■■■■
9 0 0 0 0 7 1 7 A Begin
Examen HAVO en VHBO
Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs
Vooropleiding Hoger Beroeps Onderwijs
19 99
HAVO Tijdvak 1 VHBO Tijdvak 2 Donderdag 20 mei 13.30 –16.30 uur
Boekje met informatie
Biologie
informatie 1 Bouw van een bloem
informatie 2 Tekst naar een determineertabel uit een flora.
Papaver L. Klaproos
Planten met giftig melksap. De wind verspreidt de talrijke zaden, die ontsnappen door poriën onder het deksel van de rijpe vrucht.
1 a Doosvrucht kaal………2 b Doosvrucht knotsvormig, meestal met
weinige, naar boven gerichte borstels bezet.
Stempel 4-6 stralig. Kroonbladeren donker scharlakenrood met zwarte voet. Eenjarig.
Zandig akkerland.
Ruige klaproos. Papaver argemone L.
2 a Doosvrucht omgekeerd eivormig met afgeronde voet. Kroonbladeren scharlakenrood, soms roze, aan de voet vaak zwart gevlekt, zelden wit. Eenjarig.
Op akkerland, langs wegen op ruigten.
Klaproos. Papaver rhoeas L.
b Doosvrucht langwerpig-knotsvormig met versmalde voet. Kroonbladeren
scharlakenrood. Eenjarig. Langs wegen en op zandig akkerland.
Kleine klaproos. Papaver dubium L.
informatie 3 Doorsnede van een deel van een testis
9 0 0 0 0 7 1 7 A 2 Lees verder
informatie 4 Schema van het centrale zenuwstelsel
informatie 5 Hart
informatie 6 Schematische bloedsomloop
aorta
linker boezem
linker kamer longslag-
ader
rechter boezem
rechter kamer
9 0 0 0 0 7 1 7 A 3 Lees verder
informatie 7
Einde
9 0 0 0 0 7 1 7 A 4
Hormonen van de mens
herkomst naam van het hormoon voornaamste werking (tenzij anders genoemd, stimulering van ...)
hypothalamus diverse hormonen – regeling secretie van de hypofyse- hormonen
hypofyse oxytocine – samentrekking baarmoederwand;
(achterkwab) toeschieten van de melk
antidiuretisch hormoon (ADH) – terugresorptie water in de nieren
hypofyse groeihormoon (GH) – groei, ontwikkeling en stofwisseling (voorkwab) thyreotroop hormoon (TSH) – afgifte van thyroxine door schildklier
follikelstimulerend hormoon (FSH) – bij O+O+: groei en rijping van follikels in ovaria; secretie van oestradiol door ovaria – bij O➚
O➚
: vorming van spermacellen in testes
luteïniserend hormoon (LH) – bij O +O
+: ovulatie; vorming en handhaving van het gele lichaam – bij O➚
O➚
: secretie van testosteron door testes
prolactine – stimuleert de melkproductie
schildklier thyroxine – stofwisseling; groei en ontwikkeling;
remming secretie van TSH
eilandjes van insuline – omzetting van glucose in glycogeen in
Langerhans lever en spieren; omzetting van glucose in
vetten en eiwitten; verhoging permeabiliteit van celmembranen voor glucose
glucagon – omzetting van glycogeen in glucose
bijniermerg adrenaline – verwijding bloedvaten in o.a. skeletspieren en hersenen; verhoging hartslagfrequentie;
verwijding bronchiën; omzetting van glycogeen in glucose
ovaria oestradiol – ontwikkeling van de geslachtsorganen en
(follikel en secundaire geslachtskenmerken; groei van
geel lichaam) het baarmoederslijmvlies; remming van
secretie van FSH door de hypofyse;
remming van prolactinesecretie
ovaria progesteron – remming secretie van LH en van FSH
(geel lichaam) door de hypofyse; handhaving zwelling
baarmoederslijmvlies; ontwikkeling melkklieren; remming samentrekking baarmoederwand;
remming van prolactinesecretie
testes testosteron – ontwikkeling van de geslachtsorganen en
secundaire geslachtskenmerken; remming secretie van LH door de hypofyse; vorming van spermacellen
placenta progesteron (zie bij ovaria)
oestradiol
