28 KIDDO 3 • 2018 KIDDO 3 • 2018 29
‘Opvoeden is samenspel’
verwijst naar wereldburger- schap. Hoe zit dat precies?
Bergmans: ‘De wereld is groot en we maken er allemaal samen deel van uit. Kinderen laten opgroeien tot echte wereldburgers, betekent dat we hun van jongs af aan een stem geven en hen de superdiverse kleurrijke wereld waarin we leven, laten mee-maken.
Door te leren luisteren, verantwoordelijkheid te delen en respect te hebben voor ieders eigenheid, draagt ieder zijn steentje bij aan een warme en begripvolle wereld waarin we niet naast, maar met elkaar leven.’
Worden we niet allemaal geboren als wereldburger?
‘Tja, op zich wel natuurlijk: we komen elk terecht op dezelfde wereldbol, in eerste instantie onbewust van de grote verschillen in hoe die eruitziet naargelang de plaats waar je geboren wordt. Terwijl die plek
zoveel invloed heeft op hoe je leven vorm krijgt. Maar ook de mensen om ons heen beïnvloeden jou als persoon. Onze kinderen laten opgroeien tot wereldburgers, vraagt dat we hen bewust maken van de verban- den tussen jezelf en anderen, dichtbij en ver(der) weg. Een bewuste burger is betrok- ken bij de wereld en zal makkelijker een actieve rol opnemen in het vormgeven van onze maatschappij.’
Maar waarom kiest de Week van de Opvoeding voor dit thema?
‘Het proces van wereldburger worden begint al van jongs af aan. Vanaf de eerste dag treden kinderen en hun gezin naar buiten en leren ze de rijkheid van de wereld ken- nen. Samen op stap naar de winkel, met de fiets naar het park, de sirenes van de brandweerwagen op straat, de spuitjes bij het consultatiebureau en logeren bij oma
en opa of een vriendje: het maakt hen stap voor stap vertrouwd met hoe de samenle- ving georganiseerd is en hoeveel invloed dat heeft op ons dagelijks leven. Niet iedereen viert feest op dezelfde manier. En sommige kinderen krijgen op hun verjaardag veel minder cadeautjes dan anderen. Die indruk- ken ondergaan kinderen niet zomaar, daar dóén ze iets mee. Een kind is geen vaatje waar je opvoeding ingiet en dat het dan absorbeert. Of een volwassene-in-de-dop die je als opvoeder kneedt tot de volwassene die jou voor ogen staat. Kinderen kunnen al heel vroeg een actieve rol spelen in het gezin en de brede leefomgeving daarrond, en hebben invloed op onderlinge relaties en beslissingen.’
Dus je kunt ook in de kinder- opvang aandacht besteden aan wereldburgerschap?
‘Ja hoor, het pedagogisch raamwerk
Opvoeden is samenspel, zo luidt dit jaar in Vlaanderen de leuze van de Week van de
Opvoeding. Het heeft te maken met wereldburgerschap en respect voor diversiteit. En ook met kinderen die geen leeg blad zijn, maar de samenleving mee-maken. Wat betekent dat allemaal?
En hoe pak je het aan? Annelies Bergmans is stafmedewerker bij EXPOO, organisator van de Week van de Opvoeding. Zij vertaalt ‘opvoeden is samenspel’ naar de praktijk.
‘Ieder draagt zijn steentje bij aan een warme en begripvolle wereld waarin we niet naast, maar met elkaar leven’
Hoe werk je aan ‘opvoeden is samenspel’?
■
VRAAG & ANTWOORD
Tekst: Annelies Bergmans • Foto: Caroline Boudry
8 facetten van wereldburgerschap
Wereldburgerschap is het leg- gen van verbanden tussen jezelf en anderen, dichtbij en ver weg.
Wereldburgers voelen zich betrok- ken bij de wereld en zijn solidair, kritisch en verantwoordelijk.
Er zijn acht facetten aan wereld- burgerschap:
• Duurzame ontwikkeling
• Migratie
• Wereldeconomie en consumptie
• Vrede en conflict
• Sociale rechtvaardigheid
• Diversiteit en interculturaliteit
• Mensenrechten
• Democratie en burgerzin voor baby’s en peuters heeft daar al veel
aandacht voor. Kwalitatieve kinderopvang laat kinderen toe om de maatschappelijke wereld te verkennen, met oog voor de grote diversiteit. Vanuit openheid en respect voor de ander creëert de opvang een geborgen mini-samenleving, waar kinderen leren samen spelen en samen leven. Een favoriet speeltje elk om beurt mogen inpalmen, of net een spel verzinnen om er samen iets mee te doen: het zijn democratische waar- den die ze al heel vroeg kunnen oefenen op die manier. Maar ook wachten op je beurt, een knuffel voor een verdrietig vriendje, een vriendinnetje dat slechtziend is vergezellen naar de tuin en opmerken dat elke ouder op een andere manier afscheid neemt, zijn telkens ervaringen die kinderen voorbe- reiden op het leven in de samenleving. De opvang wordt zo een plek waar iedereen erbij hoort, ongeacht afkomst, beperking, levensstijl, gezinsvorm en zo meer. En het is tweerichtingsverkeer! Want elke ouder en medewerker die ziet hoe spontaan kinderen omgaan met elkaar en niet oordelen over
‘anders-zijn’, ontdekt dat jezelf bewust worden van eigen waarden en normen een eerste grote stap is in het creëren van een warme plek waar iedereen welkom is.’
Wereldburgerschap is dus iets waar je je hele leven aan bouwt?
‘Wees daar maar zeker van! Oudere kinde- ren oefenen verder in kritisch nadenken over mondiale thema’s en leggen verbindingen met hun dagelijks leven. In de buitenschool-
se opvang kun je doorlopend inspelen op wereldburgerschap. Een concrete insteek zo- als dikketruiendag of een zwerfvuilactie kun- nen aanleiding zijn om zelf de handen uit de mouwen te steken of dieper in te gaan op een bepaald aspect. Samen een moestuin aanleggen doet nadenken over consumptie en milieu. Met elkaar in gesprek gaan over hun afkomst, achtergrond, gewoontes en rituelen, laat respect groeien voor elkaars diversiteit.’
En hoe spreek je kinderen aan als mede-actor van de samenleving?
‘Door hen te laten oefenen in een veilige omgeving en hen te betrekken bij het nemen van beslissingen of het bedenken van oplos- singen. Zo ondervinden ze de basis van de democratie aan den lijve. In de Vreedzame Wijk in Nederland zijn kindermediatoren aan het werk, die opgeleid worden om de conflicten op de speelplaats op te lossen.
Resultaat: de kinderen slaagden erin 90%
van de ruzies zelf uit te praten. (Je ziet het vanaf minuut 23 in dit filmpje, expoo.be/
bob-horjus-de-riskante-toekomst-van-de- pedagogische-civil-society, red.) Binnen het gezin oefenen kinderen die vaardigheden door bijvoorbeeld samen afspraken te ma- ken over zakgeld, of door een weekplanning te maken waarin iedereen zijn zegje heeft.
De wilde speelplek ‘De Prettige Wildernis’
in Gent kwam tot stand met inspraak van kinderen en jongeren: er ontstond een span- nende ruimte met verstopplekjes, klimmoge- lijkheden en veel ruimte voor fantasie, met
hout en groen, en er bleek geen enkele nood aan kant-en-klaar speeltoestellen. Ook bij de allerjongsten zien we mooie experimenten:
zo stelt een opvanglocatie de ganse dag een kan water en bekertjes klaar binnen kinder- bereik. De peuters mogen zelf inschenken zo vaak ze willen. Morsen is geen drama, er ligt een doekje klaar om op te dweilen.
Zo leren kinderen dat ze zelf beslissingen mogen nemen, gaan ze respectvol om met materiaal en leren ze verantwoordelijkheid nemen. Jawel, wereldburgerschap zit ook in kleine dagelijkse dingen, zoals elkaar helpen, vriendschap. Eigenlijk draait het om zorg dragen: voor elkaar, voor het materiaal, voor onze planeet.’ <
