DOKTER
WELKE KANSEN DATA
BIEDT AI IN DE ZORG?
DE INGENIEUR
T E C H N I E K M A A K T J E T O E K O M S TN R . 2 J A A R G A N G 1 3 4 F E B R U A R I 2 0 2 2
W AT E R S T O F O P S L A G | T E C H D I C H T E R | Z O N N E M O B I E L | S O C I A L E R O B O T S W I N D PA R K E N I N Z E E
Prins Friso Prij s Wie wordt Ingenieur
Akshit Gupta:
Levens redden
W AT E R S T O F O P S L A G | T E C H D I C H T E R | Z O N N E M O B I E L | S O C I A L E R O B O T S W I N D PA R K E N I N Z E E
Schone stranden Opruiminktvis doet
Internationale erkenning
Chartered Engineer (CEng) of Incorporated Engineer (IEng) is een internationaal erkende kwalifi catie voor ingenieurs.
Kennisstructuur
CEng of IEng biedt een structuur voor kennisuitwisse- ling en continue professionele ontwikkeling op diverse technische werkvelden en disciplines. Sleutelelemen- ten hierbij zij n: refl ectief leren, peer review, en ontwik- keling van de kennis en ervaring van de ingenieur.
Onderscheidend vermogen CEng of IEng is een uitgelezen kans voor excellente en toegewij de inge- nieurs om zich te onderscheiden van niet-geregistreerde ingenieurs.
Kwaliteitsbewij s
CEng of IEng is een bewij s van bekwaamheid en betrokkenheid, en voor het bereiken én behouden van een professionele kwaliteitsnorm.
Wervingskracht
CEng of IEng geeft toegang tot interes- sante projecten en banen. In een groei- end aantal landen is Chartership vereist voor het verwerven van projecten op hoog niveau. Chartered Engineers stellen de normen die anderen volgen.
Start direct!
Scan de QR-code of ga naar:
charteredengineer.nl
Een kwaliteitsmerk voor topingenieurs, wat biedt het jou?
Laat het zien en word Chartered of Incorporated Engineer!
Ben jij ook
een topingenieur?
“Ingenieurs die ‘Chartered’ hebben gevolgd, hebben veelal een integrale en brede kij k op engineeringsvraagstukken en projecten. Het chartership van KIVI biedt een
competentiegericht kader om op persoonlij k vlak jezelf te ontwikkelen.”
Daan Verbruggen, IEng sinds juli 2021
“Door het behalen van mij n Chartered Engineer-status ben ik in staat de professionaliteit tij dens de verschillende projecten binnen
mij n vakgebied neer te zetten.”
Sander Fiévez, CEng sinds januari 2022
F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 1
Ingenieurs voor de lens
‘Het lijkt wel een schilderij!’, ‘Gaaf zeg!’, ‘Wat een fantastisch portret.’ Zo maar wat reacties die de afgelopen tijd in de mailbox binnenkwamen. De complimenten waren stuk voor stuk bedoeld voor fotograaf Bianca Sistermans. Sinds twee jaar maakt zij de ingenieursportretten voor de rubriek Doelen & Drijfveren in dit blad.
Met een ouderwetse, analoge camera bezoekt ze de geïnterviewde meestal thuis, waar ze alle tijd neemt om vertrouwen te winnen, de juiste lichtval te vinden, vol- maakt scherp te stellen. Verschillende geportretteerden lieten me na afl oop weten hoe bijzonder ze de fotosessie hadden gevonden. Op de redactie vinden we het nog steeds vooral spannend. Waar de meeste fotografen een hele reeks
beelden sturen waaruit we kunnen kiezen, laat zij altijd maar één foto ontwikkelen.
Dat ene beeld blijkt altijd raak te zijn. Laatst liet ik er een op posterformaat afdrukken. Ineens zag ik allerlei details die me eerder niet waren opgevallen. Wat mij betreft organiseren we op het KIVI-bureau eens een tentoonstelling met alle portretten die Bianca inmiddels van ingenieurs heeft gemaakt. Dat zou een prachtig beeld geven van de beroepsgroep anno nu. Een stel mannen en vrouwen waar iedereen wel bij wil horen.
Deze maand konden we naast Bianca nog een aantal foto- grafen op pad sturen. Marieke Wijntjes, Rutger Geerling en Zilveren Camera-winnaar Kees van de Veen portretteerden elk een van de drie genomineerden voor de Prins Friso Prijs. De grote foto in de rubriek Nieuws is deze maand van Cynthia Boll – ook al een recente winnaar van de Zilveren Camera. Zij heeft een ambitieus multimediaproject rond de Afsluitdijk opgezet.
Naast veel lees- dus vooral ook veel kijkplezier gewenst deze maand.
Dat ene beeld blij kt altij d raak te zij n
De Ingenieur verschij nt twaalf maal per jaar.
© Copyright 2022
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, via internet of op welke andere wij ze dan ook zonder voorafgaande schriftelij ke toestemming van de uitgever. Niet in alle gevallen is na te gaan of er op de illustraties in dit nummer nog copyright rust. Waar er nog verplichtingen zij n tot het betalen van auteursrecht is de uitgever bereid daar alsnog aan te voldoen.
ISSN 0020-1146 Abonnementen
Leden van het Koninklij k Instituut Van Ingenieurs (KIVI) ontvangen De Ingenieur uit hoofde van hun lidmaatschap.
Abonnement voor niet-leden (inclusief btw):
magazine: € 128,50 per jaar digitaal: € 69,- per jaar
losse nummers: € 15,- (inclusief verzending)
Abonnementen worden tot wederopzegging aangegaan en ten minste voor de vermelde periode. Het abonnement kan na deze periode per maand worden opgezegd. U kunt uw opzegging het beste doorgeven via onze website: deingenieur.nl/lezersservice.
Abonneeservice
Ga voor (cadeau)abonnementen, adreswij zigingen en het laten nazenden van niet ontvangen nummers naar het webformulier op de site, te vinden onder het kopje ‘Abonnement en service’.
WEBSITEdeingenieur.nl
ADRES Postbus 30424, 2500 GK Den Haag E-MAIL abonneeservice@ingenieur.nl TEL. 070 39 19 850
(bereikbaar op maandag, dinsdag, donderdag en vrij dag van 9 tot 14 uur) De Ingenieur als pdf
Abonnees en leden die De Ingenieur willen downloaden als pdf-bestand, kunnen daarvoor terecht op de website: deingenieur.nl/pdf
Lidmaatschap Koninklijk Instituut van Ingenieurs Het Koninklij k Instituut Van Ingenieurs (KIVI) is de beroepsvereniging voor hoger opgeleide technici in Nederland. Iedereen die hoger technisch onderwij s volgt, heeft gevolgd of een sterke affi niteit heeft met techniek, kan lid worden van KIVI. Leden ontvangen vanuit het lidmaatschap maandelij ks het technologietij dschrift De Ingenieur. Kij k voor meer lidmaatschapsvoordeel op kivi.nl.
Contributie 2022 Regulier lidmaatschap: € 145,- 30 jaar of jonger: € 40,-* Studentlidmaatschap: € 20,-* Seniorlidmaatschap: € 115,-
De contributie voor leden in het buitenland is gelij k aan die voor leden woonachtig in Nederland. Een lidmaatschapsjaar loopt van 1 januari tot en met 31 december. Bij lidmaatschappen die in de loop van het jaar ingaan, wordt de contributie naar rato berekend. Aanmelden voor het lidmaat- schap kan via kivi.nl/lidworden.
* De Ingenieur digita al Opzeggen lidmaatschap
Het lidmaatschap wordt jaarlij ks automatisch verlengd. Beëindiging van het lidmaatschap kan per het einde van het kalenderjaar. Er geldt een opzegtermij n van ten minste één maand; een schriftelij ke opzegging per brief of e-mail dient uiterlij k 1 december in ons bezit te zij n. Na ontvangst van de opzegging en eventueel verschuldigde contributie verstuurt de ledenadministratie een bevestiging.
Correspondentieadres Koninklij k Instituut Van Ingenieurs t.a.v. Ledenadministratie Postbus 30424 2500 GK Den Haag TEL. 070 391 98 80
E-MAILledenadministratie@kivi.nl Redactie
Pancras Dij k (hoofdredacteur) Astrid van de Graaf (eindredacteur) Jim Heirbaut
Marlies ter Voorde Redactieadres Prinsessegracht 23 2514 AP Den Haag Postbus 30424 2500 GK Den Haag TEL. 070 391 9885 E-MAIL redactie@ingenieur.nl WEBSITE deingenieur.nl
Vormgeving Eva Ooms Sales
Celina van den Bank Pascal van der Molen E-MAIL sales@kivi.nl Druk
Drukkerij Wilco, Amersfoort
FOTO: ROBERTLAGENDIJK
Vooraf
Pancras Dij k is hoofdredacteur van De Ingenieur.
Ingenieurs voor de lens
‘Het lijkt wel een schilderij!’, ‘Gaaf zeg!’, ‘Wat een fantastisch portret.’ Zo maar wat reacties die de afgelopen tijd in de mailbox binnenkwamen. De complimenten waren stuk voor stuk bedoeld voor fotograaf Bianca Sistermans. Sinds twee jaar maakt zij de ingenieursportretten voor de rubriek Doelen & Drijfveren in dit blad.
Met een ouderwetse, analoge camera bezoekt ze de geïnterviewde meestal thuis, waar ze alle tijd neemt om vertrouwen te winnen, de juiste lichtval te vinden, vol- maakt scherp te stellen. Verschillende geportretteerden lieten me na afl oop weten hoe bijzonder ze de fotosessie hadden gevonden. Op de redactie vinden we het nog steeds vooral spannend. Waar de meeste fotografen een hele reeks
beelden sturen waaruit we kunnen kiezen, laat zij altijd maar één foto ontwikkelen.
Dat ene beeld blijkt altijd raak te zijn. Laatst liet ik er een op posterformaat afdrukken. Ineens zag ik allerlei details die me eerder niet waren opgevallen. Wat mij betreft organiseren we op het KIVI-bureau eens een tentoonstelling met alle portretten die Bianca inmiddels van ingenieurs heeft gemaakt. Dat zou een prachtig beeld geven van de beroepsgroep anno nu. Een stel mannen en vrouwen waar iedereen wel bij wil horen.
Deze maand konden we naast Bianca nog een aantal foto- grafen op pad sturen. Marieke Wijntjes, Rutger Geerling en Zilveren Camera-winnaar Kees van de Veen portretteerden elk een van de drie genomineerden voor de Prins Friso Prijs. De grote foto in de rubriek Nieuws is deze maand van Cynthia Boll – ook al een recente winnaar van de Zilveren Camera. Zij heeft een ambitieus multimediaproject rond de Afsluitdijk opgezet.
Naast veel lees- dus vooral ook veel kijkplezier gewenst deze maand.
Dat ene beeld blij kt altij d raak te zij n
De Ingenieur verschij nt twaalf maal per jaar.
© Copyright 2022
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, via internet of op welke andere wij ze dan ook zonder voorafgaande schriftelij ke toestemming van de uitgever. Niet in alle gevallen is na te gaan of er op de illustraties in dit nummer nog copyright rust. Waar er nog verplichtingen zij n tot het betalen van auteursrecht is de uitgever bereid daar alsnog aan te voldoen.
ISSN 0020-1146 Abonnementen
Leden van het Koninklij k Instituut Van Ingenieurs (KIVI) ontvangen De Ingenieur uit hoofde van hun lidmaatschap.
Abonnement voor niet-leden (inclusief btw):
magazine: € 128,50 per jaar digitaal: € 69,- per jaar
losse nummers: € 15,- (inclusief verzending)
Abonnementen worden tot wederopzegging aangegaan en ten minste voor de vermelde periode. Het abonnement kan na deze periode per maand worden opgezegd. U kunt uw opzegging het beste doorgeven via onze website: deingenieur.nl/lezersservice.
Abonneeservice
Ga voor (cadeau)abonnementen, adreswij zigingen en het laten nazenden van niet ontvangen nummers naar het webformulier op de site, te vinden onder het kopje ‘Abonnement en service’.
WEBSITEdeingenieur.nl
ADRES Postbus 30424, 2500 GK Den Haag E-MAIL abonneeservice@ingenieur.nl TEL. 070 39 19 850
(bereikbaar op maandag, dinsdag, donderdag en vrij dag van 9 tot 14 uur) De Ingenieur als pdf
Abonnees en leden die De Ingenieur willen downloaden als pdf-bestand, kunnen daarvoor terecht op de website: deingenieur.nl/pdf
Lidmaatschap Koninklijk Instituut van Ingenieurs Het Koninklij k Instituut Van Ingenieurs (KIVI) is de beroepsvereniging voor hoger opgeleide technici in Nederland. Iedereen die hoger technisch onderwij s volgt, heeft gevolgd of een sterke affi niteit heeft met techniek, kan lid worden van KIVI. Leden ontvangen vanuit het lidmaatschap maandelij ks het technologietij dschrift De Ingenieur. Kij k voor meer lidmaatschapsvoordeel op kivi.nl.
Contributie 2022 Regulier lidmaatschap: € 145,- 30 jaar of jonger: € 40,-*
Studentlidmaatschap: € 20,-*
Seniorlidmaatschap: € 115,-
De contributie voor leden in het buitenland is gelij k aan die voor leden woonachtig in Nederland. Een lidmaatschapsjaar loopt van 1 januari tot en met 31 december. Bij lidmaatschappen die in de loop van het jaar ingaan, wordt de contributie naar rato berekend. Aanmelden voor het lidmaat- schap kan via kivi.nl/lidworden.
* De Ingenieur digita al Opzeggen lidmaatschap
Het lidmaatschap wordt jaarlij ks automatisch verlengd. Beëindiging van het lidmaatschap kan per het einde van het kalenderjaar. Er geldt een opzegtermij n van ten minste één maand; een schriftelij ke opzegging per brief of e-mail dient uiterlij k 1 december in ons bezit te zij n. Na ontvangst van de opzegging en eventueel verschuldigde contributie verstuurt de ledenadministratie een bevestiging.
Correspondentieadres Koninklij k Instituut Van Ingenieurs t.a.v. Ledenadministratie Postbus 30424 2500 GK Den Haag TEL. 070 391 98 80
E-MAILledenadministratie@kivi.nl Redactie
Pancras Dij k (hoofdredacteur) Astrid van de Graaf (eindredacteur) Jim Heirbaut
Marlies ter Voorde Redactieadres Prinsessegracht 23 2514 AP Den Haag Postbus 30424 2500 GK Den Haag TEL. 070 391 9885 E-MAIL redactie@ingenieur.nl WEBSITE deingenieur.nl
Vormgeving Eva Ooms Sales
Celina van den Bank Pascal van der Molen E-MAIL sales@kivi.nl Druk
Drukkerij Wilco, Amersfoort
Vooraf
Pancras Dij k is hoofdredacteur van De Ingenieur.
F E B R U A R I 2 0 2 0 • D E I N G E N I E U R 3 foto: andreyavgust
‘Het is heel begrijpelijk dat ondernemers teleurgesteld zijn, maar als wij iedereen zouden aansluiten, dan komt er te veel stroom op het net en branden kabels en stroomstations
door. Dan heeft niemand meer stroom voor een veel langere periode.’
Daan Schut is chief transition officer bij Liander, dat honderden ondernemers geen stroomaansluiting kan geven omdat het net te vol is. (FD)
‘In de VS worden Nederlandse startups vaak als innovatief
en vernieuwend gezien. Met ScaleNL proberen we die
Amerikaanse doorbraak ook écht te forceren.’
Dirk Janssen, consul-generaal in San Francisco, legt uit waarom Nederland geld uittrekt voor startups die in de Verenigde Staten willen groeien. (De Telegraaf)
‘Een handvol grote techbedrijven controleert een wereldwijde digitale infrastructuur en sociale
media hebben journalistieke functies overgenomen. Die bedrijven zijn gericht op data-extractie, niet op welzijnsbevordering of
transparante informatievoorziening.’
Als we niets doen aan deze ideale voedingsbodem voor fake news, wantrouwen jegens instituties en de antivaxx-beweging, dan voorziet schrijfster Roxane van Iperen
een crisis die nog lang gaat duren (Vrij Nederland).
‘Paraatheid voor een toekomstige pandemie gaat niet over machines die waarschuwen, AI en al dat soort dingen. Veel meer dan technologie hebben we een sociale oplossing
nodig. Want we hebben te maken met gebroken gemeenschappen en langdurige afbraak van vertrouwen.’
Mike Ryan van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vindt het tragisch dat er miljoenen mensen zijn in westerse landen die niet zijn gevaccineerd omdat ze
hun overheid niet vertrouwen (statnews.com).
‘Als steeds hetzelfde type mensen ingenieur wordt, dan
zullen we altijd ongeveer dezelfde oplossingen krijgen.’
Hoogleraar Lisa Brodie legt het waarom uit van een nieuw, prikkelarm techniekgebouw op de campus van de University of the West of England,
speciaal voor mensen met autisme (BBC News).
GEKNIPT GEKNIPT
Rubrieken
4 Nieuws
Wie wonnen De Vernufteling 2021?
32 Zien & Doen
Strandbeesten in Kunstmuseum Den Haag
40 Eureka
Een elektrische fixie en andere productontwerpen van morgen
56 Media
Lezen, luisteren, gamen en kijken
Columns
21 Enith
Pijnbestrijding
27 Podium
Thijs ten Brinck
33 Möring
Wee de doe-het-zelver
39 Jims verwondering
Operatierobot
45 Rolf zag iets nieuws
Oude jas
Persoonlijk
46 Doelen & drijfveren
Akshit Gupta strijdt voor schone lucht
53 Uit de vereniging
De coach en andere KIVI-berichten
59 Q&A
Hanneke Ronnes en Wouter van Elburg over de Amsterdamse sloopzucht
62 Teamgeest
Team Polar bouwt een zonnemobiel voor Antarctica
64 Vragenvuur
Presentator Anna Gimbrère
En verder
20 Inbox
Lezers reageren
50 Quote
Hadi Hajibeygi bepleit ondergrondse opslag van waterstof
54 De waarde van KIVI
Coaches helpen je op weg
60 Voorwaarts
Het gat in de ozonlaag W W W. D E I N G E N I E U R . N L FA C E B O O K . C O M / D E I N G E N I E U R . N L T W I T T E R : @ D E _ I N G E N I E U R I N S TA G R A M . C O M / D E I N G E N I E U R _ K I V I
22 Ingenieurs: wees empathisch!
Er is één element dat van fundamenteel belang is voor elk ingenieurschap, stelt scheidend Ingenieur van het Jaar David Fernandez Rivas. Wat dat is? Empathie.
24 Wie wordt dit jaar Ingenieur van het Jaar?
Marijn van Rooij, Nikéh Booister en Sjoerd Kersten houden zich alle drie op een of andere manier met het water bezig.
Maar wie krijgt de Prins Friso Prijs?
48 De dichter is een algoritme Met kunstmatige intelligentie zijn de ingewikkeldste vraagstukken op te lossen, maar kunnen we er ook poëzie mee schrijven? ‘Techdichter’ Aaron Mirck ging de uitdaging aan.
28 Een robot als speelkameraad Steeds vaker vertrouwen we niet alleen mechanische, maar ook sociale taken toe aan robots. Welke gevolgen heeft dat, voor onze kinderen bijvoorbeeld?
34 Offshore in versnelling We willen veel meer windenergie gaan oogsten op zee. Maar om de capaciteit snel fors te verhogen, is nieuwe techno- logie nodig.
Kunstmatige intelligentie blijkt op meerdere terreinen van de zorg van nut te kunnen zijn.
beeld: shutterstock foto: shutterstock
12 AI in de zorg
N R . 2 J A A R G A N G 1 3 4 F E B R U A R I 2 0 2 2
Wat mankeert een patiënt en wat is de beste behandeling? Voor een antwoord op die vragen leunen artsen steeds vaker op software met kunstmatige intelligentie. De voordelen zijn evident, maar zijn er ook nadelen? Gaan algoritmen ook in het ziekenhuis de dienst uitmaken?
‘Het is heel begrijpelijk dat ondernemers teleurgesteld zijn, maar als wij iedereen zouden aansluiten, dan komt er te veel stroom op het net en branden kabels en stroomstations
door. Dan heeft niemand meer stroom voor een veel langere periode.’
Daan Schut is chief transition officer bij Liander, dat honderden ondernemers geen stroomaansluiting kan geven omdat het net te vol is. (FD)
‘In de VS worden Nederlandse startups vaak als innovatief
en vernieuwend gezien.
Met ScaleNL proberen we die Amerikaanse doorbraak ook
écht te forceren.’
Dirk Janssen, consul-generaal in San Francisco, legt uit waarom Nederland geld uittrekt voor startups die in de Verenigde Staten willen groeien. (De Telegraaf)
‘Een handvol grote techbedrijven controleert een wereldwijde digitale infrastructuur en sociale
media hebben journalistieke functies overgenomen. Die bedrijven zijn gericht op data-extractie, niet op welzijnsbevordering of
transparante informatievoorziening.’
Als we niets doen aan deze ideale voedingsbodem voor fake news, wantrouwen jegens instituties en de antivaxx-beweging, dan voorziet schrijfster Roxane van Iperen
een crisis die nog lang gaat duren (Vrij Nederland).
‘Paraatheid voor een toekomstige pandemie gaat niet over machines die waarschuwen, AI en al dat soort dingen.
Veel meer dan technologie hebben we een sociale oplossing nodig. Want we hebben te maken met gebroken gemeenschappen en langdurige afbraak van vertrouwen.’
Mike Ryan van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vindt het tragisch dat er miljoenen mensen zijn in westerse landen die niet zijn gevaccineerd omdat ze
hun overheid niet vertrouwen (statnews.com).
‘Als steeds hetzelfde type mensen ingenieur wordt, dan
zullen we altijd ongeveer dezelfde oplossingen krijgen.’
Hoogleraar Lisa Brodie legt het waarom uit van een nieuw, prikkelarm techniekgebouw op de campus van de University of the West of England,
GEKNIPT GEKNIPT
Rubrieken
4 Nieuws
Wie wonnen De Vernufteling 2021?
32 Zien & Doen
Strandbeesten in Kunstmuseum Den Haag
40 Eureka
Een elektrische fixie en andere productontwerpen van morgen
56 Media
Lezen, luisteren, gamen en kijken
Columns
21 Enith
Pijnbestrijding
27 Podium
Thijs ten Brinck
33 Möring
Wee de doe-het-zelver
39 Jims verwondering
Operatierobot
45 Rolf zag iets nieuws
Oude jas
Persoonlijk
46 Doelen & drijfveren
Akshit Gupta strijdt voor schone lucht
53 Uit de vereniging
De coach en andere KIVI-berichten
59 Q&A
Hanneke Ronnes en Wouter van Elburg over de Amsterdamse sloopzucht
62 Teamgeest
Team Polar bouwt een zonnemobiel voor Antarctica
64 Vragenvuur
Presentator Anna Gimbrère
En verder
20 Inbox
Lezers reageren
50 Quote
Hadi Hajibeygi bepleit ondergrondse opslag van waterstof
54 De waarde van KIVI
Coaches helpen je op weg
60 Voorwaarts
Het gat in de ozonlaag 22 Ingenieurs: wees empathisch!
Er is één element dat van fundamenteel belang is voor elk ingenieurschap, stelt scheidend Ingenieur van het Jaar David Fernandez Rivas. Wat dat is? Empathie.
24 Wie wordt dit jaar Ingenieur van het Jaar?
Marijn van Rooij, Nikéh Booister en Sjoerd Kersten houden zich alle drie op een of andere manier met het water bezig.
Maar wie krijgt de Prins Friso Prijs?
48 De dichter is een algoritme Met kunstmatige intelligentie zijn de ingewikkeldste vraagstukken op te lossen, maar kunnen we er ook poëzie mee schrijven? ‘Techdichter’ Aaron Mirck ging de uitdaging aan.
28 Een robot als speelkameraad Steeds vaker vertrouwen we niet alleen mechanische, maar ook sociale taken toe aan robots. Welke gevolgen heeft dat, voor onze kinderen bijvoorbeeld?
34 Offshore in versnelling We willen veel meer windenergie gaan oogsten op zee. Maar om de capaciteit snel fors te verhogen, is nieuwe techno- logie nodig.
Kunstmatige intelligentie blijkt op meerdere terreinen van de zorg van nut te kunnen zijn.
beeld: shutterstock foto: shutterstock
12 AI in de zorg
N R . 2 J A A R G A N G 1 3 4 F E B R U A R I 2 0 2 2
Wat mankeert een patiënt en wat is de beste behandeling? Voor een antwoord op die vragen leunen artsen steeds vaker op software met kunstmatige intelligentie. De voordelen zijn evident, maar zijn er ook nadelen? Gaan algoritmen ook in het ziekenhuis de dienst uitmaken?
F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 5
water wordt geloosd. Met de nieuwe, inplugbare Package Nereda-installatie kan water daar waar het nodig is aan het riool worden onttrokken, nog voordat het de rzwi bereikt. De installatie reinigt het afvalwater tot bruikbaar water. Het slib dat overblijft, gaat via het riool alsnog naar de rwzi, die er via vergisting biogas van kan maken of nuttige stoffen uit kan winnen.
‘A gift that keeps on giving’, zei jury- voorzitter Jacolien Eijer van Koninklijke NLingenieurs over de Neredatechnologie. Wereldwijd heeft Royal HaskoningDHV al zo’n negentig projecten opgezet met Nereda. De nieuwe installatie biedt een ‘op- lossing voor droogte’ en ‘brengt flexibiliteit in de bestaande, starre afvalwatersystemen’, vond de jury. De eerste inplugbare Package Nereda-installatie draait al in Engeland.
De andere genomineerde projecten wa- ren een systeem voor automatische schade- beeldherkenning van Antea Group en de inzet van machine learning bij het vermin- deren van lachgasuitstoot bij rioolwater- zuiveringen, van bureau TAUW.
Royal HaskoningDHV heeft de Vernufteling 2021 gewonnen met een installatie die afvalwater omzet in schoon irrigatiewater. Bij droogte kan de compacte instal- latie flexibel worden ingezet.
Tekst: Pancras Dijk
De Vernufteling geldt als de meest pres- tigieuze prijs voor projecten van ingeni- eursbureaus. De wedstrijd wordt jaarlijks georganiseerd door brancheorganisatie Koninklijke NLingenieurs en De Ingenieur.
Ingenieurs van Royal HaskoningDHV bedachten hun bekroonde installatie in overleg met Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Daar kampen boeren gedurende delen van het jaar met droogte en áls het dan regent, spoelt het water te snel weg.
De oplossing bleek te liggen bij huis- houdelijk afvalwater. Dat wordt normaal gesproken zo snel mogelijk afgevoerd via de riolering naar een rioolwaterzuiverings- installatie (rwzi), waarna het behandelde
Bron van schoon water wint Vernufteling
Het publiek, dat eveneens uit de zeven ingediende projecten mocht kiezen, stemde in meerderheid op het project van Antea Group, dat er met de Publieksprijs vandoor ging. Het bureau ontwikkelde een techniek voor automatische schadebeeldherken-
Automatische slijtage- en schadeherkenning wint Publieksprijs
ning, die slijtage en schade aan bruggen en andere kunstwerken beter, sneller en goedkoper in beeld brengt. Hiertoe maken de ingenieurs van Antea Group hogereso- lutiecamera’s vast aan drones, om zo een complete constructie in beeld te brengen. Een computermodel (digital twin) op basis van deze beelden, spoort met een goed getraind algoritme vervolgens corrosie- vorming en schade op.
illustratie: royalhaskoningdhv
4 D E I N G E N I E U R • F E B R U A R I 2 0 2 2
xxxx p.22 xxxx p.23 xxxx p. 26 xxxxx p.18
Elektrisch vliegtuig voor Europa
De Nederlandse startup Venturi Aviation gaat een elektrisch vliegtuig ontwikkelen met 44 zitplaatsen en een vlieg
bereik van 550 kilometer: de Echelon 01. Het middelgrote vliegtuig wordt 38 meter lang, krijgt een spanwijdte van 36 meter en weegt 45 ton. Het wordt volledig aangedreven door acht elektrische motoren.
Zo’n elektrisch toestel dat tien
tallen mensen over honderden kilometers kan vervoeren, is nog niet op de markt. 15 pro
cent van de Europese vluchten leent zich voor het toestel.
Lees ook het interview met ceo Jan Willem Heinen op onze website: tinyurl.com/echelon01.
(JH).
Lees het laatste technieknieuws op www.deingenieur.nl
O N D E R R E D A C T I E V A N J I M H E I R B A U T R E D A C T I E @ I N G E N I E U R . N L
foto: ukaea
Dat is om meerdere redenen bemoedigend voor het onderzoek naar kernfusie als schone energiebron, zegt Egbert Westerhof, hoofd fusion energy bij onderzoeks instituut DIFFER in Eindhoven. ‘Dit toont aan dat we beter hebben geleerd om een plasma van deuterium en tritium te beheersen, het mengsel waarop ook ITER moet gaan werken.’ Daarnaast heeft JET een paar jaar terug een nieuwe wand gekregen van wolf- raam en beryllium. Omdat de wand een grote invloed heeft op het plasma, moesten de onderzoekers opnieuw leren met de reactor te werken. ‘Nu we dat onder de knie hebben, geeft dat veel vertrouwen op weg naar ITER die eenzelfde wand heeft.’
De ITER-reactor, in aanbouw in Zuid- Frankrijk, moet aantonen dat kernfusie geschikt is als bron van duurzame energie.
De duur van de fusiereacties zijn bij JET beperkt doordat deze nog ouderwetse spoelen van koper heeft. ‘Het kost te veel energie om de plasmapuls langer aan de gang te houden.
Tokamaks (donutvormige reac- toren, red.) met supergeleiden- de spoelen kunnen het plasma langer laten bestaan. ITER gaat werken met plasmapulsen van een half uur, zijn opvolger DEMO van een paar uur’, zegt Westerhof.
Tijdens het record wekte de proefreactor nog geen energie op; er moest meer energie in dan eruit kwam. Om netto energie over te houden moet ófwel de reactor groter worden ófwel het magneetveld omhoog dat het plasma bijeenhoudt, of allebei. ‘Dat gaan we doen in ITER. Die is groter dan JET en heeft een groter magneetveld.’
In de kernfusiereactor JET in Engeland, dé proeftuin voor de toekomstige grote broer ITER, hebben onderzoekers langer dan ooit een plasma aan de gang gehouden. Goed nieuws, omdat plasma en reactorwand nu gelijk zijn aan die in ITER.
Tekst: Jim Heirbaut
In de Joint European Torus (JET) in Culham nabij Oxford, vond op 21 decem- ber 2021 om 14.30 uur vijf seconden lang kernfusie plaats in een plasma mengsel van deuterium en tritium, twee waterstof- isotopen. Daarbij kwam liefst 59 megajoule aan energie vrij, meer dan twee keer zoveel als bij het vorige record.
Nieuw record voor testreactor ITER
Online archief De Ingenieur
Alvast een kijkje nemen in het online archief van De Ingeni- eur? Dat kan. De jaargangen 20102020 staan inmiddels on
line, volledig doorzoekbaar. Het archief is een cadeautje van het Koninklijk Instituut Van Ingeni
eurs (KIVI) aan zijn leden en aan abonnees van De Ingenieur en is te bereiken via community.
kivi.nl/deingenieur. Later dit voorjaar volgt de officiële ope
ning. Houd daarvoor dit blad en de KIVInieuwsbrief in de gaten.
water wordt geloosd. Met de nieuwe, inplugbare Package Nereda-installatie kan water daar waar het nodig is aan het riool worden onttrokken, nog voordat het de rzwi bereikt. De installatie reinigt het afvalwater tot bruikbaar water. Het slib dat overblijft, gaat via het riool alsnog naar de rwzi, die er via vergisting biogas van kan maken of nuttige stoffen uit kan winnen.
‘A gift that keeps on giving’, zei jury- voorzitter Jacolien Eijer van Koninklijke NLingenieurs over de Neredatechnologie.
Wereldwijd heeft Royal HaskoningDHV al zo’n negentig projecten opgezet met Nereda. De nieuwe installatie biedt een ‘op- lossing voor droogte’ en ‘brengt flexibiliteit in de bestaande, starre afvalwatersystemen’, vond de jury. De eerste inplugbare Package Nereda-installatie draait al in Engeland.
De andere genomineerde projecten wa- ren een systeem voor automatische schade- beeldherkenning van Antea Group en de inzet van machine learning bij het vermin- deren van lachgasuitstoot bij rioolwater- zuiveringen, van bureau TAUW.
Royal HaskoningDHV heeft de Vernufteling 2021 gewonnen met een installatie die afvalwater omzet in schoon irrigatiewater. Bij droogte kan de compacte instal- latie flexibel worden ingezet.
Tekst: Pancras Dijk
De Vernufteling geldt als de meest pres- tigieuze prijs voor projecten van ingeni- eursbureaus. De wedstrijd wordt jaarlijks georganiseerd door brancheorganisatie Koninklijke NLingenieurs en De Ingenieur.
Ingenieurs van Royal HaskoningDHV bedachten hun bekroonde installatie in overleg met Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). Daar kampen boeren gedurende delen van het jaar met droogte en áls het dan regent, spoelt het water te snel weg.
De oplossing bleek te liggen bij huis- houdelijk afvalwater. Dat wordt normaal gesproken zo snel mogelijk afgevoerd via de riolering naar een rioolwaterzuiverings- installatie (rwzi), waarna het behandelde
Bron van schoon water wint Vernufteling
Het publiek, dat eveneens uit de zeven ingediende projecten mocht kiezen, stemde in meerderheid op het project van Antea Group, dat er met de Publieksprijs vandoor ging. Het bureau ontwikkelde een techniek voor automatische schadebeeldherken-
Automatische slijtage- en schadeherkenning wint Publieksprijs
ning, die slijtage en schade aan bruggen en andere kunstwerken beter, sneller en goedkoper in beeld brengt. Hiertoe maken de ingenieurs van Antea Group hogereso- lutiecamera’s vast aan drones, om zo een complete constructie in beeld te brengen.
Een computermodel (digital twin) op basis van deze beelden, spoort met een goed getraind algoritme vervolgens corrosie- vorming en schade op.
illustratie: royalhaskoningdhv
F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 7
nultarief. ICT-technisch is het mogelijk daar groente en fruit aan toe te voegen.’ Hoogleraar informatica Chris Verhoef van de Vrije Universiteit in Amsterdam vindt het antwoord van de Belasting- dienst duidelijk en hoopgevend. ‘Het laat zien dat het probleem niet zit bij hun ICT-systemen. Die zijn voorbereid op een btw- aanpassing en dat had ik ook eigenlijk wel verwacht. Er worden om de zoveel tijd tariefsveranderingen door gevoerd.’ Zo ging het algemene btw-tarief in 2012 van 19 naar 21 procent en de btw op voedings- middelen in 2019 van 6 naar 9 procent. Een nultarief bestaat ook al.
Wat is er dan wel zo moeilijk aan het veranderen van het btw-tarief van groen- ten en fruit? De woordvoerder van de Belastingdienst: ‘Vooral het afbakenen van wat groente en fruit is, is een ingewikkeld vraagstuk. De komende tijd wordt zorg- vuldig naar deze puzzel gekeken.’ Dat doet de Belastingdienst samen met het ministe- rie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
De vertraging zou dus wel eens kunnen zitten in het maken van een goede indeling van producten. Zoals Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt het formuleerde in een gesprek met BNR Nieuwsradio: ‘Deze btw-wijziging lijkt slecht uitvoerbaar. Wat doe je bijvoorbeeld met een pizza met groenten erop? Groenten zijn niet goed
Door softwareproblemen laat een geplande belastingverlaging op groente en fruit nog jaren op zich wachten, meldden diverse media onlangs. Onzin, zeggen de Belas- tingdienst en ICT-experts.
Tekst: Jim Heirbaut
Er komt een suikertaks en de btw op fruit en groenten moet op termijn omlaag naar 0 procent. Dat staat althans in het coalitie- akkoord dat de vier regeringspartijen in december sloten. Het lijkt een goed plan om met belastingmaatregelen mensen te stimuleren meer gezond voedsel te kopen en minder ongezonde voedingsmiddelen.
Alleen blijkt de praktische uitvoering lastig. Verlagen van de btw (belasting over de toegevoegde waarde) is in de praktijk niet even een schuifje omlaag duwen; de aanpassingen zouden zelfs jaren kunnen duren vanwege verouderde ICT-systemen, melden sommige media. Hoe zit dat?
De Belastingdienst geeft na vragen van De Ingenieur geen details over de ICT-systemen die betrokken zijn bij de btw- tarieven van producten. Wel geeft een woordvoerder toe dat ‘een nultarief of aan- passing van een btw-tarief inderdaad niet nieuw is. Bepaalde goederen en diensten vallen nu bijvoorbeeld ook al onder het
Belastingdienst: ICT staat btw-verlaging niet in de weg
foto: depositphotos
Groenten en fruit zijn niet goed gedefinieerd. Vallen chips eronder? Wijn?
gedefinieerd. Vallen chips eronder? Dat zijn in feite bewerkte aardappelen.’ Verhoef vindt ook dat de term ‘groenten en fruit’ lastig uitvoerbaar is door de Belasting- dienst. ‘Sinaasappelen zijn duidelijk, maar een pak versgeperst sinaasappelsap? En druiven vallen onder fruit, maar als je ze perst en een tijdje laat rotten, dan noemen we het wijn.’
De coalitie kan zich beter niet branden aan het categoriseren van het gezondere voedsel, meent Verhoef. ‘We zien wel vaker dat politici zich te veel bemoeien met het
“hoe” van de uitvoering. Waarom laat het kabinet niet gewoon een lijst maken van de honderd, of twee honderd gezondste producten en die op btw-tarief nul zetten? Welke producten dat zijn, moet je niet de Belastingdienst laten bedenken, want daar- voor bestaan ge specialiseerde instanties. In dit geval het Voedingscentrum, zou ik denken.’
6 D E I N G E N I E U R • F E B R U A R I 2 0 2 2
N I E U W S
Gigawatts aan waterstof
Waterstof is een energiedrager, die bijvoorbeeld uit windenergie kan worden geproduceerd. Dit gebeurt in Nederland momenteel op relatief kleine schaal. Alle productiefaciliteiten samen hebben een capaciteit van enkele megawatts. Eind januari kwam het Institute for Sustainable Process Technology met een inventarisatie waaruit bleek dat een fabriek voor duur- zame waterstof op gigawattschaal mogelijk is in Nederland, en in 2030 operationeel kan zijn. Hoe werkt zo’n waterstoffabriek?
zuurstof en elektrolyse- vloeistof
waterstof en elektrolyse- vloeistof
zuurstofgas naar atmosfeer
water- stofgas vloeistof
vloeistof warmtewisselaar
Scheiding gas en vloeistof
koeltoren
deoxidator droger
compressor Scheiding gas
en vloeistof
gedestilleerd water
H2
Windenergie komt als wisselspanning binnen via hoogspannings- kabels (380 kilovolt)
Transformatoren verlagen de spanning in 2 stappen.
Eerst tot 66 kilovolt ...
... en dan tot 1,5 kilovolt
Gelijkrichters zetten de wisselspanning om in gelijkspanning
Warmte gaat zo mogelijk naar het warmtenet Elektrolyse: de gelijk-
spanning wordt gebruikt om water te splitsen in waterstof (H2) en zuurstof (O2)
Waterstof wordt ontdaan van restanten zuurstof en waterdamp ...
... en gaat via pijpleidingen naar eind- gebruikers
INFOGRAPHIC: YMKEPAS. BRON: ISPT
nultarief. ICT-technisch is het mogelijk daar groente en fruit aan toe te voegen.’
Hoogleraar informatica Chris Verhoef van de Vrije Universiteit in Amsterdam vindt het antwoord van de Belasting- dienst duidelijk en hoopgevend. ‘Het laat zien dat het probleem niet zit bij hun ICT-systemen. Die zijn voorbereid op een btw- aanpassing en dat had ik ook eigenlijk wel verwacht. Er worden om de zoveel tijd tariefsveranderingen door gevoerd.’ Zo ging het algemene btw-tarief in 2012 van 19 naar 21 procent en de btw op voedings- middelen in 2019 van 6 naar 9 procent.
Een nultarief bestaat ook al.
Wat is er dan wel zo moeilijk aan het veranderen van het btw-tarief van groen- ten en fruit? De woordvoerder van de Belastingdienst: ‘Vooral het afbakenen van wat groente en fruit is, is een ingewikkeld vraagstuk. De komende tijd wordt zorg- vuldig naar deze puzzel gekeken.’ Dat doet de Belastingdienst samen met het ministe- rie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
De vertraging zou dus wel eens kunnen zitten in het maken van een goede indeling van producten. Zoals Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt het formuleerde in een gesprek met BNR Nieuwsradio: ‘Deze btw-wijziging lijkt slecht uitvoerbaar. Wat doe je bijvoorbeeld met een pizza met groenten erop? Groenten zijn niet goed
Door softwareproblemen laat een geplande belastingverlaging op groente en fruit nog jaren op zich wachten, meldden diverse media onlangs. Onzin, zeggen de Belas- tingdienst en ICT-experts.
Tekst: Jim Heirbaut
Er komt een suikertaks en de btw op fruit en groenten moet op termijn omlaag naar 0 procent. Dat staat althans in het coalitie- akkoord dat de vier regeringspartijen in december sloten. Het lijkt een goed plan om met belastingmaatregelen mensen te stimuleren meer gezond voedsel te kopen en minder ongezonde voedingsmiddelen.
Alleen blijkt de praktische uitvoering lastig. Verlagen van de btw (belasting over de toegevoegde waarde) is in de praktijk niet even een schuifje omlaag duwen; de aanpassingen zouden zelfs jaren kunnen duren vanwege verouderde ICT-systemen, melden sommige media. Hoe zit dat?
De Belastingdienst geeft na vragen van De Ingenieur geen details over de ICT-systemen die betrokken zijn bij de btw- tarieven van producten. Wel geeft een woordvoerder toe dat ‘een nultarief of aan- passing van een btw-tarief inderdaad niet nieuw is. Bepaalde goederen en diensten vallen nu bijvoorbeeld ook al onder het
Belastingdienst: ICT staat btw-verlaging niet in de weg
Groenten en fruit zijn niet goed gedefinieerd. Vallen chips eronder? Wijn?
gedefinieerd. Vallen chips eronder? Dat zijn in feite bewerkte aardappelen.’ Verhoef vindt ook dat de term ‘groenten en fruit’
lastig uitvoerbaar is door de Belasting- dienst. ‘Sinaasappelen zijn duidelijk, maar een pak versgeperst sinaasappelsap? En druiven vallen onder fruit, maar als je ze perst en een tijdje laat rotten, dan noemen we het wijn.’
De coalitie kan zich beter niet branden aan het categoriseren van het gezondere voedsel, meent Verhoef. ‘We zien wel vaker dat politici zich te veel bemoeien met het
“hoe” van de uitvoering. Waarom laat het kabinet niet gewoon een lijst maken van de honderd, of twee honderd gezondste producten en die op btw-tarief nul zetten?
Welke producten dat zijn, moet je niet de Belastingdienst laten bedenken, want daar- voor bestaan ge specialiseerde instanties.
In dit geval het Voedingscentrum, zou ik denken.’
8 D E I N G E N I E U R • F E B R U A R I 2 0 2 2
N I E U W S
Vertrekpunt van verhalen
Tekst: Pancras Dijk
Je weet dat hij er ligt, verder sta je er niet te lang bij stil: de Afsluitdijk.
Zo dachten f otograaf Cynthia Boll en jour nalist Stephanie Bakker er in ieder geval over. Hoe spannend kan zo’n zeewering immers zijn?
Toch gingen Boll en Bakker zich in het bouwwerk verdiepen. Ze begonnen de dijk, die momenteel volledig wordt gerenoveerd, te zien als een vertrekpunt voor vele verhalen die verder gaan dan al
leen bescherming tegen het water.
Verhalen over innovatie, werk
gelegenheid, duurzaamheid. Ze zijn nu te vinden op thedyke.com.
‘Onze persoonlijke missie om dit project te starten was om een discussie op gang te brengen over het uitvoeren en ontwerpen van grote infrastructurele pro
jecten met oog voor mens en milieu’, zegt Bakker. Van maritiem aanneembedrijf Van Oord, dat de leiding heeft over de renovatie en ook nieuwsgierig was naar die sociale gevolgen, mochten de makers overal op en rond de dijk filmen en fotograferen.
Boll won in 2018 de Zilveren Camera met een serie over de zinkende metropool Jakarta en de sociale impact van het wereldwijde probleem van zeespiegelstijging.
Ook bij The Dyke ligt voor Boll de focus op persoonlijke verhalen.
‘Door het grote klein te maken wordt het inleefbaar’, zegt Boll.
In de eerste online aflevering van het multimediaproject staat de vergroening van het Friese dorpje Tzum centraal, in de tweede vertelt een ecoloog hoe de aanleg van de Afsluitdijk ertoe heeft ge
leid dat het IJsselmeer nu als lan
delijke regenton fungeert – en hoe funest dat is voor het water leven.
De aanleg van een ‘vismigratie
rivier’ door de dijk moet daarin nu verandering brengen. De derde aflevering draait om de jeugd.
De komende weken komen nog afleveringen online over de gevolgen van de geplande sluis
verbreding en innovaties. Maar wie thedyke.com bezoekt kan ook zelf – in woord of vlog – vertellen wat de Afsluitdijk voor hem of haar betekent.
foto: cynthiaboll F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 9
F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 1 1
Leg je idee vast
Punt
Een scherpe mening over een actueel onderwerp. Deze maand Nyske Blokhuis.Octrooien zijn juist bedoeld ter bevordering van veilige, open innovatie
Open innovatie: ik hoor er steeds vaker over als ik praat met jonge ondernemers. Wat kan er mis zijn met samenwerken en het delen van kennis? Niet veel natuurlijk en ik vind het ook prima dat het gebeurt. Toch is het verstandi
ger om nieuwe, zelf ontwikkelde kennis en technologie wél vast te leggen in de vorm van octrooien.
Als octrooigemachtigde werk ik al jarenlang samen met startups. Gedreven door idealis
me kiezen jonge ondernemers tegenwoordig steeds vaker voor open inno
vatie, waarbij samen werken met anderen en het delen van kennis leidend zijn bij de ont wikkeling van nieuwe, veelal groene, technologieën.
Om met hun technologie werkelijk te kunnen bij dragen aan een betere wereld, hante ren ze het adagium ‘alles de
len’. Het vastleggen van die technologie in de vorm van octrooien vinden ze onverenigbaar met dat principe en laten ze daarom achter
wege. Octrooien? Die horen bij de ‘oude’
wereld van grote, agressieve bedrijven die om het minste of geringste juridische procedures aanspannen, is hun idee. Maar daarmee slaan ze de plank behoorlijk mis en schieten ze op den duur bovendien zichzelf in de voet.
Vraag je geen bescherming aan voor je in novatie, dan houdt niets andere bedrijven te
gen om jouw product via reverse engineering na te maken en op de markt te brengen. De partijen die daarvan het meeste zullen pro
fiteren, zijn in de regel niet die sympathieke startups die vanuit hetzelfde idealisme wer
ken, maar juist die grote, nare bedrijven die het enkel om het geld te doen is. Die hebben immers de schaal om een concurrerend pro
duct groot in de markt te zetten.
Vraag je wel een octrooi aan, dan kan dat je niet overkomen. Dan bepaal je immers zelf wie je technologie wel mag gebruiken en wie niet. Want dat moeten beginnende onder nemers zich goed realiseren: beschik je over een octrooi, dan betekent dat dat je het recht hebt een ander bedrijf te verbieden met je idee aan de gang te gaan. Met andere woorden: het is geen plicht, je kunt je nieuwe technologie nog altijd delen met wie je wilt.
Vraag je een octrooi aan, dan komt dat bo vendien na anderhalf jaar op internet te staan. Dat is verplicht; geruch ten over allerlei geheime innovaties die worden tegengehouden omdat de octrooien ergens in een kluis liggen, kun je simpelweg negeren.
Op internet zijn al die octrooien per categorie te doorzoeken. Is jouw idee opgenomen in dat register, dan kunnen andere bedrijven je eenvoudig vinden. Zo ontstaan er samenwerkingen die anders nooit tot stand zouden komen. Je mag zelf bepalen wie met je gepatenteerde tech nologie aan de slag mag gaan, maar intussen geef je zo andere bedrijven wel de kans om te leren van je innovatie.
Het is een misverstand dat een octrooi alleen dient voor het beschermen van je innovatie. Octrooien zijn niet bedoeld om ten strijde te trekken tegen de rest van de wereld. Ze zijn juist bedoeld ter bevordering van veilige, open innovatie.
Dus vraag ze aan!
Nyske Blokhuis, opgeleid als werktuigbouw- kundige, is als octrooigemachtigde verbon- den aan bureau EP&C Patent Attorneys.
1 0 D E I N G E N I E U R • F E B R U A R I 2 0 2 2
N I E U W S
G I E S E N
Onderzoekers van het Delftse QuTech hebben twee silicium qubits loepzuiver met elkaar gekoppeld. Daarmee laten ze zien dat hun techniek klaar is voor opschaling.
De twee gekoppelde qubits halen een betrouwbaarheid van 99,6 procent, wat betekent dat er minder dan eens in de honderd keer een rekenstap misgaat.
Dit is voldoende voor toepassing in een quantum computer. Reden voor vak- blad Nature om het onderzoek op de cover van het nummer van 19 januari te zetten.
Quantumcomputers gaan de bizarre n atuurwetten van de quantum mechanica op een slimme manier inzetten, is de verwachting. Op de kleinste schaal kunnen deeltjes in verschillende toestanden tegelijk zijn en de informatie die ze dragen is zelfs met elkaar verweven. Daardoor zal data sneller en efficiënter te verwerken zijn dan
Twee qubits gekoppeld met weinig ruis
illustraties: mariekedelorijn(boven); matthiasgiesen
Voor het eerst heeft een robot geheel autonoom een operatie uitgevoerd. De machine van Johns Hopkins University naaide twee darmen aan elkaar, een fijnzinnig klusje. De operatie gebeurde nu bij een varken, maar de onder
zoekers denken dat robotoperaties bij mensen in de toekomst mogelijk wor
den. De mechanische chirurg in kwestie die voor deze doorbraak zorgde, is de Smart Tissue Autonomous Robot (STAR). Dit apparaat heeft met zijn verschillende robotarmen de lastige klus uitgevoerd. Het aan elkaar hechten van twee stukken darm is voor chirurgen altijd opletten geblazen. Darmweefsel is kwetsbaar en kan snel stuk gaan. Wordt het hechten niet perfect uitgevoerd, dan kan de darm gaan lekken, wat complicaties geeft. Hechten vraagt om extreme voorzichtigheid én precisie. Het steeds weer moeten herhalen van de hechting vergt het uiterste van de con
centratie en het uithoudings vermogen van de chirurg. Een robot wordt niet moe en brengt ook hechting nummer drieëntachtig net zo aandachtig en rustig aan als de allereerste. (JH)
Robot voert zelf kijkoperatie uit
door de discrete nullen en enen van een reguliere computer.
Er wordt veel van quantumcomputers verwacht: een volwassen quantumcomputer zal codes ontrafelen of materiaaleigen- schappen doorrekenen waarop de grootste supercomputer zich nu nog stukbijt.
Voorlopig bevinden de wondermachines zich nog in het lab. Doorbraken zoals deze, van het team van hoogleraar Lieven Vandersypen, wetenschappelijk directeur van het onderzoekscentrum QuTech, hel- pen het onderzoeksveld vooruit.
Qubits van silicium zijn niet het enige ontwerp waaraan wordt gewerkt; die van Google zijn bijvoorbeeld gemaakt van supergeleidend aluminium. Maar silicium qubits hebben belangrijke voordelen. Zo is hun quantumtoestand robuuster en zijn ze kleiner: dertig bij dertig nanometer, waar- door er miljoenen op een computerchip passen. Ook is de techniek voor groot- schalige productie al voorhanden in de
chipindustrie, die veel met silicium werkt.
Echte quantumcomputers zijn nog ver weg.
Voor een universele quantumcomputer zijn naar schatting minstens honderdduizend qubits nodig. (Gieljan de Vries)
Impressie van de gekoppelde Delftse qubits:
twee elektronen in een val van silicium zitten zo dicht bij elkaar dat ze elkaar direct beïnvloeden.
Leg je idee vast
Punt
Een scherpe mening over een actueel onderwerp.Deze maand Nyske Blokhuis.
Octrooien zijn juist bedoeld ter bevordering van veilige, open innovatie
Open innovatie: ik hoor er steeds vaker over als ik praat met jonge ondernemers. Wat kan er mis zijn met samenwerken en het delen van kennis? Niet veel natuurlijk en ik vind het ook prima dat het gebeurt. Toch is het verstandi
ger om nieuwe, zelf ontwikkelde kennis en technologie wél vast te leggen in de vorm van octrooien.
Als octrooigemachtigde werk ik al jarenlang samen met startups. Gedreven door idealis
me kiezen jonge ondernemers tegenwoordig steeds vaker voor open inno
vatie, waarbij samen werken met anderen en het delen van kennis leidend zijn bij de ont
wikkeling van nieuwe, veelal groene, technologieën.
Om met hun technologie werkelijk te kunnen bij dragen aan een betere wereld, hante
ren ze het adagium ‘alles de
len’. Het vastleggen van die technologie in de vorm van octrooien vinden ze onverenigbaar met dat principe en laten ze daarom achter
wege. Octrooien? Die horen bij de ‘oude’
wereld van grote, agressieve bedrijven die om het minste of geringste juridische procedures aanspannen, is hun idee. Maar daarmee slaan ze de plank behoorlijk mis en schieten ze op den duur bovendien zichzelf in de voet.
Vraag je geen bescherming aan voor je in
novatie, dan houdt niets andere bedrijven te
gen om jouw product via reverse engineering na te maken en op de markt te brengen. De partijen die daarvan het meeste zullen pro
fiteren, zijn in de regel niet die sympathieke startups die vanuit hetzelfde idealisme wer
ken, maar juist die grote, nare bedrijven die het enkel om het geld te doen is. Die hebben immers de schaal om een concurrerend pro
duct groot in de markt te zetten.
Vraag je wel een octrooi aan, dan kan dat je niet overkomen. Dan bepaal je immers zelf wie je technologie wel mag gebruiken en wie niet. Want dat moeten beginnende onder
nemers zich goed realiseren: beschik je over een octrooi, dan betekent dat dat je het recht hebt een ander bedrijf te verbieden met je idee aan de gang te gaan. Met andere woorden: het is geen plicht, je kunt je nieuwe technologie nog altijd delen met wie je wilt.
Vraag je een octrooi aan, dan komt dat bo
vendien na anderhalf jaar op internet te staan.
Dat is verplicht; geruch
ten over allerlei geheime innovaties die worden tegengehouden omdat de octrooien ergens in een kluis liggen, kun je simpelweg negeren.
Op internet zijn al die octrooien per categorie te doorzoeken.
Is jouw idee opgenomen in dat register, dan kunnen andere bedrijven je eenvoudig vinden. Zo ontstaan er samenwerkingen die anders nooit tot stand zouden komen. Je mag zelf bepalen wie met je gepatenteerde tech
nologie aan de slag mag gaan, maar intussen geef je zo andere bedrijven wel de kans om te leren van je innovatie.
Het is een misverstand dat een octrooi alleen dient voor het beschermen van je innovatie. Octrooien zijn niet bedoeld om ten strijde te trekken tegen de rest van de wereld.
Ze zijn juist bedoeld ter bevordering van veilige, open innovatie.
Dus vraag ze aan!
Nyske Blokhuis, opgeleid als werktuigbouw- kundige, is als octrooigemachtigde verbon- den aan bureau EP&C Patent Attorneys.
F E B R U A R I 2 0 2 2 • D E I N G E N I E U R 1 3
Leidt kunstmatige intelligentie tot revolutionaire verbeteringen?
Chatbots kunnen burgers laagdrempe- lig toegang geven tot medische informatie
FOTO: SHUTTERSTOCK
▼
Veelbelovend, maar nog niet zo vergevorderd, is het gebruik van AI bij pathologie, de afdeling die plakjes weefsel bekijkt en analyseert op zoek naar afwijkingen.
‘Hier zit nog altijd een patholoog de hele dag door een microscoop te turen naar ingekleurde plakjes onder een glaasje’, zegt Van Ginneken. Die plaatjes bevatten zoveel details, dat een computer daarbij meerwaarde kan heb- ben. Een patholoog wil bijvoorbeeld weten hoeveel lymfocyten (een type witte bloedcel) er per vierkante millimeter te zien zijn. Voor een mens is het ondoenlijk ze te tellen, maar een computer draait er zijn hand niet voor om.
De fusiebedrijven hebben nog niet voor elk probleem
een oplossing De fusiebedrijven De fusiebedrijven hebben nog niet hebben nog niet voor elk probleem voor elk probleem
een oplossing een oplossing
Betrouwbaarder
Hoe betrouwbaar die soft ware is die scans uitpluist hangt af van de soort scan en de ziekte waar het over gaat. Voor mammogrammen, röntgenfoto’s van de borsten, is het inmiddels duidelijk, zegt Van Ginneken. ‘AI ziet voor- tekenen van borstkanker beter aan de hand van een mammogram dan de radioloog.’ En in het herkennen van verschillende andere vormen van kanker zijn algo- ritmen even goed of bijna even goed als de arts.
De computer kan ook dingen die een mens niet kan. Uit een stapel tweedimensionale plaatjes – CT-scans – een driedimensionale weergave maken bijvoor-
1 2 D E I N G E N I E U R • F E B R U A R I 2 0 2 2
G E Z O N D H E I D S Z O R G T E K S T: J I M H E I R B A U T
Wat een patiënt mankeert en wat de beste behandeling is – vragen die traditioneel het domein zijn van de arts – worden steeds vaker beantwoord door software met kunstmatige intelligentie erin. Gaat dit de gezondheids- zorg volledig op z’n kop zetten? Wat betekent het dat de arts niet langer de alleenheerser is?
Software in de zorg
Leidt kunstmatige intelligentie tot revolutionaire verbeteringen?
Drie seconden de handen in de lucht, meer heeft een scanner op een vliegveld vaak niet nodig. De bodyscan is een snel en makkelijk alternatief voor het handmatige fouilleren. De millimetergolven scannen door kleding heen, software analyseert de weerkaatste golven en het systeem besluit dat dit personage geen gevaar vormt voor de vlucht. ‘CLEAR’ verschijnt er binnen een paar tellen in groene kapitalen op een display.
Die scanner op de luchthaven werkt met kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, AI). De machine learn- ing-software om precies te zijn, zoekt driedimensionale beelden van het lichaam af naar drugs, explosieven of steekwapens, terwijl die zakdoeken en lippenbalsem laat passeren. Het apparaat maakt het
leven van zowel veiligheidsbeambte als reiziger prettiger, want er hoeft nauwelijks meer te worden gefouil- leerd. En wanneer de software van de scanner iets ziet dat mogelijk ver- dacht is, wordt dat vakje niet groen, maar rood en kan de beambte als- nog tot fouilleren overgaan.
In de zorg heeft soortgelijke tech- nologie haar intrede gedaan. Er zijn systemen die de radioloog helpen bij het opsporen van kanker, en er bestaat software die de kans op di-
abetes aangeeft op basis van foto’s van iemands netvlies.
Elke week verschijnt er wel een artikel over hoe kunst- matige intelligentie de zorg revolutionair gaat verbeteren, door sneller en nauwkeuriger diagnoses te stellen.
Een deel van die opwinding is overtrokken; AI is hot en de term wordt te pas en te onpas gebruikt. Het roept ook vragen op. Wat mogen we nu echt verwachten van AI in de zorg? Waartoe is software op basis van deep learning in staat en wat zijn de valkuilen? Maken com- puters artsen straks overbodig of krijgen ze er alleen een digitale assistent bij? En ook: wie is straks verantwoor- delijk als een dokter samen met een AI besluiten neemt rond de behandeling van haar patiënten?
Afwijkingen herkennen
Op de afdeling radiologie, waar men röntgen foto’s en MRI-scans maakt, is het gebruik van AI al de gewoonste zaak van de wereld.
‘Het merendeel van de op AI ge- baseerde software voor de zorg die op de markt is, is voor radiologie’, zegt Bram van Ginneken, hoog- leraar functionele beeldanalyse aan het Radboudumc in Nijme- gen. Dat komt doordat er buiten de zorg al veel algoritmen waren ontwikkeld voor het herkennen en sorteren van digitale beelden.
In het ziekenhuis wordt AI-soft- ware gebruikt voor het opsporen van verdacht weefsel op 3D-beel- den, zoals van CT- en MRI-scans; de eerste gemaakt met röntgenstraling, de tweede met radiogolven. Ook voor het bepalen van de afmetingen van een orgaan voor het markeren van de randen van een tumor, helpt AI de arts.
Het merendeel van de AI-software
voor de zorg is
nu voor radiologie
Leidt kunstmatige intelligentie tot revolutionaire verbeteringen?
Chatbots kunnen burgers laagdrempe- lig toegang geven tot medische informatie
FOTO: SHUTTERSTOCK
▼
Veelbelovend, maar nog niet zo vergevorderd, is het gebruik van AI bij pathologie, de afdeling die plakjes weefsel bekijkt en analyseert op zoek naar afwijkingen.
‘Hier zit nog altijd een patholoog de hele dag door een microscoop te turen naar ingekleurde plakjes onder een glaasje’, zegt Van Ginneken. Die plaatjes bevatten zoveel details, dat een computer daarbij meerwaarde kan heb- ben. Een patholoog wil bijvoorbeeld weten hoeveel lymfocyten (een type witte bloedcel) er per vierkante millimeter te zien zijn. Voor een mens is het ondoenlijk ze te tellen, maar een computer draait er zijn hand niet voor om.
De fusiebedrijven hebben nog niet voor elk probleem
een oplossing De fusiebedrijven De fusiebedrijven hebben nog niet hebben nog niet voor elk probleem voor elk probleem
een oplossing een oplossing
Betrouwbaarder
Hoe betrouwbaar die soft ware is die scans uitpluist hangt af van de soort scan en de ziekte waar het over gaat. Voor mammogrammen, röntgenfoto’s van de borsten, is het inmiddels duidelijk, zegt Van Ginneken. ‘AI ziet voor- tekenen van borstkanker beter aan de hand van een mammogram dan de radioloog.’ En in het herkennen van verschillende andere vormen van kanker zijn algo- ritmen even goed of bijna even goed als de arts.
De computer kan ook dingen die een mens niet kan.
Uit een stapel tweedimensionale plaatjes – CT-scans – een driedimensionale weergave maken bijvoor-
