Vrijheid en deflloct·a tie

(1)

Vrijheid _en deflloct·a tie

WEEKBLAD VAN

VOOR VR.IJHIID

NUMMER 945

DE VOLKSPARTIJ

EN DEMOCRATIE

VRIJD:\G 19 JANUARI 1968

Twintig jaar

Terugblikk~n om daaruit lering te trel\J~en

voor de toel~omst

Wij hebben allen de behoefte om de tijd die ons voor werk en leven is gegeven in te delen en de balans op te maken van wat er door or.s is . ge- presteerd in een periode die wij afgeslo- ten menen te hebben. In de politiek is het meest gebruikelijke ogenblik om terug te zien, het einde van eer. periode van vier jaar omdat dan de verlies- en winstrekening door de kiezers wordt ge- presenteerd. Voor dit keer ligt dat bij

· ons anders. Ditma•al geven wij ons rekenschap van wat er is gebeurd in de twintig jaren van het bestaan van onze partij.

De VVD heeft in die jaren een duidelijke groei naar omvang en invloed doorgemwakt. Van de vijfde tot de derde partij in het land, en vele malen, gelukkig ook nu, regeringspartner.

Maar hoewel zo'n verwijlen bij het verleden zinvol is en bovendien verlei- delijk, is het nodig om tevens vooruit te zien en na te denken over de ontwikkeling die ons te wachten staat. De rekening die van het verleden wm·dt opge- maakt moet een van de gegevens zijn met behulp waarvan vorm gegeven kan worden aan de toekomstige pol~tiek, die wij liberalen wensen te bedrijven. De inleidingen. op onze feestelijke vergadering zullen daarvan de weerslag zijn.

Ook op deze plaats echter wil ik daar- over een enkele gedachte formuleren.

IJ;: sluit dan aan bij een uitspraak die

~ijn voorganger heeft gedaan toen hij

I~ maart 1954 een algemene vergade- rmg van onze partij opende. Hij schetste toen het liberale vrijheidsbe- ginsel als volgt: "Voor hem (de liberaal

- v. d. P.) is de vrijheid middel en doel beide. Hij reist niet slechts naar de vrij- h~id, _hij reist ook met de vrizheid. Hij WI~ me~ de kans lopen, dat hiJ de vrijheid, die hij aan het begin heeft prijsge- geven, aan het einde van de weg zal blijken voorgoed te hebben verloren."

Ook in onze tijd is dat woord van veertien jaar geleden van bijzondere be- te~enis. De grote problemen waarmee

WIJ worstelen en die V'aak ondoorzichtig

MORGENNAAR AMSTERDAM

Voor het laatst wekken wij ie- der op om morgen, zaterdag 20 januari, naar het RAl-congrescen- trum in Amsterdam te komen, om daar <le viering bij te wonen van het twintigjarig bestaan van de VVD. Alle bijzonderheden, o.m.

over het programma en over de wijze waarop u nog kaarten kunt verkrijgen, treft u . aan op de laatste pagina van dit blad.

door ir.

K. van der Pols,

voorzitter van de VVD

zijn, de verdergaande technifice1·ing van onze samenleving leiden licht naar de veronderstelling dat de politieke keuze als zodanig minder belangrijk is dan de toepassing van objectieve normen en dat als "evolg dwarvan de politieke beslissing"' niet gebaseerd kan zijn op een visie die men heeft op de inrichting van onze samenleving maar ligt in het technische vlak. De beste keuze uit de aangeboden oplossingen, en die gedaan zonder dat het oordeel vertroebeld wordt door politiek vooroordeel, zou in deze visie de inhoud van het politiek gebeuren moeten zijn.

Het klinkt eenvoudig en d•aardoor aan- trekkelijk. Maar het is een versluieren van de werkelijke situatie. Elke beslissing heeft ingrijpende gevolge~: voor de structuur van de samenleving, zoals die zich na een beslissing wijzigt en ontwik- kelt. Het is de taak van oe poiiticus om zich daarvan rekenschap te geven en dat kan alleen als hij van die samenleving een beeld voor ogen 11eeft. ·

Voor ons liberalen geldt onverkort dat wij daarbij de vrijheid vooropstellen, die toch al haar beperkingen heeft in het criterium dat de vrijheid van de een de vrijheid van de ander met mag scha- den. Wij geloven niet dat n:en door. de vrijheid nu sterk in te perken, haar in de toekomst plotseling beter kan rea- liseren. Wij willen naar het woord van

Oud dat risico dan ook niet lopen. Dat uitgangspunt is, dacht lk, mede bepa- lend voor de rol die de liberale stro- ming in de komende jaren zal spelen.

De wachter voor de vrijheid, die niet alleen door politieke, maar vooral ook door sociale en economische tegen- krachten kan worden bedreigd, Die vrijheid kan door ons echter alleen gehand- haafd worden als wij daaraan ook weten te verbinden de mogelijkheid van elke burger, die vrijheid te gemeten, als wij met andere woorden een evenwichti- ge, rechtvaardige ontwikkeling van onze maatschappij kunnen helpen verwezen- lijken.

Een terugblik over de laatste twintig jaar is goed als wij, de afgelegde weg beziende, daaruit de lering kunnen trekken hoe de weg in de Jwmende twintig jaar moet worden aangelegd. Omdat wij de overtuiging hebben dat dat goed mogelijk is, is er alle reden ons twintigjarig bestaan feestelijk te vie1'en.

Liberaal Beraad beantwoordde eerste vraagpunt

Het Liberaal Beraad, bestaande uit de dagelijkse besturen van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, het Liberaal Democratisch Centrum, de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie en de Federatie van Liberale Studenten.

verenigingen in Nederland, heeft op 3 januari de laatste hand gelegd aan de beantwoording van vraagpunt 1: "Waardoor functioneert de huidige partijstructuur in ons land onvoldoende?"

Het Liberaal Beraad heeft bij de formulering van dit antwoord dankbaar gebruik gemaakt van ·de adviezen van een aantal vooraanstaande liberalen binnen en buiten de praktische politiek. Deze adviseurs waren drs. H. A. Korthals, mevrouw A. Fortanier-de Wit en de heren D. R. F. van Bremen, N. Gianotten, G. van der Meer, mr. H. C. G. L. Polak, dr. P. G. van de Vliet, H. Wiegel en R. Zegering Hadders.

Het Liberaal Beraad besloot vervolgens tot publikatie van dit antwoord over te gaan zodra het dagelijks bestuur van de partij daartoe door het hoofdbestuur was gemachtigd. Deze machtiging heeft het hoofdbestuur in zijn vergadering van zater- dag 13 januari verleend. De publikatie geschiedt in dit nummer van ons weekblad, op pagina 11.

Het is de bedoeling dat de leden van de partij en van de andere bij het Liberaal Beraad betrokken organisaties met deze beantwoording als leidraad hun stand- punt nader bepalen.

Zoals eerder gepubliceerd luiden de verdere vraagpunten als volgt:

2. Welke pa~tijstructuur is het meest functioneel?

3. Welke plaats neemt het liberalisme in een gewijzigde partijstructuur in?

4. Welke functie kan de VVD vervullen in het proces van hervorming vaiJ de partijstructuur?

De adviseurs van het Beraad zijn inmiddels reeds ver gevorderd met de adviezen betreffende de vraagstukken 2 en 3. Zodra deze adviezen zijn uitgebracht, zal het Liberaal Beraad overgaan tot de formulering van de antwoorden op de vraag.

punten 2 en 3. Suggesti·es voor de beantwoording zijn uiteraard nog steeds welkom.

Deze kunnen worden toegezonden aan het Algemeen Secretariaat van de VVD, Koninginnegracht 61, 's-Gravenhage,

P. R .I . K. K. E. L-. S

e

Dr. N. Cramer in Het Parool:

"Wat humor betreft schijnt minister Luns in de liberale minister van justitie prof. Polak eindelijk een evenknie gevonden te hebben."

• Mr. F. Korthals Artes volgens het Handelsblad in een televisie- forum: "De KVP-auto is tijdens het weekeind total loss gereden en nu proberen ze haar weer op te knappen. Dat is heel gevaar- lijk,"

e

Inzender in Het Vrije Volle:

"Als extraatje ter gelegenheid van de negende verjaardag van de revolutie op Cuba maakte Fi- del Castro bekend, dat voor vrouwen verplichte militaire dienst wordt ingevoerd. Noch hiertegen, noch tegen het geven van een mi·

Iitaire opleiding aan Russische schooljongens vanaf hun vijftien·

de jaar heb ik protesten gehoord van de zijde der PSP en der CPN, hoewel deze partijen zo vre- delieveml zijn en niets moeten

hebben van militaue maatregelen (van het Westen dan, wel te verstaan). De dubbelhartigheid van deze partiJen wordt hierdoor wel zonneklaar aangetoond."

• Carel Enkelaar, van de NTS, in een interview met De Volkskrant: "Er wordt graag over mij gepraat. Dat groeit met de dag. Hilversum lééft van de legenden, zeg maar roddel. Het is hier een enorme roddeltoestand."

• Vit de rubriek Hoog en Laag in Het Parool: "Bij Kon. Besluit is een vrouw tot heer benoemd ofwel mej. mr. A. A. L. Minitenhof is raadsheer bij de Hoge Raad der Nederlanden geworden. De wet heeft taalkundig geen rekening gehouden met een vrouw op die stoel; dus is de rechtsgeleerde dame formeel heer ( ... ). Justitie kent nog een vrouwelijke heer:

mevrouw Fischer is op het Rijlis- asiel De Kruisberg geneesheer- directeur. De wetgever lmn de emancipatie niet bijhouden.

(2)

Kopij voor deze rubriek zen·

den aan .

Job. H. SprJJJgel' A..lexaBderatraa1 UI, Haarlem

Bilmen en voor de VVD

Onze VVD bestaat 20 jaar en dat gaan wij vieren, zoals wij verleden jaar het 20-jarig bestaan van de vrouwenorganisatie gevierd hebben. Nogal voorbarig klinkt dat laatste; alsof de vrouwen bang waren achteraan

te

komen. Maar ze waren echt juist vooraan (niet de enige keer. trouwens). In 1947 ... kreeg de liberale vrouwenorganisatie haar beslag en die bleef zoals die was, toen in 1948 de Partij van de Vrijheid overging in de VVD.

Wij schreven hierboven: onze VVD;

het is de VVD, zowel van de mannelijke als van de vrouwelijke leden. De laatste zijn heel gewone VVD-leden met gelijke rechten en plichten, de vrouwenorganisatie is 'slechts secundair, slechts een hulpmiddel.

Het is een groot verschil met de voor- oorlogse situatie. Toen was de liberale vrouwengroepering een afzonderlijke vereniging, die weliswaar vaak de partij steunde, maar ook vaak ertegen moest strijden. Dat ·moest wel. Het pas- sieve en het actieve vrouwenkiesrecht waren ·er nog niet zo lang en niet alle heren der schepping konden zich zo gauw aanpassen aan het verlies van hun bevoorrechte positie.

Maar na de oorlog was dit verleden tijd geworden, zó oordeelden de vier oprichtsters van de tegenwoordige vrouwenorganisatie. De vrouwen hebben geheel gelijke rechten en gestreden hoeft er niet meer.

Zijn haar verwachtingen uitgekomen?

Bij deze feestelijke gelegenheid willen wij alleen discreet achter onze hand fluisteren, dat in de praktijk er toch nog wel eens wat hapert, dat toch nog wel eens zo'n· heer der schepping niet hele- maal terecht voorrang verkrijgt. Maar misschien is inmiddels ook hij die enkele jaren geleden op een vergadering verklaarde: "dat de keus tussen een bekwame man ·en een dame toch niet · moeilijk was" tot ander inzicht· geko- men. ·

Gelijkgerechtigd dus. Waarom dan toch een vrouwenorganisatie·. De redenen kunnen tweeledig samengevat worden: speciale voorlichting en vorming en daarnaast vertegenwoordiging naar buiten.

Beide zijn in het belang van de VVD.

Want hoe beter de leden onderlegd zijn, des te sterker staat de partij; hoe beter niet-leden voorgelicht worden, des te meer kansen heeft de partij. En wat de vertegenwoordiging naar buiten betreft : de vrouwenorganisatie kan ergens optreden en het liberale licht làten schij- nen, waar dit voor de partij zelf niet mogelijk is.

Aan de top heeft men dit steeds goed ingezien en de vrouwenorganisatie veel danlrbaar aanvaarde steun gegeven.

' Mocht van enkele afdelingen de opinie nog te wensen overlaten, begrip en waardering zijn overal merkbaar groeiende. Misschien waren de verhoudingen en de bedoelingen aanvankelijk velen niet duidelijk.

In 1947 begon een experiment, met instemming ·van het toenmalige hoofdbestuur, dat echter ook maar moest

il:-

wachten, wat uit dat experiment zou

Vrijheid enrwt

Democratie~

UisKILAoVAN D,j, vot.>HIF>AnTuVoo". vRuttoi:ID -.;N P'"''oCRA'nil

Weekblad van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen als voor advertenties): Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).

Tel. 010-1110 00, abonnementen toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie V rijheld en Democratie te Rotterdam, Hoofdredacteur:

Ph. C. la Chapelle jr.

.Adres van de redactie:

Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam-C.

Radio-uitzending van de VVD: woensdag 24 januari, 18.20- 18.30 uur, over de zender Hilversum 11 {298 m)

groeien. Geleidelijk vond de organisatie echter haar . vorm, haar taak, haar plaats; ·Ook de positie binnen de VVD werd duidelijker, en nader vastgelegd.

Reeds bij het begin. )VaB de verkiezing van de centrale vertegenwoordigsters geregeld;· in de loop der· 20 jaren binnen de VVD werd dat niet alleen opgenomen in het huisboudelijk. reglement van de partij, maar kwamen daarin ook bepa- lingen over de aanwijzing door de vrouwenorganisatie van hoofdbestuursleden en leden van de partijraad. · Zelfs de soms bescheiden plaatselijke vrouwen- groepen, die organisatorisch geheel zelfstandig zijn, worden nu in het partij-reglement genoemd met een artikel over een financiële regeling met hun afdeling.

stelt het bestuur van de organisatie·

Vrouwen in de VVD nu een onderzoek in naar de mening van de VVD-vrouwen over hJ>ar organisatie in· de· vorm van een vragenlijst (nr. XX). Er wordt ge·

hoopt op een groot aantal antwoorden, daar anders geen zuiver beeld wordt

vérkregen. · · ·

Hoe het met de VVD en met de vrouwenorganisatie ve:t:der zal gaan is nóg . onzeker. Maar wat de laatste betrèft durven . WlJ wel gerust zeggen dat richtsnoer zal blijven: binnen en voor ·

de partij.

Contactdag

De vrouwenorg<l-Ilisatie is op alle ni·

veaus geheel verweven met de partij. De integratie daarin blijkt ook uit de wijze van bestuursverkiezing, zoals die vastgelegd is in de orgaiüsatie-statuten. In- tegratie is er eveneens op het laagste niveau, nl. bij de individuele leden. Er blijkt ·nl. dat de vrouwelijke leden steeds meer meedoen met de partij-activiteiten, een verheugend resultaat.

Voor Almelo, Deventer, Enschede en Hengelo enz. enz., wordt op vrijdag 26 januari a.s. een contactdag gehouden van 10.30 tot 16.00 uur in het Cultureel Centrum in Almelo. Kosten f 7,50. Aan- melden vóór 23 januari bij mevr. Vol- mer-Oltmans, Kanaalweg 1, Almelo, met eventueel verzoek per auto van station gehaald te worden.

Spreekster: mevr. Stikker-Rienks uit Emmeloord en mej. mr. Kappeyne van de Coppello uit Leiden.

Na 20 jaar VVD is er nu het Liberaal

Beraad. Na meer dan 20 jaar werken .J. H.S.

SPREEKBEURTEN

Periode,van 19 januari tot en met 9 februari 1968

19 jan.

22 jan.

24 jan.

25 jan.

26 jan.

29 jan.

1 feb.

2 feb.

Haren (20.00 uur, hotel de Horst; onderwerp: partijvernieuwing) ... . ])rachten (statencentrale Heeren-

veen) ...•...

Ede (20.00 uur, gebouw Reehorst ;in Ede-Zuid; statencentrale; onderwerp: VVD en partijvernieuwing •.•

Goes ..•...•...•...•..•...

Maastricht (20.00 nur, hotel Domini·

cain, Vrijthof; onderwerp: stadsre- constructie) ...•...••

Winschoten (20.00 uur, hotel de Vrij- heid) ...•....•

Rotterdam (20.00 uur, bist. mus; pol.

café) •...•..

Wassenaar (20.15 uur, ])uinren· kan- tine) ...•.••...•...•...••...•

Wassenaar (.JOVD) ...•...•...•...•...•

Hardenberg (19.00 uur, spreekuur;

20.00 uur vergadering) ... . Musselkanaal (20.00 uur, hotel De IJzeren Klop; ondercentrale Wester- wolde en Veenkoloniën)

Zwijndrecht ...•...•...••

Groningen (20.00 . uur₁ rest. Riche;

liberale soCiëteit) ... . Oostcrbeek (20.00 uur, rest. Harten-

stein) •...• , ... .

·Doetinchem· (20.00 uur, café-rest.

Vinkenborg; statencentrale) ... . Groningen (JOVD Noord-Groningen) Dokkum (forum chr. partijvorming,

· georganiseerd door ÀR~jongeren ...

2 feb. Loenen a.d. Vecht ... · ...•

2 feb. Steenwijk (20.00 uur, café Stroeven te 5 feb.

5 feb.

7 feb.

8 feb.

9 feb.

WÜlemsoord) ... . Rozendaal (20.00 uur, hotel Goderie;

West~Noord Brabant; besloten vergadering) ... . Oosterhout · (19.30 uur, rest. Flora;

onderwerp: VVD en de partijvernieuwing) •...•

])eventer (20 ·uur, rest. v. d. Schöuw- 'burg) ... . Rotterdam (forum) ...•.•.•

Rotterdam .(Vrouwen in de VVD) •.•

Sint Maartensdijk ... . Em1neloord ...•.•...•...

Haarlem (20.00 uur, studieliring Z.- Kennemerland; onderwerp: De Eu- ropese integratie) ...•

Oostvoorne (20.00 uur, Buitenlust; on- dercentr. Voorne-Putten, VVD

+

JOVD) ...•...•...•...•

Hendrik Ido Ambacht •...•.•••..•••.•

Edam (20.00 uur, Damhotel) ••...•.•.•••

Aalten ...•

Staphorst (19.00-20.00 uur spreekuur in 't Vergulde Ros te Halfweg; 20.00 uur vergadering). • ... .

Mevr. mr. E. Veder-Smit Mr. .J. G. Rietkerk

H. Wiegel

Mr. J. F. G. Schlingemann

])rs. L. van Leeuwen Dr. K. van ])ijk Drs. L. van Leeuwen Mr. H. van Riel Mr. F. Portheïne R. Zegering Hadders Mr. A. Geurtsen en Mr. J. F. G. Schlingemann Mr. J. G. Rietkerk Ir . .J. Baas

H. Wiegel H. J. L. Vorihoft H. Wiegel

R. Zegering Hadders ' L. M. de Beer Ir . .J. Baas

Mr.· W. .J. Geertsema

H. Wiegel Mr. H. van Riel

Mevr. G. V. van Someren-Downer Mevr. G. V. van Someren-Downer H. J. L. Vonhoff en mr . .J. F. G.

Schlingemann Mr. H. van Riel

Mr. Dr .. C. Berkhouwer

Mr. H. E. Koning

Mev;r. G. V. van Someren-Downer H. J. L'. Vonhoff

H. Wiegel

R. Zegering Hadders Mevr. mr. E. Veder-Smit

UIT DE

PARTIJ

• DEN HAAG

Een studiegroep "Partijvernieuwing"

en een Jongerengespreksgroep van de Haagse afdeling, rusmede de plaatselijke werkgroep van het LDC, hebben rappor- ten. uitgebracht ten behoeve van het landelijk Liberaal Beraad. Hun bevin- dingen werden besproken in een afde- lingsbijeenkomst op 11 januari.

Tijdens deze goedbezochte en gean:l·

meerde bijeenkomst bleek dat er - meer dan men zou verwachten - overeenstemming bestaat ten aanzien van de vraag wat onze partij zou kurtnen doen;

Wij moeten ons niet laten leiden door de wens als progressief te worden gezien, noch door de vrees als reactionair te worden betiteld. Een duidelijke stel- lingneming in liberàle zin is noodzalie- lijk. Ons "produkt" moeten we op een

"kiezersmarkt" verkopen en voor elke markt geldt nu eenmaàl d.at het aangeboden goed èn van hoge kwaliteit dient te zijn èn dat aan het brengen daarvan grote aandacht moet worden gegeven.

Een duidelijke uitwerking en concreti- sering van onze . beginselen, een slag- vaardige ste11ingneming t.a.v. zich voor- doende feiten en gebeurtenissen en een goede "public' relation" zijn daarom eerste vereisten. Dit kan worden bevorderd door het meer houden van - uiteraard degelijk voorbereide - openbare studie- congressen en het instellen van een spe·

ciale "verkooporganisatie", naast de reeds aanwezige politieke en organisa- .,toriscbe lijnen in onze partijstructuur.

Voor dit àlles zal veel van ons worden verlangd en het ·kan niet worden ver- wezenlijkt zonder de inzet van alle be·

schilibare· krachten. Wanneer dit zou .geschieden, zal het thans veelal defen- sief aandoende karàkter van het beleid worden omgebogen in een offensief beleid, dat vooruitloopt op te verwachten ontwikkelingen in onze wel zeer dyna- mische maatschappij; ·

Secretariaat

Tijdens · zijn Kerstvakantie is de ad- ministrateur van de afdeling 's-Graven- hage, de beer Bosman, ziek geworden;

door de doktoren is hem twee maanden volstrekte rust voorgeschreven. Wie de heer Bosman kent, weet wat het voor hem betekent het werk in de steek te moeten laten. Van harte hopen wij, dat hij straks weer geheel de oude zàl zijn!

Intussen was een <lirecte tijdelijke vervanging niet zo eenvoudig, in het bijzonder niet de bezett~g van het bureau, zodat degene, die in de afgelopen tijd telefonisch contact zocht, daarin niet kon slagen. Ook minder urgente correspOn- dentie moest noodgedwongen blijven lig- gen. Het ongerief zal echter nu weer spoedig tot het verleden behoren, want het bestuur is zo gelukkig geweest mevrouw A .. S t e v e I i n k bereid te vinden het werk van de heer Bosman tij- delijli waar te nemen. Zij kan dit echt-er slechts gedurende een gedeelte van de dag doen en wel van 's morgens 9 tot 's middags 2 uur. Tot nader bericht is het bureau dus 's middags na 2 uur nog gesloten.

(3)

BELLEVUE, GEBOORTEHUIS VAN VVD

T

OEN twintig jaar geleden in het gebouw Bellevue de VVD werd opgericht, was dat gebouwencomplex al meer dan honderd jaar oud. Maar terwijl het elan van de VVD in deze twee decennia ·onverminderd is gebleven, is de sfeer van Bellevuè verdwenen. Het gebouw bestaat nog wel, inaar het is eigenlijk alleen nog een omhulsel voor zakelijke activiteiten van de Neder- landse Televisie Stichting; ook dat slechts tijdelijk w:mt in de toekomst zal het vet·dwijnen om plaats te maken voor een groot station van een onder- grondse rai!verbind'ng . dO'Or- de· stad.

Aan het Bellevue uit de tijd van de oprichting van de VVD en de roemruch·

te eeUw daarvoor kan men nag· slechts.

nostalgisch terugdenken.

Dichtbij de Leidsche Poort.a achter de molen· "De Liefde" en· riaast · de rij- plaats van de Manège' we1•d in 1846 aan de Buitensing·elgracht het gebouw van de socleteiten Concordia en Bellevue ge- zet. Concordia was het statigst, daar

beoefenden de Reeren de kunst van het .converseren onder het genot van toe-

back; BeUevue, d:ü zijn nàam met recht droeg aan het fraaie water, was wak gemêleerder, daar werden bijtijden

zow~J.ar dames en zelfs kinderen toege- laten. · Het was toen vooral de tuin die de Amsterdammers voor de geest kwam als Zij hèt woord Bellevtie ho'orden.

In 1859 werd de g-rond, waarvoor tot dan toe f 161,45 per jaar huur aan de stad was betaaid, voor f 750(1,- gekocht.

A.l vrij spoedig bleek dat dit terrein Vl!.n _50 roeden en 52 vierkante ellen· niet groQt genoeg was om de voorgenomen vergroting van het gebouw te verwezen- lijken: in 1866 kon de vereen:iging Standvastigheid, die eigenaresse was v;m tuin en opstallen, een stuk grond bijkopen. Kort daarna werd de grote zaal met de halfronde koepel gebouwd die tot kort voor de tweede wereldoorlog aan de Leidsekade stond.

S•inds<tien is er veel gebeurd. Enkele malen is Bellevue in eigendom overge- gaan aàn de stad of particulieren, het complex is in 1876 omgezet in een café-restaurant met een aantal verga- derzalen en onder wisselende namen (Concordia, Maison Stroucken, ·café Hol- landais) door verschillende eigenaren geëxploiteerd. In 1901 gaf de toenmalige eig·enaar, H. Martens, het gebouw de naam Feestgebouw Bellevue, daarmee terugkerend naar de eerste naam van een der sociëteiten. Sinds 1919 is de NV Maatschappij tot exploitatie van het Ho- tel Café Hollandais eigenaressè geweest totd::J.t begin 1964 de gemeente het hele complex weer kocht; nadat was gebleken dat de zalenexploitatie niet meer lonend was en op de duur het ·verdwij-

·nen in verband met verkeersvoorzienin- gen te verwachten was. Een jaar later werd de exploitatie gestopt, een gedeelte bleef bestemd voor het cabaret Lure- lei, een ander deel bleef voor de Ca- lypso-bioscoop die er een Cinerama in

(INGEZ. MEDED.-ADVERTENTIE)

BUITEN WONEN IN ROTTERDAM

Fraaie 3-4 kamerfiat

n!et voor en achter schitterend vrij uit- Zicht, 10 min. v.a. het centrum van de stad, 15 min. naar Den Haag. Prijs bij bezichtiging n.o.t.k. Inl.: (010}-156152.

MASSIEF KARTONNEN

DOZEN

*

voor

export

en

binnenlands gebruik

*

N.V. Stroocartonfabrlek v/h

E. FREE & CO.

H.W.STRAAT 20 - 22, OUDE PEKELA Afd. K·artonnage

Tel, nr. 0 59 79 • 22 Si Tx. nr. 63251.

Bellevue, honderd jaar geleden bouwde, de rest werd verhuurd aan de

NTS. De huren aan alle drie. gebruikers lopen voor tien ja!lr. Wat daarna zal gebeuren moet worden afgewacht.

De glorierijke jaren van Bellevue lig- gen vooral tussen de twee wereldoorlo- gen. Voordien was het al wel een bruisend gebouw, waar Jacob van Len- nep in de beginjaren een van de grote gangmakers was, maar vooral in de latere tijd was Bellevue een spieg·el van de bruisende activiteit van het Amster- damse gemeenschapsleven. Talloze bijeenkomsten en vergaderingen zijn hier gehouden. Feestvierders en ernstige kooplieden vonden in de verscheidene zalen vaak gelijktijdig onderdak, felle politici en vriendelijke kaartgezelschap- pen of duivernelkers ontmoetten elkaar in Bellevue. Louis Bouwmeester, Pisnis- se en Willem Mengelberg hebben hier triomfen gevierd. Bokswedstrijden en bijeenkomsten van hengelaars of huisvrouwen zijn in Bellevue gehouden.

Dr. Max Euwe ve':'overde in Bellevue (in 1935} het wereldkampioenschap schaken in dezelfde zaàl waar hij twee jaar later zijn titel weer moest afstaan.

Bellevue was het centrum van protest- bijeenkomsten, nergens in stad of land was het politieke leven feller dan in Bellevue. Domela Nieuwenhuis vond hier zijn voornaamste klankbord. In de jaren dertig kon het meer dan eens gebeuren dat in de ene zaal vurige communis- ten bijeenwaren terwijl in een andere Mussert zijn NSB~trawanten aanvuurde.

In één plaats boven de Moerdijk was de carnavalsvierring een met het zuiden vergelijkbare gebeurtenis: in Bellevue,

waar 73 maal een groot carnavalsfeest heeft plaatsgevonden. ·

Traag, maar met een ijzeren zeker- heid is na de tweede wereldoorlog de betekenis van Bellevue teruggelopen.

·Voor het amateurtoneel, zangverenigin- gen, congressen en feesten was het gebouw nog wel in trek, yele politieke verg·aderingen zijn er ook in de jaren veertig nog wel gehouden, maar Belle- vue was niet meer het grote centrum.

·Er waren nog oplevingen, maar over de hele lijn liep de zalenexploitatie terug.

Toen in 1963 de gemeente het hele complex inclusief zeven woonhuizen aan de Marnixstraat en de Leidsekade voor tweedriekwart miljoen gulden van de NV Hollandais kocht, stond het eigenlijk àl vast dat de exploitatie van de zalen en caarmee de sfeer en betekenis van Bellevue ten dode gedoemd waren.

Intussen is dat gebeurd. Het omhulsel van het gebouw staat er nog maar voor het grote publiek zijn de deuren gesloten. Zeer vele Amsterdammers zullen nog wel eens met weemoed denken aan het Bellevue dat zij kenden en dat niet meer is. Een groot deel van de me- ningsvorming van Amsterdam en van Nederland is in Bellevue tot stand gelw- men. Waar nu de elektronische lnachi- nes staan, hebben honderden levende mensen hun overtuigingen uitgedragen.

En bij het mijmeren over de betekenis van Bellevue mag men zeker ook denken aan 20 januari 1948 toen hier de VVD tot stand kwam die s,indsdien haar . grote invloed op het politieke denken van Nederland heeft gehad en nog heeft.

VVD-contact -congres-weekend

Tijdens het weekend van 24 op 25 februari a.s. wordt in het conferentie- oord Woudschoten te Woudenberg Zeist een contactcongres georg·aniseerd voor die VVD-leden, die niet ouder zijn dan 35 à 40 jaar.

Het motto voor dit congres zal zijn:

,.Wat bindt jongeren aan de VVD - n u en in de toekomst?" Het doel is om door middel van vrije groepsdiscussies en zelfwerkzaamheid in groepjes van tien personen ·te komen tot een me- ningsuiting hierover. ·

Het initiatief tot dit congres werd genomen om te voorzien in de behoefte van contact tussen VVD-leeftijdgenoten die zich op eigentijdse wijze willen uiten met betrekking tot een visie op de toekomst.

Dit congTes zal niet het karakter krijgen van een protestmeeting. Het is ook beslist niet de bedoeling· dat het in wij- der verband leidt tot enigerlei institutio;

nalisering. Er bestaan in principe genoeg mogelijkheden voor jongere VVD'ers zich te ontplooien binnen het partijverband.

Adverteer

weekblad

Het initiatief werd ontwikkeld op 28 oktober 1967 door de herert R. L. van Es (Den Haag), J. A. H. Post (H>J.arlem) en W. M. Koormms (Amsterdam), tijdens een VVD-kader-cursus te Arnhem.

Deze g-roep van initiatiefnemers is. uit- gebreid tot een groep van 11, waaruit een organisatie-comité gevormd is, dat bestaat uit de drie eer~er genoemde heren, met daarbij ir. M. Makln'eel (Amsterdam) en R.

M.

Sd1oots (Den

Haag). ·

De discussieleider voor .het congi:es is de heer H. H. Jacobse, voorzitter VVD-fractie gemeenteraad-A'dain, tevens oud-voorzitter en lid van ver-

dienste van de JOVD.

De kosten voor deelneming bedr~J.gen

f 18,75 (exclusief lakengebruik à f 3.-).

Voor opg·ave tot deelneming gelieve men zich te wenden tot het secretariaat van de VVD, afct Amsterdam: Heren- gracht 36, telefoon 020 ~ 2460(}3. Bij op-- gave per brief gelieve· men te vermel- den t.a.v. de heer W. M. Koomans.

1n • ons

en maak ook langs die weg de VVD sterk

Actie

ver jaars- •

geschenk·

Wij leven in een tijd waarin · veel gesproken wordt over veran- deringen in onze politieke partij·

en. Er wordt dagelli,iks via radio en tv en in een deel van de pers kritiek geoefend op ons politiek bestel en al!e mogelijke tech·

nische en andere correcties worden voorgesteld Qm onze . denHi- crati.e aan te passen aan de eisën van de moderne tijd.

Waar men weinig over spreekt - onze vice-voorzittet· de heer Roeien, burgemeester van ZwoUe, heeft dit · kort geleden nog eens duidelijk gezegd - is dat zo velen bereid zijn kritiek te oefenen doch dat zo weinigen bereid zijn hun tijd en hun werkkracht te geven en mede te werken aan de verdere ontwikkeling van onze democratie.

U bent, door lid te worden van de VVD, bereid geweest om hier- toe mede te werken en u heeft als uw partij de VVD gekozen, omdat u gemeend heeft dat deze partij het beste het !ibei"aie beginsel vertegenwoordigt. Ik zal hier niet uitweiden over dit beginsel. Er zijn anderen die dit dezer dagen beter zullen doen en hiervoor meer aangewezen zijn dan ik. Ik wil alleen zeggen , dat deze beginselen ons li.ef zijn en da,t wij in volle vrijheid hiervoor gekozen hebben.

Onze partij beleeft nu een belangrijke verjaai"dag. Meer dan ooit moeten ·wij in staat zijn in deze tijd onze beginselen te ver- breiden en de vele duizenden die Zich onbehaaglijk voelen in . hun oude partijen aan ons te verbin·

den. Hiervoor is geld nodig. U zult in dit blad een kaart aantref- fen waarop u de Postcheque- e~

Girodienst kunt machtigen ons . maandelijks een grotere of kleinere bijdrage van uw postrekening · over te boeken.

Wij lewmen nu al vaststellen hoe de tegenwoordige regering_

met liberale ministers en staatssecretarissen bezig is gell.eidelijk de positie in ons land op allerlei gebied te verbeteren en de moei- lijkheden waarin •wij door de regering Cals-Vondeling geraakt zijn te overwinnen. · · Door de inliggende kaart in te vullen kan u uw steentje bijdra- gen om deze regering . in haar goede werk te steunen. Onre.

voormannen in de vertegenwoor- digende lichamen zulten u niet te- leurstelten.

Geeft de jarige VVD een zo·

g·root mogelijk geschenk!

SIDNEY J. VAN DEN RERGH;

Penningmeester. ' ,

• VE;RKOOP

8 VERHUUR

• BEHEER

• TAXATIES

van

ONROEREND GOED

makelaarskantoor

arawegS wassenaar tel. 01751-5675•

(4)

Twintig jaar VVD-fractie

E

R ligt een grote a.fstand niet alleen in de tijd, maar vooral in sfeer tussen de begintijd van het raadswerk van de VVD-fractie te Amsterdam en nl.I- Want vooral in die beginperiode was de weerstand van het rode en roze Amster- dam tegen dat liberale gedoe zeer g1·oot. Het duidelijkste was dat wellicht weerspiegeld in de opvattingen van de socialistische wethouder Francken in die dagen, die meende dat het dualisme van volksvertegenwoordiging en kabinet ooi\ moest beAtaan in de verhouding gemeenteraad en het college van b. en w.

Het heeft lang geduurd voordat de opvatting, die in 1966 vooral door mr. J.

de Wilde duidelijk is geformuleerd, algemene instemming vond; die opvatting is dat in de gemeente elk raadslid zijn stad moet dienen en niet zijn eigen politieke groep. Tot dat tiidstip hc>eft de liberale fractie geen zitting gehad in het dagelijks bestuur van de stad. In 1966 is de eerste nà-oorlogse liberale wethouder gekozen. Tot dat tijdstip was de VVD-fractie te Amsterdam min of meer in een oppositiezetel gedrongen, van waaruit het constructief werken volgens de door mr. De Wilde later geuite opvatting niet gemakkelijk is gemaakt.

Dat dit toch in niet onbelangrijke mate lukte mag met een zekere trots worden vermeld.

De samenstelling van de VVD-fractie is, met de daarin voorkomende fluctua- ties. eigenlijk zeer constant geweest, met een licht<" neig·ing tot eToPi. Bij de eerste verkiezingen na de oorlog in 1949

kreeg de VVD vier zetels in plaats van de twee die de Partij voor de Vrijheid in 1946 waren toegewezen. Vier jaar later - in 1953 - werden dat er vijf, en na de vijf jaren die de raad toen zitting heeft gehad, kreeg de VVD in 1953 negen· vertegenwoordigers. De omstandigheden die in dat jaar vele zwevende kiezers hadden aangevoerd, waren in 1962 verdwenen, de VVD-fractie werd toen weer vijf, evenals in 1966, zij het dat in dat jaar de zesde zetel dicht werd benaderd.

In al die jaren van 1946 tot 1966 was de heer R. Th. J. le Cavelier voorzitter van de fractie. Hij was eigenlijk een nieuwkomer in de politiek: de vroegere voorzitter van de liberale staatspartij, de heer K. Jansma, had hem voorgesteld in plaats van -zichzelf toen hem gevraagd werd de voorzittersstoel van de liberale fractie in te nemen.· De keus

· van de heer Le Cavelier is niet betreurd. Diens geweldige ijver voor de verbetering van de infrastructuur van Amsterdam als economisch centrum, zijn grote kennis van de economische problemen van de stad en vooral van de haven en zijn felle strijd tegen het ,,ma- joreren" van gemeentebegrotingen dwongen b. en w. vaak rekening met hem te houden.

Het is niet de bedoeling in deze terugblik allerlei kleine en. grotere wapenfei- ten van de fractie tot in bijzonderheden te belichten, evenmin als het de bedoeling is over de lierale raadsleden een soort individueel oordeel te geven. Men-

Weinig politiek, veel daden

I

N DEZE DAGEN, waarin met feestelijke gevoelens het twintigjarig b~

staan van de VVD wordt herdacht, is het niet moeilijk aan het peinzen te ge- raken over wat achter ons ligt op het terrein van de plaatselijke politiek.

Onwillekeurig· dringt zich daarbij het eerst de gedachte naar voren dat in algemene politieke zin onze tijd niet eens zo ver:>chril{kelijk veel verschilt van die van twee decennia geleden. De roep om partijvernieuwmg die nu zo luid op'- klinkt, kon twintig jaar geleden ook al worden beluisterd. Onze partij is er het

bew~js van.

Samen met Stikker heeft Oud aan

· haar wieg gestaan. Over Stikker willen wij het in deze rubriek met haar zeer

·plaatselijk karakter niet hebben. Over Oud daarentegen zoveel te meer. In de·

eerste plaats omdat hij, afkomstig uit de vrijzinnig-democratische gelederen, via de socialistisch georiënteerde Partij van de Arbeid zijn weg had gevonden naar het moderne liberalisme van de nieuwe Volkspartij voor Vrijheid en De- mocratie. Hij kon dus gelden als een 'Sprekend voorbeeld van een vooraan-

staand politicus die blijk gaf de toenmalige roep om partijvernieuwing te verstaan.

Maar bovendien ... Oud was toender- tijd burgemeester van Rotterdam. Ach- . teraf moet men zich er hogelijk over

· verwonderen dat hij desondanks de tijd en de gelegenheid heeft weten te vinden zich met zulk een intensiteit met de stichting van een nieuwe partij bezig te

·.houden. \Vant voorwaar, er was voor hem nog wel wat anders te doen ook.

Hij was burgemeester geworden kort voor de oorlog, als opvolger van zijn

liberale voorganger mr. P. Droogleever Fortuyn. Na de oorlogsjaren om begrij- pelijke redenen grotendeels als ambte- loos burger in zijn woning aan de Hof- laan te hebben doorgebracht, keerde hij na de bevrijding op zijn post terug.

Hij vond een ontredderde stad, met een ontredderde haven en een ontredderd bestuur. Een van zijn eerste maatregelen was: het geven van een opdracht aan stadsbouwmeester Van Traa tot het ontwerpen van een plan voor de herbouw van de stad. Voorts wist hij zich al spoedig te omringen met een aantal vooraanstaande, meestal politiek hoog gekwalificeerde burgers die, te- zamen een raad van advies vormende, de taken van de vroegere wethouders konden overnemen. Het stemde het liberale bevolkingsdeel van Rotterdàm tot grote voldoening dat onder deze prominenten twee m.annen van onverdacht liberalen huize konden worden aangetroffen: mr.

Jacq Dutilh en L. de Groot.

Bijgestaan door deze raad van advies, niet veel later bovendien door een tijdelijke gemeenteraad heeft Oud in deze eerste moeilijke na-oorlogse tijd onver- moeibaar en vol inventiviteit leiding gegeven aan het op gang brengen van de wederopbouw. Er is reden om te ver- onderstellen dat het niet in de laatste·

plaats zijn denkbeeld is geweest daarbij aanvankelijk de nadruk meer op het herstel van de haven dan op het herstel van de gebombardeerde binnenstad te laten vallen. Het was hoe dan ook een gezond denkbeeld. Want met het herstel van de haven was het bestaan van de stad en haar bevolking gemoeid.

Vijf jaar na de oorlog heeft Rotter- dam het havenherstel gevierd met de

. ·-Groeiende invloed

, 1948/1968. . Twee jaartallen. Het eerste

· ja.artal heeft betrel\ldng op de oprich- t.1ng van de VVD, het tweede op de viering van het twintigjarig bestaan van onze. partij.

Twee andere getallen - 4 en 8 - maken de groei- van de liberale invloed in het Haagse gemeentelijke leven dui- delijlc Over die sterk toegenomen in-·

vloed kunnen we tevreden zijn, maar niet voldaan. Want bij de verkiezingen in 1959 schonk een aanzienlijk groter deel van de Haagse burgerij zijn ver- trouwen aan de VVD. De fractie groei- de toen van 7 naar 11 leden!· Enkele jaren later kwam een terugslag: 7 leden. In 1966, ondanks grote concurrentie van extremistische zijde, toch liberale groei: 8 leden. Zouden in deze dagen verldezingen voor de gemeenteraad worden gehouden, dan zou het geenszins onwaarschijnlijk zijn, dat het liberale team opnieuw uitbreiding zou onder- gaan; wanneer we althans rekening

houden n1et de "afbraak", die een aanc tal andere partijen .in de landspolitiek vertonen. Laten we evenwel bij deze terugblik op twintig jaar liberale ge- meentepolitiek- ons niet aan voorspellin- gen wagen.

In 1948 had de VVD geen vertegen- woordiger in het. college van b. en w.

Pas het volgend jaar kwam daarin ver- andering; drs. C. A. A. van Luttervelt werd wethouder. In 1952 werd hij opgevolgd door de heer D. W. Dettmeijer, die deze functie tot 1962 - met een onderbreldng wegens ziekte - heeft be- kleed. Toen in 1959 ·de liberalen een kwart van het aantal raadszetels bezet- ten, lag het voor de hand, dat een uitbreiding van de liberale invloed in het college van b. en w. daarvan het gevolg moest zijn. Zo kwam ook mr. A. J.

Dankeiman in het dagelijks bestuur der

gemeente. . , ..

De JJeriode van twee VVD-ers in het college heeft helaas slechts enkele jaren

sen als mr. H. Boekel, mevrouw G.

Wijsmuller-Meijer, W. J. de Bruine, drs.

R. H. Neuberg, mejuffrouw dr. P. W.

Bomli en vele anderen hebben in de tijd dat zij de stad in de raad dienden zichzelf geheel aan hun werk gegeven. Zij hebben misstanden gesignaleerd, zij hebben gepleit voor voorzieningen en regelingen op alle mogelijke gebiedep.;

grote zaken als beginselbesluiten op het gebied van economie, kunst en stedelijk beleid hebben evenzeer hun aandacht gehad als kleinere belangen zoals een concrete naamgeving, het voorkomen van "klein onrecht" of het treffen van deelvoorzieningen. De redding van het meisjeslyceum bijvoorbeeld is in hoofd- zaak aan deze fractie en met name aan de helaas te vroeg ontvallen drs. Neu- berg te danken.

Er waren overigens nog in de afgelopen jaren enkele oneffenheden die vooral hun oorzaa.k vonden in het feit dat de stuk voor stuk individualistische raadsleden met enige moeite tot team- work kwamen. Dat verschijnsel, tege- lijkertijd voordeel en nadeel, is vooral geopenbaard in de periode waarin drs.

J. P. A. Gruijters zijn explosieve raadscarrière beleefde. Zijn grote scherpzinnigheid en zijn zeker niet minder grote emotionaliteit hebben geleid tot enkele belangrijke zaken (men denke·

aan het verkeersonderzoek waartoe hij bijdroeg) die grote mogelijkheden voor zijn politieke carrière openden. Het is te betreuren dat dezelfde onstuimigheid

tentoonstelling Ahoy. Het stadsbestuur was toen al lang weer normaal. Voor het dagelijks bestuur had Oud weer zes wethouders naast zich gekregen, onder wie de liberaal J. U. Schilthuis. Het liberale element in de raad mocht er ook zijn, met als leidende figuur de heer Dutilh, man van groot politiek gezag en mede daardoor bij uitstek geschikt om als nestor een bindende factor te zijn, ook voor de andere fracties.

Het zou overdreven zijn te beweren dat mr. Dutilh een bewonderaar van het compromis was. Maar hij was wel een man die scherpe politieke tegenstellingen in de raad niet in het belang van de stad achtte en die er daarom bij voortduring op bedacht was het ont- , staan van deze tegenstellingen zoveel

als in zijn vermogen lag te verhinderen.

Soms denken wij wel eens dat wat dat betreft zijn geest in de raad voortleeft.

Want nog altijd treden politieke tegenstellingen in dit lichaam niet aan het licht.

Daarmee is dan tevens gezegd dat aan het uitdragen van partijbeginselen in de Rotterdamse raad maar weinig wordt gedaan. In zekere zin kan dat worden · betreurd. Er· staat echter een zeer positieve waarde tegenover. De ·be- sluitvaardigheid· van de raad is er bijzonder mee gediend. Bij een andere situatie zou Rotterdam in het na-oorlogse tijdvak stellig niet zoveel hebben ge-

.pre~teerd ..

En laten we eerlijk zijn: er is heel

\vat gedaan. Op het gebied van de ha- venontwikkeling vooral, maar ook op dat: van de stadsuitbreiding. Een project als de metro, om nog maar eens iets te

gedüurd. In· Ï962 keerde alleen mr. Dan- keiman als wethouder terug en dat is.

'hij tot op de dag van heden. Om ten aanzien van de liberale wethouders gedurende de afgelopen twintig jaar volledig te zijn, de heer A. M. Pino heeft nog enige tijd voor mr. Dankeiman het wet- houderschap waargenomen, en de heer F. D. Bastet voor de heer Dettmeijer.

In diezelfde periode heeft de liberale fractie vier voorzitters gekend: D. W.

Dettmeijer, mr. G. L. Mens Fiers Sme- ding, K. J. Nieukerke en sinds betrekke- lijk kort mej. mr. J. J. Th. ten Broecke Hoekstra, in de Haagse gemeenteraad

de eerste vrouw in deze functie.

Te zeggen, dat het steeds rustig is toegegaan in het Haagse gemeentelijke leven, zou niet in overeenstemming zijn met de feiten. Men mag zelfs gerust stellen, dat de politieke golven soms ,flil1k .:Ie gemeentelijke vest\) beulçlen. Zo we.rd het. bestuurlijÏ{ áanzien tot twee-' maal toe grote schade toegebracht door

die hem op de weg naar de top plaatste hem ook ertoe· heeft gebracht die weg af te snijden.

Een ander punt dat in dit door plaatsgebrek te beknopte overzichtje moet worden genoemd is het aanvankelijk niet al te stevige contact tussen afdelingsbestuur en fractie. De coördi- natie, la-ten we het ronduit zeggen, was niet altijd best. Later is dat verbeterd en verscheidene activiteiten, zoals de verkeershearings of de openbare ver- antwoording (de idee die later door de socialistische fractie als "wens-in" is overgenomen) zijn het resultaat geweest van goede samenwerking tussen afdeling en fractie.

Dit gecoördineerd ha-ndelen heeft gunstig gewerkt. Een hechter teamver- band in de fractie viel samen met het optreden (jammer voor Amsterdam slechts voor een jaar) van mr. De Wil- de als fractievoorzitter. In dat jaar heeft hij niet alleen de ombuiging van de sfeer aanzienlijk bevorderd, maar tevens het - verjongde - tea.m in de gemeenteraad hoog opgestoten. De heer H. H. Jacobse werd een goede fractie-voorzitter, in produktieve harmonie met mevrouw L. Vonhoff-Luijendijk en de heren G. W. Keja en A. Pais. De liberale wethouder G. K. J. lVL Hamm, de enige van de groep met een redelijk lange raadservaring. heeft in de bijna anderhalf jaar die hij thans in het dagelijks bestuur zit duidelijk gemaakt dat de doctrine-Francken onjuist was.

noemen, liegt er evenmin om. Het is verheugend te weten dat de liberale fractie, nu eens in sterkere dan weer zwakkere formatie, in de bevordering van de vooruitgang een krachtig aan- deel heeft genomen, na het aftreden van Oud ook onder de burgemeesters Van Walsum eii Thomassen.

Wethouder Schilthuis heeft ervoor ge- zorgd dat zeventien jaar lang de liberale stem in het college heeft geklonken. Die taak heeft wethouder Polak van hem overgenomen. Het zou voor het college onmiskenbaar een, verarming zijn als het die liberale stem eens zou moeten mis- sen. En de fractie? Die heeft door de jaren heen braaf haar partijtje in het bestuursconcert meegeblazen, na het overlijden van mr. Dutilh onder leiding van minder tot de verbeelding spreken- de, maar toch ook bekwame dirigenten als ir. Blom en mr. Staab.

De fractie heeft doorgaans dan ook een gelukkige samenstelling gehad. He- laas laat de plaatsruimte niet toe alle na-oorlogse liberale raadsleden bij name te noemen. Een uitzondering moge worden gemaakt voor de zeer actieve en in brede kring zeer populaire midden- standsspecialist Van der Linden. Voorts moet een eresaluut worden gebracht aan het vrouwelijk element in de fractie:

aan mevrouw Schouwenaar-Franssen, mevrouw Van der PolscBroeze - de echtgenote -van onze partijvoorzitter - n1evrouw Kuiper-Struyk en mevrouw Endert-Baylé. Toegewijde werksters in het belang van de publieke zaak en voor- treffelijke specialisten op het terrein van het onderwijs, de volkshuisvesting ·en de bouwnijverheid.

het opzienbarende aftreden van twee burgemeesters, de heren Visser en Schokking en dat na de onvergetelijke mr, De Mm!Chy. De opvolger van mr.

Schokking bracht de politieke gemoede- ren, die al zo bewogen waren, wederom in beroering; Den Haag kreeg een ka- tholleke burgemeester, de eerste in de lange rij van stedelijke bestuurders. Nu mr. Kolfschoten in augustus aan het einde van zijn ambtsperiode is, kan van hem getuigd worden, dat de rege- ringskeuze indertijd een bijzonder goede is geweest.

Keren we terug tot de VVD-fractie en haar werkzaamheden, die uiteraard nauw betrokken zijn geweest bij het ge- meentelijk beleid en waarvan zonder twijfel kan . worden verklaard, dat de liberale invloed daarop veelal van grote betekenis is geweest.

Brengen we slechts enkele· kwesties in (Vervolfi op Pae:. 6)

(5)

Enige grepen uit twintig jaren VVD

"Een sterke, progressief gezinde partij, die allen omvat, voor wie de geestelijke vrijheid primair is, de sociale gerechtigheid plicht en die het economische leven niet willen zien verstar- ren in het keurslijf van een socialistische dogmatiek, die in staats-absolu- tisme moet eindigen."

Dat was het einddoel voor een poltiek gesprek, door mr. D. U. Stikker, de toenmalige voorzitter van de Parij van de Vrijheid, in zijn elders in ons blad gereproduceerde artikel in het Alge- meen Handelsblad van 12 september 1947 voorgesteld.

Dat artikel was zijn antwoord op de in het Handelsblad van 30 augustus daaraan voorafgaande gepubliceerde befaamde brief van mr. P. J. 0 u d aan de redactie van genoemd dagblad, wwarin de heer Oud uiting gaf aan de stijgende ongerustheid van hemzelf en een aantal andere ·vroegere VrlJZlll-

nig-democraten over de richting, waarin de politiek van de nog jonge Partij van de Arbeid zich bewoog.

Voor de heer Oud zelf was deze gang van zaken in feite geen verr,assing. De Partij van de Arbeid was aangeduid als een "brede volkspartij". Een aantrek- kelijke gedachte in een tijd, welke na 'vijf jaar bezetting ook op politiek ter-

rein om vernieuwing vroeg. Zij oefende dan ook een dergelijke zuigkmcht uit op de grote meerderheid der vrijzinnig-democratische voormannen èn hun aan- hangers, dat zelfs het grote gezag, dat mr. Oud toch in deze kring had, ni()t bij machte was om het volledige opgaan

·van de oude Vrijzinnig Democratische Bond in de nieuwe Partij van de Arbeid tegen te houden.

Met klem had de heer Oud bepleit, voorlopig slechts te besluiten - tot een federatieve samenwerldng op parlemen- tair niveau. Dan zou eerst kunnen worden afgewacht, hoe de situatie zich zou ontwikkelen.

Mr. Ouds twijfel of cïe Partij van de Arbeid zich werkelijk wel tot een soort middenpartij zou ontwikkelen, waarin ook niet-socialisten zich zouden kunnen thuisvoelen, is al spoedig volkomen terecht gebleken. Het beginselprogram van 1947, bij de vaststelling waarvan de oude SDAP weer een duidelijk over- wicht had. gekregen, kon daarvan getui- gen.

Liberaal-vrijzinnige eenheid

De altijd vnJznmig gebleven politicus Oud, die in de jaren 1935 tot 1940 met zoveel genoegen de geleidelijke toenade- ring tussen liberalen en vrijzinnig-democraten had ervaren, zag met scherpe blik de kans om thans met een zich organisatorisch en programmatisch ver- nieuwde en vernieuwende na-oorlogse 11- berale partij tot een eenheid van alle politiek vrijzinnig denkenden in Neder- land te komen.

Zo kwam, in besprekingen tussen de

"groep-Oud" en mr. Stikkers Partij van de Vrijheid, de "Volkspartij voor Vrij- . heid en Democratie" tot stand, als een

verenigingspunt voor allen, die over- tuigd zijn dat "vrijheid, verantwoordelijkheid en sociale gerechtigheid de fun- damenten behoren te zijn van een op christelijke grondslag berustende samenleving". Een politieke partij die, in goed liberale geest, wilde streven naar een juiste verhouding tussen vrijheid en gebondenheid en die weigerde, de particuliere ondernemingsvorm en . het particuliere eigendomsrecht als eer euvel te beschouwen.

Op 24 januari 1948 was het zover.

Toen . mr. D. U. Stikker op die zater- dagmiddag in Bellevue te Amsterdam de oprichtingsvergaderi,1g van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie opende, kon hij mededeling doen dat in de huishoudelijke ochtendvergadering van de Partij van de Vrijheid met de stemmen van 189 afgevaardigden tegen 2 het resultaat van het overleg tussen beide groepen en de algemene richtlij- nen van het ontworpen beginselprogram waren goedgekeurd.

Daarmee was, aangezien van de zijde der groep-Oud reeds eerder een gelijk besluit was genomen, de samensmeltmg van beide staatkundige groeperingen tot de nieuwe Volkspartij voor Vrijheid en Democratie een feit geworden. ·

Zijn openingsrede eindigde mr. Stik- ker met Huizinga's bekende woorden:

"Het zal aan de straks aanbrekende tijd zijn om de vormen V'an vrijheid te vinden, die een zo buitensporig rijk be- werktUigde wereld als de onze voor de toekomst nog blijft veroorloven."

'Mr. P. J. Oud hield vervolgens een.

magistrale rede, waarin hij - zoals na- ellen nog menigmaal op jaarvergaderin- gen en congressen zou geschieden - getuigenis aflegde zowel van zijn grote kennis der politieke historie als van zijn volkomen beheersing V'an de talrijke ac- tuele problemen, waarvoor men in die cbgen stond. , "'"""'"'d'i("

De VVD was opgericht, welke, met mr. P. J. Oud als lijstaanvoerder, bij de enkele maanden later gevolgde verkiezingen voor de Tweede Kamer het zestal zetels, dat de Partij van de Vrij- heid in 1946 had geh,aald, op acht wist te brengen. Dat was het begin van de bijna ononderbroken opgaande lijn, welke men van 1946/48 kan trekken naar de 17 zetels (in de Kamer van honderd- vijftig) van thans.

Rimpelloos is het leven van de partij in die twintig jaar ondertussen zeker niet verlopen. Verre van dat.

Daar was in de eerste plaats de Indo- nesische kwestie, die bij alle zorgen voor de financiële sanering en de wederopbouw, in de eerste na-oorlogse jaren zoveel spanningen heeft veroorZ'aakt en zoveel parlementaire tijd in besla.g heeft genomen.

Spanningen veroorzaakte zij ook wel in de partij, die na de voor haar zo succesvolle Kamerverldezing van 1948 een van haar belcartgrijkste figuren, mr.

D. U. Stikker (die reeds van november 1945 af lid van de Eerste Kamer was geweest), voor de zo gewichtige post van minister van Buitenlandse Zaken had afgestaan.

Staatssecretaris van oorlog was van mei 1949 tot november 1950 onze geest- verwant mr. W. H. Fockema Andreae.

Deze trad gelijk met de minister van oorlog en marine, mr. W. F. Schok,king, af.

Dat was, zo zei de heer Oud in de jaarvergadering van april 1949, een gevolg van de omstandigheid, dat een der hoofddoeleinden van onze verkie- zingscampagne kon worden verwezen- lijkt: de veel te smalle Kabinetsforma- tie van 1946 te doen pla,ats maken voor een bredere basis. "Om velerlei redenen achten wij in de zo uitermate moeilijke omstandigheden, waarin het Ko- ninkrijk der Nederlanden sedert de bevrijding verkeert, een zo breed mogelijke samenwerking gewenst."

Aan dit Ka:binet Drees-Van Schaik, waarin na het aftreden vàn mr. Sassen Overzeese Rijksdelen werd beheerd door mr. Van Maarseveen, kwam in januari 1951 een einde als gevolg van een tijdens een der Nieuw-Guinea de- . batten door mr. Oud ingediende motie.

Deze motie, waarin teleurstelling werd uitgesproken over de handelwijze der regering, welke niet in overeenstemming werd genoemd met juiste constitutionele .verhoudingen, werd weliswaar verworpen, maar . in het voorstemmen door de gehele VVD-fractie zag mr. Stikker toch aanleiding, zijn ontslag-aanvraag aan te kondigen, het- geen een volledige Kabinetscrisis tenge- volge had.

Bekwaam minister

Vooraf had de heer Oud, voor het

geV'al minister Stikker consequenties aan deze mGtie zou verbinden, verklaard er prijs op te stellen om te zeggen, dat hij en zijn fractiegenoten grote waardering hadden voor de werlt"

kracht en de bekwaamheid van minister Stikker, mede in ZlJll internationale functies. Met vooruitziende blik voegde de heer Oud da,araan toe, dat diens heengaan wellicht echter een "reculer pour mieux sauter" zou zijn en dat hij hoopte, dat "de heer Stikker binnen af- zienbare tijd een plaats zou kunnen in- nemen in een sterker kabinet dan dit."

Op 15 maart 1951 trad een in zijn personele samenstelling ·inderdaad sl'er- ker nieuw Kabinet-Drees op, waarin mr. Stikker wederom de portefeuille va.n Buitenlandse Zaken beheerde.

Twee dagen later, op 17 maart, hield de VVD in Utrecht haar jaarvergadering, -waarin onder luide ovaties de heren Oud en Stikker elkaar de hand drukten en minister Stikker als gast aan de hoofdbestuurstafel ·plaat.:; nam.

Het waren ondertussen al met al toch wel moeilijke omstandigheden voor de partij. Het getuigt daarom duidelijk van haar levenskracht, dat ook in die span- nende jaren niet alleen de eenheid be- waard bleef, maar ook de verkiezingen van 1952 wederom gunstig voor haar uitvielen en het liberale zeteltal nu van acht op negen brachten.

Inmiddels waren de tegenstellingen met de Partij van de Arbeid belangrijk verscherpt. De VVD kwam weer in de oppositie. De heer Oud zag het toe- komstbeeld aldus, dat "de tegenstelling, die meer en meer de verhoudingen gaat beheersen, zal zijn die tussen de collectivistische en de niet-collectivistische zienswijze".

Verkiezingen van 1959

Het is een merkwaardige speling van het lot, dat het jaar 1956, dat voor de Partij van de Arbeid het topjaar is geweest (de Kamerverkiezing van dat jaar bracht haar op 50 zetels, tegen 49 voor de KVP) achteraf gezien tevens het begin van haar grote neergang is geworden.

De befaamde socialistische "fakkel- dragersdag" van 22 november 1958 leid- de de val in van het laatste Kabi- net-Drees, dat drie weken later, na een conflict van minister Hofstra met de Tweede Kamer, zijn ontslag indiende.

Onder verantwoordelijkheid van het In- terim-kabinet Beel werd de Kamer ont- bonden en werden nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Die verkiezingen - 12 maart 1959 - maakten de VVD tot de grote winnwar. Zij kwam van 13 op 19 zetels. De PvdA leed haar eerste verlies van twee zetels in de reeks verliezen,

N.V. VEREENIGDE TOUWFABRIEKEN

GEVESTIGD TE ROTTERDAM

's-GRAVENWEG 264 - TEL 11 40 60

Fabrikanten van,

SISAL EN MANillATOUWWERK ST AAlKABELS

HERCUlESTOUW PYTHONTOUW

En van de vloerbedekking onder de. merken:

JABO

VERTO-HAARBOUCLË

tevens van

COCOS VLOERBEDEKKING

die bij de verkiezingen van 1963 en 1967 steeds groter zou worden.

Het Kabinet-De Quay, steunend op de drie confessionele partijen en de VVD, met de Partij van de Arbeid in de oppositie, telde drie liberale ministers, van wie twee tot haar meest bekwame parlementariers behoorden: drs. H. A.

Korthals, die vice-premier en minister van Verkeer en Wcaterstaat werd en als vice-premier tevens de koninkrijksaan- gelegenheden voor zijn verantwoordelijkheid nam. en mr. E. H. Toxopeus, die minister van Binnenlandse Zaken werd. Op defensie kwam ons Eerste- Kamerlid de heer Sidney J, van den Bergh, die na enkele maanden echter om zuivere particuliere redenen aftrad en werd opgevolgd door ir. S. H.

Visser. Als liberale staatssecretarissen kwamen dr. H. R. van Houten op Bui- tenlandse Zaken en de heer E. G. Stij- kel op Verkeer en Waterstaat-

Leek het Kabinet-De Quay het vooral door de aanvankelijke parlementaire onervarenheid V'an zijn premier het nogal moeilijk te krijgen, later bleek het zich tot een van onze be.3te ministeriële teams te ontwikkelen en het werd dan ook een van de zeer weinige na-oorlogse kabinetten, dat zich de volle vier jaren wist te handhaven.

Verkiezingen van 1963

Wat sommigen in onze kring bij alle blijdschap over de in onze Neder!candse politieke verhoudingen tot op dat ogenblik uitzonderlijke sprong in ·1959 van 13 op 19 Kamerzetels reeds voor de vol- gende verkiezing vreesden, geschiedde in 1963 inderdaad. Van •.Je zes winstze- tels gingen er drie verloren, maar met haar 16 zetels bleef de VVD toch de derde partij in sterkte.

En in het Kabinet-Marijnen, steunend op dezelfde partijen als zijn voorganger, kreeg de VVD wederom drie zetels. Mr. E. H. Toxopeus bleef aan Binnenlandse Zaken. Prof. dr. H. J. Wit- teveen kreeg de portefeuille van Finan- ciën en ons Eerste-Kamerlid mevrouw drs. J. F. Schouwerraar-Franssen kwam op Maatschappelijk Werk. Er kwamen ook weer twee liberale st-aatssecretaris- sen: de heer W. den Toom voor de luchtmacht op Defensie en de heer M.

J. Keyzer voor o.a. het nationale en internationale vervoer op Verkeer en Waterstaat.

Afscheid van Oud

Ondertussen voltrokken zich in de partij grote organisatorische verande- ringen.

Prof. Oud had, na een 45-jarige politieke loopbaan, reeds in juli 1e62 laten weten, zich in verband met zijn leeftijd voor de Kamerverkiezingen van 1963 niet meer kandidaat te willen stellen.

Als lijstaanvoerder werd mr. E. H.

Toxopeus nu zijn opvolger. Partijvoorzit- ter bleef de heer Oud nog tot november 1963. Toen droeg hij, op een buiteng·ewo- ne algemene vergadering te Rotterdam, ook het partijvoorzitterschap over en wel aan ir. K. van der Pols aldaar .. De heer Oud, die de partij van de eerste dag van haar besbaan of zo succesvol had geleid, werd thans haar ere-voorzitter. In de afscheidsvergadering des middags, was het ministerpresident Ma- rijnen zelf, die de heer Oud kwam me- dedelen, dat H. M. de Koningin h.em, als waardering voor zijn grote ver- diensten, had benoemd tot Minister van Staat.

Er trad, in de persoon, van ir, Van der Pols, niet alleen een nieuwe partijvoorzitter op, maar aan de hand van nieuwe stntuten en huishoudelijk reglement werd ook een volgens andere re- gels sterk verniewd hoofdbestuur en dagelijks bestuur samengesteld.

Langdurig werd gewerkt aan een nieuw geformuleerd beginselprogram, ter vervanging van het op een aantal punten verouderde program van 1948.

Het ontwerp daarvan werd in juni ·1966 ten slotte in een buitengewone algemene vergadering te Dordrecht in beginsel (Vervolg op pagina 6)

BöölöOM

SPIJKENISSE

Gebouwen van gewapend betonnen prefabs voor versthiliende doeleinden. · Vloerplaten in normale afmetingen o[

pMplaten volgens opgegeven maten.

Broeibakken en alle onderdelen voor de tuinbouw.