NIEUWE RISICO’S IN HET
AANSPRAKELIJKHEIDS- EN VERZEKERINGSRECHT
NIEUWE R ISICO’S IN
HET AANSPR AKELIJKHEIDS- EN VER ZEKER INGSR ECHT
ALLIC III
Th ierry Vansweevelt Britt Weyts
(eds.)
Antwerpen – Cambridge
Nieuwe risico’s in het aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht Th ierry Vansweevelt en Britt Weyts (eds.)
© 2018 Intersentia
Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be
Coverafb eelding: M.C. Escher’s “Hol en Bol” © 2018 Th e M.C. Escher Company B.V. – Baarn – Holland. Alle rechten voorbehouden. www.mcescher.nl.
ISBN 978-94-000-0785-7 D/2018/7849/19
NUR 822
Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.
Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
Intersentia v
WOOR D VOOR AF
ALLIC en de nieuwe risico’s in het aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht
De Leerstoel Aansprakelijkheidsrecht en Verzekeringsrecht ALLIC (www.allic.
be) heeft , naast het bevorderen van het wetenschappelijk onderzoek en het onder- wijs in deze boeiende rechtsdomeinen, ook het organiseren van studiedagen en congressen tot doel.
Op 20 oktober 2016 werd aan de Universiteit Antwerpen door ALLIC een congres georganiseerd over “nieuwe risico’s in het aansprakelijkheids- en verze- keringsrecht”. Dit onderwerp werd vastgesteld in overleg met de stuurgroep van ALLIC.1
Inmiddels is dit reeds het derde ALLIC-verslagboek van een succesvol congres.
De analyse van een aantal nieuwe risico’s waarmee het aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht geconfronteerd wordt, is zonder meer verfrissend. Het toont aan dat deze rechtsdomeinen voortdurend in beweging zijn en mee evolueren met maatschappelijke ontwikkelingen.
In dit verslagboek wordt vooreerst aandacht besteed aan de aansprakelijk- heidsvragen die kunnen/zullen rijzen bij het gebruik van zelfrijdende auto’s. Ver- volgens wordt het juridische kader in verband met drones geschetst, als een nieuw risico waarvoor de wetgever een verzekeringsplicht invoerde. Nadien worden tal- rijke verzekeringsvragen rond cyberrisico’s geanalyseerd, waarna nagegaan wordt of het huidige wettelijke kader inzake de verzekering voor schade te wijten aan ter- rorisme voldoende bescherming biedt. Tot slot wordt nagegaan of het wenselijk en mogelijk is dat echtgenoten zich verzekeren tegen de gevolgen van echtscheiding.
Wij danken de auteurs voor hun boeiende bijdragen en hun zeer gewaar- deerde medewerking.
Tot slot danken wij ook graag uitgeverij Intersentia, in het bijzonder Kris Moeremans, voor de mooie uitgave.
Th ierry Vansweevelt Britt Weyts
Voorzitter ALLIC Voorzitter ALLIC
1 Partners en dus leden van de stuurgroep van ALLIC zijn: KBC, Ethias, Precura, Omega Law, Lydian, GSJ Advocaten, Protect, AON en Schuermans & Schuermans.
Intersentia vii
INHOUD
Woord vooraf – ALLIC en de nieuwe risico’s in het aansprakelijkheids- en
verzekeringsrecht . . . v
Soft ware aan het stuur. Aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door autonome motorrijtuigen Jochen Tanghe en Jan De Bruyne . . . 1
I. Inleiding . . . 1
II. De invloed van technologie op de rijtaak . . . 6
A. De fasen van het handelingsproces . . . 6
B. De vormen van technologie . . . 7
C. De stadia van de technologische ontwikkeling . . . 10
D. De categorieën van interactie tussen mens en machine . . . 13
III. De kwalifi catie van ‘bestuurder’ in artikel 29bis WAM en autonome motorrijtuigen . . . 14
A. Het begrip ‘bestuurder’ volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie . . . 15
B. De houdbaarheid van de uitsluiting van bestuurders . . . 18
C. De houdbaarheid van de bijzondere vergoedingsregeling op zich . . 20
IV. De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door autonome motorrijtuigen . . . 21
A. De coördinatie van de relevante aansprakelijkheidsbases in de context van autonome motorrijtuigen . . . 21
B. De aansprakelijkheid voor fouten in het gebruik van autonome motorrijtuigen . . . 26
1. Autonome motorrijtuigen en inbreuken op de Wegcode . . . 29
a. Begrip bestuurder in de Wegcode . . . 30
b. Het toeschrijven van de handelingen van het autonome motorrijtuig aan de bestuurder . . . 33
c. De toepassing van artikel 8.3 Wegcode en autonome motorrijtuigen . . . 35
d. Overmacht en zelfrijdende motorrijtuigen . . . 37
2. Autonome motorrijtuigen en de toepassing van de algemene zorgvuldigheidsnorm . . . 41
C. De aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken in de context van autonome motorrijtuigen . . . 44
Inhoud
viii Intersentia
1. Het begrip ‘zaak’ en autonome motorrijtuigen . . . 45
2. Het begrip ‘gebrek’ en autonome motorrijtuigen . . . 47
a. Kenmerk . . . 47
b. Abnormaal karakter van het kenmerk . . . 49
3. Het begrip ‘bewaarder’ en autonome motorrijtuigen . . . 51
D. De aansprakelijkheid op grond van de Wet Productaansprake- lijkheid in de context van autonome motorrijtuigen . . . 53
1. Het begrip ‘product’ en autonome motorrijtuigen . . . 54
2. Het begrip ‘gebrek’ en autonome motorrijtuigen . . . 57
3. Het gebrek bestond op het ogenblik waarop het product in het verkeer werd gebracht . . . 63
V. Pleidooi voor de aansprakelijkheid van de soft wareproducent de lege ferenda . . . 64
A. Beleidsmatige argumenten voor de aansprakelijkheid van de soft ware producent . . . 65
B. Aanpassingen aan de Wet Productaansprakelijkheid . . . 69
1. Soft ware als product . . . 69
2. De risk utility-benadering . . . 69
3. Het gebrek bestond op het ogenblik waarop de producent het product in het verkeer bracht . . . 71
VI. Slotbeschouwingen . . . 72
Drones: een nieuw aansprakelijkheidsrisico onderworpen aan een verplichte verzekering Kim Moors . . . 77
I. Inleiding . . . 77
A. Defi nitie van drone . . . 77
B. Ontstaan van drones . . . 78
II. Wetgeving . . . 79
A. België . . . 79
B. De buurlanden . . . 82
C. Andere landen . . . 82
III. Verzekeringsmogelijkheden . . . 82
IV. Risico’s . . . 84
V. Toekomst . . . 85
A. Drones in verschillende sectoren . . . 85
B. De rol van Europa . . . 86
VI. Slot . . . 87
Inhoud
Intersentia ix
Het verzekeren van cyberrisico’s
Hugo Keulers en Sandra Lodewijckx . . . 89
Samenvatting . . . 89
I. Inleiding . . . 90
A. Ontwikkeling van cyberactiviteiten en cyberrisico’s . . . 90
B. De voornaamste uitdaging wat betreft het verzekeren van cyberrisico’s . . . 92
II. De ontwikkeling van cyberpolissen op de Belgische markt . . . 94
A. Achtergrond . . . 94
B. ‘Klassieke’ polissen vs. cyberpolissen . . . 94
1. De verscheidene soorten cyberrisico’s . . . 94
2. Vaststelling en moeilijkheden . . . 95
3. Voorbeelden afk omstig uit verschillende polissen . . . 96
C. Dekking aangeboden door cyberpolissen . . . 97
1. Eigen schade van de onderneming . . . 97
2. Schade aan derden . . . 97
3. Kosten van herstel van verloren gegevens . . . 98
D. De cyberpolis of hybride polis – een grondige uiteenzetting van specifi eke dekkingen aangeboden door cyberpolissen . . . 98
1. Het beheer van een verzekerde gebeurtenis – Dringende maatregelen, juridische en informatica-adviezen, ‘hotline’ . . . . 99
2. Onderzoek door een administratieve overheid. . . 100
3. Kosten van kennisgeving aan de betrokken personen . . . 100
4. Kosten van monitoring en toezicht . . . 101
5. Netwerkonderbreking . . . 101
E. Mogelijke uitbreiding van dekking en facultatieve dekkingen . . . . 102
1. Multimedia-aansprakelijkheid (bescherming van de reputatie) . . . 102
2. Het dekken van cyberafpersing . . . 102
3. Hacking van het telefoonsysteem . . . 103
4. Verbetering van het systeem als gevolg van het zich voordoen van een verzekerd risico / “Betterment”. . . 103
F. Uitsluitingen en vervalgronden in cyberpolissen . . . 104
1. Eigen schade van de onderneming . . . 104
2. Schade aan derden . . . 105
3. Herstel van gegevens . . . 105
G. Besluit inzake cyberpolissen . . . 106
1. Actuele tendens . . . 106
2. Risicobeheer – Wat te doen in de praktijk? . . . 107
III. Cybermisdrijven en strafrechtelijke aansprakelijkheid . . . 109
A. Inleiding . . . 109
Inhoud
x Intersentia
B. Het Belgisch strafrechtelijk arsenaal . . . 110
1. Recente rechtspraak en rechtsleer . . . 112
2. Welke vergoeding bestaat er voor de slachtoff ers? . . . 115
3. De aansprakelijkheid van IT-consultants en de verzekering van deze aansprakelijkheid . . . 116
C. Conclusie . . . 119
IV. Specifi eke gevallen . . . 119
Specifi ek geval nr. 1. de verzekerbaarheid van een betaling van los- geld en de mogelijke kwalifi catie als reddingskosten (art. 106 Wet Verzekeringen van 4 april 2014) . . . 119
A. Defi nitie en inleiding . . . 119
B. Karakterisering in het Belgische strafrecht . . . 120
1. Hacking en informaticabedrog . . . 120
2. Oplichting en afpersing . . . 121
C. Gebeurtenissen en ontwikkelingen in het buitenland . . . 123
D. Beoordeling in het verzekeringsrecht – reddingskosten . . . 124
E. Conclusie . . . 126
F. Voorbeelden van voorwaarden voorzien door verschil- lende Belgische polissen . . . 128
Specifi ek geval nr. 2. de verzekerbaarheid van administratieve geldboetes . . . 129
A. Administratieve geldboetes en cyberrisico’s . . . 129
B. Het Belgisch wettelijk kader . . . 130
1. De gelijkstelling van een administratieve boete met een strafrechtelijke boete . . . 130
2. De situatie in het mededingingsrecht . . . 131
3. De situatie wat betreft cyberrisico’s na de inwerking- treding van de AVG – mogelijke gelijkstelling met het mededingingsrecht? . . . 132
4. Gevolgen voor cyberpolissen . . . 134
5. Concrete voorbeelden van polissen . . . 134
V. Algemeen besluit . . . 135
Verzekering van terrorisme: algemeen kader en toepassingsproblemen naar aanleiding van de aanslagen te Brussel op 22 maart 2016 Glenn Heirman . . . 137
I. Wet Verzekering Terrorisme . . . 137
A. Inleiding . . . 137
B. Toepassingsgebied Wet Verzekering Terrorisme . . . 139
C. Comité voor schadeafwikkeling . . . 142
1. Bevoegdheid . . . 142
2. Beroep bij de Raad van State . . . 143
Inhoud
Intersentia xi
D. Solidariteitsmechanisme . . . 143
1. Vzw TRIP . . . 144
2. Inwerkingtreding . . . 144
3. Schadevergoedingsdrempels . . . 145
4. Beperkt verzekerd bedrag . . . 146
5. Schadevergoedingspercentage . . . 149
E. Dekking terrorismeschade . . . 151
1. Terrorismeschade. . . 151
2. Causaal verband . . . 153
3. Verplichte dekking? . . . 153
F. Verhouding met andere verzekeringsdekkingen . . . 158
II. Fonds voor slachtoff ers van opzettelijke gewelddaden en occasionele redders . . . 159
A. Inleiding . . . 159
B. Vergoeding Slachtoff erfonds . . . 160
1. Hulp . . . 160
2. Soorten vergoedingen . . . 161
C. Subsidiair karakter . . . 162
D. Rechten van de Staat na de uitbetaling van een tegemoetkoming . . . 165
III. Besluit . . . 167
Een echtscheidingsverzekering: uitdagingen en perspectieven voor een nieuwe private of sociale verzekering Joris Ghysels en Wim Van Lancker . . . 169
I. Inleiding . . . 169
II. Het risico: grote kans . . . 171
III. De dekking: vele vormen van schade . . . 172
A. Rechtstreekse kosten . . . 172
B. Onrechtstreekse kosten . . . 174
IV. De premie: betaalbaarheid . . . 175
V. Verzekeringsprincipes: uitvoerbaarheid . . . 178
A. Selectie van verzekeringnemers . . . 178
B. Ongewenst gedrag van verzekerden . . . 179
VI. Mogelijke organisatievormen: publiek of privaat . . . 182
VII. Besluit . . . 183
De toekomst verzekeren: commentaar van een voormalige regelgever Karel Van Hulle . . . 185
I. Inleidende opmerkingen . . . 185
A. Regelgeving in verzekering: een uitdaging! . . . 186
B. Verzekeren heeft te maken met risico’s . . . 187
Inhoud
xii Intersentia
II. Financiële regelgeving na de fi nanciële crisis . . . 188
III. Welke lessen kunnen worden getrokken uit de wijze waarop fi nanciële instellingen vandaag worden gereguleerd? . . . 191
A. Regelgeving na de fi nanciële crisis . . . 191
B. Het nieuwe prudentïele toezicht . . . 195
C. Risico van gebrekkige regelgeving . . . 196
D. Financiële repressie . . . 197
E. Regulatory capture . . . 198
IV. Nieuwe inzichten . . . 199
V. Nieuwe uitdagingen . . . 202
VI. Tot slot . . . 203
