Artikel 8:34 (8.1.6.2)
1 De deskundige [1,2] die zijn benoeming heeft aanvaard [2,3], is ver-phcht [3] zijn opdracht onpartijdig en naar beste weten te vervullen [4] 2 Artikel 191, tweede lid, ondeideel b, en vieide lid, van het Wetboek van Bmgeilijke Rechtsvordeung is van overeenkomstige toepassing [3]
Inhoud commentaar"
l Algemeen 2 Deskundigen en deskundigenadvies in het bestuuispioces-recht 3 De gevolgen van de benoeming tot deskundige 4 Naar beste weten en onpartijdig
l Algemeen
Aitikel 8 34 geeft een summiere basisiegelmg voor de positie van deskun-digen m het bestuuisprocesrecht Met name worden in dit aitikel de mhou-delijke verphchtmgen vooi de dooi de rechtbank (ofenige andeie admmi-stratieve rechtei) benoemde deskundige met betiekking tot het uitbrengen van zijn advies geiegeld Een algemene verphchtmg om gehooi te geven aan een opioepmg als deskundige, zoals die vooi door de rechtbank opge-roepen getuigen geldt, kent artikel 8 34 met Pas Indien een deskundige naai aanleiding van een uitnodigmg van de lechtbank daaitoe zijn benoe-ming heeft aanvaaid, gelden de verplichtmgen uit aitikel 8 34 en kan hij voor de terechtzitting worden opgeroepen (artikel 8 60, tweede lid) Meer specifieke bepahngen ovei de rol van deskundigen in bestumsiechtelijke proceduies (met name geduiende het onderzoek tei zittmg) zijn terug te vmden in afdelmg 8 2 2 (het vooionderzoek), met name in artikel 8 47 (benoeming van deskundigen dooi de lechtbank) en 8 48 (benoeming van de aits-deskundige) Ook m afdelmg 8 2 5 (ondeizoek tei zittmg) is een specifieke bepalmg opgenomen met betrekking tot de mogehjkheid van de oproepmg van een deskundige die zijn benoeming heeft aanvaaid (aitikel 860)
De artikelen uit deze afdelmgen (8 l 6, 8 2 2 en 8 2 5) zyn met alleen van toepassmg op gedingen die m eeiste aanleg vooi de rechtbank woiden ge-voeid, maar ook (van oveieenkomstige toepassmg) op de gedmgen die m beroep of hogei beroep woiden gevoeid vooi de Centrale Raad van Be-roep, het College van Beroep vooi het bedujfsleven, de Afdelmg
rechtspraak van de Raad van State, en het College van beroep studiefinan-cienng
2 Deskundigen en deskundigenadvies m het bestuursprocesrecht De deskundige neemt in het bestuursprocesrecht een belangryke plaats in Met name bij medische aangelegenheden (byvoorbeeld bij arbeidsonge-schiktheid) en milieuvraagstukken is deskundigenonderzoek vaak onrms-baar Deskundigenonderzoek en deskundigenadvies zijn vaak ook bepa-lend voor het oordeel van de admmistratieve lechter, zoals onder andeie bleek uit de verschallende evaluatierapporten over de Tydelijke wet Kroongeschillen (T Ter Brügge, e a , Kroongeschülen en besluursproces-recht evaluatie van de Ttjdehjke wet Kroongeschillen, Deventer 1991 en R J G M Widdershoven, e a , Besluursrechtspraak m miheugeschillen, evaluatie van de Tijdeh/ke wet Kroongeschillen op het gebied van het mi heurecht, Zwolle 1991 en de evaluaties betreffende het gebruik en de mzet van getuigen m Awb-gedmgen (zie o a het Rapport van de werkgroep me-dische toetsmg, 'Ben ik overtuigd', Den Haag 1995 en J B J M ten Berge, e a , Ervanngen met de Awb, het bestuursprocesrecht, Deventer 1996) Ten opzichte van de getuigenverklarmg, neemt het deskundigenadvies in het bestuursrechtelijke proces dan ook, net als m het civiele procesrecht en strafprocesrecht, een byzondere plaats in Waar by getuigenverklarmgen vooial de feiten, die door de getuige zelf zijn waargenomen, van belang zijn, is by het deskundigenadvies de menmg of de conclusie die de des-kundige verbind! aan de feiten - die door hemzelf of door anderen zijn waargenomen - van doorslaggevend belang Niet zijn waamemmg, maar zijn oordeel is van belang De deskundige in het bestuursprocesrecht moet dan ook worden beschouwd als een objectieve buitenstaander - die zonder voonngenomenheid - de rechter bij de vervullmg van zijn taak bystaat (zie ook M S E Wulffraat-van Dyk, Feitenonderzoek door de bestuursrechter, een onderzoek naar het normatieve kader voor het gebruik van bestuurs-rechterlijke onderzoeksbevoegdheden, diss RU Utrecht, Zwolle 1995, p 242-246)
bestuurs-rechtelijke gedmg voor de rechtbank, maar ook tijdens de bezwaai-schnftenproceduie, het (admimstratief) beroep en het hoger beroep Zie achtereenvolgens
• artikel 7 8 van de Awb, verhorn meegebrachte gelingen en deskundi-gen bij bezwaar,
• artikel 7 22 van de Awb, veihooi meegebrachte getmgen en deskundi-gen bij admmistiatief beroep, exclusief het kroonberoep,
• aitikel 8 60, vierde lid, van de Awb, bevoegdheid tot medebrengmg en oproepmg van getuigen en deskundigen door partijen vooi veihoor tijdens het gedmg
• bij de rechtbank,
• de Afdelmg bestumsiechtspiaak van de Raad van State - via artikelen 36 en 39 van de Wet op de Raad van State -,
• alsmede tijdens het gedmg bij de Centrale Raad van Beroep - via aiti-kelen 17 en 21 van de Beroepswet -,
• het College van Beroep voor het bedryfsleven - via artikelen 18 en 19 van de Wet bestuursrechtspraak bednjfsoigamsatie -,
• en het College van beroep studiefmanciermg via artikel 119 van de Wet op de studiefinancieung van de Algemene wet bestuursrecht
De rechter is vnj om te beoordelen m welke gevallen hij de benoemmg van een deskundige noodzakelyk acht De Awb stelt m dit opzicht geen beperkmgen
deskundi-ge wordt dan mdeskundi-gezet om de aard van het conflict te onderzoeken Appel-rechters en de fiscale rechter zijn ook uiterst terughoudend bij het gelasten van deskundigenonderzoek De Centrale Raad van Beroep besluit er wel eens toe m geval er tegenstnjdige medische rapporten hggen
Tot 1997 speelden budgettaire aspecten voor gerechten nauwelyks een rol by de vraag of al dan niet ambtshalve een deskundigenonderzoek tijdens het vooronderzoek werd gelast Doordat in toenemende matc de onder-zoeksmstrumenten van gerechten worden gebudgetteerd, mede onder mvloed van de reorgamsatie van de rechterlijke orgamsatie, zal dit naar verwachtmg wel veranderen en waar mogelyk nog restuctiever met des-kundigenonderzoek worden omgesprongen
De mvloed van deskundigenrapporten die op mitiatief van het gerecht door deskundigen zijn uitgebracht zijn - zeker m medische kwesties - erg groot (zie ook J B J M ten Berge, e a , a w 1996, p 136-152)
Het mitiatief tot het doen uitvoeren van een deskundigenonderzoek ligt in het bestuursprocesrecht veelal bij de bestuursrechter zelf Partijen dangen zelden aan op het ambtshalve door de bestuursrechler te gelasten onder-zoek Verder hjken partijen hever de zaak aan zichzelf te houden en, in geval men gebruik wil maken van deskundigenonderzoek, zelf dat onder-zoek aan te besteden (zie ook J B J M ten Berge, ea, aw 1996, p 144-145)
Een bestuursrechter kan van een party een verzoek tot het ambtshalve ge-lasten van een deskundigenonderzoek echter met zonder meer naast zieh neerleggen Zo'n afweging moet deugdelyk worden gemotiveerd Be-stuursorganen kunnen zelfs op grond van het zorgvuldigheidsbegmsel ge-houden zijn en deskundigenonderzoek uit te laten voeren (zie CRvB 3-10-1996, AB 1996, 465 m nt PJS)
De mvloed van partijen op het formuleren van de onderzoeksopdracht voor de deskundige is veelal klein Van de bevoegdheid om partijen m de gelegenheid te stellen nun wensen ten aanzien van het deskundigenonder-zoek kenbaar te maken (artikel 8 47, derde lid, Awb) lykt tot nog toe wei-nig gebruik te worden gemaakt door de bestuursrechters (zie J B J M ten Berge, e a , a w 1996, p 148)
het Rv e v ), en verdachten m het strafprocesrecht de mogelykheid hebben de gangen van de benoemde deskundige te doen natrekken door een extia eigen deskundige (o a artikel 232 van het Svj
3 De gevolgen van de benoeming tot deskundige
Een deskundige wordt benoemd dooi aanvaarding van een daartoe strek-kende uitnodigmg van de rechtbank Die deskundigenbenoemmg door de rechtbank (of andeie administrative rechtbank) kan zowel tydens het vooionderzoek plaatsvinden (artikel 8 47) als tydens het onder/oek ter zit-tmg (artikel 8 60)
Heeft een deskundige eenmaal zijn benoeming aanvaaid dan kan dat ver-schillende gevolgen met zieh meebrengen Zo kan de benoemde deskundi-ge onder andere worden opdeskundi-geroepen om ter teiechtzittmg te verschonen (artikel 8 60, tweede lid) en by een weigermg te verschijnen m sommige gevallen zelfs worden vooigeleid In tegenstellmg tot de getmgen kunnen deskundigen echter met worden opgeioepen tijdens het vooionderzoek (zie artikel 8 34 jo aitikel 8 47)
De verphchtmg waar het in artikel 8 34 om gaat, heeft geen betrekkmg op de oproepmg, maai op de inhoud van opdracht tot het uitbrengen van des-kundigenadvies De opdracht (artikel 8 47) die voortvloeit uit de benoe-ming dient door de deskundige naar beste weten en onpartijdig woiden vervuld Van die verphchtmg kan de benoemde deskundige zieh slechts
verschonen Indien hij uit hoofde van zijn ambt, beroep of beti ekkmg tot geheimhoudmg is verphcht (artikel 8 34, tweede lid, Awb, jo artikel 191,
tweede lid, onderdeel b, Rv) of hij door zijn advies zichzelf of een van zijn
bloed- of aanverwanten zou mcnmmeren (artikel 8 34, tweede lid, Awb,
jo artikel 191, vieide hd, Rv)
Sancties op overtreding van de in artikel 8 34, eerste hd, aan de benoemde deskundige opgelegde verplichtmg, geeft de Algemene wet bestuursrecht met Aangenomen moet woiden dat onder omstandigheden de overtreding van deze verphchtmg natuurhjk wel een onrechtrnatige daad jegens een van de belanghebbende partyen m het gedmg kan opleveren
4 Naar beste weten en onpartijdig
Een deskundige dient zijn opdracht - die de lechter hem, mede naar aanlei-ding van de wensen van partijen verstrekt (artikel 8 47) - naar beste weten en onpartijdig te veivullen Het vermyden van elke voim van (de schijn) van partydigheid zal m het bestuursrechtehjke gedmg vooi deskundigen lang met altijd eenvoudig zijn In een aantal gevallen zullen - zoals op het
ogenblik gebeurlijk voorkomt in de bestuursprocesiechtelijke praküjk - de deskundigen waaraan de rechter gedurende de loop van het geding behoef-te heeit m dienst zijn van de overheid In een aantal gevallen zal het zelfs zo zijn dat een deskundige direct m dienst is van (en m een hierarchische gezagsrelatie Staat tot) het verwerende overheidsorgaan, zoals op het ogenblik wel voorkomt bij de Adviseur ten behoeve van de Raad van State en de Adviseur beroepen milieubeheer - beiden m dienst van het ministene van VROM - in zaken waarin de minister van VROM optreedt als verwe-rende partij De onderzoeken inzake de evaluatie van de Tijdelyke wet Kroongeschillen (T Ter Brügge, e a , a w 1991 en R J G M Widders-hoven, e a , a w, 1991) maakten echter duidehjk dat m de hierboven ge-noemde situaties - waarbij de deskundige m dienst is van de verwerende procespartij - er geen aanwyzingen waren dat bij de advisermg de be-stuursbelangen zwaarder zouden wegen dan de belangen van de appelle-rende burger Ook by de evaluatie van het bestuursprocesrecht van de Awb bleek de inzet van de - m dienst van het Ministene van VROM wer-kende - Adviseur Beroepen Milieubeheer op te treden als wäre hij de onaf-hankelijke deskundige (zie J B J M ten Berge, e a , a w 1996, p 148-p 150) In de huldige regeling van het deskundigenadvies is om die reden dan ook geen verplichting voor de rechter opgenomen m zulke situaties steeds alleen advies m te winnen bij onafhankelyke instanties of deskundi-gen De huldige regeling werpt ook geen belemmenndeskundi-gen op voor het be-staan van die praküjk (MvT, p 123)
Een en ander doet echter met af aan het feit dat de rechter bij het mschake-len van deskundigen erop moet kunnen vertrouwen dat het deskundigen-advies deugdelyk is en geen voonngenomen karakter draagt In de artike-len 8 47 en 8 63, eerste hd, zijn voorschnften opgenomen, die naast het voorschnft uit het hier becommentaneerde artikel, waarborgen bieden voor die gewenste onafhankehjkheid door de mhoud van het deskundigen-advies voor partijen controleerbaar te maken Bij gerezen twijfel over de validiteit van het deskundigenadvies kan de rechter er nog altijd toe over-gaan een andere deskundige te benoemen Dit gebeurt ook wel m een en-kel geval (zie J B J M ten Berge, e a , a w 1996, p 150)
