculturele jongeren
ook belangrijk dat zij zich met de spreker kunnen identificeren. ‘Jongeren van gelijke afkomst stellen makkelijker vragen aan mij, omdat ze denken dat ik hun problemen echt begrijp.’ ‘De afzender is belangrijk, jongeren moeten zich kunnen identificeren met wie ze communiceren’. En ‘Soms werkt het beter om over een ander te praten dan mensen rechtstreeks aan te spreken’.
Hoe belangrijk zijn netwerken, rolmodellen en sleutelfiguren?
Om biculturele jongeren te bereiken, is het dus van belang om aandacht te besteden aan de herkenbaarheid van de afzender. Dit begint al bij toenadering zoeken. Enkele professionals geven aan dat zij veel tijd steken in het benaderen en bereiken van jongeren. Daarentegen geeft een professional aan dat professionals er niet in slagen jongeren effectief te bereiken: ‘Ik vind dat jongeren niet moeilijk te ‘bereiken’
zijn. De netwerken van professionals en van jongeren overlappen niet.’
Advies van professionals: maak gebruik van netwerken, rolmodellen en sleutelfiguren die dichterbij de jongeren staan. Deze kunnen worden ingezet om de jongeren te bereiken, de boodschap te brengen of om als vraagbaak te dienen. Voor de professionals is deze herkenbaarheid functioneel. Ten eerste is het een manier om seks te normaliseren. Daarnaast vervult deze vorm een rol in de ontwikkeling van een goede informatieketen.
Een groepje deelnemers van de workshops beschreef het als volgt:
1. algemene info
2. aangevuld met films en blogs van rolmodellen over cultuurspecifieke info
3. en daarna de goede verbinding naar hulp op maat bij de GGD.
Sleutelfiguren kunnen een adviserende rol vervullen.
Zij dienen volgens de professionals betrokken te worden. ‘En dan niet pas last-minute ad-hoc om de taal goed te krijgen, maar door het hele proces’.
Sleutelfiguren kunnen tevens een link vormen naar jongeren die vervolgens kunnen adviseren over de strategie: ‘ Vraag via sleutelfiguren aan de jongeren zelf hoe je je bereik kan vergroten’.
Wat voor taal en toon?
Uit de podcast met jongeren blijkt dat taalgebruik belangrijk is. Het taalgebruik moet aansprekend zijn, de verhalen persoonlijk en passend. Het gebruik van straattaal is niet nodig. Wel dient het taalgebruik simpel te zijn en goed te passen bij de leeftijd van de jongere.
Ook professionals merken het belang van toon en taal.
Jongeren spelen vaak met hun identiteit, ze proberen vaak juist niet mainstream te zijn en zijn zich er bewust van dat zij niet zijn zoals ‘de rest’. ‘Het is belangrijk dat zij het gevoel krijgen dat je ‘hun’ taal spreekt’. Een andere professional vult aan dat jongeren ‘zich comfortabel genoeg moeten voelen om vragen te durven stellen, bijvoorbeeld door taalgebruik en grapjes’. Het is voor
Belangrijkste uitkomsten
Biculturele jongeren voelen zich verbonden met de eigen cultuur en met de Nederlandse cultuur.. Dit heeft slechts deels invloed op de manier waarop zij voorgelicht willen worden over liefde, seks en relaties.
Feitelijke informatie hoeft niet
cultuurspecifiek, zoals ‘hoe heb je seks?’
De sociale aspecten moeten wel
cultuurspecifiek, zoals ‘hoe vertel ik mijn ouders dat ik verliefd ben?’.
Het is belangrijk dat algemene platforms ruimte hebben voor cultuurspecifieke informatie. Zo kunnen jongeren zonder migratieachtergrond zich ook herkennen in de ervaringen van biculturele jongeren.
Willen jongeren een eigen platform?
Biculturele jongeren vinden het belangrijk dat zij hun eigen culturele ervaring ergens terug kunnen zien en daar advies over kunnen krijgen. Dergelijke cultuurspecifieke zaken zijn volgens de deelnemers echter niet per se uniek aan hun eigen culturele groep.
Ook jongeren uit andere culturele groepen zouden volgens hen kunnen leren van de tips en ervaringen die in cultuurspecifieke topics naar voren komen.
Zo komen strenge ouders bijvoorbeeld in alle culturen voor. Op een algemeen platform dient daarom ruimte te zijn voor cultuurspecifieke ervaringen.
“ Ik zou het absoluut niet scheiden, anders doe je alsof niet iedereen gewoon seks heeft. Als ik moet doorklikken naar een hele andere site voor eigen cultuur, word ik chagrijnig en teleurgesteld.
Alsof ze niet op een site met iedereen kunnen, terwijl ze ook gewoon mensen zijn.”
Uit deze opmerking blijkt dat het normaliseren van interculturele ervaringen op reguliere sites als erkenning kan voelen voor biculturele jongeren: ze zijn ook gewoon jongeren met vragen over liefde, seks en relaties.
Cultuurspecifieke informatie en ervaringsverhalen kunnen op dezelfde website worden gezet als de basisinformatie. Een aparte website is niet nodig. Jongeren beoordelen de betrouwbaarheid van de informatie op basis van lay-out, afzender, taalgebruik en aansluiting bij het eigen referentiekader. Taalgebruik, beeldgebruik en bejegening heeft invloed op de manier waarop een boodschap bij hen aankomt.
Professionals adviseren om samen te werken met sleutelfiguren uit de gemeenschappen waar de jongeren deel van uitmaken. Zo kan de juiste taal en toon worden gepakt.
3 Waar bereik. je
biculturele.jongeren? .
Professionals onderschrijven het belang van de digitale bereikbaarheid van biculturele jongeren en adviseren om daar stevig op in te zetten. Zij erkennen echter ook dat er een groep jongeren is die niet online bereikt kan worden met seksuele voorlichting.
Om biculturele jongeren goed te bereiken, willen professionals een aanpak die gebruik maakt van netwerken, communities, wijkwerkers en buurtcentra.
Zij weten de jongere goed te bereiken. Zij zien graag een aanpak die online en offline met elkaar verbindt.
door gebruik te maken van offline vindplaatsen en steeds terug te verwijzen naar fysieke middelen die beschikbaar zijn in de buurt waar jongeren wonen.
Hoe zoeken jongeren informatie over seks?
Als biculturele jongeren vragen hebben over liefde, seks en relaties, gebruiken zijn vooral Google (70%), blijkt uit de vragenlijst. Ze komen dan uit op algemene websites, Youtube en porno.
De betrouwbaarheid van deze websites wordt beoordeeld op basis van de lay-out, de afzender, het taalgebruik en of er voldoende en duidelijke informatie beschikbaar is over het onderwerp waar zij meer over willen leren. Verder richten jongeren zich bij vragen over liefde, seks en relaties tot vrienden (39%) en ouders (11%).
Wat is beter: online informatie of fysieke voorlichting?
54% van de jongeren die de vragenlijst invulden, wil online voorlichting. 41% geeft hierbij de voorkeur aan een website, 12% aan informatie die aangeboden wordt op sociale media en 7,2% via een app. De rest krijgt het liefst ook voorlichting op school (28,9%) of uit een boek (3,6%).
Belangrijkste uitkomsten
Herkenbaarheid is belangrijk voor biculturele jongeren.
Ervaringsverhalen worden gezien als een goede en betrouwbare manier om cultuurspecifieke informatie over te dragen. De betrouwbaarheid is het hoogst als het verhaal komt van een echte jongere uit de eigen groep.
Rolmodellen waar biculturele jongeren zich mee kunnen identificeren, zijn belangrijk. Biculturele jongeren vormen een diverse doelgroep met uiteenlopende behoeften. Betrek
netwerken, rolmodellen en sleutelfiguren in alle fasen van de ontwikkeling van een interventie.
Jongeren willen informatie in simpel taal die aansluit bij de leeftijd van de lezer.
Investeer in een relatie met biculturele jongeren.
biculturele jongeren belangrijk dat er consistent geïnvesteerd wordt in een relatie met hen. Dat betekent dat de informatie niet allemaal in een keer gegeven wordt maar ‘regelmatig in hapklare brokken, met respect voor de identiteit’.
En diversiteit?
Professionals benadrukken dat biculturele jongeren tot een diverse doelgroep behoren, met een scala aan culturele achtergronden, opleidingsniveaus, opvattingen en geloofsovertuigingen. Deze elementen worden door sommigen wel en door anderen niet meegenomen in de manier waarop er omgegaan wordt met liefde, relaties en seks. Dit moet meegenomen worden in zowel de ontwikkeling van de interventie, als de manier waarop men de jongeren benadert. Zo gaan niet alle jongeren zelf op zoek naar informatie. ‘Je moet het hen voorhouden (in your face). Ze moeten ergens de juiste informatie krijgen’.
‘Het is belangrijk om te bedenken dat biculturele jongeren geen homogene groep is. Zorg dat er niet alleen oog is voor de ‘doorsnee’ hoogopgeleide jongeren, heb oog voor de kwetsbare. Kijk ook naar biculturele jongeren met problematiek. Juist onder deze jongeren is vaak een kennisleemte, dus veel winst te behalen.’
Hetzelfde geldt overigens ook voor andere subgroepen:
‘Zorg ook dat mensen die minder taal/digi/gezondheids- vaardig betrokken zijn bij de ontwikkeling.’
Bijna driekwart van de biculturele jongeren zoekt informatie over seks, relaties, liefde, anticonceptie en soa’s online op. Zij doen dat met name door te googelen. Websites met goede zoektermen kunnen bijdragen aan het bereik.
4 Aanbevelingen.
Belangrijkste uitkomsten
70% van jongeren googelt met vragen over liefde, seks en relaties. Iets meer dan de helft wil seksuele voorlichting online krijgen.
Het is mogelijk om biculturele jongeren te bereiken via mainstream websites. Richt je op platformen waar de doelgroep zich al bevindt.
Sommige jongeren krijg je niet online te pakken. Voor hen is een gemengde aanpak met fysieke contactpunten belangrijk.
Online voorlichting moet bijdragen aan positief offline gedrag. Verwijs naar beschikbare middelen in de directe leefomgeving van de biculturele jongeren.
Visie van professionals
De professionals zetten verschillende strategieën en kanalen in om biculturele jongeren online en offline te bereiken. Online aanwezigheid is zeer belangrijk: jongeren maken gebruik van sociale media en zijn daar goed te bereiken. Professionals adviseren nog veel meer te werken met een online netwerk, social media en podcasts. Online kunnen filmpjes en verhalen gedeeld worden met genoeg variatie in rolmodellen met verschillende culturele achtergronden.
Naast online strategieën vinden professionals fysieke locaties belangrijk, zoals scholen,
buurthuizen en sportclubs. ‘Sommige doelgroepen krijg je gewoon niet online te pakken’. Zowel online als offline is het belangrijk om de samenwerking te zoeken met netwerken, communities, wijkwerkers en buurtcentra die de biculturele jongeren wel weten te bereiken.
Daarnaast vinden professionals het belangrijk online interventies te vertalen naar gedragsverandering in het dagelijks leven van de jongeren, zoals veilig vrijen en regelmatig testen. Dat betekent dat er wel steeds verwezen moet worden naar de beschikbare middelen in de directe fysieke leefomgeving van de jongeren, zoals bijvoorbeeld de SOA poli of de GGD.
Informatie & voorlichting
Bied feitelijke informatie over seks, soa’s en preventie van zwangerschap voor alle jongeren hetzelfde aan.
Bied zowel algemene als cultuurspecifieke informatie aan op één algemene website. Zo kunnen alle jongeren zich identificeren met en herkennen in de geboden informatie.
Bied cultureel-specifieke informatie over de culturele omgang met seksualiteit en relaties.
Bied informatie in eenvoudig Nederlands. Niet vulgair en geen straattaal.
Maak gebruik van inclusief taalgebruik, beeld (plaatjes van jongeren met diverse culturele achtergronden) en bejegening (respect voor identiteit).
Negatieve beeldvorming en stereotyperingen kunnen vervreemdend werken op jongeren, waardoor de boodschap verloren gaat.
Maak gebruik van ervaringsverhalen om cultuurspecifieke informatie over te dragen.
Laat bij cultuurspecifieke informatie een duidelijke afzender zien die uit de culturele context van de doelgroep komt.
Werk samen met professionele partners die dichtbij de doelgroepen staan, het liefst met dezelfde culturele achtergrond. En betrek jongeren zelf.
Houd in de vormgeving rekening met de manier waarop jongeren de betrouwbaarheid van informatie op het internet beoordelen: de lay-out, de afzender, het taalgebruik en voldoende en duidelijke informatie.
Bereik en vindbaarheid
Niet alle jongeren zijn online bereikbaar. Ga de samenwerking aan met plekken waar ze zich bevinden (scholen, buurthuizen en sportclubs) om deze jongeren te bereiken met relevante informatie.
Werk voor het bereik van biculturele jongeren samen met personen en organisaties die deze jongeren wel bereiken. Maak budget vrij om gebruik te kunnen maken van hun ervaring en expertise.
Biculturele jongeren vormen geen uniforme groep. Pas de strategieën om hen te bereiken en te betrekken aan op hun leeftijd en opleidings- niveau.
Optimaliseer de SEO en SEA op de zoektermen die biculturele jongeren gebruiken bij het vinden van informatie.
1 1
2
2
3
3 4
5 4
6
7
8
9
Hoe kunnen we biculturele jongeren het beste ondersteunen met informatie over seksualiteit? Najaar 2020 is hier onderzoek naar gedaan, zowel onder jongeren als onder professionals.
In dit rapport staan de belangrijkste uitkomsten.
2020
