Informatie voor publiek 26/10/2021

(1)

PFAS bevolkingsonderzoek bij omwonenden

van de 3M-site in Zwijndrecht

Informatie voor publiek

26/10/2021

(2)

1. PFAS

• Wat; bronnen & blootstellingsroutes; gezondheidseffecten

2. Bevolkingsonderzoek PFAS: groepsresultaten

• Doel; tijdslijn; resultaten en interpretatie

3. Individuele resultaten PFAS

• Type resultaten; toetsingswaarden

4. Hoe gaan we verder?

• Deelnemers; huisartsen; overheid

INHOUD

(3)

26/10/2021 3

1. PFAS

PFOS PFOA

PFHxS PFNA

(4)

• PFAS : meer dan 6000 chemische stoffen

• ‘man-made chemicals’

• Vbn. PFOS, PFOA, PFNA, PFHxS

• Zeer ruime toepassing

• Water-, vet- en stofafstotend

• Textiel, leder, kookgerei, papier, karton, brandblusmiddelen, ...

• Persistent: moeilijk afbreekbaar, ‘forever chemical’

• In de omgeving: bio-accumulatie in het ecosysteem

PFAS: PER- & POLYFLUORALKYLVERBINDINGEN

(5)

26/10/2021

PFAS: HUMANE BLOOTSTELLING - BRONNEN

5

(6)

PFAS: HUMANE BLOOTSTELLING - ROUTES

(7)

26/10/2021

PFAS: HUMANE BLOOTSTELLING - DISTRIBUTIE

7

∼100%

Voeding Water Stof

∼100%

Inademing

∼50%

Huidcontact

inname absorptie distributie excretie

Bloed Lever Nieren

Urine Faeces Menstruatie

Verwijdering uit het lichaam:

Afhankelijk van het type PFAS duurt het lang (jaren).

(8)

PFAS: GEZONDHEIDSEFFECTEN

Leverschade: ALT merker↑

Serumcholesterol stijgt

Schildklierhormonen: T3 & T4 dalen Geboortegewicht: daling

Afweersysteem: vaccinatierespons daalt bij kinderen & volwassenen

Robustegegevens

Geen acute effecten

Wel risico's op lange termijn

Leverschade: stijging gewicht lever Schildklierhormonen: T3 & T4 dalen Geboortegewicht: daling

Effecten op het afweersysteem (daling WBC en lymfocyten)

PFOA: borstontwikkeling vermindert

Robustegegevens

IARC classificatie 2B: ‘mogelijk’ carcinogeen voor de mens, dus niet

(9)

26/10/2021 9

2. BEVOLKINGSONDERZOEK PFAS: GROEPSRESULTATEN

(10)

• Opdrachtgever

• Agentschap Zorg en Gezondheid (AZG)

 financiering, sturing, coördinatie

• Uitvoerders:

• Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH)

 rekrutering, veldwerk, communicatie

• Vlaamse Instelling voor Technologische Onderzoek (VITO)

 meting, statistiek, rapport, risico-inschatting

• via de Partnerorganisatie MilieuGezondheidszorg (PO-MGZ)

OPDRACHT

(11)

26/10/2021 11

METING PFAS IN BLOED

Biomerkers van blootstelling

Milieumetingen Biomerkers

van effect Gezondheidseffecten

Water, eieren,

groenten, ... PFAS in serum

(12)

juni juli augustus september oktober november

TIJDSLIJN

design &

voorbereiding bloedonderzoeken 12/07/2021

gunstig advies Ethisch Comité UA 12/06/2021

start opdracht 15/07/2021

eerste prikdag 23/08/2021 laatste prikdag

labo metingen

opbouw databank & statistische analyse

opmaak rapport & brieven

26/10/2021 communicatie

(13)

• Meer duidelijkheid bieden aan de bevolking

• Individueel

• Collectief

• Onderbouwing en evaluatie van de ‘no regret’ maatregelen

• Geografische gradiënt serum PFAS

• Associatie serum PFAS & determinanten

• Nieuwe informatie voor toekomstig milieugezondheidsonderzoek

• Perimeter

• Input bij selectie van metingen: omgeving – blootstelling – gezondheid

26/10/2021 13

DOEL

(14)

1. Welk PFAS-profiel zien we rond de 3M-site?

• Welke PFAS vinden we en hoe hoog is de concentratie

• Vergelijking met gezondheidskundige richtwaarden

• Vergelijking met waarden van de algemene Vlaamse bevolking

2. Welke factoren bepalen de blootstelling?

• Persoonsfactoren

• Geografische factoren

• Lokale voeding

• Contact met chemische stoffen, blusschuim, bodem- en stofdeeltjes, …

• Gebruik van producten (bv. om kleding waterdicht te maken)

ONDERZOEKSVRAGEN OP GROEPSNIVEAU

(15)

26/10/2021

ONDERZOEKSGEBIED / ONDERZOEKSGROEP

• Alle inwoners in straal 3 km

• Aantal inwoners +12 jaar:

12.089 • Vrijwillige aanmelding

• 1 persoon/gezin

• Stratificatie per leeftijdsklasse en gebied

• Voorrang voor zwangere vrouwen en borstvoeding

• Max. 800 deelnemers

15

(16)

WAT HEBBEN WE GEMETEN EN BEVRAAGD?

# kenmerken: demografisch, geografisch, persoonlijk, moestuin en kippenren, consumptie uit eigen

tuin en het studiegebied, blootstelling via opleiding-beroep-

hobby-productgebruik, ...

13 PFAS-types

• Persoonsgegevens (bv. leeftijd, geslacht, …)

• Lengte

• Gewicht

• Vragenlijst

• Serumstaal

• Kwaliteitsmaatregelen om staalcontaminatie te vermijden

(17)

Wie zijn onze deelnemers?

26/10/2021 17

RESULTATEN

(18)

• 796 deelnemers

• Populatie niet representatief voor de volledige populatie in het studiegebied:

• 57 % vrouwen / 43 % mannen

• ouderen oververtegenwoordigd (P50: 51 jaar)

• sociaal economisch profiel niet representatief

• Voldoende groot aantal deelnemers om robuuste conclusies te trekken

BESCHRIJVING STUDIE POPULATIE

(19)

26/10/2021 19

BESCHRIJVING VAN DE STUDIEPOPULATIE

(20)

1. Welk PFAS-profiel zien we rond de 3M-site?

• Welke PFAS vinden we en hoe hoog is de concentratie

• Vergelijking met waarden van de algemene Vlaamse bevolking

• Vergelijking met gezondheidskundige richtwaarden

RESULTATEN

(21)

• Deelnemers hebben vooral PFOS, PFHxS , PFOA en PFNA in hun lichaam

• Er is een groot verschil tussen gehaltes aan PFOS

^lineair

en PFOS

lineair+vertakt

26/10/2021 21

PFAS IN DE STUDIEPOPULATIE

100%

99,4%

99,3%

99,1%

99,0%

90,0%

47,1%

30,0%

12,8%

10,6%

4,52%

2,64%

1,13%

0,251%

0%

0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%

PFOS (lineair+vertakt) PFOS (lineair) PFOA (lineair+vertakt) PFOA (lineair) PFHxS (lineair+vertakt) PFHxS (lineair) PFNA PFDA PFHpS PFUnA PFHpA PFBA PFBS PFDoA PFHxA PFPeA

% deelnemers boven de kwantificatielimiet

GM: 20,5 P90: 79,6 GM: 7,03 P90: 50,5

GM: 1,39 P90: 2,95 GM: 1,33 P90: 2,85 GM: 1,53 P90: 4,75 GM: 1,50 P90: 4,66 GM: 0,43 P90: 0,96 P90: 0,48

P90: 0,61 P90: 0,22 P90: 0,20 P90 <LOQ P90 <LOQ P90 <LOQ P90 <LOQ P90 <LOQ

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

PFOS (lineair+vertakt) PFOS (lineair) PFOA (lineair+vertakt) PFOA (lineair) PFHxS (lineair+vertakt) PFHxS (lineair) PFNA PFDA PFHpS PFUnA PFHpA PFBA PFBS PFDoA PFHxA PFPeA

Geometrisch gemiddelde (donker oranje) en P90 (licht oranje) in µg/L voor de onderzoeksgroep rond 3M in Zwijndrecht, n=796, 12-89j

(22)

STUDIEPOPULATIE VERSUS VLAAMSE REFERENTIEBIOMONITORING

3^decyclus (2012-2015)

2^decyclus (2007-2011) 4^decyclus (2016-2020)

Vlaamse referentiewaarden +

aandachtsgebieden Vlaamse referentiewaarden +

groepen met specifieke kenmerken

Vlaamse referentiegroep

PFOS, PFOA

PFOS, PFOA, PFHxS,

PFOS, PFOA, PFNA, PFHxS, PFBS, PFDA, PFPEA, PFHxA, PFHpA,

Vlaamse referentiewaarden + aandachtsgebieden

(23)

• PFOS en PFHxS: hoger bij deelnemers rond 3M dan in Vlaamse referentiegroepen

• PFOA en PFNA vergelijkbaar

26/10/2021 23

STUDIEPOPULATIE VERSUS VLAAMSE REFERENTIEBIOMONITORING

(24)

• Richtwaarden voor PFOA, PFOS en Σ PFOS, PFHxS, PFOA,PFNA

• Geen richtwaarden voor andere PFAS verbindingen

• Richtwaarden opgesteld door EFSA en de Duitse Commissie voor humane biomonitoring

• Richtwaarden : gebaseerd op vroege biologische signalen

• Overschrijding van richtwaarden: duidt op een risico

• WEL: nadelige gezondheidseffecten op lange termijn mogelijk

• NIET: voorkomen van ziektes

• Risico: niet op individueel niveau te interpreteren

• Een richtwaarde is bedoeld als signaal

• Boven richtwaarden  signaal om actie te ondernemen om blootstelling te verlagen

GEZONDHEIDSKUNDIGE RICHTWAARDEN PFAS IN SERUM

(25)

27/10/2021 25

GEZONDHEIDSKUNDIGE RICHTWAARDEN

• EFSA: Europees Voedselveiligheid Agentschap

• Meest kritische eindpunt: vaccinatierespons op leeftijd van 1 jaar tegen tetanus, difterie en haemophilus influenzae type b (Hib) bij 101 kinderen

• Toetsingswaarde: gehalte in de moeder dat overeenkomt met 10% verminderde

vaccinatierespons bij haar kind op de leeftijd van 1 jaar met veronderstelling borstvoeding gedurende 1 jaar.

26/10/2021 25

Abraham et al. Arch Toxicol 2020. doi: 10.1007/s00204-020-02715-4; Grandjean et al. JAMA 2012. doi: 10.1001/jama.2011.2034

PFOS, PFHxS, PFOA,PFNA

Som van 4 PFAS in serum van de moeder: 6,9 ng/mL

(26)

GEZONDHEIDSKUNDIGE RICHTWAARDEN

• Duitse Humane Biomonitoringscommissie

• Op basis van toxicologische en epidemiologische humane studies

rekening houdend met verschillende eindpunten: o.a. vruchtbaarheid, cholesterol, immuunrespons, geboortegewicht, hormonale ontwikkeling, type II diabetes

• Consensuswaarde van expertpanel

Type Signaalfunctie Richtwaarde

HBM-I Controle Voor iedereen dezelfde waarde:

 Voor PFOS: 5 µg/l

 Voor PFOA: 2 µg/l

HBM-II Actie

Voor vrouwen van vruchtbare leeftijd (tussen 12 en 51 jaar)*:

 Voor PFOS: 10 µg/l

 Voor PFOA: 5 µg/l

Voor alle anderen, d.w.z. vrouwen vanaf 51 jaar en alle mannen:

(27)

• Blootstelling aan PFOS rond 3M vanuit gezondheidskundig standpunt te hoog

26/10/2021 27

PFAS STUDIEPOPULATIE TOV TOETSINGSWAARDEN

PFOS (lineair + vertakt)

Onder HBM-I Tussen HBM-I en HBM-II Boven HBM-II

Geen gezondheidseffecten

te verwachten Nadelige gezondheidseffecten niet uit

te sluiten Nadelige gezondheidseffecten op lange termijn mogelijk

9% 32% 59%

PFOA (lineair + vertakt)

Onder HBM-I Tussen HBM-I en HBM-II Boven HBM-II

Geen gezondheidseffecten

te verwachten Nadelige gezondheidseffecten niet uit

te sluiten Nadelige gezondheidseffecten op lange termijn mogelijk

73,7% 25,6% 0,6%

Som van PFOA, PFNA, PFOS en PFHxS

Onder EFSA-richtwaarde Boven EFSA-richtwaarde

Geen gezondheidseffecten te verwachten

Nadelige gezondheidseffecten niet uit te sluiten

7% 93%

(28)

2. Welke factoren bepalen de blootstelling?

• Persoonsfactoren

• Geografische factoren

• Lokale voeding

• Contact met chemische stoffen, blusschuim, bodem- en stofdeeltjes, …

• Gebruik van producten (bv. om kleding waterdicht te maken)

RESULTATEN

(29)

• Lagere PFAS-gehalten op grotere afstand van 3M : deelnemers binnen 1,5 – 3 km gemiddeld lagere gehalten dan bij deelnemers binnen 1,5 km

26/10/2021 29

GEOGRAFISCHE GRADIENT

1,5 – 3 km Antwerpen – Linkeroever

- 30% PFOS^lineair 1,5 – 3 km Beveren –

Melsele

- 36% PFOSlineair+vertakt

1,5 – 3 km Zwijndrecht - 35% PFOS^lineair

- 36% PFOSlineair+vertakt

- 26% PFHxSlineair+vertakt

N=224

N=41 N=506

N=25

(30)

• Gemiddeld hogere gehalten bij GEOGRAFISCHE GRADIENT

referentie+12% referentie +26%

referentie +42%

referentie +54%

Verandering (%) in PFAS-serumgehalten volgens oriëntatie t.o.v. 3M

referentie+9%

+42% +56%

referentie-9% +21% +26%

referentie+7%

+43% +56%

Verandering (%) in PFAS-serumgehalten volgens tijd wonen in het studiegebied

 deelnemers die ten zuidwesten

van 3M wonen  deelnemers die langer in het

studiegebied wonen

(31)

• Gemiddeld hogere gehalten bij deelnemers die eieren eten van eigen kippen

27/10/2021 31

LOKAAL GETEELDE VOEDING

Nog steeds of recent gestopt Nog steeds of

recent gestopt Tijd geleden

gestopt Tijd geleden

gestopt

 PFAS in de leefomgeving kunnen via eten van eieren in het lichaam komen

 Deelnemers die langer gestopt zijn hebben lagere waarden

(32)

• Gemiddeld hogere gehalten indien vaker eieren vanuit het gebied gegeten worden

LOKAAL GETEELDE VOEDING

referentie +3% +13% +41%

referentie +1%

+11% +21%

referentie +11%

+43%

+63%

referentie +9%

+69%

+105%

Verandering (%) in PFAS-serumgehalten volgens hoe vaak de gegeten eieren de voorbije 3 maanden afkomstig zijn uit het studiegebied

 Deelnemers die afwisselen met eieren die niet uit de regio komen hebben lagere waarden

(33)

• Gemiddeld hogere gehalten indien deelnemers grondwater gebruiken

26/10/2021 33

LOKAAL GETEELDE VOEDING

referentie

+10%

referentie

+30%

referentie

+41%

geen put vroeger of nu

putwater gebruikt geen put vroeger of nu

putwater gebruikt geen put vroeger of nu putwater gebruikt lineair + vertakt PFHxS

(p<0,001) lineair + vertakt PFOS

(p<0,001) lineair PFOS

(p=0,001)

Verandering in PFAS-serumgehalten (%) volgens gebruik van grondwater

(34)

ANDERE FACTOREN

Factor Welk effect? Welke PFAS?

Hoe verandert de serumwaarde PFAS? PFOS PFHxS PFOA PFNA Hoger bij contact met bodemdeeltjes via beroep,

hobby of opleiding +22%

Hoger bij contact met chemische stoffen via

beroep, hobby of opleiding +37% +15%

Hoger bij gebruik van smeermiddel voor fiets,

paardenzadel, … +13%

Hoger bij oudere deelnemers (toename 10 jaar) +15% +25% +17% +22%

Lager bij vrouwen dan bij mannen -15% -36% -16%

Lager bij niet-Belgen dan bij Belgen -46% -28%

(35)

• Afwerken statistische analyses PFDA, PFUnA, PFHpA, PFHpS

• Zijn bij PFAS-types die minder konden worden waargenomen dezelfde factoren van belang als bij de PFAS-types die bij bijna alle deelnemers werden waargenomen?

• Verdiepende analyses rond eten van lokaal geteelde groenten

• De effecten van eten van lokaal geteelde groenten op de PFAS-gehalten waren niet meer significant

wanneer eten van eieren uit het gebied in rekening werd gebracht. We willen nagaan of groenten wel een significante associatie hebben met de PFAS-gehalten bij deelnemers die geen lokale eieren eten.

• Afwerken statistische analyses voor het % lineair PFOS

• De verhouding lineaire/vertakte vormen vertoont verschillen tussen de deelnemers. Welke factoren spelen een rol bij het meer voorkomen van vertakte PFOS-vormen?

• Aparte modellen voor mannen en vrouwen

• Zijn er andere aandachtspunten zijn voor mannen en voor vrouwen ?

26/10/2021 35

VERDER ONDERZOEK MET GEGEVENS UIT DEZE STUDIE

(36)

INDIVIDUELE RESULTATEN PFAS

(37)

13 PFAS

• PFOS – PFOA

• Vergelijking met HBM-I en HBM-II

• Koppeling aan advies (handelingskader)

• PFAS met >50% detectie:

• Vergelijking met onderzoeksgroep

• Mediaan en P90

• Per leeftijdsklasse (12-20 jr.; 21-49 jr.; 50-89 jr.)

• PFAS met <50% detectie:

• Vergelijking met % gedetecteerd

26/10/2021

INDIVIDUEEL RESULTAAT

37

PFAS Afkorting

perfluoro-n-butaanzuur PFBA perfluor-n-pentaanzuur PFPeA

perfluor-n-hexaanzuur PFHxA

perfluor-n-heptaanzuur PFHpA

perfluor-n-octaanzuur PFOA

perfluor-n-nonaanzuur PFNA

perfluor-n-decaanzuur PFDA

perfluor-n-undecaanzuur PFUnA perfluor-n-dodecaanzuur PFDoA perfluor-n-butaansulfonzuur PFBS perfluor-n-hexaansulfonzuur PFHxS perfluor-n-heptaansulfonzuur PFHpS perfluor-n-octaansulfonzuur PFOS

(38)

ADVIEZEN

Jouw waarde Betekenis Advies

PFOS én PFOA onder HBM-I

Bij deze PFAS waarden zijn er geen nadelige

gezondheidseffecten te verwachten.

ADVIES 1

 Er zijn geen specifieke acties nodig.

 We raden je wel aan om de tips verderop in deze brief te lezen; PFAS vermijden is altijd een goed idee.

(39)

26/10/2021 39

Blootstellingsbron Maatregelen

□ Ik eet regelmatig lokaal of zelf geteeld fruit, groenten (niet uit de winkel)

□ Ik eet regelmatig zelf gevangen vis of vlees van lokaal of zelf gekweekt kleinvee (bv.

kippen, schapen, geiten…).

 Probeer consumptie van lokaal geteelde voeding te beperken. Volg hiervoor de ‘no- regret maatregelen’.

 Varieer voldoende in je voeding, dus eet voedingsproducten van verschillende bronnen (zelf geteeld, lokale teelt, supermarkt, …). Kies zoveel mogelijk voor plantaardige en verse, onbewerkte producten.

 Was je groenten en fruit altijd. Dit doe je best met lauwwarm water.

 Was regelmatig en goed je handen, zeker vóór het eten, na het buitenspelen en na het werken in de tuin.

PFOS of PFOA tussen HBM-I en HBM-II

Bij deze PFAS waarden zijn nadelige gezondheidseffecten niet uit te sluiten. We spreken van een controlegrens

ADVIES 2

 We raden je aan om de tips toe te passen om blootstelling aan PFAS te vermijden.

 De checklist kan helpen om zelf op zoek te gaan naar bronnen in je omgeving.

ADVIEZEN

(40)

PFOS of PFOA boven HBM-II

Bij deze PFAS waarden zijn nadelige gezondheidseffecten op lange termijn mogelijk. We spreken van een actiegrens.

ADVIES 3

 We raden je aan om de tips toe te passen om blootstelling aan PFAS te vermijden.

 De checklist kan helpen om zelf op zoek te gaan naar bronnen in je omgeving.

 Indien je dit wenst, kan je een consultatie met een milieu-arts of medisch milieukundige

aanvragen; zij geven advies op maat.

 Je kan bij gelegenheid ook langsgaan bij je huisarts om na te gaan of verdere opvolging nodig is. Dit is vooral nuttig als je nog andere risicofactoren hebt (bijv. overgewicht, roken, suikerziekte, hoge bloeddruk) of als je

ADVIEZEN

(41)

• Brief met persoonlijk en groepsresultaat

• Online infosessie over de groepsresultaten

• Infodag voor deelnemers aan het bloedonderzoek

• Presentatie van de groepsresultaten en aansluitende een infomarkt waar deelnemers vragen kunnen stellen over de onderzoeksopzet en de

groepsresultaten.

• Zowel onderzoekers als beleidsmedewerkers zullen aanwezig zijn.

• Individuele consultaties

• Bij vragen over persoonlijke bloedresultaten na de infodag

• Op afspraak bij een milieu-arts of medisch milieukundige

26/10/2021

DEELNEMERS

41

(42)

ROL VAN DE HUISARTS

(43)

• Online infosessie op 21/10

• Brief met de resultaten van hun eigen patiënten (indien toestemming gegeven)

• Ook info die deelnemers ontvangen hebben

• Infofiche voor zorgverstrekkers

26/10/2021

HUISARTSEN OMGEVING ZWIJNDRECHT

43

(44)

HUISARTSEN OMGEVING ZWIJNDRECHT

(45)

Coördinatie

opdrachthouder

(46)

Coördinatie opdrachthouder

Versnelling wetenschappelijk onderzoek en inzichten PFAS-verontreiniging

Hypothesen op basis van onderzoek experten-werkgroepen:

Blootstelling hotspots Vlaanderen:

voeding > inademing stof > drinken water > huid

Verontreiniging industriële sites = waterzuiveringsslibs / afvalwater Rond 3M: verontreiniging via verschillende routes

Bodemverontreiniging brandweer beperkt tot plaats brand/oefening + grondwater

Inventarisatie +4000 mogelijke risicolocaties voor PFAS-verontreiniging

Leidt tot grote stroom informatie: procedures voor data handling en –management

Lage concentraties kunnen meten in bodem, water, voeding, bloed: enkele µg/kg

Specifieke technieken en nauwkeurig gecontroleerde procedures

(47)

Huidige topics

Lucht:

Emissie- en emmisiemetingen Verspreiding lucht-bodem-water Grondwater

Verontreiniging brandweerterreinen Korte keten

Bemalingen Normeringskader

Aanpak EFSA kader

(48)

Lopende initiatieven

EU Ministerraad Leefmilieu: PFAS op de agenda gepla (06/10) ECHA uitfasering PFAS – call for evidence

Luchtmetingen en stofactieplan > Oosterweelwerf / 3M-site Onderzoek achtergrondblootstelling voeding (FAVV)

Onderzoek grond- en drinkwater

Humaan biomonitoringsprogramma 2

Internationalisering, bv. overleg Zeeland (NL) rond Westerschelde Voorbereiding 2^de tussentijdse verslag (maart)

(49)

Adviezen

Zorg en Gezondheid

(50)

Agentschap Zorg en Gezondheid

14/06/2021: ‘no-regret’ maatregelen werden geadviseerd aan de gemeenten rondom de vestiging van 3M te Zwijndrecht

voorzorgsprincipe

op basis van gegevens zoals tot dan toe gekend, en in het besef en de transparante communicatie dat heel wat kennis nog niet of onvolledig aanwezig is

zo snel als mogelijk geadviseerd na een ernstig medisch milieukundig signaal en staan los van enig toekomstscenario.

gaandeweg er meer data en inzicht beschikbaar komen, worden deze maatregelen aangepast in tijd, ruimte en inhoud

(51)

Agentschap Zorg en Gezondheid - advies

Gezondheidskundig is het nodig om bronmaatregelen te nemen om de uitstoot van alle PFAS-componenten naar de omgeving te stoppen en aldus extra blootstelling te vermijden. De PFAS-belasting in de mens moet dalen.

Uitbreiding onderzoek

Uitbreiding milieu-onderzoek (focus windrichting ZW) in de zone <5 km Uitbreiding milieugezondheidsonderzoek naar blootstellingswegen in de zone <5 km

Onderzoek naar koppeling Elektronisch Medische Dossiers aan milieuverontreiniging.

(52)

Agentschap Zorg en Gezondheid - advies

Blootstellingsbeperking door het toepassen van no-regretmaatregelen:

Alle bestaande maatregelen worden behouden

Een aantal maatregelen worden geadviseerd voor een grotere zone (van <1,5 km uitgebreid naar <3 km, tenzij anders vermeld)

Meest kwetsbare bevolking¹: geen zelf-geteelde groenten consumeren

Zelf-geteelde groenten met mate consumeren en steeds goed wassen voor consumptie (tot <5 km)

Geen grondwater als drinkwater (consumptie) gebruiken

Goede hygiëne toepassen: handen wassen (zeker voor de maaltijd) en kuisen met nat in de binnen-omgeving

Cf. Toepassing NGW art. 135

(53)

Maatregel ^* Toepassingszone t.a.v. 3M te Zwijndrecht

< 1,5 km 1,5 – 3 km 3 – 5 km 5 – 10 km Geheel Vlaanderen

Geen eigen geteelde eieren consumeren !!! x x x

Max. 1 eigen geteeld ei consumeren per persoon

per week x

Meest kwetsbare bevolking: geen zelf-geteelde

groenten consumeren x x

Algemene bevolking: zelf-geteelde groenten met mate consumeren, mits een goede mix met

groenten van elders afkomstig x

Zelf-geteelde groenten steeds goed wassen

voor consumptie x x x

Geen zelf-geteeld kleinvee consumeren x Geen grondwater als drinkwater (consumptie)

gebruiken x x

Grondwater niet gebruiken om de moestuin te

irrigeren x

Grondwater niet gebruiken om het zwembad

te vullen x

Compost samengesteld met materiaal uit eigen

tuin niet gebruiken x

Goede hygiëne toepassen: handen wassen, zeker voor de maaltijd en in uw binnen-

omgeving kuisen met nat x x

Verstuiving van braakliggende grond zo veel

als mogelijk vermijden x

Inzetten op gezond eten en voldoende beweging volgens de voedings- en

bewegingsdriehoek: www.gezondleven.be ^x ^x ^x ^x ^x

Varieer in bron van uw voeding x x x x x

Meest kwetsbare bevolking =

Kinderen < 12 jaar, immuunverzwakte personen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven of wensen zwanger te worden.

* op individuele basis kan afgeweken worden van maatregelen indien specifieke milieumetingen dit aantonen of omgevingsingrepen blootstelling aan PFAS verhinderen.