FLANDERS INVESTMENT & TRADE MARKTSTUDIE
LOGISTIEKE SECTOR
IN CHILI
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 1
“ De logistieke sector in Chili”
Oktober 2016
Representación Económica de Flandes c/o Embajada de Bélgica Av. Providencia 2653 - Of. 1104
Santiago de Chile Chile
E santiago@fitagency.com T +56 2 2 334 35 65
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 2
INHOUDSTAFEL
1. INLEIDING ... 32. BUITENLANDSE HANDEL ... 3
2.1. EXPORT ... 3
2.2. IMPORT ... 4
3. BELANG VAN DE LOGISTIEKE SECTOR ... 5
4. LOGISTICS PERFORMANCE INDEX ... 6
5. LOGISTIEKE INFRASTRUCTUUR ... 7
5.1. MARITIEM TRANSPORT ... 7
5.2. BINNENLANDSE LOGISTIEK ... 9
5.2.1. KUSTVAART, CABOTAGE ... 10
5.2.2. HAVENCAPACITEIT ... 10
5.3. WEGTRANSPORT ... 11
5.4. LUCHTTRANSPORT ... 12
6. HANDELSBEPERKINGEN ... 13
7. LOGISTIEKE KOSTEN EN COMPETIVITEIT ... 13
8. OPSLAGFACILITEITEN ... 14
9. NUTTIGE LINKS ... 15
10. BRONNEN ... 15
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 3
1. INLEIDING
Deze marktstudie biedt Vlaamse ondernemingen een overzicht van de logistieke sector in Chili.
Hopelijk draagt deze studie bij tot een beter begrip van deze sector en zijn mogelijkheden.
2. BUITENLANDSE HANDEL
De Chileense import en export van goederen overzee is de laatste jaren systematisch gestegen.
2.1. EXPORT
Terwijl Chili in 2006 ongeveer 44 miljoen ton exporteerde, was dat in 2015 al bijna 61 miljoen ton.
Bron: Armada de Chile/Directemar (2016) In 2015 waren de top 5 eindbestemmingen van exportgoederen uit Chili:
IN GEWICHT IN WAARDE
1) China 33,1 % 1) China 29,5 %
2) Verenigde Staten 19,1 % 2) Verenigde Staten 12,2 %
3) Japan 12,0 % 3) Japan 9,9 %
4) Zuid-Korea 4,8 % 4) Zuid-Korea 7,4 % 5) India 3,8 % 5) Brazilië 3,7 %
België staat qua gewicht op de 19de plaats met 0,5 % (303.009 ton) en qua waarde op de 16de plaats met 1,34 % (0,74 miljard US$). Daarmee hinkt België sterk achter op Nederland, dat op de 7de plaats staat zowel qua gewicht (2 % of 1.238.545 ton) als qua waarde (2,82 % of 1,56 miljard US$).
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 4 De belangrijkste exportproducten qua waarde (FOB) voor het jaar 2015 zijn:
1. Koper- en ijzererts 55,8 % 2. Drank en voeding 15,0 % 3. Landbouw en visserij 12,1 % 4. Hout en papier 9,3 %
5. Chemie 4,4 %
In verscheidene productgroepen behoort Chili tot de topleveranciers voor België:
• Pisco (alcoholische drank): 1ste plaats, 91% van alle invoer van pisco;
• Mosselen: 1ste plaats met 52%, meer dan Nederland, Frankrijk en Spanje;
• Diepvriesasperges: 2de plaats met 29% na China, maar vóór Peru en Nederland.
Nederland importeert vooral landbouwproducten (32% van het Europese totaal), mineralen (16%), en wijnen (14%). Spanje importeert vooral zeeproducten (29%), omwille van de grote vraag naar deze producten op de Spaanse markt. België doet het relatief goed qua wijnen, maar algemeen gezien is er nog sterke ruimte voor groei.
De grote exporterende bedrijven naar Europe zijn vooral actief in de mijnbouw, hout & cellulose en chemische producten:
• Corporación Nacional del Cobre de Chile Koper
• Compañia Contractual Minera Candelaria Koper
• Minera Meridian Limitada Koper
• Compañía Minera Carmen de Andacollo Koper
• Celulosa Arauco y Constitución Cellulose en hout
• Empreseas CMPC Celulosa Cellulose en hout
• SQM Industrial Chemische producten
De hoofdrolspelers in de export via scheepvaart zijnde volgende bedrijven: Nippon Yusen Kaisha (NYK Line), Mediterranean Shipping Company (MSC), Mitsui OSK Lines, Maersk Line, Gearbulk Holding Limited. Bron: AmCham Chile.
2.2. IMPORT
De importcijfers lopen gelijk met de relatief sterke groei van de economie in het laatste decennium, van 31 miljoen ton in 2006 tot meer dan 50 miljoen ton in 2015.
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 5 Bron: Armada de Chile/Directemar (2016)
In 2015 waren de top 5 leveranciers van goederen:
IN GEWICHT IN WAARDE
1) Verenigde Staten 24,0 % 1) Verenigde Staten 22,8 % 2) Brazilië 11,9 % 2) China 17,9 %
3) China 9,1 % 3) Brazilië 5,9 % 4) Colombia 9,0 % 4) Zuid-Korea 5,5 %
5) Ecuador 6,9 % 5) Trinidad & Tobago 4,8 %
België staat qua gewicht op de 23ste plaats met 0,3 % (152.914 ton) en qua waarde op de 25ste plaats met 0,56% (13,55 miljoen US$). België exporteert meer goederen naar Chili dan Nederland, dat qua gewicht op de 28ste plaats staat met 0,23 % (118.460 ton) en qua waarde ook op de 28ste plaats met 0,43 % (10,46 miljoen US$).
De belangrijkste importproducten qua waarde (FOB) voor het jaar 2015 zijn:
1. Machines en onderdelen 37,3%
2. Chemie 27,2%
3. Olie en derivaten 8,2%
4. Drank en voeding 6,5%
5. Textiel 6,4%
3. BELANG VAN DE LOGISTIEKE SECTOR
Chili is sinds het herstel van de democratie in de afgelopen 25 jaar geëvolueerd tot één van meest open economieën in de wereld. Chili sloot tot nu toe niet minder dan 23 bi- en multilaterale akkoorden, en is daarmee wereldrecordhouder van de vrijhandelsovereenkomsten. Chili is ook een van de stichtende leden van de 'Pacific Alliance', een nieuwe vrijhandelszone tussen Chili, Peru,
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 6 Mexico en Colombia. Meer informatie over de vrijhandelsovereenkomsten vindt u op de volgende link: https://www.direcon.gob.cl/acuerdos-comerciales/.
De sterke groei van de Chileense economie de laatste 10 jaren ging samen met een snelle toename van het volume van de buitenlandse handel. Zo steeg het aandeel buitenlandse handel van ongeveer 30% van het bruto binnenlands product (BBP) in de jaren ‘60 naar bijna 70% van het BBP in 2014 (WDI, 2014). De grafiek hieronder (ITF 2016, Logistics Observatory for Chili) toont dat de exportgroei hoger ligt dan de groei van het Chileense BBP, wat duidt op een groeiende internationale integratie.
Verder is ook te zien hoe het BBP van Chili aanzienlijk sneller groeit dan het mondiale BBP.
Liberalisering van handel is echter geen garantie op directe economische voordelen. Chili heeft zich in de afgelopen 10-15 jaar dan ook gefocust op het verbeteren van de efficiëntie en capaciteit binnen de logistieke sector, waardoor de lokale producenten konden wedijveren binnen de globale
economie.
4. LOGISTICS PERFORMANCE INDEX
De ‘Logistics Performance Index’ (LPI) van Chili is de hoogste in Latijns-Amerika en haalt met een score van 3,25 in 2016 de 46ste plaats wereldwijd (World Bank 2016). Hiermee zit Chili wel nog niet in het peloton van de OESO-landen, maar staat er wel dicht bij. De volledige LPI index van 2016 kunt u vinden op: https://wb-lpi-media.s3.amazonaws.com/LPI_Report_2016.pdf.
Chili’s logistieke sterktes en zwaktes ontdekken we in een gedetailleerde analyse van de zes dimensies van de LPI van het jaar 2007 tot en met 2016. De recente resultaten van 2016 tonen een verbetering op de eerdere studies voor tracking en voor internationale verzendingen. Tijdigheid, douane, logistiek competentie, infrastructuur en de totale LPI score tonen een lagere score in vergelijking met vorige jaren. Dit suggereert dat er mogelijkheden zijn tot verbetering van de logistieke diensten in Chili.
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 7 Bron: The World Bank (2016), Country Score Card: Chile 2016
5. LOGISTIEKE INFRASTRUCTUUR
Een kwaliteitsvolle logistieke infrastructuur in Chili is essentieel om de grote volumes export te ondersteunen en zo de economische groei van het land te gunstig te beïnvloeden. Goederen voor nationale en internationale handel worden vervoerd via zee-, grond- en luchttransport. Spoorweg, cabotage routes, pijpleidingen en gaspijpleidinginstallaties vullen de logistieke infrastructuur aan.
5.1. MARITIEM TRANSPORT
Ongeveer 95% van de buitenlandse handel passeert de zeehavens; maritiem transport in Chili is dan ook de belangrijkste schakel voor internationale handel. Tussen de 40% en 50% van de buitenlandse handel van Chili wordt via het Panamakanaal vervoerd.
De buitenlandse handel die Chileense havens te verwerken kregen is de laatste vijf jaar met ongeveer 20% gegroeid (in miljoen ton):
2010 2011 2012 2013 2014 2015
91,4 100,8 103,5 108,4 113,2 111,3
Bron: Directemar (2016)
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 8 HAVENS VAN CHILI
Industriële activiteiten worden vooral ontwikkeld in de regio’s in het Zuiden van het land, zoals Los Lagos, Biobio, Los Rios, Araucania en Maule. Mijnbouwactiviteiten vinden vooral plaats in het Noorden, meer bepaald in de regio’s Atacama, Antofagasta, Tarapaca en Coquimbo. Verder komt de uitvoer van landbouw, bosbouw en visserij uit de meer centrale regio’s zoals O’Higgins, Maule, Araucania en Valparaíso.
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 9 De belangrijkste Chileense havens zijn:
San Antonio 11,6 miljoen ton www.sanantonioport.cc.cl
Quintero 10,7 miljoen ton
San Vicente 10,4 miljoen ton www.puertotalcahuano.cl
Valparaíso 8,3 miljoen ton www.puertovalparaiso.cl
Huasco/Guacolda 8,0 miljoen ton
Meer details over de verdeling import/export per Chileense haven voor het jaar 2014 vindt u op deze link: http://estadisticatransporte.mtt.cl/archivos/1573.html
Uit cijfers van Camport blijkt dat 29,9% van het totaal aantal havens privé havens zijn voor publiek gebruik. Daarnaast zijn er 30,7% privé havens voor privé gebruik en 39,5% staatshavens.
Bron: Camport (2012) Belang van de havens volgens het type lading:
• Algemene ladingen: San Antonio (27%) en Valparaiso (18,1%);
• Gekoelde ladingen: Valparaiso (41,2%) en San Antonio (37,2%);
• Vloeibare bulk: Quintero (47,6%) en Mejillones (16,3%) – privé-havens
• Vaste bulk: Patillos (11,8%) en Huasco (11,8%) – privé-havens
Meer informatie hierover vindt u via deze link: http://www.camport.cl/sitio/mapa-portuario-2/
Vaste bulk vertegenwoordigde 41% van alle buitenlandse handel. Verder was 23% algemene vracht, 21% vloeibare bulkgoederen, 10% algemene breakbulk, 4% gekoelde vrachtcontainers en 1%
gekoelde breakbulk.
Wanneer we kijken naar de top 100-havens van Latijns-Amerika en de Caraïben in 2015, dan zien we dat de Chileense havens op het vlak van containeroverslag in de goede middenmoot zitten: San Antonio op plaats 12, Valparaíso op 17, Coronel op 27 en San Vicente op plaats 28. Meer info vindt u op de website van de Comisión Económica para América Latina y el Caribe.
5.2. BINNENLANDSE LOGISTIEK
De hoofdstad Santiago ligt op 2.050 kilometer van Arica in het Noorden, op 2.180 kilometer van Punta Arenas in het Zuiden en op 3.750 kilometer van Paaseiland in de Stille Oceaan.
De binnenlandse logistiek is dan ook van vitaal belang voor de toelevering van goederen aan de 9 miljoen Chilenen die buiten de hoofdstad wonen.
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 10 5.2.1. KUSTVAART, CABOTAGE
Omwille van de langgerekte kustlijn van Chili en de vele havens langs die kust, zou men verwachten dat de kustvaart sterk ontwikkeld is. Het tegenovergestelde is echter het geval. De meerderheid van ingevoerde goederen wordt vanuit de belangrijkste containerhavens in Centraal-Chili per
vrachtwagen naar de eindbestemming gebracht, en niet per boot.
Een meer ontwikkelde kustvaart zou niet alleen de druk op het wegennetwerk en de uitstoot van schadelijke gassen verminderen; binnenlands transport zou er ook voordeliger en efficiënter van worden. Om dit voor mekaar te krijgen, moet de huidige wetgeving geliberaliseerd worden wat betreft de buitenlandse betrokkenheid bij cabotage. En daar knelt het schoentje: de
vertegenwoordigers van de wegtransportsector hebben in Chili een te sterke macht om aan de huidige situatie snel iets te veranderen – hierover later meer.
Volgens cijfers van DIRECTEMAR vertegenwoordigde de cabotage in 2013 slechts 19,7% van de totale overslag in de havens. In 2013 werd 13,7 miljoen ton getransporteerd via cabotage, waarvan 54,3%
vloeibare bulkgoederen, 28,4% solide bulkgoederen en 17,4% algemene vracht.
Meer informatie hierover vindt u op: http://www.camport.cl/sitio/publicacion/index.html#40/z 5.2.2. HAVENCAPACITEIT
De grafiek hieronder laat zien dat er in de komende 10 jaar nood is aan verhoging van de capaciteit van de Chileense havens.
Bron: International Transport Forum (2013), Puerto De Gran Escala
Het Chileense ministerie van Verkeer en Telecommunicatie bereidt een grootschalige uitbreiding van de havencapaciteit voor. In 2012 startte men ‘The National Ports Development Plan’, dat een
langetermijnvisie biedt voor de ontwikkeling van de Chileense havens en van de logistieke
infrastructuur in het binnenland. San Antonio en Valparaíso komen in aanmerking als twee mogelijke
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 11 locaties voor een grote nieuwe containerhaven met diverse terminals. Tot op heden (september 2016) is hierover nog geen beslissing gevallen, alhoewel de meeste sectorspecialisten San Antonio de meeste kans toeschrijven.
Voor meer informatie kan u deze links consulteren:
- www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/michea-portdevelopmentoct-2013.pdf - www.dop.cl/planesinversion/Paginas/default.aspx
Website van kleinere niet-private havens in Chili:
• Empresa Portuaria Antofagasta – www.anfport.cl
• Empresa Portuaria Arica – www.puertoarica.cl
• Empresa Portuaria Coquimbo – www.puertocoquimbo.cl
• Zona Franca Iquique – www.zofri.cl
• Zona Franca Punta Arenas – www.zonaustral.cl
Chileense havens worden constant geconfronteerd met de uitdaging om hun infrastructuur te verbeteren; hiervoor zijn de havens op zoek naar een upgrade van hun logistieke processen en de aankoop van state-of-the-art apparatuur en technologie. Dit biedt mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven in deze sector.
5.3. WEGTRANSPORT
Wegtransport is veruit de belangrijkste factor in de logistiek in Chili. Het 80.000 km lange nationale wegennet staat in voor ongeveer 90 % van het totale goederenvervoer in Chili (gemeten in ton goederen).
Bron: Camport
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 12 Daartegenover staat het vervoer via de spoorwegen, dat verantwoordelijk is voor slechts 10% van de totale getransporteerde goederen. De reden hiervoor is het feit dat het spoorwegennetwerk minder ontwikkeld is en dat de eindpunten van de spoorlijn niet efficiënt zijn wat betreft de overslag van goederen. Alhoewel vervoer via de spoorweg eigenlijk goedkoper is per kilometer en zeker minder schadelijk is voor de natuur, zorgt de lage ontwikkelingsgraad en de vertrouwdheid met het wegtransport ervoor dat verladers weinig vertrouwen hebben in vervoer met goederentreinen.
De sector goederenvervoer over de weg kent een hoge fragmentatie en een lage moderniseringsgraad. Meer dan 95% van de bedrijven heeft een vloot van minder dan 6
vrachtwagens, terwijl een bedrijf minstens 15 vrachtwagens moet hebben om een meerwaarde te betekenen voor de sector.
Uit cijfers van het Nationaal Instituut voor Statistieken blijkt dat in het jaar 2014 ongeveer 153.800 voertuigen gebruikt werden voor het wegvervoer van cargo in Chili. Bijna de helft daarvan (72.279) waren vrachtwagens met een ladingcapaciteit van meer dan 20 ton.
De belangrijkste sectoren in het wegtransport waren in 2014 (bron: INE):
• Handel 37,4 %
• Industrie 19,8 %
• Mijnbouw 14,9 %
• Bosbouw 7,7 %
• Bouw 7.6 %
De regering heeft een master plan voor de verbetering en uitbreiding van het wegennetwerk in Chili.
Meer informatie hierover kan u vinden op de volgende links:
• www.concesiones.cl/proyectos/Paginas/Carteradeproyectos.aspx
• www.vialidad.cl/areasdevialidad/ingenieria/Paginas/ProyectosVialesUrbanos.aspx
• www.concesiones.cl/publicacionesyestudios/seminariosytalleres/Documents/Semina rio_Cartera_de_Proyectos_2012_2014/Prt_Cartera_de_Proyectos_2012_2014.pdf
5.4. LUCHTTRANSPORT
Chili heeft 135 helihavens en 353 luchthavens en vliegvelden, waarvan er 228 in privé bezit zijn en 103 worden beheerd door de overheid (Dirección General de Aeronáutica Civil De Chile). Twaalf vliegvelden zijn gemeentelijk eigendom en 10 militair eigendom.
In de buitenlandse handel telt luchtvervoer mee voor slechts 1% van de totale vracht. De
belangrijkste vrachtluchthavens bevinden zich in Santiago, Iquique, Antofagasta, Isla de Pascua en Punta Arenas. De luchthaven van Santiago neemt 95,5% van de export voor haar rekening en 97,7%
van de import.
In 2015 werd een totaal van 271.335 ton vracht via nationale en internationale vluchten getransporteerd, een verhoging van 8,1% tegenover 2014 (bron: MTTC – 2016).
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 13 Hoofdspelers in het internationale luchtvervoer zijn LATAM AIRLINES (39,3%), LATAM CARGO
(16,7%), ATLAS AIR INC. (16,7%) en AMERICAN AIRLINES (5,1%). Bron: Junta de Aeronáutica Civil – 2016.
Ook voor de infrastructuur van het luchtvervoer zijn verschillende projecten gepland. De volgende websites bieden meer informatie hierover:
• www.concesiones.cl/proyectos/Paginas/construccion.aspx
• www.aeropuertos.gov.cl/Paginas/default.aspx
• www.concesiones.cl/publicacionesyestudios/seminariosytalleres/Documents/Seminari o_Cartera_de_Proyectos_2012_2014/Prt_Cartera_de_Proyectos_2012_2014.pdf
6. HANDELSBEPERKINGEN
Op het vlak van goederentransport zijn er grote verschillen in de handelsbeperkingen tussen de vier transportsectoren. De ‘Services Trade Restrictiveness Index’ (STRI) van de OESO (2014) wijst op weinig restricties in de sector van het wegvervoer (met één van de laagste STRI scores), terwijl het spoorwegtransport in de middenmoot van de OESO-landen vertoeft.
Lucht- en maritiem transport, daarentegen, kennen hoge restricties. In de maritieme sector mag het aandeel van een buitenlands bedrijf niet meer dan 49% bedragen, moet de meerderheid van de leden van de Raad van Bestuur van Chileense nationaliteit zijn, en is cabotage enkel toegankelijk voor Chileense vaartuigen.
In de sector van het luchttransport zijn er geen aandelenbeperkingen voor buitenlandse bedrijven;
men moet zich wel eerst als bedrijf in Chili registreren om de sector binnen te geraken, en moeten de manager en de meerderheid van de Raad van het Bestuur verplicht de Chileense nationaliteit
hebben.
7. LOGISTIEKE KOSTEN EN COMPETIVITEIT
Logistieke kosten zijn hoog in Chili. Zo zijn ze 50% tot 100% hoger als percentage van het BBP dan het gemiddelde van de OESO-landen.
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 14 Bron: Rantasila and Ojala (2012)
Een vermindering van de logistieke kosten zou de competitiviteit van de binnenlandse ondernemingen stimuleren, de export bevorderen en diversificatie van de productie en handelspatronen creëren.
In de ‘Global Competitiveness Report’ editie 2016 van het World Economic Forum is Chili eerste gerangschikt in de lijst van Latijns-Amerikaanse landen en behaalt het een 33ste plaats wereldwijd. Er is echter ruimte voor verbetering. Chili scoort vooral laag in de beschikbaarheid en kwaliteit van technologische infrastructuur en de kwaliteit van de transportdiensten. De hoge transportkosten, maar ook de vertragingen door internationaal transport hebben een significante impact op de competitiviteit van Chili. Daarnaast mist het land een efficiënte coördinatie tussen de operatoren in de publieke en private sectoren. Verder is er nood aan een innovatielandschap, onderzoek en ontwikkeling. Hier scoort Chili immers slechter dan de meeste OESO landen.
Ook de efficiëntie van de arbeidsmarkt is van een redelijk laag niveau in vergelijking met de OESO- landen. Het valt daarbij op dat buitenlandse bedrijven in Chili zich weinig bezig houden met onderzoek en ontwikkeling, en ook minder inzetten op het aanwenden van hooggeschoolde arbeidskrachten ter plaatse. Dit vormt een obstakel om de competitiviteit van Chili te verhogen en een grotere productiediversificatie te creëren.
De overheid is zich wel degelijk bewust van deze problematiek, en is in 2015 begonnen met een pro- actief beleid om de tekorten in efficiëntie en competitiviteit aan te pakken (bron: El Mercurio 18/12/2014).
8. OPSLAGFACILITEITEN
Chili heeft een groot aanbod aan logistieke leveranciers, waarvan vele zeer klein zijn. Voor meer informatie kunt u de volgende websites bekijken:
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 15
• https://www.aduana.cl/operadores-de-transporte-y-otros/aduana/2012-04- 27/103820.html
• http://www.logisticschile.com/Logistics/0/Santiago
Alhoewel de logistieke sector de laatste 15 jaar een gestage groei kende, zijn er nog veel kansen om te groeien, efficiëntie te stimuleren en productiviteit te verhogen. Technologische innovatie is de ideale oplossing voor de ontwikkeling van flexibele en efficiënte logistieke systemen voor
magazijnen.
Chili kijkt onder meer naar buitenlandse bedrijven om de sector naar een hoger niveau te brengen.
Zo investeerde Maersk Container Industrie (MCI) in 2012 ongeveer USD 194 miljoen in cold chain logistics in San Antonio, en trachten andere multinationals deel uit te maken van de groeiende export van het land, vooral dan op het vlak van zalm, fruit en groenten.
In augustus 2016 lanceerde President Bachelet een nieuw initiatief: ‘Magazijnen in Chili’, met als doel de ontwikkeling van kleine bedrijven in deze logistieke sector te bevorderen
9. NUTTIGE LINKS
• Asociación Logística de Chile (ALOG) - www.alog.cl
• Cámara Marítima y Portuaria de Chile AG - www.camport.cl
• Banco Central – statistieken
• Coordinación de Concesiones de Obras Públicas - www.concesiones.cl
• Dirección de Aeropuertos - www.aeropuertos.gov.cl
• Dirección Nacional del Territorio Marítimo y Marina Mercante - www.directemar.cl
• Dirección de Obras Portuarias - www.dop.cl
• Dirección de Vialidad - www.vialidad.cl
• Douane van Chili (Servicio Nacional de Aduanas) - www.aduana.cl
• Douane van Chili – exportdatabase
• Invest Chile - www.investchile.gob.cl/es/infraestructura-transporte
• Ministerie van Openbare Werken (Ministerio de Obras Públicas) - www.mop.cl
• Ministerie van Transport en Telecommunicatie, Divisie Logistieke Ontwikkeling
10. BRONNEN
• http://www.toplatinexport.nl/export-chili/
• https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Chile
De logistieke sector in Chili | oktober 2016 16
• http://www.oecd.org/economy/chile-economic-forecast-summary.htm
• http://www.invest-export.irisnet.be/nl/info-chili
• http://www.itf-oecd.org/search/site/chile
• https://www.oecd.org/chile/diagnostic-chile-gvc-2015.pdf
• http://www.dop.cl/acercadeladireccion/
• http://www.camport.cl/sitio/mapa-portuario-2/
• http://www.legiscomex.com/BancoMedios/Documentos%20PDF/estudio-logistica-chile-rci-277.pdf
• http://dspace2.conicyt.cl/bitstream/handle/10533/89453/
• http://www.investchile.gob.cl/en/inversion-en-chile/estadisticas/
• http://www.puertovalparaiso.cl/noticias/articulo/112/
• http://www.mundomaritimo.cl/noticias/puertos-de-belgica-las-multiples-entradas-a-europa
• http://mundomaritimo.cl/noticias/relacion-ciudad-puerto-y-modelo-logistico-valparaiso-y-rotterdam
