Inz age
Ka l i b e r
Metaaltechniek voor het vmbo
Moduul 1
UITGEVERIJ
Inz age
Woord vooraf
Deze moduul volgt in grote lijnen de uitgave ' De Praktijkles gemoduleerd' (SLO, Enschede 1995). In voornoemde uitgave zijn de eindtermen uit het Model afdelingswerkplan Metaal- techniek uitgewerkt voor een modulaire opzet van de praktijklessen.
In deze moduul komt de leerling voor het eerst in aanraking met het bewerken van metaal. Van hem/haar mogen geen hoogstandjes worden verwacht. De meeste opdrachten moeten dan ook worden gezien als vooroefeningen voor het serieuzere werk. Het gaat meer om het verkrijgen van inzicht in en het uitvoeren van handelingen dan de precisie waarmee ze worden verricht.
Vandaar dat bij de meeste opdrachten nauwelijks of geen eisen worden gesteld aan maat- nauwkeurigheden.
De Kalibermodulen zijn zelfinstruerend en zelfsturend. De leerweg is weliswaar aangegeven, maar de docent kan, mits hij goed inzicht heeft in de inhoud van de modulen, allerlei variaties bedenken. Dat zal soms nodig zijn in verband met de bezetting van machines en/of installaties.
We wensen u veel succes met het gebruik van de Kalibermodulen.
Woerden, 1995 De auteurs
Bij de tweede druk
De opzet van deze moduul is ten opzichte van de vorige druk niet gewijzigd. Toch kan deze druk niet worden gebruikt naast de eerste druk. In deze tweede druk is namelijk dankbaar gebruik gemaakt van de ervaringen uit het 'werkveld'. Dit heeft geleid tot wijzigingen in:
● sommige werktekeningen en daardoor ook tot materiaalaanpassingen;
● de hoeveelheid door de leerling te verrichten werkzaamheden;
● de werkaanpak en de werkuitvoering;
● de tekst en de hoofdstuknummering.
Woerden, januari 2000 Redactie
Bestelnummer 125-201-1 ISBN 90 5636 049 3
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
All rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a database or retrieval system, or published, in any form or in any way, electronically, mechanically, by print, photo- print, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.
Ondanks alle zorg die aan deze moduul is besteed kunnen auteurs, redacteuren en uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade, die zou kunnen voortvloeien uit enige fout, die in deze moduul zou kunnen voorkomen.
Colofon
© 2000 SOM Uitgeverij
Watermolenlaan 4, Postbus 83 3440 AB Woerden
tel. (0348) 41 09 55 2e druk
978 90 5636 169 0
Inz age
INHOUD
Inleiding 4
Praktijkopdrachten
1 Spanplaten 7
2 Afteken-/center-/boor- en tapoefening 12
3 Freesoefening 19
4 Draaioefening 28
5 Boekensteunen 38
6 Fotostandaard 45
7 Spotje 52
8 Autogeen lassen 61
9 Autogeen lassen 67
Vakleer
1A Meten en controleren 71
1B Aftekenen en centeren 85
2A Vijlen 96
2B Boren 106
2C Draadsnijden 116
3 Frezen 122
4 Draaien 133
5 Knippen 144
6 Materialenleer 150
7 Buigen 157
8 Autogeen lassen 163
Inz age
4
Inleiding
Je begint met de voorbereidende middelbare beroepsopleiding in de Metaaltechniek.
Deze opleiding is opgebouwd uit modulen.
Een moduul bestaat uit praktijkopdrachten en vakleer (theorie). Die horen bij elkaar.
De praktijkopdrachten vertellen je, hoe je iets doet. De vakleer vertelt je, waarom je iets doet.
Bij elke praktijkopdracht wordt je stap voor stap verteld hoe je het werkstuk moet maken.
Het is vooral belangrijk, dat je goed leest wat er staat.
Deze moduul bevat negen praktijkopdrachten en acht hoofdstukken vakleer.
Je hebt hier zes weken de tijd voor.
In het werkboek is van elke praktijkopdracht een samenvatting opgenomen. Hierin vind je ook de werktekening en de beoordelingsstaat. Die gebruik je in het praktijklokaal.
Als je iets niet meer weet kun je het opzoeken in de moduul.
Je leraar zal van te voren steeds de handelingen en bewerkingen voordoen. Als je iets niet begrijpt, vraag het dan gerust.
Als je het werkstuk klaar hebt, moet je het zelf controleren.
Hiervoor gebruik je de beoordelingsstaat.
Daarna kijkt je leraar of je het goed hebt gedaan en krijg je een cijfer.
Je leraar bepaalt met welke praktijkopdracht je start.
Maar voordat je begint, moeten bepaalde hoofdstukken uit de vakleer worden behandeld.
Daarna beantwoord je de vragen in het werkboek.
In de tabel hiernaast kun je zien welk hoofdstuk je eerst moet doornemen.
In de eerste kolom vind je de hoofdstukken uit de vakleer.
Op de bovenste regel staan de nummers van de praktijkopdrachten.
Voorbeeld
Je wilt praktijkopdracht 1 maken.
In de kolom onder 1 zie je bolletjes.
Die bolletjes verwijzen naar de hoofdstukken 1A en 1B. Deze hoofdstukken moeten behandeld zijn voordat je begint aan praktijkopdracht 1.
Succes!
I N L E I D I N G
Inz age
I N L E I D I N G
5 Praktijkopdracht
H HH H
Hoofdstuk
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1A Meten/controleren ● 1B Aftekenen/centeren ●
2A Vijlen ●
2B Boren ●
2C Draadsnijden ●
3 Frezen ●
4 Draaien ●
5 Knippen ●
6 Materialenleer ●
7 Buigen ●
8 Autogeen lassen ●
Spanplaten Aft./cent./boor- en tapoefening Freesoefening Draaioefening Boekensteunen Fotostandaard Spotje Autogeenlassen Autogeenlassen
Inz age
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 1
7
PRAKTIJKOPDRACHT 1
In deze opdracht maak je een set span- platen.
Je maakt kennis met het rond vijlen van hoeken en het aftekenen.
Ook moet je hierbij buigen.
Je hebt voor deze opdracht drie lesuren de tijd.
WERKVOORBEREIDING
Tekeninglezen
Bestudeer de werktekening en vergelijk die met onderstaande omschrijving.
● De afmetingen van één plaat zijn 125 × 65 × 1 mm.
● Als je aluminiumplaat gebruikt, is de dikte 2 mm.
● De vier hoeken moet je afronden.
● Eén buiglijn ligt op 30 mm. Hier moet je de plaat buigen onder een hoek van 90°. Dit is een haakse hoek.
De andere buiglijn ligt op 45 mm. Hier
buig je de plaat onder een hoek van 30°.
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 1
8
Middelen
Je hebt de volgende gereedschappen en machine nodig:
● kraspen
● maatlat
● aanlegblokje
● blokhoekhaak
● blokvijl
● zetbank
Controlemeting
Controleer de afmetingen, de haaksheid en de materiaalsoort van beide plaatjes.
Als er volgens jou iets niet klopt, overleg dit dan met je leraar.
Sla met slagcijfers je nummer in beide plaatjes. Later kun je dan altijd zien, welke van jou zijn. De plaats staat op de tekening.
Werkvolgorde
Houd de volgende werkvolgorde aan:
● inspannen
● hoeken afronden
● afbramen
● buiglijnen aftekenen
● buigen
● eindmeting
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 1
9
WERKUITVOERING
Je leraar zal alle nieuwe handelingen voordoen. Let daarbij goed op, want daarna moet je het zelf doen.
Inspannen
Klem één plaat zo laag mogelijk in de bankschroef. Hij trilt dan niet zo tijdens het bewerken. Je voorkomt daarmee ook onnodig lawaai.
Hoeken afronden
Maak van beide plaatjes de hoeken rond.
Doe dit met de vijl.
Je mag zelf bepalen hoe groot je de ronding maakt.
Vijl eerst in dwarsrichting. Daarna in langsrichting. Beweeg hierbij de vijl ‘schep- pend’ omhoog.
Zorg dat alle hoeken dezelfde ronding hebben.
Afbramen
Verwijder de bramen met de vijl.
Buiglijnen aftekenen
Leg de plaatjes op een vlakke ondergrond.
Gebruik een aanlegblokje.
Druk het aanlegblokje tegen de plaat.
Plaats de maatlat tegen het aanlegblokje.
De maatlat ligt dan gelijk met de zijkant van de plaat.
Breng aan de beide einden korte kras- lijntjes aan op 30 en 45 mm.
Trek met behulp van de maatlat de twee buiglijnen.
Laat je leraar controleren of je de buiglijnen goed
hebt afgetekend.
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 1
10
Buigen
Vraag aan je leraar of hij de zetbank voor je wil instellen. Kijk goed hoe hij dat doet.
Leg beide plaatjes naast elkaar in de zetbank.
Leg de buiglijnen van 45 mm gelijk met de voorkant van de bovenbalk.
Klem de plaatjes vast.
Buig met de buigbalk de plaatjes om.
Doe dit onder een hoek van 30°.
Leg de buiglijnen van 30 mm gelijk met de voorkant van de bovenbalk.
Klem de plaatjes vast.
Buig met de buigbalk een hoek van 90°.
Neem de spanplaten uit de zetbank.
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 1
11
Eindmeting
Beoordeel eerst zelf de spanplaten.
Gebruik daarbij de beoordelingsstaat.
Schrijf de punten in het juiste vakje.
Laat daarna je leraar de spanplaten beoordelen.
Bespreek met hem ook de problemen die je hebt ondervonden.
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 2
1 2
PRAKTIJKOPDRACHT 2
Deze opdracht bestaat uit verschillende oefeningen. Het doel ervan is, dat je kennis maakt met de volgende handelingen:
● vijlen
● aftekenen
● centeren
● boren
● tappen
Je hebt voor deze opdracht acht lesuren de tijd.
WERKVOORBEREIDING
Tekeninglezen
Bestudeer de werktekening en vergelijk die met onderstaande omschrijving.
● Het plat is 60 mm breed en 6 mm dik.
In de materiaalstaat zie je dat de lengte 122 mm is.
De lengte moet 120 mm worden.
Je moet dus aan beide zijden 1 mm eraf vijlen.
Alle vier de hoeken moeten na het vijlen haaks zijn.
● Vanuit de linkerzijde zijn verticale lijnen getekend. Eerst om de 3 mm, daarna om de 5, 10, 15 en 20 mm.
De eerste horizontale lijn ligt op 10 mm.
De drie volgende lijnen zijn om de 13 mm getekend.
● Verschillende snijpunten zijn voorzien van een center.
Op andere snijpunten zijn gaten geboord van 4 mm, 5 mm en 6 mm.
Aan de rechterzijde zijn vier draadgaten getekend. Deze gaten zijn voorzien van
metrische schroefdraad (M8).
Inz age
P R A K T I J K O P D R A C H T 2
1 3
Middelen
Je hebt de volgende gereedschappen en machine nodig:
● kraspen
● maatlat
● centerpons
● blokhoekhaak
● bankhamer
● blokvijl
● spiraalboren 4, 5, 6 en 6,8 mm
● wringijzer
● set tappen M8
● snij-olie
● tafelboormachine
Controlemeting
Controleer de afmetingen van het plat.
Als er volgens jou iets niet klopt, overleg dit dan met je leraar.
Sla met slagcijfers je nummer in het plat. De plaats staat op de tekening.
Werkvolgorde
Je houdt de volgende werkvolgorde aan:
● haaks en op maat vijlen
● aftekenen
● centeren
● boren
● tappen
● eindmeting
