Lijst van adverteerders
Makelaardij Elferink, Vroomshoop I 28; Opleidings-Instituut voor Huid- en Lichaamsverzorging Lya Goosman, Rotter- dam I 25; Interschool IJS, Voorburg I 25; International Secre- tary Services. Den Haag I 25; Kromhout Techniek, Raams- donksveer I 2; Maison Kuiper, Zeist I 25; Meeus de Koepel Makelaardij BV, Haamstede /28; Van Nijhuis Makelaar o/g, Putten /28; OGE Onroerend Goed, Schiedam /28; Rijko Handelsonderneming. Tilburg I 25; Surfakote Fabriek BV Schuytvlot, Montfoort /27; Skipper Club Charter, IJlst /2;
Solidcasa, Nunspeet I 28; Jan Grieles, Utrecht I 2; "De Witte Wieven", Nunspeet I 2; Blankenstein Beheer BV, Gouda /28.
---- -
~-----
Voor de verkiezingen
Geluidsapparatuur
VERKOOP -VERHUUR - REPARATIE geluidswagen-apparatuur
vergader-discussiesystemen
GROTE MANIFESTATIES
Adr.: Vlampijpstraat 74 (oude Fabr. terrein Werkspoor) UTRECHT - Tel. 030 - 446166 Postadr. p.b. 2299, 3500 GG Utrecht
eatie n recreatie o recreatie o recrea
Voor een altijd terugkerend plezier voor weekend of vakantie.
Ideaal gelegen vrijstaande bungalows in magnifiek ruitersport- centrum. Speciale voorseizoenprijzen. Ook gelegenheid tot mee- nemen van eigen paarden.
Vraag gratis folder.
Bungalowpark Camping-Ruitercentrum .. De Witte Wieven" BV.
Wiltsangh 41, 8072 PK NUNSPEET. Tel. 03412-2642. B.g.g.
3163. . .
Vrijheid en Democratie
veertiendaagse uitgave van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Nummer1245 10 maart 1981
Hoofdredacteur:
Reny Dijkman
Redactie-adres en Abonnementen- , administratie:
Algemeen Secretariaat VVD Koninginnegrecht 57 2514 AE 's Gravenhage Telex33564
t.n.v. VVD Den Haag Tel. 070-614121
Abonnementen voor leden gratis voor niet WO-leden
I 16,50 per jaar
Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet b.v.
Postbus 20 2040 AA Zandvoort Tel: 02507-14745 Advertentieprijzen
' /1 pagina vanaf I 2.150,-
'/2 pagina vanaf I 1,115.-
'/4 pagina vanaf I 585,-
'/8 pagina vanaf I 31 !?·-
Rubrieken
SP,eciale prijzen op aanvraag
Druk
Ten Brink Meppel b.v.
Het 24 maart-nummer van dit blad is het Kandidatennummer.
Hiervoor kan geen kopij worden injjeleverd.
Voor het 21 april-nummer is de sluitingsdatum 5 april 1981.
Coverfoto
Ze reizen het hele land door.
Links GerlofBoosman, rechts Hugo Dittmar, ons campagneteam, zie oranje katern.
Interview met drs. G. M. V.
van Aardenne, pagina 12.
Achter de Groene Gordijnen, pagina 9.
In memoriam prof. mr.
C. H. F. Polak, pagina 4 en 5.
Nieuwe kwantificering verkiezingsprogram 1982-1985, pagina 6.
Op zaterdag 14 maart heeft KRO-Brandpunt de gehele uitzending gewijd aan onze lijsttrekker Hans Wiegel.
door mr. J. G. Rietkerk fractievoorzitter der Tweede Kamer der Staten-Generaal
Vastberaden verder
Nu de verkiezingscongressen van CDA, PvdA en D'66 achter de rug zijn, hebben wij wat meer zicht gekregen op de koers die deze partijen voor de komende rege- ringsperiode willen inslaan. Voor wat de politieke samen- werking betreft heift het CDA als vanouds de /zanden vrijgehouden.
De aanwijzing van de heer Va11 Agt tot lijsttrekker maakt in ieder geval duidelijk dat deze partij zich niet dan op strqffe van ongeloofwaardigheid zal kunnen dista11tiëren van het onder diens leiding in de qfgelopen jaren ge- voerde beleid.
Voor wat de oppositiepartijen betreft heeft D'66 zonder meer gekozen voor samenwerking met de PvdA. Daar- mee heeft deze partij zich duidelijk uitgesproken voor een regeringscoalitie van linkse signatuur. Dat is natuurlijk haar goed recht. Maar het is goed dat de kiezers zich dat heel duidelijk realiseren. Voorzover D'66 daar zelf niet voldoende voor zou uitkomen, zullen wij daaraan in de komende verkiezingsstrijd blijven herinneren.
lk blijf geloven dat veel Nederlanders zich zouden kun- nen herkennen in een CDA-VVD-D'66-coalitie. Helaas werd die mogelijkheid door D'66 geschrapt. ,,Men moet regeren als er iets te regeren valt", heeft fnr. Jaap Burger eens gezegd. Een partij die de mogelijkheden daartoe te vroeg en onnodig verkleint, gaat gebukt onder een gebrek aan zelfvertrouwen en brengt daarom wellicht altijd haar grote broer mee. D'66 koerst hiermee aan op een door de PvdA gedomineerd kabinet. Wat dat betekent heeft het kabinet-Den Uyl ons voldoende geleerd: D'66 schijnt dit weinig geleerd te hebben.
Dat de PvdA een dergelijke koers w(l, is vanzelfsprekend.
Het liefst een linkse coalitie samen met PPR, PSP en D '66 en een gedoogrol van de communisten. Dat D '66 een dergelijke linkse coalitie niet graag zou zien, is bekend. Zij hoift zich daarover weinig zorgen te maken, omdat niet te verwachten, valt dat een dergelijke linkse coalitie tot de mogelijkheden zal gaan behoren.
Na het PvdA -congres zijn de nwgelijkheden voor een CDA-PvdA-coalitie er niet groter op geworden. Niet alleen de voorzitter van het CDA, de heer Bukman, heeft dit duidelijk en eerlijk verklaard: ook een oude politieke rot als de heer Burger vroeg zich ernstig qf of de PvdA, ondanks hetfeit dat het congres Den Uyl volgde in zijn qfwijzen van de onmiddellijke qfschaffing van alle kerntaken, zich toch niet had uitgesproken voor een zodanige minimalisering va1r onze difensie-inspanning, dat zij de grote kans loopt daardoor de boot bij de kabinetiformatie te missen.
Ook in de aanpak van de sociaal-economische problema- tiek zag de heer Bukman de verschillen tussen CDA en PvdA vergroot. Het congres hield vast aan de irreële groeiprognose van 2,25 % en voegde daar nog een koop- krachthandhaving van de sociale minima aan toe. Het blijft de werkgelegenheid vooral in de quartaire sector zoeken. Het verkiezingsprogramma van de PvdA is daar- door nog ongeloofwaardiger geworden. Het belooft de kiezers dingen die niet waar te maken zijn. De PvdA kan
duidelijk niet uit de voeten met de realiteit van lage economische groei en daarbij behorende aanpassing van onze voorzieningen.
Het is in dit verband interessant ook te wijzen op een radio-debat tussen de heren Den Uyl en Kok, dat ten onrechte weinig aandacht heeft getrokken. Het ging over de vraag hoe in de komendejaren het sociaal-economisch beleid gevoerd zou moeten worden en welk loonbeleid daarbij zou passen.
Den heer Den Uyl gqf daarin weer zijn socialistische theorie ten beste dat de overheid in de komende jaren zowel de investeringen als de kapitaal-voorzieningen èn de ilrkomens in hoofdlijnen zou moeten gaan sturen en dat alleen door de onverbiddelijke verantwoordelijkheid daarvoor bij de overheid te leggen een oplossing van de problemen mogelijk zou zijn.
ln feite dus een herhaling van de ideologie die hij ook gedurende de vorige kabinetsperiode probeerde waar te maken.
De heer Kok prikte deze socialistische ballon rigoureus door. Hij vond een dergelijk centralistisch beleid in onze markteconomie niet realistisch en voorzag dat dat in de praktijk alleen maar neer zou komen op een dirigeren van de cao-lonen waar hij als vakbondsleider begrijpelij- kerwijze heel weinig voor voelde.
Het is duidelijk dat, hoe wij het ook wenden of keren, de inzet voor de komende verkiezingen zal zijn langs welke weg wij de enorme problemen waarvoor wij staan, zullen moeten oplossen. Of door een hernieuwd centralis- tisch-socialistisch beleid, zoals dat door de PvdA wordt nagestreefd. Ondanks alle teleurstellende ervaringen van de qfgelopen jaren wordt toch nog steeds op Vadertje- Staat gewed om ons uit het moeras te halen. Of door vastberaden verder te gaan op de weg van herstel van juist door die te zware collectieve lasten verbroken even- wichten. Door de particuliere sector weer de nodige ruimte te geven en door een beleid dat op alle terreinen weer ee11 beroep doet op de i11zet en de eige11 veralltwoor- delijkheid van de burgers zelf.
Voor de liberalen is die keus niet moeilijk. Bovendien duiden de laatste ontwikkelingen erop dat de kansen om een dergelijk beleid voor de komende periode nog meer inhoud te gevel! er beslist niet kleiner op aan het worden zijn.
•
door Frits Korthals A ltes, voorzitter VVD
Herinneringen aan
prof. mr. C. H. F. Polak
Met Care) Polak is een briljantjurist en origineelliberaal politicus heengegaan. Jarenlang genoot hij in de kring van juristen en van de universitaire wereld grote bekend- heid en volgde hij - overtuigd liberaal, maar niet gebon- den aan een partij - de politiek op enige afstand. Nadat hij in het begin van de jaren zestig lid van de VVD was geworden, kreeg hij na 196 7 ook grote bekendheid in de politieke wereld als minister van Justitie in het kabinet- De Jong, vervolgens als lid van de Eerste Kamer en ten slotte als Staatsraad in buitengewone dienst. In al deze functies, en zeker ook in zijn functie van lid van de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens te Straatsburg, kwamen zijn rechtsgeleerde en staatkundige kwaliteiten in onderlinge samenhang en harmonie tot hun recht. Rechten van de mens, de vrijheid van het individu, gelijkwaardigheid onder verwerping van alle discrimina- tie en volledige onafhankelijkheid van geest, karakterise- ren het wezen en het werken van Care) Polak.
Weergaloos wetgever
Tijdens zijn ministerschap kwamen tot stand een nieuwe echtscheidingswetgeving, de invoering van Boek 1 van het nieuwe Burgerlijk Wetboek - levenswerk van zijn leermeester prof. mr. E. M. Meijers -, de opheffing van discriminerende bepalingen in het Wetboek van Straf- recht bij de strafbaarstelling van ontucht, de opheffing van het verbod tot openlijke verkoop van anticonceptiva en bovenal de nieuwe wetgeving inzake het vennoot- schapsrecht en de ondernemingsraden, evenzovele blij- vende monumenten van kwaliteit en kwantiteit van zijn wetgevende arbeid die sedertdien hun weerga niet meer hebben gevonden.
Niet voor bange mensen
Dat werk verrichtte hij ogenschijnlijk moeiteloos, als het ware spelenderwijs. Die indruk werd geaccentueerd door zijn onvergelijkelijk gevoel voor humor en zijn nooit wijkende gevatheid -raak, origineel, licht spottend van aard - ook vaak persoonlijk, maar 1och mild. Hij was bekend - soms geducht- om zijn woord- en gedachtenas- sociaties. In de Tweede Kamer onderbrak hij een af- gevaardigde die hem voorhield of hij niet bang was voor ... , met de interruptie: "Democratie is niet voor bange mensen". De Tweede Kamer applaudisseerde- een uitzonderlijk blijk van waardering, alleen weggelegd voor zeer bijzondere mensen.
Maar in werkelijkheid ging het werk niet moeiteloos en voelde hij zijn slechte gezondheidstoestand vaak als belemmering om nog meer van zijn idealen te verwezen- lijken. In werkelijkheid ook getuigde het hiervoor ver- melde citaat hoe diep zijn liberale overtuiging en de- mocratische gezindheid geworteld waren.
Herkenbaar liberaal
Hij was een herkenbaar liberaal en werd door de VVD als zodanig ook al onderkend en erkend voordat hij lid
was. Tijdens de kabinetsformatie in 1956 nam Korthals als ondervoorzitter van de Tweede-Kamerfractie deel aan de onderhandelingen omdat Oud wegens een blinde- darmoperatie in het ziekenhuis verbleef. Voor de afdeling Leiden, waarvan ik enkele maanden tevoren lid was geworden, sprak prof. Polak over het onderwerp "Kabi- netsformatie". De zaal was stampvol, iedereen wilde horen wat prof. Polak over de kabinetsformatie te zeggen had vooral omdat het in die fase niet onmogelijk leek dat de VVD - voor het eerst na vier jaar - weer een minister zou mogen leveren. Die grote belangstelling was aanlei- ding tot relativerende spot, Polak eigen: "U bent natuur- lijk met zovelen gekomen omdat u hebt gedacht dat ik zou spreken over de kabinetsformatie, waarin ook uw partij sinds Kort-hals-brekende toeren verricht. Ik spreek echter over kabinetsformatie als zodanig en ben, anders dan de voorzitter misschien heeft verondersteld, geen lid van de VVD." Dat werd hij wel in het begin van de jaren zestig.
Particuliere onderneming
In de verkiezingscampagne van 1963 organiseerde de afdeling Rotterdam van de VVD in samenwerking met de PSP een debat tussen Lankhorst en Van der Spek van de PSP met Van Riet en Geertsema over de onderwerpen pacifisme contra defensie en socialisme contra libera- lisme. Care) Polak, hoogleraar te Leiden zonder politieke functie, was door de PSP als onafhankelijk voorzitter aanvaard. Het was in de tijd dat het Rotterdamse drink water sterk door zout verontreinigd en alleen na filtering voor consumptie aanvaardbaar was. Horeca- bedrijven betrokken water van elders of uit de wel van de Heinekens Brouwerij. Zo ook het Rijnhotel, waarin de bijeenkomst -in twee zalen tegelijk -werd gehouden.
Het debat was goed, maar de overtuigende uitsmijter kwam van de voorzitter. Nadat Geertsema de vrije en ondernemingsgewijze produktie had verdedigd en Van der Spek de reclameloze maatschappij, waarbij zelfs de ijsco's op het strand alleen van overheidswege mochten worden verkocht, had bepleit, luidde Care) Polak de pauze in met de woorden: "De voorstanders van het overheidsbedrijf kunnen nu leidingwater gaan drinken, de anderen koffie van het Rijnhotel."
Met Care) Polak ging ook een strijdbaar liberaal van ons heen.
•
Guus Zoutendijk
In Memoriam prof. mr. C. H. F. Polak
Op 28 februari is mr. C. H. F. Polak op 71-jarige leeftijd overleden. Ik heb hem meegemaakt als collega-hoogle- raar aan de Leidse Universiteit in de zestiger jaren en later als mede-curator bij de Teldersstichting en als fractiegenoot in de Eerste,Kamer van 1971 tot 1977.
Daartussen lag zijn ministerschap in het kabinet De Jong. Als hoogleraar in het administratief en agrarisch recht kenmerkte Care! Polak zich niet alleen door zijn scherpte van geest, maar ook door zijn warme belangstel- ling voor zijn studenten en hun problemen. In zijn colle- ges moest hij soms het grensgebied tussen juridische wetenschap en politiek betreden; scherp probeerde hij daarbij in zijn betoog een onderscheid te maken tussen wat wetenschappelijk vaststaat en wat hij badinerend pleegde aan te duiden als "liberaal geleuter". Als Minister van Justitie kan mr. Polak terugzien op een bijzonder vruchtbare periode waarin veel wetgeving tot stand kwam, zoals de modernisering van het echtscheidings- recht en het ondernemings- en vennootschapsrecht. Zijn optreden in de beide Kamers getuigde niet alleen van een grote kennis van zaken en een scherp juridisch inzicht, maar bovendien van een groot gevoel voor humor. Be- kend in dit verband is zijn opmerking in de Eerste Kamer toen 's avonds bij de behandeling van de invoeringswet van het eerste Boek van het nieuwe BW nog 6 kamerle- den aanwezig waren en één der woordvoerders sprak over een historisch moment. De bij interruptie gegeven reactie van de minister: "Wat een voorrecht dat wij met zijn zevenen dit historisch moment mogen meemaken".
In geestige, rake maar nimmer kwetsende interrupties was Care) trouwens een meester. Al lezend of met een ander pratend en onderwijl met een half oor luisterend was hij in staat het gesprokene te volgen en plotseling een interruptie te plaatsen, welke niet zelden tot de nodige hilariteit aanleiding gaf. Als kamerlid werd hij alom gewaardeerd om zijn doorwrochte betogen, zijn scherpe redeneertrant, zijn mildheid jegens politieke tegenstan- ders, zijn bescheidenheid, zijn zelfspot en zijn integriteit.
Als geen ander was hij in staat een wetsontwerp juridisch uit te kleden om dan vriend en vijand verbaasd te doen staan met een politiek positief eindoordeel. Met veel genoegen heb ik enkele van zijn betogen in de handelin- gen er op na gelezen. Een van de beste was wel bij de behandeling op 8 januari 1974 van het ontwerp Machti- gingswet inkomensvorming en bescherming werkgele- genheid 1974, dat het kabinet Den Uyl als antwoord op de oliecrisis had ingediend. Sommige passages hebben nog niets aan actualiteit ingeboet, zoals blijkt .uit de volgende citaten: "Het is duidelijk dat deze zeggenschap die het mogelijk maakt een open maatschappij te vervan- gen door een gesloten, gereglementeerde en onpersoon- lijke dranggemeenschap, in lijnrechte strijd is met de maatschappijvorm en samenleving van vrije mensen, die naar ik meen niet alleen de liberalen, maar verreweg de grote meerderheid van ons voor ogen staat". En even verder: "Mijn fractie echter vindt de machtsconcentratie die het ontwerp beoogt als zodanig verkeerd, onverschil- lig in wier handen de macht komt. Wij geloven ook niet
dat de samenleving ermee is gebaat. Ook een overheid bezield met de beste bedoelingen zal bij de uitoefening van deze bevoegdheden moeten tekortschieten en uitein- delijk meer kwaad dan goed stichten. De overheid over- schat eenvoudig haar krachten en mogelijkheden als zij allerlei doodgewone economische handelingen aan ban- den legt, nauwkeurig regelt en haar ambtenaren alles en een ieder laat nasnuffelen. Zij vervreemdt zich van de burgerij en vervreemdt de burgerij van het recht; de burgerij gaat haar en haar ambtenaren als vijanden zien, als zij met welke goede bedoelingen ook zichzelf en haar ambtenaren çen zeggenschap en toezicht toedeelt als dit ontwerp tracht te doen." Het komt mij voor dat deze woorden niet genoeg kunnen worden herhaald.
Het was een voorrecht Care! Polak in de fractie mee te maken. Altijd was hij bereid fractiegenoten bij de beoor- deling van de juridische merites van wetsontwerpen te helpen en niet zelden leidde dit tot zinvolle suggesties op ancjer terreih. Elke dinsdag reden wij samen naar Den Haag, de Oegstgeester maffia zoals Van Riel dat weleens uitdrukte. Aan de gesprekken in de auto bewaar ik een waardevolle herinnering; zij hebben veel tot mijn juridi- sche scholing bijgedragen en tot een hechte vriendschap geleid.
In maart 1977, ruim 67 jaar oud, kon Care! Polak niet langer de verleiding weerstaan om nog een aantal jaren als lid van de Raad van State in buitengewone dienst mee te werken aan de opbouw van een afdeling Rechtspraak van dat College en trad hij derhalve als kamerlid af.
Inmiddels was hij ook lid geworden van de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens in Straatsburg, een veeleisende functie, die hij met enthousiasme en een grote inzet tot zijn dood toe heeft vervuld. Onze contac- ten werden hierdoor minder, maar zijn belangsteling voor de politiek en de Eerste Kamerfractie in het bijzonder bleef even groot.
Begin 1970 werd het duidelijk dat de gezondheid van mr.
Polak te wensen overliet; zijn taak als minister kon worden verlicht doordat mr. K. Wiersma bereid bleek hem als staatssecretaris van Justitie bij te staan. Door zich lichamelijk in acht te nemen heeft Care! Polak daarna nog 11 jaar een groot aantal functies kunnen uitoefenen, die bij elkaar voor vele jongeren een zware belasting zouden zijn geweest. Tot op hoge leeftijd heeft hij zijn grote gaven van hoofd en hart zodoende in dienst van de gemeenschap gesteld. Ongeveer een maand voor zijn overlijden sprak ik hem voor het laatst in het Leidse Academisch Ziekenhuis. Ruim twee uur spraken wij onder meer over de actuele politiek en wederom was ik getroffen door zijn helder inzicht en grote kennis van zaken.
Een briljant jurist, een voortreffelijk minister en kamer- lid, een echte liberaal en een goed mens is heengegaan.
De VVD is dankbaar voor wat Care! Polak voor de publieke zaak en het liberalisme heeft gedaan. Wij zullen hem erg missen. Hij ruste in vrede.
Guus Zoutendijk
f
Buitengewone algemen vergadering
(59ste algemene vergadering), te houden op vrijdag 20 en zaterdag 21 maart 1981 in Cultureel Centrum De Flint te Amerifoort
Nota van wijziging van het hoofdbestuur I
Aan het verkiezingsprogramma "Samen aan 't werk"
wordt een globale kwantificering toegev9egd, gebaseerd op een groei van het nationaal inkomen van 0,5 %. Dit overzicht treft u hierbij aan.
Globale kwantificering
verkiezingsprogram 1982 - 1985
Aangepaste versie - maart 1981
Claims op groei nationaal inkomen 1985 (in mld. gld. '81) ·
40.000 i.p.v. met 60.000 zoals bij ongewijzigd beleid)
- in de bouwsector (door de directe en indirecte effecten van vergroting van het bouwpro-
·gramma met 20.000 woningen)
- in de marktsector (door vernieuwings- en uitbreidingsinvesteringen - gericht op export- vergroting en importvervanging - met 8 mld.
gld.)
30.000
60.000
- door aanpak van de knelpunten op de ar- 20.000 beirlsmarkt (uitgaand van bezetting van 10.000
moeilijk vervulbare technische en vol-continu - vermindering financieringstekort (tot het struc-
turele niveau van 4 pct van het NI; mede ter gezondmaking van de betalingbalans en verlaging rentepeil)
6 vacatures, plus de indirecte effecten daarvan)
- totaal aantal volledige arbeidsplaatsen 150.000 - vergroting financiële ruimte voor nieuwe inves-
teringen in de marktsector (door verlaging AIQ met l procent-punt p.a.)
8 - door uitbreiding van het bestaande aantal 100.000 deeltijdbanen met 10 pct. p.a. (uitgaand van
een . opsplitsing van 100.000 bestaande of nieuwe volledige banen in deeltijdbanen) - vergroting bouwproduktie met 20.000 wonin-
gen
3 - door arbeidstijdverkorting per week (uit- gaand van evenredige inkomensvermindering - extra energiebesparings-en milieu-investeringen
- totaal nieuwe claims 1985 18
Arbeidsplaatsen 1985
Behoefte aan nieuwe banen in 1985
- voor nieuwkomers op de arbeidsmarkt (uit- 160.000 gaand van een arbeidsaanbod in volledige ba-
nen van minimaal 40.000 p.a.)
- voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten in WAO/ 40.000 AAW die (her)ingeschakeld worden in een
deeltijdbaan (uitgaand van een vermindering van het volume van de arbeidsongeschiktheid met 10.000 personen p.a.)
- voor bestaande werklozen (uitgaand van een 200.000 werkloosheid· van 350.000 in 1981 en een aan-
vaardbare frictie-werkloosheid van 150.000)
- minimale behoefte aan nieuwe banen 400.000 Aantal nieuwe banen, dat middels het VVD-programma kan worden gerealiseerd in 1985 (bij l pct reële groei) in de publieke sector (door uitbreiding in 40.000 gelijke tred met groei bevolking, d.w.z. met
6
en vermijding van produc~ieverlies) pm•
- door technologische innovatie en productivi- teitsverbetering
- totaal aantal arbeidsplaatsen -hetzij in deel- 250.000 tijd hetzij in volle tijd
Middelen 1985
(in mld. gld. '81)
Groeiscenario 11 lil
1. groei nationaal produkt pct 1,5 pct 2 pct 2. autonome en beleidsma- 0,5 pct 0,5 pct 0,5 pct tige ruilvoetdaling
3. reële groei nationaal inko- 0,5 pct 1 men (l-2)
4. toeneming reëel nationaal inkomen
(1981-1985 cumulatief in 6 mld. gld.)
12
pct 1,5 pct
19
• per saldo een verlies van 100.000 banen (bij 0,5 pct groei), neutraal effect (bij I pct groei) en een winst van 100.000 banen (bij I ,5 pct groei)
Beleidsombuigingelf 5. vermindering volume ar- beidsplaatsen publieke sec- tor (min 20.000)
6. efficiencyverbetering 0,5 niet -personeelskosten
publieke sector
7. intensivering profijtbegin- 2 sel in de collectieve dienstver- lening
8. volumevermindering 2 volksgezondheid (o.a. door beddennorni van 4 promille) 9. volumebeleid sociale ze- 3 kerheid (jaarlijks 10.000 minder WAO/AAW-geval- len en lager ziekteverzuim van 0,5 pct-punt p.a.)
I 0. positieve bestedingsef- 0,5 feeten arbeidsmarktbeleid (inverdienefTecten van 10.000 technische en vol- continu vacatures, plus de in- directe effecten daarvan) 11. bestrijding belasting- 1,5 fraude en zwartgeldcircuit (met 0,5 pct p.a.)
12. bestrijding misbruik so- 1,5 ciale zekerheid (met 0,5 pct p.a.)
13. meeropbrengst export- 2 aardgas ,(met name door Spie- renburgonderhandelingen gerekend vanaf 1982)
14. verhoging woonlasten 2 (door versnelde huurharmo- nisatie en huurverhoging tot 20 pct in 4 jaar)
15. koppeling op afstand 3 van uitkeringen met 0,5 à 1 pct p.a. (met ontzien van de gezinsminima) en verminde- ring van bestaande voorde- len in arbeidsvoorwaarden overheidspersoneel
16. totaal beleidsombuigin- 19 gen (5 tlm 15)
0,5 0,5
2 2
2 2
3 3
0,5 0,5
1,5 1,5
1,5 1,5
2 2
2 2
3 3
19 19
Verdeling beschikbare mid- delen
17. totale beschikbare mid- 25 delen (4 + 16)
18. toename collectieve uit- 13 gaven bij ongewijzigd beleid (uitgaand van jaarlijkse toe- name werkloosheid (1980 - 1985 van 30.000 manjaren en bij jaarlijkse reële bruto loonontwikkeling van -2 pct) '
19. nieuwe claims op groei 18 nationaal inkomen
20. ruimte beschikbare mid- (6) delen (17-18-19)
Inkomenseffecten
21. incidentele loonootwik- 8 keling van 1,5 pct p.a. (nqdig voor een effectief arbeids- marktbeleid)
311
13
18
8
22. noodzakelijke verrnin- 14 8 dering (bovenop reële bruto
loonontwikkeling van -2 pct) van looninkomens in bedrij- ven, overheidssalarissen en uitkeringen (21-20)
38
13
18
7
8
23. koopkrachtontwikke- -2 pct -1,5 pct -1 pct ling modaal looninkomen in
bedrijven (exclusief inciden- teel)
24. idem (inclusief inciden- -1 pct -0,5 pct 0 pct teel)
In punt 330 wordt het laatste woord "grootte" vervangen door "orde".
Aan hoofdstuk 7. 7 dient als nieuw punt te worden toegevoegd: "Het openbaar vervoer moet een aantrekke- lijk alternatief voor de auto zijn."
Toegevoegd wordt een nieuw punt 636a tussen punt 636 en 637: "Bij het EEG-landbouwbeleid wordt ernaar gestreefd maatregelen te trefTen ter bevordering van het
1 welzijn van dieren."
Toegevoegd wordt een nieuw punt 317b tussen 317 en 318: "Er wordt een staatscommissie ingesteld die de
KoosjeBins
invoering van het instituut van het consultatief referen- dum bestudeert.
Door de afdelingen Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Groningen werd het navolgende amendement ingediend dat helaas bij de in het vorige nummer van Vrijheid en Democratie gepubliceerde amendementen is weggeval- len. Dit amendement zal behandeld worden bij hoofdstuk 7: "De mens en zijn omgeving" voor zover het de punten betreft De door de voorstellers ingediende redactionele tekst voor de linker kolom zal door de redactiecommissie worden vastgesteld.
De grote steden
1) De overheid erkent de bijzondere functie van de grote stad in de samenleving en de voor de stad daarmee samenhangende problemen.
2) Daarom wordt er verbetering gebracht in de finan- ciële uitkeringen aan de grote steden door vergrote subsi-
Mevrouw mr. N. G. B. A. Breitbarth-Dettmeijer zal met ingang van de volgende maand haar functie van adjunct-secretaris voor de organisatie neerleggen en het algemeen secretariaat verlaten.
Mevrouw Breitbarth heeft een belangrijke bij- drage geleverd aan de totstandkoming van de nieuwe reglementen op de kandidaatstelling en vooral als secretaris van de commissie Beginsel- programma talrijke vergaderingen verslagen die waren gewijd aan het ontwerp-Beginselprogram-
diebudgetten in plaats van de nu geldende subsidierege- lingen.
3) Er worden permanente tripartite overleggroepen ge- vormd waarin rijk, provincie en gemeente deelnemen, die bindende afspraken maken over voorschrijdende jaar- werkplannen in de ruimtelijke ordening en de bouwplan- ning.
4) Woningbouw met hoge dichtheden in de stadsver- nieuwingsgebieden is noodzakelijk en krijgt daarom bijzondere aandacht.
5) Verkeerseirculatieplannen alsmede de integratie van stedelijk openbaar vervoer en streekvervoer zullen ter hand worden genomen terwijl structurele oplossingen geboden zullen worden voor het parkeerprobleem in de grote stad en het woonwerkverkeer. De overheid maakt dit financieel mogelijk.
6) Grote aandacht wordt aan de verbetering van de sociale omstandigheden van culturele en etnische min- derheden in de grote stad gegeven.
Integratie met behoud van identiteit staat hierbij voorop.
ma en het Liberaal Manifest.
Deze laatstgenoemde taak is inmiddels tijdens het zwangerschapsverlof van mevrouw Breitbarth waargenomen door de heer drs. M. Wessels, me- dewerker van de Prof. mr. B. M. Teldersstichting.
Met het vertrek van mevrouw Breitbarth komt een functie van adjunct-secretaris(esse) voor de orga- nisatie vakant.
Mochten er gegadigden zijn, dan houdt de alge- rneen secretaris zich aanbevolen.
Geen Brussels lof .. .
Koosje is zoek
Geen rubriek van Koosje dit keer.
Dat kán niet, zult u z~ggen ... driftig het blad doorblade- rend op zoek naar dat éne lekkere rubriekje. Koosje was niet ziek, Koosje was "zoek".
Acht dagen bellen met het Brusselse leverde slechts een geduldig overgaande telefoon op. Acht dagen voor mij een groeiende spanning, want Koos is een verrekt goeie vriendin van mij. En dan denk je niet meer aan rubriekjes, dan denk je: "Wat is er met die meid aan de hand?'' Eens voorzichtig in de Kamer geïnformeerd, want Koosje stikt van de vrienden in het Haagse. Méér men- sen, die hadden getracht Koosje te bellen met nul op rekest. Grotere ongerustheid. Zit ze daar ergens in dat verre Brussel. Want dan is Brussel verrékt ver, zeker als ze voordien in de flat onder je heeft gewoond.
8
Acht dagen later ... Florus Wijsenbeek in de Kamer. In vergadering dát wel. Acht dagen is lang en de vergade- ring dus te lang. Dus stormde ik naar binnen met één brandende vraag op de lippen ... Om het verhaal kort te maken, Brussel, de ELD, had een nieuw telefoonnummer gekregen... That's all. De volgende ochtend snel het nieuwe nummer gedraaid. "Rótmeid," zei ik in mijn opluchting hardgrondig. "We wisten het ook niet," grin- nikte ze .lakoniek. "Wat? Is mijn rubriek niet aange- komen. Die heb ik per expresse verstuurd!!"
Nee, die was niet aangekomen. Nu weet u waarom en ook dat Koosje Bins blijft schrijven. Haar schrappen?
Dat kost ons leden.
Reny Dijkman
door Henk Krol
Frils Ponhein<
Va achter de Groene Gordijnen
Rudolf de Korte moest in de afgelopen twee weken drie onderwerpen behandelen. Allereerst was het het be- langrijke werkgelegenheidsdebat, vorige week waren dat debatten over besparingen in de sociale zekerheid en de begroting economiscne zaken.
Het allergrootste probleem kwam naar voren bij het werkgelegenheidsdebat. ledere dag kent ons land gemid- deld tien faillissementen. Iedereen zou daar wel wat aan willen doen maar daarbij moet je wel rekening houden met het feit dat de overheid op zwart zaad zit en met het feit dat onze samenleving te veel consumeert en te weinig spaart. Hierdoor wordt er ook veel te weinig geïnvesteerd zowel in bedrijven, als in woningen en in wegenbouw. Wil je dus iets doen aan de slechte werkgelegenheidssituatie dan moet je wel rekening houden met die knelpunten.
Daarom kwam Rudolf de Korte met een voorstel om juist die woningbouw te stimuleren.
De Korte: "We moeten gaan kijken waar er een gat zit in de markt. Volgens de VVD zit dat bij de inkomens- groepen rond de 40.000 en de 50.000 gulden. Mensen die niet in aanmerking komen voor een premiewoning. De premiewoning is voor deze groep te duur en ze vallen dus als het ware tussen de wal en het schip".
Om die mensen te helpen denkt De Korte aan een verhoging van de premie van 5.000 tot maximaallO.OOO gulden. Hij is ervan overtuigd dat zo nog 10.000 wonin- gen extra te bouwen zullen zijn. Dat werkt natuurlijk gunstig door op het woningprobleem, maar ook op de werkgelegenheid en dus op de hele financiële toestand.
Verder kwam De Korte ook met het idee om in Neder- land een investeringsloon in te voeren. Mensen zouden dan van het verdiende loon een deel kunnen afzonderen om te beleggen in aandelen van het eigen bedrijf of in aandelen van de nationale investeringsbank. Die inves- teerders zouden kunnen worden bevoordeeld bij de belas- tingen. Langs die weg hoopt De Korte het sparen te bevorderen en het risicodragend kapitaal voor de bedrij- ven te vergroten.
Sociale uitkeringen
In de Kamer werd ook gesproken over de kinderbijslag voor partieel leerplichtigen. De VVD stelde daarbij dat deze groep financieel beter af is dan schoolgaande leef- tijdgenoten. Het is daarom niet terecht dat de ouders van deze kinderen kinderbijslag ontvangen. Ook werd gesproken over het ophogen van de drempel tot de werkloosheidsuitkeringen.
Op dit moment is die drempel erg laag, bijna niemand wordt afgewezen. In plaats van 60 dagen zal men in de toekomst 130 dagen gewerkt moeten hebben om voor een WW-uitkering in aanmerking te kunnen komen. In speciale gevallen zal ook een speciale regeling worden getroffen.
Ook Frits Portheïne sprak tijdens dit debat. Hij bleef vooral stilstaan bij het feit dat alle economische waar- schuwingstampjes op rood staan. Ook de onlangs af- gekondigde renteverhoging is daar een voorbeeld van.
Die ene procent rente kost het bedrijfsleven I miljard.
Toch denkt Portheïne dat we uit dat dal kunnen opklim- men. "Maar dan moet je niet de overheid overal voor laten inschakelen. Als je werkelijk uit dat dal wilt komen is er maar één oplossing: meer armslag voor de private sector, voor de vrije ondernemingsgewijze produktie, voor het vrije bedrijfsleven en door het verbeteren van de rendementspositie van dat bedrijfsleven".
Portheïne sprak ook over de vaak hinderlijke bemoei- zucht van de politiek met het bedrijfsleven. De order van Taiwan is daar een goed voorbeeld van. In de praktijk blijkt de invloed van de politiek echter vrijwel nihil te zijn.
"Neem nu het voorbeeld West-Duitsland. ledereen weet dat dit land erg goede betrekkin~en heeft met Amerika en dat de politieke contacten met <Ie Sovjet-Unie nu niet bepaald opperbest zijn. Toch is de handel met beide landen evengroot Aan Rusland wordt door West-Duits- land evenveel uitgevoerd als aan Amerika!" De conclusie van Portheïne is dat de politiek niet moet proberen te tomen aan de machtsfactoren in de economie.
Nel/ Ginjaar-Maas
Initiatiefwet MD-opleidingen
Een ander hoogtepunt in het parlementaire gebeuren van de afgelopen weken was het indienen van een initiatiefwet door Nell Ginjaar-Maas om deMO-opleidingen een wat steviger basis te geven. MO-opleidingen worden vooral in de avonduren gevolgd en leveren prima leraren af.
Terwijl sommigen ook buiten het onderwijs heel goed terechtkomen met die studie.
Tijdens het vorige kabinet is onder leiding van Van
Albert-Jan Evenhuis
Kemenade gepoogd die MO-opleidingen af te schaffen.
"Gelukkig", zo zegt Nell Ginjaar, "is die poging in de Kamer gestrand. Maar ze had wel tot gevolg dat bij het aantreden van dit kabinet de MO-opleidingen als het ware in de ijskast stonden". Vanzelfsprekend viel het bij onze liberale Kamerleden in erg goede aarde toen de minister liet weten van plan te zijn om deze vorm van onderwijs te gaan versterken en verder uit te bouwen. Om dat te bereiken heeft hij een commissie aan het werk gezet. "En je begrijpt wel wat er dan gebeurt, dan komt zoiets in de vertraging". Toch was wat aandacht meer dan nodig omdat zelfs een wettelijke basis voor MO- opleidingen eigenlijk ontbrak. De minister stelde daarom voor ze onder te brengen bij het voortgezet onderwijs.
Nell: "Dat gebeurde op een manier waar wij niet hele- maal gelukkig mee waren. De overheid zou ons inziens te veel zeggenschap krijgen. Dat was vóór de zomer. Na de zomer is er opnieuw over gesproken en toen hebben CDA en PvdA samen een motie ingediend om deMO- opleidingen onder te brengen in de experimentenwet Ook dat vond Nell niet de beste oplossing. ,,Je kunt mensen die al tientallen jaren bezig zijn toch niet het etiket - experiment - opplakken".
Vandaar dat de VVD-onderwijsspecialisten Nell Gin- jaar-Maas vlak voor de stemmingen over deze motie toestemming vroeg aan het CDA en de PvdA om naar een andere oplossing te zoeken. Ze kreeg daarvoor zes weken. In die zes weken werkte ze aan een initiatiefwet die vorige week door de Kamer werd aangenomen. In die wet wordt aanvaard dat de MO wordt ondergebracht bij het voortgezet onderwijs maar bij belangrijke zaken kan de Minister nu niet op eigen hmltje handelen en moet hij advies vragen aan de onderwijsraad. Van dat advies moet hij de Kamer in kennis stellen. Eventueel kan de Kamer hier dan over debatteren. Gedupeerden krijgen in het voorstel van mevrouw Ginjaar zelfs een beroepsmoge- lijkheid.
Onderwijsdebat
Buiten die MO-opleidingen kwamen ook alle andere vormen van onderwijs ter sprake bij de onderwijsbegro- tingen. Volgens woordvoerder Albert-Jan Evenhuis was het daarbij wel vervelend dat deze debatten werden overschaduwd door de financiële problematiek "Met name door de 119 miljoen die door Pais nog niet waren ingevuld. Overigens bleek daarbij wel dat de PvdA bij alle kritiek nogal wat boter op het hoofd had. Vast kwam te staan dat de socialistische minister van Kemenade een gat van maar liefst 300 miljoen had nagelaten.
Door al die financiële problemen kwamen een groot aantal beleidsmaatregelen onvoldoende in de belangstel- ling en dat is jammer want het vorige kabinet liet eigenlijk . alleen maar wat discussiestukken na en Pais kondigt alleen al in de nu besproken Memorie van Toelichting 54 beleidsvoornemens aan. "De balans opmakend kan het beleid van pais de toets der kritiek op alle fronten doorstaan".
Annelien Kappeyne v.d. Cappel/a
Prins van Oranje
Annelien Kappeyne van de Coppello en Ed Nijpels waren de woordvoerders bij de Grondwetdebatten.
Vooral Annelien Kappeyne ergerde zich nogal aan be- richten in een groot landelijk ochtendblad als zou de titel
"Prins van Oranje" helemaal verdwijnen. Dat bericht blijkt niet juist.
"Die titel willen wij graag behouden. De vraag is alleen of dat thuishoort in de Grondwet of niet. Bij de moderni- sering van die grondwet is immers komen vast te staan dat dit soort titels staatsrechtelijk geen betekenis hebben.
Op voorstel van de regering is nu juist gestreefd om alle overbodige zaken uit de Grondwet te halen. Maar dit betekent niet dat de titel verdwijnt, die kan toch bij voorbeeld bij Koninklijk Besluit worden toegekend".
In naam van de Koningin
Annelien Kappeyne: "Ruim honderdjaar geleden had de aanhef "in naam van de Koningin" of "in naam des Konings" zin omdat onder de Verenigde Republiek van de Nederlanden recht gesproken werd in verschillende provincies en niet gelijk over het hele land. Om van Nederland een eenheidsstaat te maken nam men deze bepaling op om te benadrukken dat de rechtspraak voor het hele land zou gelden. Die bepaling is nu niet meer nodig omdat dit al in ons systeem is verwerkt. Duidelijk dat dan ook die bepaling overbodig werd". Bovendien wijst Annelien Kappeyne erop dat veel mensen door die zin "In naam van de Koningin" een verkeerd beeld krijg..!n van onze rechtspraak. "Men zou kunnen denken dat de Koningin zelf me~oet. aan de rechtspraak en dat ze zelf haar handtekening onder het vonnis moet zetten.
Dat is helemaal niet het geval. In tegendeel de Koning of Koningin bemoeit zich helemaal niet met de recht- spraak omdat de rechter juist onafhankelijk moet zijn".
Als derde reden zou je daar nog aan kunnen toevoegen dat het begrip Koning in de vernieuwde grondwet alleen in het tweede hoofdstuk wordt gebruikt om de persoon aan te duiden.
Met verminderde eerbied voor het Koningshuis heeft dit alles dus zeker niets te maken. Wat dat betreft neemt de VVD een duidelijk koningsgezind standpunt in.
Blijvende herinnering aan Haya van Someren en
mr. Harm van Riel
In het hoofdbestuur is de gedachte ontstaan dat de nagedachtenis aan twee zeer vooraanstaande partijgenoten die in I 980 zijn overleden, Haya van Someren en mr.
Harm van Riel,levend gehouden zou moeten worden:
Mevrouw Van Someren is lid geweest van de Tweede Kamer, partijvoorzitter,
penningmeester van de VVD en voorzitter van de Eerste-Kamerfractie. Mr. H. van Riel wasjarenlang ondervoorzitter van de partij en voorzittervan de Eerste-Kamerfractie.
Na zijn aftreden werd hij benoemd tot erelid.
De gedachten zijn ernaar uitgegaan van beiden een geschilderd portret te laten maken dat aan de partij zal worden aangeboden tijdens de jaarlijkse algemene vergadering, die op 22 en 23 mei a.s. te 's-Gravenhage wordt gehouden.
Op verzoek van het hoofdbestuur is een comité gevormd dat zich gaarne heeft belast met de totstandkoming van het blijvend aandenken. Dit .,comité blijvende herinnering aan Haya van Someren en mr. Harm van Riel'' doet een beroep op allen die met het denkbeeld van een blijvende herinnering aan deze vooraanstaande partijgenoten aan wie de VVD zoveel te danken heeft, instemmen, het aanbieden van de beide geschilderde pottretten mogelijk te maken.
U kunt uw bijdrage aan het comité doen toekomen door overschrijving naar
bankrekeningnr. 25.11 .34. 7 33, t.n.v. "Comité herinnering" te 's-Gravenhage bij Bank Mees & Hope N.V. ofpostrekeningnr. 7535, t.n.v. "Comité herinnering",
Koninginnegracht 57, 2514 AE 's-Gravenhage.
Het comité blijvende herinnering aan Haya van Someren en mr. Harm van Riel:
A. W.J.Caron
mr. J.C. Corver-van Haaften mr. M. N.W. Dettmeijer-Labberton mr. W. J. Geertsema
mr. F. Korthals Altes H. J. de Koster ir. H. 'J. Louwes ir. K. van der Pols mr.J. G. Rietkerk mr. H. P. Talsma mr. E. H. Toxopeus H. J. L. Vonhoff H.Wiegel mr. J. de Wilde
A.C. van Wijngaarden-Terlouw
Minister drs. G. M. V. van Aardenne over:
Veruit de meeste vragen die bü ons leven betreffen het terrein van onze minister van Economische Zaken, Güs van Aardenne. Vandaar dit artikel, waarin hü uitvoerig ingaat op het door hem ge- voerde beleid.
Hoe denkt u over bedrüfssteun?
"Individuele bedrijfssteun past niet in een economie, zoals wij die kennen. Het moet dus eigenlijk niet voorko- men. Iets anders is, dat je bijvoorbeeld een ontwikke- lingskrediet geeft aan een bedrijf met een nieuwe vinding.
Dat is geen steun, w11nt dat moet men Later terugbetalen.
Maar als een bedrijf komt met:" We kunnen het niet meer rooien. We komen met de handpalm naar boven naar Economische Zaken... dát hebben we afgebouwd de laatste jaren. Natuurlijk is individuele bedrijfssteun poli- tiek de makkelijkste oplossing, maar ik vind niet dat we daaraan moeten toegeven. Je brengt er andere bedrijven door in moeilijkheden en tenslotte help je er de Neder- landse werknemer ook niet mee."
Wat was uw beleid t.a.v. de grootste
probleemgebieden: Groningen en Limburg?
"Die gebieden zijn heel verschillend. In Limburg gingen de mijnen dicht in een tijd van hoogconjunctuur. Toen bleek dat de mensen daar weer moeilijk aan de slag konden komen en de sociale gevolgen van de groeiende werkloosheid aan het licht kwamen, zag men in dat deze zaken te makkelijk waren opgenomen. Dit kabinet heeft met het Perspectievenbeleid nogal wat middelen aan Limburg toegevoegd. Men krijgt de beloofde 2900 ar- beidsplaatsen via bijv. de Open Universiteit, de spreiding van diensten, de uitbouw van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Ik ben t.a.v. Limburg in verhouding tot de rest van het land niet pessimistisch.
Groningen is eigenlijk een moeilijker geval. De herstruc- turering door het afsterven van verouderde be- drijfstakken kwam pas ná de hoogconjunctuur. In Gro- ningen vallen de klappen in het karton, de A VEBE, de aardappelmeelindustrie en de bouw in een veel moeilijker tijd. Toch moeten we de moed niet verliezen. We hebben trouwens in het hele Noorden - en dan zie je dat je in noodgevallen weleens van je principe moet afwijken- ook wel met individuele steun gewerkt. Dat kan alleen maar als het tijdelijk is en een bedrijf de mogelijkheid heeft om er weer bovenop te komen. OKTO bijvoorbeeld wás niet meer te handhaven. Daar moest te veel bij. De fabriek blijft wel in de mottenballen. Misschien leeft ze weer eens op, die kans wil ik haar niet ontnemen, maar ik kon niet in een bodemloze put blijven storten.
We hopen, wat Groningen betreft, dat een aantal andere vestigingen, zoals de NAM-investeringen aan de Berns- haven daar een impuls zullen geven. Ik denk ook wel dat dit kan. Zo gaan er legeropslagplaatsen - dus werkgele- genheid - naar Emmen in Drenthe. Daar is de arbeids- markt ook niet zo gunstig.
LL
Ja, de Groninger positie is moeilijker dan die van Lim- burg. Ik heb in het Noorden geen vermindering van de regionale werkloosheid kunnen constateren. Maar als we ons er niet tot het uiterste voor hadden ingespannen, was de situatie daar nog veel erger geweest. Als je het verge- lijkt met wat het vorig kabinet voor Groningen heeft gedaan, komen we er beter af. Je moet natuurlijk ook naar de omstandigheden kijken waaronder we moesten werken en naar de middelen die er waren ... "
Er zijn actiegroepen die zeggen: géén kernenergie ... dus géén Maatschappeliike Discussie (MD).
Van Aardenne: "Ik denk dat als je kijkt naar de (kern)energieproblematiek, die er levensgroot ligt, dan mag je hier de ogen niet sluiten omdat Nederland door het aardgas wat meer uitstel heeft. Dat raakt ook op. We moeten ons voortdurend afvragen: Wat willen we? Welke middelen zijn er en hoe liggen de risico's van die verschil- lende middelen?
Nou kan je natuurlijk theoretiseren dat je geen energie meer nodig hebt. Dat kan misschien in de PPR-ftlosofie, maar de overgrote meerderheid van het Nederlandse volk wil zijn welvaart houden. Ook ik vind dat een heel reële wens. Dat betekent op de eerste plaats zuinigheid met de bestaande energie. Maar er zál energie nodig zijn.
De olie maakt ons uitermate afhankelijk van de grillen van de OPEC-landen, dat weten we. Het kán geen goed beleid zijn die afhankelijkheid, die ook politiek door- werkt, te handhaven. Het betekent: vermindering van olie. Dat gas raakt ook een keer op. Nou weet ik dat zon en wind misschien energiemogelijkheden voor de toe- komst bieden, maar het gaat nu om enkele procenten. Nu blijven dus over: kolen en/ of kernenergie. Als je dan één van de twee ook zonder een zorgvuldige afweging al van te voren gaat uitsluiten, ben je op de verkeerde weg.
Volgens mij is er voor een bepaalde mate van kerncentra- les ruimte in ons land, maar goed, dat is een politieke besluitvorming. Als men in die Maatschappelijke Discus- sie die zaak nou eens objectief op een rij zet, dan kunnen we als echte mondige burgers gaan afwegen. Als we dán tot besluitvorming komen, is het een goede zaak.
Kijk, politieke partijen schrijven hun program voor vier jaar. In deze vier jaar komt er geen nieuwe kerncentrale, want de voorbereidingstijd ts al zo groot dat ná de Maatschappelijke Discussie er nog geen paal in de grond kan staan. Ik denk dat die discussie, dat bewustma- kingsproces een typisch liberaal punt is. Bovendien is het erg zinvol."'
Wat zijn voor onze economie de gevolgen geweest van de sterk gestegen olieprijzen?
Van Aardenne: "Die zijn, ik zou haast zeggen, bijna funest geweest. Het eerste effect was dat de wereldhandel in elkaar zakte. Nederland is erg afhankelijk van die wereldhandel. We zijn erg open. Een handelsland. Een
tweede punt is dat er op de betalingsbalans verschuivin- gen hebben plaatsgevonden. Het naar de OPEC-landen vloeiende geld komt hier lang niet allemaal meer in bestellingen terug. Dat is vooral voor de ontwikkelings- landen, maar ook voor Nederlarld problematisch. Wij hebben namelijk een energie-intensieve industrie. Méér dan andere landen. Die is verschrikkelijk duur geworden.
Als je in Nederland -mede door de hoge loonkosten -de winning van aardgas zou wegdenken, zou onze economie nog zwakker zijn dan de Deense. Dat aardgas is een gave, maar het raakt ook een keer op.
Onze toekomst zal moeten liggen in industrieel hoog- waardige produkten. Als oppositioneel Kamerlid (Van Aardenne maakte jaarlijks tijdens de periode van het Kabinet-Den Uyl een tegenbegroting) heb ik dat ook al gezegd. Alles wai kennisintensief is, moet je steunen, alle investeringen die modemiserend zijn. We moeten wel erg voorzichtig zijn en niet menen dat we precies die bedrij- ven kunnen aanwijzen. Als we dat tien jaar geleden gedaan hadden, waren er nu nog veel meer autofabrieken in moeilijkheden geweest. Je zou kunnen zeggen: kennis, opleidingen en begunstiging van industriële vernieuwin- gen is prima. Aan de andere kant moeten we beseffen dat we ook op korte termijn moeten concurreren en dat zijn gewoon loon- en energiekosten. Daar moeten we ook aan werken. We zijn het bedrijfsleven ook duidelijk tegemoet gekomen in de financiering van vernieuwingen. Eigenlijk zou ik nog veel meer willen doen, maar daar ontbreken de middelen voor als we niet verder wat pas op de plaats weten te maken met de overheidsuitgaven."
Tot slot: Wat is er terechtgekomen van Bestek '81?
Van Aardenne: De uitvoering van Bestek is tenslotte toch meegevallen, maar het heeft te lang geduurd. Met name bij het CDA ontbrak in het begin toch wel de politieke of diepere overtuiging dat Bestek het énige antwoord was.
Men heeft er eerst erg op zitten afpingelen. Tenslotte is de Bestekdoelstelling méér dan gehaald. Alleen, we gingen uit van een economische groei van 3 % en dat is slechts
\12 à 1 geworden. Dat betekent dat er veel meer had moeten gebeuren. Als we die drie procent groei hadden gehad, zaten we nu duidelijk met een verminderde collec- tieve druk. Al diegenen die zeggen: "Nou Bestek is eigenlijk mislukt" hadden géén gelijk. Wij konden ook niet voorzien dat er een tweede oliecrisis kwam. Toen die optrad, zag je weer hetzelfde patroon. Men reageert te langzaam in de politiek. Ook in het parlement. Ik denk dat het CDA er duidelijk moeite mee heeft om in zo'n geval de koers te wijzigen."
Reny Dijkman
