1
Kindcentrum De Weide
Raaigras 28
8935 GH Leeuwarden
Protocol Hoofdluisbestrijding………..
Inhoud
Inhoud ... 1
1. Inleiding ... 2
2. Doel van dit protocol….. ... 2
3. Hoofdluis ... 2
3.1 Achtergrondinformatie over hoofdluis. ... 2
3.2 Hoe krijg je hoofdluis? ... 3
3.3 Hoe ontdek je hoofdluis? ... 3
4. Hoe behandel je hoofdluis ... 5
4.1 Kammen in combinatie met een antihoofdluismiddel ... 5
4.2 Neten verwijderend middel ... 6
4.3 Schoonmaak maatregelen ... 7
5. Verantwoordelijkheden en taken bij de aanpak van hoofdluis ... 7
5.1 Ouders ... 7
5.2 Wat kan een school doen? ... 7
5.3 Wat doet de GGD?... 7
6. Controles op school door de ouderwerkgroep “Hoofdluis controle.” ... 8
6.1 Het stappenplan voor de controles op school ... 8
7. Te gebruiken voorlichtingsmaterialen. ... 9
Bijlage : ... 10
2 1. Inleiding
Hoofdluis is op veel (basis)scholen een regelmatig terugkerend probleem en het is moeilijk om er vanaf te komen. Dat komt omdat hoofdluis erg besmettelijk is. Hoofdluis verspreidt zich razend snel. Hoe eerder u erbij bent, hoe kleiner de kans dat de hoofdluis zich uitbreidt.
Vaak controleren is dus belangrijk, zowel thuis als op school.
Als er hoofdluis heerst, dan is een zorgvuldige, effectieve aanpak nodig. In dit protocol vindt u alle informatie over hoofdluis, de aanpak, de taken van school, ouders en GGD. Hoofdluis komt vooral bij jonge kinderen voor (tussen 3 en 12 jaar). De school wordt gezien als de plaats waar hoofdluis zich verspreidt. Noodzakelijk in het bestrijden van hoofdluis is de samenwerking van ouders en school. Ouders hebben de verantwoordelijkheid voor hun kinderen en de school heeft de verantwoordelijkheid voor het leefklimaat op school.
2. Doel van dit protocol…..
Met dit luizenprotocol willen we ouders en teamleden uitgebreid voorlichten met betrekking tot “hoofdluisbestrijding” en alles wat daaraan gerelateerd is. Tevens hopen we met dit protocol ouders en school te motiveren samen te werken in het bestrijden van hoofdluis bij kinderen en aan te geven wat hierbij de taak van de school, de ouders en de GGD is.
3. Hoofdluis
3.1 Achtergrondinformatie over hoofdluis.
Luizen zijn parasieten: ze hebben een ander levend wezen nodig om te leven. De hoofdluis haalt zijn voedsel uit mensenbloed. Elke diersoort en ook de mens heeft zijn eigen luizen. De luis van een hond kan niet overleven op een mens of omgekeerd. De luis, die bij de mens voorkomt, varieert in grootte tussen 1 en 3 mm ( zo groot als de kop van een lucifer) en is er speciaal op gebouwd om te leven tussen de hoofdharen. De kop van de luis is uitgerust met een zuigapparaatje. Hiermee prikt de luis een paar keer per dag door de hoofdhuid heen om bloed op te zuigen. Na het bloedzuigen krijgt de luis een rodere kleur, normaal is de luis grijs/bruin van kleur. Een luis is een insect en heeft 6 poten. Met deze poten kan hij zich aan de haren vastklampen. Bijv. bij het schudden van het hoofd, haren kammen of wassen houdt de luis zich hiermee stevig vast.
De luis gedijt prima bij de lichaamstemperatuur van de mens. Als het te warm wordt vinden ze dat niet prettig. Iemand met koorts wordt door luizen verlaten. Ook een te lage
temperatuur overleven ze niet. Men zegt dat de meeste luizen buiten de hoofdhuid
maximaal 48 uur kunnen overleven bij kamertemperatuur zonder bloed. Als ze dan nog geen warmte hebben gevonden, sterven ze. Een luis leeft ongeveer 4-6 weken. Een luis legt ongeveer 4 tot 8 eieren per dag: dit zijn neten. In een heel ‘luizenleven’ legt een luis wel ongeveer 250 neten. Luizen leggen hun neten aan de basis van het haar, dicht op de hoofdhuid. Deze neten zitten vastgekleefd aan de haren.
3
Men vindt ze vooral op de warme, donkere plekjes zoals onder de pony, achter de oren, in de nek en soms op de kruin (bijvoorbeeld als het haar opgebonden is in een paardenstaart).
Neten lijken op zoutkorreltjes. Regelmatig worden neten verward met roos. Het verschil met roos is overduidelijk: roos zit los en neten zitten vastgekleefd aan de haren.
Neten groeien met het haar mee, dus hoe verder de neet van de hoofdhuid af is, hoe langer geleden deze gelegd is. Na ongeveer 7 dagen komen de neten uit en vervolgens is de jonge luis na 7 tot 10 dagen alweer in staat om zelf eieren te leggen.
We spreken van een verse neet, als de neet zich dicht op de hoofdhuid bevindt. Als de neet zich 2½ cm of verder van de hoofdhuid bevindt, dan is dat een oude neet. Het gevaar van besmetting is dan verdwenen. N.B.: Als lang haar opgebonden is geweest, kunnen neten ook wat verder van de hoofdhuid af zitten. Neten kunnen buiten de hoofdhuid maximaal 6 dagen overleven. Dit betekent dat een haar met een neet eraan vast, bijv. in een kam of op kleding, na een paar dagen gewoon uit kan komen en de luis op zoek gaat naar een nieuwe gastheer.
Hoofdluizen dragen geen ziekten over. Door krabben kunnen wel korstjes op de hoofdhuid ontstaan. Hierbij kunnen infecties optreden die zorgen voor jeuk. Over het algemeen is het hebben van hoofdluis niet ernstig. Wel is het belangrijk hoofdluis te behandelen. Want als u te lang wacht met behandelen, breiden de luizen zich uit en bestaat de kans dat de luizen ook op anderen worden overgedragen.
Hoofdluis gaat niet vanzelf weg, behandeling is dus noodzakelijk!
3.2 Hoe krijg je hoofdluis?
Luizen kunnen niet vliegen of springen. Het zijn ‘overlopers’. Als kinderen tijdens het spelen met de hoofden dicht bij elkaar komen, kruipen de luizen gemakkelijk over van het ene hoofd op het andere. Vooral onder omstandigheden waar veel mensen dicht bij elkaar verblijven, bijv. bij kampeervakanties of logeerpartijtjes, in volle bussen of treinen, op school en op de sportclub, wordt hoofdluis gemakkelijk verspreid. Iedereen kan hoofdluis krijgen.
Ze komen voor op gewassen haar maar ook op ongewassen haar. Omdat kinderen meer bij elkaar in de buurt komen, bijvoorbeeld bij het spelen, komt hoofdluis bij hen wel vaker voor dan bij volwassenen. Binnen het gezin en op school krijgt hoofdluis veel kans om over te lopen.
3.3 Hoe ontdek je hoofdluis?
Kort na de besmetting met hoofdluis, merkt u nog helemaal niets. Meestal ontstaan pasklachten bij de aanwezigheid van meerdere luizen. Jeuk is de belangrijkste klacht bij hoofdluis. Dit kan ontstaan één tot twee weken na de besmetting.
Om vroegtijdig hoofdluis te ontdekken is regelmatige controle van de kinderen belangrijk, zowel thuis als op school.
4
Thuis: ouders moeten hun kinderen regelmatig controleren met behulp van een luizenkam.
School: alle leerlingen na elke schoolvakantie of na een melding van hoofdluis door de ouderwerkgroep laten controleren.
Hoe ontdek je hoofdluis bij iemand? Door te kijken tussen de haren of er luizen of neten te zien zijn. Ze zijn vooral te vinden in de nek, achter de oren en in de pony. Als u geen luizen ziet, maar wel grijswitte puntjes, kan het toch om hoofdluis gaan.
Die puntjes kunnen neten zijn. Het haar kammen met een luizenkam. Kam boven een vel wit papier. De luizen vallen dan op het papier.
Wanneer heeft een kind hoofdluis?
• Als u levende hoofdluizen ziet op het hoofd.
• Als er door kammen levende luizen worden gevonden.
• Als de neten maximaal 1 cm. van de hoofdhuid zijn verwijderd.
Wanneer heeft een kind geen hoofdluis?
• Als u geen levende luizen vindt.
• Als de neten verder dan 1 cm van de hoofdhuid zijn verwijderd.
Het herkennen van een hoofdluisbesmetting kan lastig zijn. Zorg in ieder geval voor een goede verlichting. Het is moeilijk onderscheid te maken tussen neten die nog een larve bevatten of neten die al leeg zijn. Lege neten groeien met het haar mee, dus hoe verder de neet van de hoofdhuid af is, hoe langer geleden deze is gelegd. Neten die verder dan 1 cm.
van de hoofdhuid zitten, bevatten geen luis meer. Soms klagen kinderen over jeuk op de hoofdhuid of ze krabben geregeld. Dan is het goed om eens extra te controleren. Hoofdluis gaat echter niet altijd samen met jeuk.
Waarom is het belangrijk dat de diagnose hoofdluis goed wordt gesteld? In de eerste plaats omdat kammen bij diagnose hoofdluis veel tijd en discipline van de ouders kost en om te voorkomen dat ouders onnodig gaan behandelen met antihoofdluismiddelen. Dat werkt resistentie in de hand. Ten tweede is het voor ouders heel vervelend als hen wordt verteld dat hun kind hoofdluis heeft, terwijl dit niet klopt.
Wat te doen bij het ontdekken van ( levende) hoofdluis? Als er hoofdluis is ontdekt, dan moet er actie worden ondernomen:
• Ouders moeten dit zo spoedig mogelijk melden aan de school
• School moet de andere ouders melden dat er hoofdluis heerst op school
• School adviseert besmette kind te behandelen door middel van de uitkammethode
5
• School adviseert om thuis alle gezinsleden te controleren, dus ook de volwassenen.
• School adviseert na behandeling de kinderen elke dag thuis controleren, totdat het kind luisvrij is.
4. Hoe behandel je hoofdluis
Als hoofdluis is gevonden zijn er twee manieren om hoofdluis te behandelen:
Kam gedurende 14 dagen elke dag het haar met een fijn-tandige metalen kam in combinatie met crèmespoeling.
U gaat als volgt te werk:
• Maak het haar door en door nat. Verdeel crèmespoeling door het haar.
• Bescherm de ogen met een washandje en kam dan eerst met een gewone kam de klitten uit het haar.
• Houd het hoofd voorover boven een wasbak of een stuk wit papier. Pak de fijntandige stalen kam en kam het haar van achter naar voren, tegen de hoofdhuid aan; start bij het ene oor en schuif plukje voor plukje, na elke kambeweging op naar het andere oor.
Vastgeplakte neten kunt u eventueel losweken door deppen met azijn.
• Veeg tijdens de kambeurt de kam regelmatig af aan een stukje keukenrol of zakdoek.
Spoel gevonden luizen door de wc of wasbak
• Spoel de crèmespoeling uit.
• Na gebruik de kam reinigen door deze 1 minuut uit te koken.
De metalen netenkam moet niet verward worden met de plastic luizenkam.
4.1 Kammen in combinatie met een antihoofdluismiddel Werkwijze:
• Gebruik het antihoofdluismiddel volgens de bijsluiter, herhaal dit na 7 dagen.
• Kam dagelijks gedurende 14 dagen het haar met een metalen netenkam
Let op: de antihoofdluismiddelen moeten allemaal gecombineerd worden met de uitkammethode: twee weken het haar dagelijks doorkammen met een netenkam. In de vorm van shampoos, sprays, crèmes en lotions zijn verschillende producten verkrijgbaar. Het verschil heeft vooral te maken met de werkzame stof die erin zit. Op dit moment biedt geen enkel middel 100% garantie.
6 Welk antihoofdluismiddel kies ik?
Wilt u een antihoofdluismiddel gebruiken, kies dan in ieder geval voor een geregistreerd product. In Nederland zijn meerdere middelen geregistreerd. Middelen op basis van
dimeticon hebben de voorkeur omdat deze middelen geen insecticiden bevatten en omdat er geen resistentie kan ontstaan tegen deze middelen. Geadviseerd wordt een middel met dimeticon te gebruiken dat is geregistreerd als geneesmiddel.
Hoe gebruik je antihoofdluismiddelen?
• Volg altijd de gebruiksaanwijzing
• Kam na de behandeling met een luizenkam de dode luizen uit het haar
• Behandel het haar na een week nog eens met hetzelfde middel
• Zoals gezegd, de antihoofdluismiddelen moeten altijd gecombineerd worden met de uitkammethode: gedurende twee weken het haar dagelijks doorkammen met een netenkam
• Informeer naar bijwerkingen en contra-indicaties, want kinderen met hooikoorts, cara of eczeem kunnen gevoelig zijn voor één van de werkzame stoffen. Lees de bijsluiter goed door en volg de werkwijze die daar in staat.
Tegen antihoofdluismiddelen is de hoofdluis steeds vaker resistent ( ongevoelig) Als een middel niet werkt, probeer dan een middel waar een andere werkzame stof in zit.
4.2 Neten verwijderend middel
Neten blijven aan een haar vast zitten, ook al zijn zij oud. De lijm waarmee zij vastzitten is op te lossen door gebruik van:
1. azijn en water Azijn en water
Maak een mengsel van 3 delen azijn met 1 deel water. Hiermee moet het haar goed ingewreven worden (bijvoorbeeld met een katoenen doek). Laat het azijnmengsel een half uur inwerken, kam daarna het haar goed door met een luizen- of netenkam, en spoel vervolgens het haar goed uit.
N.B.: Neten regelmatig (bijv. elke dag een paar neten) verwijderen met de vingernagels kan goed helpen om het haar luizen- en netenvrij te krijgen. De neten dienen na het verwijderen goed door de wasbak gespoeld worden.
7 4.3 Schoonmaak maatregelen
In maart 2011 is de richtlijn aangepast, maatregelen zoals het wassen van beddengoed, knuffels, jassen en het stofzuigen van de auto zijn niet meer nodig omdat overdracht via beddengoed e.d. nooit wetenschappelijk is aangetoond. Ook het gebruik van luizenzakken en luizencapes wordt niet meer actief geadviseerd. De nadruk ligt in het nieuwe advies op kammen, kammen en kammen! Dat is de enige manier om de luizen écht weg te krijgen.
5. Verantwoordelijkheden en taken bij de aanpak van hoofdluis
Hoofdluis is op veel (basis)scholen een regelmatig terugkerend probleem en het is moeilijk om er vanaf te komen. Dat komt omdat hoofdluis erg besmettelijk is. Hoofdluis verspreidt zich razend snel. Hoe eerder u erbij bent, hoe kleiner de kans dat de hoofdluis zich uitbreidt.
Vaak controleren is dus belangrijk, zowel thuis als op school.
Als er hoofdluis heerst, dan is een zorgvuldige, effectieve aanpak nodig. Ouders, school en GGD hebben op dit terrein ieder hun eigen taken, verantwoordelijkheden en
mogelijkheden.
5.1 Ouders
De ouders zijn de eerst verantwoordelijken voor opvoeding, vorming en verzorging van hun kinderen. Als hoofdluis is geconstateerd bij hun kind moeten andere ouders en de school worden gewaarschuwd. Ouders zijn verantwoordelijk voor de behandeling om verdere besmetting te voorkomen. Preventief kunnen ouders bijvoorbeeld wekelijks het haar van hun kinderen controleren op hoofdluis of neten.
5.2 Wat kan een school doen?
De school is verantwoordelijk voor de hygiëne en het leefklimaat op school. Ook het nemen van maatregelen ter voorkoming van hoofdluis en het voorkomen van verspreiding van hoofdluis hoort hierbij. Het advies van de GGD aan scholen is: een periodieke luizencontrole door een ouderwerkgroep en een juiste aanpak bij constatering van hoofdluis. School moet op zijn minst ouders van de juiste informatie over hoofdluisbehandeling kunnen voorzien. In principe mag school een kind niet naar huis sturen voor hoofdluis. Dit is namelijk in strijd met de leerplicht. Als je bedenkt dat het kind de dag ervoor ook gewoon op school heeft rondgelopen is er weinig reden om die paar uur op de dag dat je de luizen vindt enorm in paniek te raken. Het GGD standpunt is: niet naar huis sturen maar de ouders en de rest van de klas wel goed informeren.
5.3 Wat doet de GGD?
De GGD heeft een voorlichtende, adviserende en ondersteunende taak ten aanzien van hoofdluisbestrijding. De GGD kan begeleiden bij het opzetten van een hoofdluis
ouderwerkgroep. De GGD kan in geval van steeds terugkerende hoofdluis bij een kind een huisbezoek doen. De GGD kan niet de verantwoordelijkheid van de ouders en die van de school overnemen. De GGD zorgt dat scholen van de juiste informatie worden voorzien.
8
6. Controles op school door de ouderwerkgroep “Hoofdluis controle.”
Hoe wordt de hoofdluiscontrole binnen de school uitgevoerd
• Standaard controles
• Controle bij tussentijdse melding
• Her controle wanneer hoofdluis in een klas aangetroffen is Standaardcontrole
De standaardcontroles worden ca. 5 keer per jaar uitgevoerd. Bij voorkeur vinden de controles plaats direct na een vakantieperiode. Bij een standaardcontrole worden alle groepen van de hele school gecontroleerd.
Controle bij tussentijdse meldingen
Als er een melding van hoofdluis is binnen een groep, wordt de hele groep van het desbetreffende kind gecontroleerd en de groepen waar broertjes of zusjes zitten.
Her controle
De her controle vindt plaats ca. 2 weken na de eerste controle. Op deze manier krijgen ouders de gelegenheid hun kind goed te behandelen. De her controle wordt uitgevoerd in die groep waar bij de eerste controle hoofdluis is geconstateerd. Alle kinderen van de betreffende groep worden opnieuw gecontroleerd.
6.1 Het stappenplan voor de controles op school Stappenplan
1. De administratief medewerkster stelt de ouders middels een bericht op de hoogte van de geplande controles. Dit gebeurt aan het begin van het schooljaar door middel van de
schoolkalender. Ook de her-controles worden hierin vermeld. Het luizenprotocol staat op de website van de school en in het digitale ouderportaal ‘MijnSchool.”
2. De ouders die de controle uitvoeren stemmen het moment af met de leerkracht. Het is belangrijk dat de leerkracht duidelijk maakt dat ieder kind hoofdluis kan hebben en dat dit niet te maken heeft met het wel of niet schoon zijn op jezelf. Er wordt aan de kinderen niet verteld of ze wel of geen hoofdluis hebben. Als er hoofdluis gevonden wordt, worden de ouders hiervan op de hoogte gesteld.
3. De controle per groep vindt plaats in het eigen lokaal. Bij twijfel worden er twee of drie kinderen in de ouderkamer gekamd boven een groot wit papier.
9 4. Waar te controleren…..
• de haren achter de oren,
• de kruin,
• de haren in de nek,
• de haren onder de pony.
5. De bevindingen worden vastgelegd in een map, die in de bak van de ouderwerkgroep zit.
Hierin komt een paraaf ter bevestiging van de standaard groepscontrole. Daarnaast zitten er per klas formulieren in waarop de individuele bevindingen kunnen worden bijgehouden.
6. Aan het eind van de controles worden de bevindingen doorgegeven aan de administratief medewerker van de school. Eventueel wordt er een her controle gepland. De administratief medewerker stelt de teamleden en de ouders op de hoogte.
* Leden van de ouderwerkgroep ‘Hoofdluiscontrole” spreken uit het oog van privacy nooit met andere ouders over de bevindingen van de controle! Dit is voorbehouden aan de contactpersoon ( administratief medewerker) van de school!
7. De administratief medewerkster heeft contact met de ouders van de kinderen waarbij verse neten of luizen gevonden zijn. De betreffende ouders krijgen adviezen betreffende de behandelwijze. Als het ouders niet lukt om het “luizenprobleem” onder controle te krijgen dan neemt de directeur van de school contact op met de betreffende ouder.
9. Hardnekkige gevallen of problemen met ouders worden doorgegeven aan de directeur van school. Deze zal de hulp van de verpleegkundige van de GGD inroepen. Ouders kunnen zo nodig ook zelf bij vragen contact opnemen met de jeugdverpleegkundige verbonden aan de school.
7. Te gebruiken voorlichtingsmaterialen.
Ter ondersteuning van de voorlichting heeft het RIVM een voorlichtingsfilm gemaakt over controleren en behandelen van hoofdluis. De film is beschikbaar via de website van het RIVM:http://www.rivm.nl/hoofdluis
10
Bijlage :
Brief voor ouders: ‘Er heerst hoofdluis’
Beste ouders, Er heerst hoofdluis!
In de groep van uw kind is er hoofdluis geconstateerd. Wij vinden het van belang u hiervan op de hoogte te stellen. Om uitbreiding van hoofdluis te voorkomen, hebben wij uw medewerking nodig. Wij vragen u om bij uw kind(eren), maar ook uzelf en andere
huisgenoten de haren te (laten) controleren op hoofdluis. Bij aanwezigheid van luizen en/of neten (eitjes) verzoeken wij u dit zo spoedig mogelijk te melden aan de school.
Via de website van het RIVM kunt u informatie vinden over het bestrijden van hoofdluis RIVM:http://www.rivm.nl/hoofdluis
Werkwijze…..
• Wanneer in uw gezin hoofdluis voorkomt, moet u iedereen die hoofdluis heeft tegelijkertijd behandelen. Laat er dus geen tijd tussen zitten.
• Dagelijks met een speciale stalen netenkam het natte haar (met gewone crèmespoeling erin) intensief kammen gedurende twee weken, is even effectief als behandeling met een hoofdluismiddel. Of u kunt naast het kammen middelen met malathion, dimeticon of permetrine gebruiken die verkrijgbaar zijn bij de drogist of apotheek.
• Het is onnodig en onverstandig om het haar met een bestrijdingsmiddel te behandelen als u geen hoofdluizen of verse neten heeft gevonden.
• Blijf regelmatig controleren op hoofdluis.
• Als u nog vragen heeft, kunt u natuurlijk altijd bellen met de school.
