Graag informeren wij u met dit voortgangsbericht over de stand van zaken van het project Rotterdamsebaan. Het afgelopen half jaar is de eerste tunnelbuis voltooid en heeft CRB zowel het diepste punt van het project (boren van de tunnel) als het hoogste punt van het project (dienstgebouw Vlietzone) bereikt.
Binckhorst
Met de komst van de Rotterdamsebaan ondergaat de Binckhorst de nodige veranderingen en ontstaan er nieuwe routes in het gebied. In de afgelopen jaren werd een aantal nieuwe wegen aangelegd. In juli werd een volgende stap gezet in de realisatie van de nieuwe verkeerstructuur: de kruising Binckhorstlaan/Mercuriusweg werd aangepast, zodat er vanaf de Binckhorstlaan voor autoverkeer geen directe verbinding meer is naar de Mercuriusweg en andersom. Het gaat om het deel van de Mercuriusweg tussen de Binckhorstlaan en de Supernovaweg. De komende periode worden daar tevens de panden van het voormalige Trefpunt Rotterdamsebaan, voormalige Karwei gesloopt en het pand van CarpetRight en Topvloeren aangepast. Vervolgens worden vanaf oktober tot begin 2019 kabels en leidingen verlegd. Daarna wordt de kruising Binckhorstlaan/Mercuriusweg definitief ingericht. Hier kan het verkeer op deze kruising in de uiteindelijke situatie goed naar en vanuit de Rotterdamsebaan doorstromen.
Foto: vanaf de kruising Binckhorstlaan/Mercuriusweg is het niet meer mogelijk naar de Supernovaweg te rijden
Op het werkterrein in de Binckhorst werden de afgelopen periode alle voorbereidingen getroffen voor de aankomst van de tunnelboormachine ‘Catharina-Amalia’. Terwijl de machine ondergronds voortgang boekte, werd de bouw van de ontvangstschacht afgerond. Maar ook moest werk verzet worden in de Binckhorsthaven. De bodem van de haven werd aangevuld en geëgaliseerd, zodat er voldoende grond boven de tunnelboormachine lag om veilig onder het water door te kunnen boren.
In de loop der tijd zijn door de beweging van de vele schepen die de haven in en uit varen geulen en kuilen ontstaan op de bodem van de Binckhorsthaven. Om te zorgen dat overal een voldoende dikke grondlaag lag, is de bodem vanaf een schip aangevuld met klei.
Foto: Ontvangstschacht op het werkterrein Binckhorst, enkele weken voor aankomst van de tunnelboormachine
Vlietzone
Op het werkterrein in de Vlietzone is in de afgelopen periode gebouwd aan een markant onderdeel van de Rotterdamsebaan. Bovenop de entree van de tunnel komt één van de dienstgebouwen te staan. Het dak van dit dienstgebouw zal uiteindelijk bedekt worden met zonnepanelen waarmee voldoende energie wordt opgewekt om het gebouw energieneutraal te laten zijn. De ruwbouw van het dienstgebouw is inmiddels ver gevorderd en onlangs werd daarmee het hoogste punt van het project bereikt, ongeveer 7,5 meter boven maaiveld. Een dienstgebouw is een belangrijk onderdeel van een tunnel. Het biedt ruimte aan de besturingskasten van de installaties in de tunnel, zoals voor de ventilatoren en voor de verlichting. Ook kan vanuit het dienstgebouw de tunnel lokaal bediend en bewaakt worden, bijvoorbeeld tijdens onderhoudswerkzaamheden. Hiervoor werken enkele
werkplekken met apparatuur ingericht. In het dienstgebouw Vlietzone zal ook een secundaire bediencentrale wordt ingericht van waaruit alle Haagse tunnels kunnen worden bediend bij uitval van de Haagse bediencentrale in Scheveningen. Eind 2018 is het dienstgebouw af. Daarna wordt het ingericht en kunnen uiteindelijk de installaties worden getest.
Foto: Betonstort voor het dak van het dienstgebouw bovenop tunnel in de Vlietzone
In de Vlietzone komt rondom de Rotterdamsebaan het Molenvlietpark te liggen. Hiermee worden de weg en de tunnelmond ‘ingepakt’ in het landschap zodat ze zo min mogelijk zichtbaar zijn vanuit de omgeving. Ook het toekomstige parkeerterrein van familiepark Drievliet is in het Molenvlietpark opgenomen. Op de plek waar het parkeerterrein zal komen, is een grondterp aangebracht om de ondergrond de komende periode voldoen stabiel te laten worden (voorbelasting). Hiervoor is gebruik gemaakt van de grond die vrij is gekomen bij het boren van de eerste tunnelbuis.
De realisatie van het eerste gedeelte van het Molenvlietpark vordert gestaag. Dit is het deel tussen familiepark Drievliet, het Molenslootpad en de Laan van Hoornwijck. De werkzaamheden zijn complex en tijdrovend. Dit komt onder andere door overleg met het Hoogheemraadschap en omwonenden over het detailontwerp. Hierdoor is meer tijd nodig dan oorspronkelijk gedacht om het ontwerp af te ronden en het park te realiseren.
In de afgelopen periode zijn de eerste 18 bomen in het Molenvlietpark geplant. Op de grondwal bij Drievliet staan sinds april Canadese populieren van zo’n 10 meter hoog. In 2019 en 2020 komen er nog honderden bomen bij in het gebied.
Foto: De eerste nieuwe bomen in het Molenvlietpark
Zoals in voorgaand voortgangsbericht gemeld, zijn eind 2017 in het eerste deel van het Molenvlietpark de kades voor de toekomstige waterberging laag voor laag aangebracht. Het jaar 2018 wordt grotendeels benut voor de noodzakelijke consolidatietijd. Dit betekent dat de grond nog moet ‘inklinken’ totdat de verschillende lagen waaruit de kade is opgebouwd volledig stabiel zijn. De waterberging wordt gerealiseerd in samenwerking met het Hoogheemraadschap van Delfland. De aanleg van de Rotterdamsebaan is voor Delfland een kans om extra ruimte voor water te maken in dit dichtbebouwde gebied. Als de waterstand in de Vliet te hoog oploopt, kan in de toekomst een deel van het water vanuit de Vliet in het Molenvlietpark tijdelijk worden opgevangen. Zo kan wateroverlast in de omringende woonwijken en in de regio worden voorkomen.
Om te zorgen dat de waterberging zich in de toekomst snel genoeg kan vullen, is er naast de toevoer vanuit de Kansjesmolensloot een tweede toevoer nodig. Deze komt langs het Molenslootpad te liggen, loopt onder de Jan Thijssenweg door en komt uit in de Vliet. De exacte locatie van de tweede toevoer hangt samen met de ontwikkelingen op het erf van landgoed Vredenoord. Nu de
ontwikkelingen daar na het collegebesluit over het PUK Nieuw Vredenoord (RIS299396) een volgende fase in gaan, kan ook de tweede toevoer uitgewerkt en aangelegd worden. De voorbereidingen hiervoor lopen, en de werkzaamheden worden in 2019 uitgevoerd. Met de
provincie Zuid Holland zijn we in overleg of het werk gekoppeld kan worden met de werkzaamheden van de Provincie voor de oeverversterking van het Rijn-Schiekanaal. Op die manier zou de overlast voor de omgeving beperkt kunnen worden.
Afgelopen juli is er een eerste informatiebijeenkomst gehouden over de aanleg van de tweede toevoer voor bewoners en ondernemers uit de directe omgeving. Vanuit ondernemers aan de Westvlietweg werden zorgen geuit over de bereikbaarheid van hun bedrijven tijdens de
werkzaamheden. Met de betrokken ondernemers zijn vervolgafspraken gemaakt om te kijken hoe de overlast beperkt kan worden. Vanuit bewoners kwamen tijdens de informatiebijeenkomst onder andere vragen over de planning van de werkzaamheden en hun toekomstig uitzicht. Ook hadden sommige bewoners vragen over de particuliere ontwikkeling op het terrein van landgoed
Vredenoord. Zij zijn gekoppeld aan de betrokken collega’s bij de dienst Stedelijke Ontwikkeling die de particuliere initiatiefnemer begeleiden.
Komende winter wordt de vispaaiplaats aangelegd in de Kansjesmolensloot. De waterkwaliteit in het gebied is belangrijk en met een vispaaiplaats wordt de natuur een handje geholpen. In dit water groeien jonge vissen op waardoor de visstand in evenwicht blijft. Vissen helpen mee de
waterkwaliteit te verbeteren. Op die manier blijft het water helder en kunnen waterplanten beter groeien.
Boorproces tunnel
Na een ondergrondse reis van bijna 6 maanden kwam in de eerste dagen van juli tunnelboormachine
‘Catharina-Amalia’ aan in de 16 meter diepe ontvangstschacht in de Binckhorst. Het slotstuk van een flinke klus waarbij zowel bovengronds als ondergronds door verschillende teams hard is gewerkt aan de bouw. Deze tunnelbuis is 1640 meter lang.
In januari ging het boren van de eerste tunnelbuis van start. De eerste weken stonden in het teken van het inregelen van de machine en het doorlopen van de stappen die onderdeel zijn van de startprocedure. De voortgang van het boren was in die eerste weken lager dan vooraf verwacht. De bovengronds opgestelde installaties ter ondersteuning van het boorproces ondervonden hinder van het winterse weer. Met name het zand dat nodig is voor de mortel die rond de tunnel wordt gebruikt bevroor en was daardoor onbruikbaar. Daarnaast waren er problemen met de afvoer van restwater dat vrijkomt bij het boorproces. In de praktijk bleek dat water niet volledig te voldoen aan de zeer strenge eisen voor het lozen op oppervlaktewater. In eerste instantie is gepoogd de waterzuiveringsinstallatie op het werkterrein aan te passen, maar dat lukte niet voordat de 1,2 miljoen liter grote silo waar het water in opgeslagen werd vol raakte. Het boren kon daarom niet verder gaan. Uiteindelijk is het restwater, na overleg met het Hoogheemraadschap, op het riool geloosd.
Tijdens het Paasweekend is de tunnelboormachine een aantal dagen stilgezet. De aanvoer van de bentonietklei, die nodig is voor het aanmaken van boorspoeling, bleek onverwacht te stagneren waardoor verder boren tijdelijk niet mogelijk was. CRB heeft deze periode gebruikt voor reinigings- en onderhoudswerkzaamheden aan de boormachine en ondersteunende installaties. Alle stagnaties tezamen hebben er toe geleidt dat de boormachine ongeveer 4 weken later dan gepland in de Binckhorst aankwam. Dit heeft vooralsnog geen effect op de planning van het hele project en de verwachte openstelling van de Rotterdamsebaan op 1 juli 2020.
Nadat de belangrijkste (opstart)problemen waren opgelost kwam het boorproces goed op gang en deden zich geen grote vertragingen meer voor. Op 26 april bereikte tunnelboormachine ‘Catharina- Amalia’ haar diepste punt. Gemeten vanaf de onderkant van de boormachine bevond ze zich 33 meter onder de grond. Dit is 31 meter onder NAP. Het diepste punt bevindt zich onder tuincomplex Arentsburgh.
Foto: Verwerken grond uit boorproces Foto: Aanvoer tunnelsegment in de boormachine
Foto: Monteren tunnelsegment in de boormachine Foto: Tunnelbuis
Foto: Bij het wegbranden van de damwand in de brilwand, werd de boormachine gelijk zichtbaar
Bij het boren van een tunnel komt heel wat kijken, zowel boven- als ondergronds. Onder de grond en binnen de bescherming van de boorkop, het voorste deel van de boormachine, worden de tunnelringen gebouwd. De boorkop zet zich af tegen de laatst gebouwde tunnelring met hydraulische cilinders. Terwijl de machine zich op deze manier langzaam naar voren duwt, draait het graafwiel rond en schraapt de grond laagje voor laagje los. Na ongeveer 2 meter boren is er voldoende ruimte om een nieuwe tunnelring te bouwen. De tunnelringen bestaan uit 8 betonnen segmenten. Deze worden in de boorkop stuk voor stuk op hun plek gezet.
Ook bovengronds wordt belangrijk en specialistisch werk verzet. De ploegen bovengronds zorgen voor de logistiek waaronder de aanvoer van segmenten en andere materialen naar de boormachine.
Ook is een goede werking van de scheidingsinstallatie hun verantwoordelijkheid. Deze installatie zorgt ervoor dat weggeboorde grond van de boorspoeling wordt gescheiden. De uitkomende grond wordt voor een groot deel binnen het project gebruikt, bijvoorbeeld bij de aanleg van het Molenvlietpark. De boorspoeling gaat terug het boorproces in.
Net als de eerste tunnelbuis, wordt de tweede buis ook geboord vanuit de startschacht in de Vlietzone. De boormachine omdraaien en vanuit de Binckhorst terug laten boren kan niet. De opslag van segmenten en de installaties die nodig zijn voor het boren van de tunnel staan op het
werkterrein in de Vlietzone. Hiervoor is geen ruimte op het werkterrein in de Binckhorst. De boormachine moet daarom terug naar de plek waar zij begin dit jaar aan haar ondergrondse reis begon. Het achterste deel van de machine met ondersteunende installaties (de volgtrein) is teruggetrokken via de geboorde tunnel. Het voorste deel van de machine, de boorkop, is groter dan de pas geboorde tunnel en is daarom uit elkaar gehaald en in delen naar de startschacht in de Vlietzone vervoerd. Het grootste onderdeel is het 115 ton wegende graafwiel met een diameter van zo’n 11 meter. Dit is begin juli uit de ontvangstschacht gehesen. Met speciaal transport zijn het graafwiel en de andere grote onderdelen eind juli over water en over land naar het werkterrein in de Vlietzone gebracht.
Foto: Het graafwiel wordt uit de ontvangstschacht in de Binckhorst gehesen
Foto: Het graafwiel vaart op een ponton via de Vliet.
In augustus is de boormachine opnieuw opgebouwd, zodat in september gestart kon worden met het boren van de tweede tunnelbuis.
Laan van Hoornwijck
De Rotterdamsebaan ligt in de toekomst vanuit de Vlietzone in een aaneengesloten open bak die achtereenvolgens de Laan van Hoornwijck, de verbindingsboog A4-A13, afrit 9 en de hoofdrijbanen
van de A4 onderlangs passeert. Uiteindelijk sluit de Rotterdamsebaan aan op knooppunt Ypenburg.
Voor de complete onderdoorgang moet CRB gefaseerd een achttal bouwkuipen maken die uiteindelijk op elkaar aansluiten. Bij de Laan van Hoornwijck, tussen de Vlietzone en knooppunt Ypenburg, heeft de CRB inmiddels al een aantal bouwkuipen gerealiseerd. Die bouwkuipen waren van elkaar gescheiden door zogenaamde ‘compartimentschermen’. Dat is een soort tussenwand gemaakt van damwanden. Inmiddels zijn de eerste tussenwanden verwijderd waardoor de
bouwkuipen langzamerhand steeds meer één geheel vormen. Inmiddels kun je vanuit de bouwkuip bij de Laan van Hoornwijck al onder afrit 9 door kijken.
In 2017 zijn ter plaatse van de Laan van Hoornwijck de eerste bouwkuipen afgerond waarna de Laan van Hoornwijck in de rijrichting van woonwijk Ypenburg is verlegd. In 2018 wordt gewerkt aan de overige bouwkuipen bij de Laan van Hoornwijck. Hiervoor ondergaat de Laan van Hoornwijck de nodige veranderingen. Het betreft de rijrichting van Ypenburg naar Rijswijk, specifiek het gedeelte tussen het viaduct met de A4 en de kruising met de Laan van Delfvliet. Afgelopen periode zijn op verschillende plekken onder het fietspad en de stoepen kabels en leidingen verlegd. Tegelijkertijd is naast de trambaan een nieuwe rijbaan richting Rijswijk aangelegd, over de bouwkuip die in 2017 al gebouwd is. Vanaf september zijn er werkzaamheden in uitvoering waardoor vanaf de Laan van Kans de rijrichting Rijswijk een aantal weken is afgesloten. In deze periode wordt ook de nieuwe rijweg richting Rijswijk aangesloten op de Laan van Zuid Hoorn.
Foto: Bouwkuipen voor onderdoorgang Laan van Hoornwijck
Knooppunt Ypenburg
De Rotterdamsebaan loopt in de toekomst onder de A4 door, bij knooppunt Ypenburg. Om dit mogelijk te maken, is er in juli en augustus hard gewerkt aan de rijbanen van de A4. Hiervoor was het nodig om de A4 zes keer af te sluiten voor verkeer in één van de rijrichtingen. Vier van deze
afsluitingen duurden van donderdagavond tot maandagochtend vroeg. De andere twee afsluitingen duurden een weekend. Tijdens de afsluitingen werden twee nieuwe brugdekken in de A4 ingereden.
Deze brugdekken zijn in het eerste half jaar voorgebouwd, aan weerszijden van de A4.Voor iedere rijrichting van de A4 stond een nieuwe brugdek ‘kant en klaar’ om op zijn plek gezet te worden. Deze enorme operatie besloeg per rijrichting drie afsluitingen, waarin met tientallen mensen dag en nacht werd doorgewerkt om de A4 steeds op maandagochtend weer open te kunnen stellen voor het verkeer.
Deze intensieve operaties zijn goed verlopen en na iedere afsluiting kon de A4 eerder open dan gepland. De gemeente Den Haag, CRB en Rijkswaterstaat kijken dan ook zeer tevreden terug op de werkzaamheden en een geslaagde samenwerking.
Foto: Wegfrezen van het asfalt van de A4
Foto: Damwand onder de A4 waarop later het nieuwe brugdek is geplaatst (zie bovenin foto)
Kunst voor een kunstwerk
Naar aanleiding van de naam van de tunnel, de Victory Boogie Woogietunnel, is het idee ontstaan om een verwijzing naar het wereldberoemde schilderij van Mondriaan te verwerken in het ontwerp van de Rotterdamsebaan. Omdat het ontwerp van de tunnel zelf hiervoor geen ruimte biedt in verband met wettelijke veiligheidseisen, wordt hiervoor gekeken naar de toeritten van de tunnel of de openbare ruimte rond de tunnelmond in de Binckhorst. Over dit idee zijn inspirerende gesprekken gevoerd met diverse organisaties en personen uit de kunstwereld, waaronder de directeur van het Gemeentemuseum Den Haag. Ook binnen de gemeente Den Haag is verkend wat de mogelijkheden zijn om kunst in de openbare ruimte te realiseren. Hier is enthousiast op gereageerd.
De afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag heeft in de afgelopen periode de wens geuit om in de Vlietzone een kunstwerk in de openbare ruimte te realiseren, waarmee gerefereerd zal worden aan de bijzondere archeologische vondsten die in het tracé van de Rotterdamsebaan gedaan zijn. De gemeente Leidschendam-Voorburg wil graag aansluiten bij dit idee en de geschiedenis die door de vondsten is blootgelegd, koppelen aan wat al bekend is over het onder Voorburg-West gelegen Romeinse Forum Hadriani.
Beide ideeën hebben ertoe geleid dat er in het kader van het project Rotterdamsebaan twee nieuwe kunstwerken aan de openbare ruimte in Den Haag worden toegevoegd. Deze kunstwerken gaan onderdeel uitmaken van een collectie die al bestaat uit enkele wereldwijd toonaangevende werken zoals het Hemels Gewelf (1996) van James Turrell in Kijkduin, Park in het water (1997) door Vito Acconci & Studio bij Laakhaven / Hollands Spoor en de (in wording zijnde) Ling Zhi Helicopters (2018) van Huang Yong Ping aan de kop van de Rijswijkse Landingslaan in Ypenburg.
Om het traject voor de realisatie van de twee kunstwerken in goede banen te leiden, is nog veel inhoudelijk werk te verrichten. De projectorganisatie Rotterdamsebaan wordt hierbij ondersteund door Stroom Den Haag. Er wordt gewerkt aan een duidelijke opdrachtformulering en een helder proces. Voor elk kunstwerk wordt een commissie samengesteld, die het proces vormgeeft tot en met de uitvraag voor het realiseren van de kunstwerken. Ook zullen de commissies zich uitspreken over het toekennen van de opdracht aan een kunstenaar. De samenstelling van de commissies wordt per kunstwerk bepaald. Het kunstwerk rond de Victory Boogie Woogie vraagt om andere kennis en aanpak dan de archeologische opdracht.
Gezien de opgave, de omvang en het ambitieniveau is er voor het kunstwerk in de Vlietzone een budget van ca. € 0,3 mln. beschikbaar en voor het kunstwerk in de Binckhorst ca. € 1,2 mln. De kosten worden gedekt vanuit het beschikbare projectbudget Rotterdamsebaan.
De realisatie van de kunstwerken staat los van de planning van de Rotterdamsebaan en heeft daarom geen invloed op de openstelling.
Financiën en planning
Conform de huidige inzichten bevindt het project zich binnen het gestelde budget en de openstelling volgens de voorziene planning.
Communicatie en omgevingsmanagement
Tijdens het boren van de eerste tunnelbuis is een intensief communicatietraject gevolgd. Deze aanpak zal ook voor het boren van de tweede tunnelbuis gevolgd worden. Dit betekent dat dagelijks de website www.waarisdeboor.nl wordt geactualiseerd. In de loop van het tweede kwartaal wisten steeds meer mensen de website te vinden, met eind tweede kwartaal 600-800 bezoekers per dag.
Daarnaast worden de bewoners en ondernemers in het invloedsgebied van de tunnel via een wekelijkse e-mail op de hoogte gehouden van de voortgang van de boormachine. Die adressen waar de machine daadwerkelijk onderdoor gaat, krijgen enkele dagen voor en tijdens passage van de
boormachine dagelijks een e-mail over de voortgang. Bewoners van deze adressen kunnen tijdens de passage indien door hen gewenst, gebruik maken van de mogelijkheid om in een hotel te overnachten. Ook worden bewoners in het invloedsgebied benaderd via het burenoverleg Tunnel.
Dit overleg ‘reist’ met de boormachine mee. Circa anderhalve week voordat de machine een huizenblok bereikt, worden die adressen persoonlijk uitgenodigd voor het burenoverleg Tunnel. Door de inzet van verschillende middelen en kanalen, wordt bijna iedereen in het invloedsgebied bereikt.
Zorgen en vragen van bewoners kunnen hierdoor snel geadresseerd worden.
Voor de werkzaamheden aan de A4 in knooppunt Ypenburg is in overleg met de aannemer en Rijkswaterstaat een plan van aanpak gemaakt voor de communicatie over de 6 meerdaagse afsluitingen van de A4 in juli en augustus. In samenwerking met Rijkswaterstaat is onder andere een bewonersbrief met uitgebreide factsheet huis-aan-huis verspreid bij 7.500 adressen, was er ruim aandacht voor de afsluitingen via de kanalen van Rijkswaterstaat, zoals www.vanannaarbeter.nl en was er in de weken direct voorafgaand aan de afsluitingen veel communicatie-inzet via social media, pers en de website van de Rotterdamsebaan. Daarnaast zijn de werkzaamheden en de hinder die dit voor het verkeer kan opleveren, besproken in de verschillende Burenoverleggen.
Omdat het pand waarin het Trefpunt Rotterdamsebaan gehuisvest was gesloopt wordt, is een nieuw onderkomen gezocht. Dit is gevonden aan de Binckhorstlaan 340 aan de rand van het werkterrein in de Binckhorst. Begin april is de bestaande inrichting van het informatiecentrum verhuisd naar het nieuwe pand. Op die manier bleef het informatiecentrum geopend, terwijl aan een nieuwe inrichting werd gewerkt. De ruimte aan de Binckhorstlaan 340 is veel groter dan op de vorige locatie van het Trefpunt. Daarom is de inrichting van het informatiecentrum niet alleen geactualiseerd, maar ook uitgebreid met onder andere meer informatie over het boren van de tunnel en archeologie. In samenwerking met de dienst Stedelijke Ontwikkeling wordt een deel van het Trefpunt ingericht t.b.v.
de gebiedsontwikkeling Binckhorst.
Met vriendelijke groet,
